Κεφάλαιον 7

Χρειάζονται οι Νεκροί τη Βοήθειά Σας;

ΜΙΑ αρχαία Κινέζικη παροιμία λέγει: «Το να τιμούμε τους νεκρούς σαν να ήσαν ζωντανοί, αποτελεί την ανώτατη έκφρασι της αληθινής ευσεβείας των τέκνων προς τους γονείς.» Αν οι νεκροί αληθινά εξακολουθούν να ζουν σ’ ένα άλλο βασίλειο και μπορούν να ωφεληθούν από τις υπηρεσίες εκείνων που παραμένουν στη γη, θα ήταν πολύ στοργικό να δείξωμε ενδιαφέρον γι’ αυτούς.

Φυσικά, πολλοί άνθρωποι απλώς τηρούν μηχανικά τις αρχαίες παραδόσεις, μολονότι πραγματικά δεν έχουν ισχυρή πίστι ότι η ύπαρξις συνεχίζεται μετά θάνατον. Άλλοι, όμως, είναι πεπεισμένοι ότι οι νεκροί έχουν ανάγκη της βοηθείας των.

Εκατομμύρια άνθρωποι στο μεγαλύτερο μέρος της Ασίας και σε μέρη της Αφρικής πιστεύουν ότι πρέπει να τιμούν τους νεκρούς προγόνους των σε όλη τη ζωή τους. Εμπρός στις επιτύμβιες πλάκες των αποθανόντων προγόνων τους καίουν θυμίαμα, προσεύχονται, τοποθετούν άνθη και ακόμη προσφέρουν και τρόφιμα. Υπάρχει η σκέψις ότι αυτή η απόδοσις σεβασμού θα βοηθήση τους νεκρούς ν’ απολαύσουν μια ευχάριστη ύπαρξι στην άλλη ζωή και θα τους εμποδίση να γίνουν εχθρικά πνεύματα.

Ιδιαίτερα σχετικά με το πένθος και την κηδεία οι επιζώντες καταβάλλουν δαπανηρές προσπάθειες να βοηθήσουν τους αποθανόντας. Παρατηρήστε τα επόμενα παραδοσιακά έθιμα που έγιναν στην Ανατολή στον θάνατο ενός εξέχοντος κυβερνητικού συμβούλου:

Οι Βουδδισταί ιερείς διεξήγαγαν την ιεροτελεστία. Έρριξαν πυροτεχνήματα για να διώξουν τα κακά πνεύματα. Έκαψαν ρυζόχαρτο που περιείχε προσευχές, με την πεποίθησι ότι αυτό θα ωφελούσε το πνεύμα του νεκρού. Έβαλαν κοντά στο πτώμα τρόφιμα, ποτά και καπνό για να τρώγη και να πίνη το πνεύμα οποτεδήποτε επιθυμούσε.

Κατόπιν τοποθέτησαν το σώμα σ’ ένα φέρετρο, που παρέμεινε μέσα στο νεκροθάλαμο επί σαράντα εννέα μέρες. Έξη μέρες πενθούσε εκεί μέσα ο μεγαλύτερος γυιος. Την εβδόμη μέρα επέστρεψε να κοιμηθή, να λουσθή και ν’ αλλάξη ρούχα. Ο κύκλος του εξαημέρου πένθους και μιας μέρας αναπαύσεως επανελήφθη κατόπιν σε όλη τη διάρκεια των σαράντα εννέα ημερών. Σχεδόν χωρίς καμμιά διακοπή σε όλη αυτή την περίοδο, έρριχναν πυροτεχνήματα, ενώ αντηχούσαν μέρα—νύχτα φλογέρες, τύμπανα και κύμβαλα.

Την τεσσαρακοστή ενάτη μέρα έγινε η εντυπωσιακή επικήδειος πομπή. Έπαιζαν μουσικές μπάντες. Κατά μήκος του δρόμου πυροτεχνήματα ήσαν δεμένα σε στύλους τηλεγράφου, σε φανοστάτες και σε δένδρα. Τρόφιμα, ποτά και καπνός τοποθετήθηκαν πάνω σε θυσιαστήρια, και χαρτιά που περιείχαν προσευχές, καθώς και Κινεζικό λιβάνι, εκαίοντο μέσα σε μικρά προσκυνητάρια που ήσαν στημένα κατά μήκος του δρόμου. Ελκυστικά άρματα από χαρτί, χρυσόφυλλα και ινδοκάλαμο εξωράιζαν την επικήδειο πομπή. Πολλοί από τους πενθούντας κρατούσαν φανάρια, και ο σκοπός αυτών των φαναριών ήταν να φωτίζουν το δρόμο για το πνεύμα του νεκρού. Παράπλευρα στον τάφο έκαψαν τα ωραία άρματα που παρίσταναν ανάκτορα, αεροπλάνα, πλοία, στρατούς, δούλους και άλλα πράγματα.

Στην περίπτωσι ατόμων, τα οποία έχουν λιγώτερα οικονομικά μέσα και όχι τόσο εξέχουσα θέσι, γίνονται τα ίδια πράγματα αλλά σε πολύ μικρότερη κλίμακα. Λόγου χάριν, εκαίοντο λιγώτερα και όχι τόσο πολυτελή χάρτινα αντικείμενα.

Η πίστις σ’ ένα καθαρτήριο αποτελεί τη βαθύτερη βάσι γι’ αυτό το κάψιμο των χάρτινων αντικειμένων. Μετά από τον θάνατο ενός ατόμου, πιστεύουν ότι το πνεύμα περιπλανάται στο καθαρτήριο επί δύο χρόνια, αλλά χρειάζεται βοήθεια για να μπη στον ουρανό. Οι προσφορές που γίνονται σε μορφή χάρτινων αντικειμένων έχουν σκοπό να δείξουν ότι ο νεκρός έζησε μια καλή ζωή και έχει ό,τι χρειάζεται για μια ζωή στον άλλο κόσμο. Πολλοί Κινέζοι πιστεύουν ότι μ’ αυτόν τον τρόπο το πνεύμα του θα ελευθερωθή γρηγορώτερα από το καθαρτήριο.

Πώς αντιδράτε σεις σ’ αυτές τις εξεζητημένες και δαπανηρές τελετουργίες; Θα συμμετείχατε σε παρόμοια έθιμα; Αν ναι, γιατί;

Αν πιστεύετε ότι οι νεκροί έχουν ανάγκη της βοηθείας σας, ποια θετική απόδειξι έχετε ότι κάτι συνειδητό επιζή από τον θάνατο του σώματος; Πώς είσθε βέβαιοι ότι τα μέσα που χρησιμοποιούνται για να βοηθήσουν τους νεκρούς είναι αποτελεσματικά; Πώς, λόγου χάριν, θα μπορούσε κανείς ν’ αποδείξη ότι τα φανάρια φωτίζουν το δρόμο του πνεύματος, ότι τα πυροτεχνήματα διώχνουν τα κακά πνεύματα και ότι τα χάρτινα αντικείμενα που καίονται μπορούν να βοηθήσουν το πνεύμα του νεκρού να μπη σε ουράνια μακαριότητα; Τι βάσις υπάρχει για να ισχυρίζεσθε ότι αυτά είναι αποτελεσματικά μέσα για να βοηθηθούν τα πνεύματα των νεκρών;

Μολονότι οι θρησκευτικές τελετουργίες για να βοηθήσουν τους νεκρούς μπορεί να διαφέρουν πολύ στη δική σας χώρα, θα μπορούσε κανείς να δώση ικανοποιητικές αποδείξεις ότι αυτό που γίνεται έχει ωφέλιμα αποτελέσματα;

Αξίζει, επίσης, τον κόπο να εξετασθή πόση δικαιοσύνη και εντιμότης υπάρχει σ’ αυτές τις προσπάθειες να βοηθηθούν οι νεκροί. Εκείνοι που έχουν μεγάλα πλούτη μπορούν, φυσικά, ν’ αγοράσουν πολύ περισσότερα πυροτεχνήματα, χάρτινα αντικείμενα ή άλλα πράγματα που υποτίθεται ότι βοηθούν τους νεκρούς. Τι θα γίνη όμως για τους φτωχούς; Μολονότι ένας φτωχός μπορεί να έζησε μια καλή ζωή, θα ήταν εν τούτοις σε μειονεκτική θέσι αν κανένας δεν έκανε τίποτε μετά τον θάνατό του. Επίσης ο φτωχός άνθρωπος, που αγοράζει πράγματα για να βοηθήση τους νεκρούς, μοχθεί κάτω από ένα μεγάλο οικονομικό βάρος, ενώ ο πλούσιος επηρεάζεται πολύ λίγο.

Πώς αισθάνεσθε για μια τέτοια καταφανή μεροληψία; Θα πλησιάζατε ένα θεό ο οποίος ευνοεί τους πλουσίους περισσότερο από τους φτωχούς χωρίς να εξετάζη τι είναι αυτοί ως άτομα; Ο Θεός της Βίβλου δεν δείχνει τέτοια μεροληψία. Η Αγία Γραφή λέγει γι’ αυτόν: «Δεν είναι προσωποληψία παρά τω Θεώ.»—Ρωμαίους 2:11.

Υποθέστε τώρα ότι ένας άνθρωπος κατανοεί ότι οι θρησκευτικές τελετουργίες υπέρ των νεκρών δεν έχουν αξία και δεν εναρμονίζονται καθόλου με το θέλημα του αμερόληπτου Θεού. Θα ήταν λογικό να ασχολήται μ’ αυτά απλώς χάριν της παραδόσεως και για να μη διαφέρη από τους γείτονές του; Είναι λογικό να υποστηρίζη θρησκευτικές τελετουργίες που δεν τις θεωρεί ορθές; Είναι σωστό να συμβαδίζη με κάτι που ευνοεί τον πλούσιο και φέρνει σε δύσκολη θέσι τον φτωχό;

Η ΠΙΣΤΙΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΣΤΟ ΚΑΘΑΡΤΗΡΙΟ

Η πίστις ότι οι νεκροί χρειάζονται βοήθεια για να βγουν από το καθαρτήριο δεν περιορίζεται μόνο στις μη Χριστιανικές θρησκείες. Η Νέα Καθολική Εγκυκλοπαιδεία λέγει:

«Οι ψυχές που είναι στο καθαρτήριο μπορούν να βοηθηθούν με έργα ευσεβείας, όπως είναι η προσευχή, οι αφέσεις, οι ελεημοσύνες, οι νηστείες και οι θυσίες. . . . Μολονότι δεν μπορούμε να υπαγορεύσωμε στον Θεό να εφαρμόση την ικανοποιητική αξία των έργων μας στις φτωχές ψυχές, μπορούμε ασφαλώς να ελπίζωμε ότι ο Θεός θα εισακούση τα αιτήματά μας και θα βοηθήση τα μέλη της εκκλησίας που υποφέρουν.»

Ποια ισχυρή εγγύησις παρέχεται ότι αυτές οι προσπάθειες θα ωφελήσουν; Η Εγκυκλοπαιδεία συνεχίζει:

««Επειδή η εφαρμογή αυτών των καλών έργων εξαρτάται από το να εισακουσθή το αίτημά μας που απευθύνομε στον Θεό, δεν υπάρχει απόλυτη βεβαιότης ότι οι προσευχές μας βοηθούν αμέσως μια ωρισμένη ψυχή ή οποιαδήποτε ψυχή που είναι στο καθαρτήριο. Αλλά το έλεος και η αγάπη του Θεού για τις ψυχές που είναι στο καθαρτήριο και που βρίσκονται ήδη τόσο κοντά σ’ Αυτόν, ασφαλώς Τον υποκινούν να συντομεύση την περίοδο του καθαρισμού και να τους ελευθερώση όταν οι πιστοί που είναι στη γη απευθύνουν τις προσευχές των γι’ αυτόν τον σκοπό.»

Δεν παρέχεται, λοιπόν, καμμιά διαβεβαίωσις ότι τα όσα γίνονται προς όφελος εκείνων οι οποίοι πιστεύεται ότι είναι στο καθαρτήριο πραγματικά επιτυγχάνουν κάτι. Ούτε υπάρχει βάσις για να δοθή μια τέτοια διαβεβαίωσις, διότι η Βίβλος δεν το κάνει αυτό. Ούτε καν περιέχει τη λέξι «καθαρτήριον.» Η Νέα Καθολική Εγκυκλοπαιδεία ομολογεί τα εξής: «Σε τελευταία ανάλυσι, η Καθολική δοξασία περί καθαρτηρίου βασίζεται στην παράδοσι και όχι στην Αγία Γραφή.»—Τόμ. 11, σελ. 1034.

Ας πούμε ότι η παράδοσις δεν είναι κατ’ ανάγκην κακή. Αλλ’ αυτή ιδιαίτερα η παράδοσις δεν είναι σε αρμονία με τον Λόγο του Θεού. Οι Γραφές δεν διδάσκουν ότι η «ψυχή» εξακολουθεί να ζη μετά τον θάνατο του σώματος. Είναι φανερό, λοιπόν, ότι δεν μπορεί να υποβληθή σε μια περίοδο καθαρισμού στο καθαρτήριο. Επομένως, τα λόγια του Ιησού Χριστού στους Ιουδαίους θρησκευτικούς ηγέτας θα μπορούσαν ορθώς ν’ απευθυνθούν σ’ εκείνους που διδάσκουν τη δοξασία του καθαρτηρίου: «Ηκυρώσατε την εντολήν του Θεού δια την παράδοσίν σας. Υποκριταί, καλώς προεφήτευσε περί υμών ο Ησαΐας, λέγων· Ο λαός ούτος με πλησιάζει με το στόμα αυτών και με τα χείλη με τιμά, η δε καρδία αυτών μακράν απέχει απ’ εμού. Εις μάτην δε με σέβονται, διδάσκοντες διδασκαλίας, εντάλματα ανθρώπων.»—Ματθαίος 15:6-9.

Σκεφθήτε, επίσης, τα μέσα που χρησιμοποιούνται για τη βοήθεια εκείνων που είναι στο καθαρτήριο, στο φως των διδασκαλιών της Γραφής. Όπως είδαμε στη Νέα Καθολική Εγκυκλοπαιδεία, η προσευχή είναι ένα από τα έργα ευσεβείας που υποτίθεται ότι βοηθούν τις ψυχές που είναι στο καθαρτήριο. Σχετικά μ’ αυτές τις προσευχές, το βιβλιάριο με τίτλο Βοηθήστε τις Ψυχές στο Καθαρτήριο (έκδοσις του Βενεδικτινίου Μοναστηρίου Αιωνίου Λατρείας) λέγει:

«Μια σύντομη αλλά ένθερμη προσευχή συχνά προσφέρει μεγαλύτερη ωφέλεια στις δυστυχισμένες ψυχές παρά μια παρατεταμένη προσευχή χωρίς συγκέντρωσι. Αναρίθμητες είναι οι σύντομες θερμές προσευχές για τις οποίες η εκκλησία παρέσχε συγχωρήσεις αμαρτιών και οι οποίες εφαρμόζονται όλες σε δυστυχισμένες ψυχές. . . . Πόσο εύκολα μπορούμε να πολλαπλασιάσωμε αυτά τα μικρά πύρινα βέλη προσευχής στη διάρκεια της ημέρας καθώς πηγαίνομε από τη μια δουλειά στην άλλη, και ενώ τα χέρια μας είναι απασχολημένα σε κάποια εργασία! . . . Πόσες ψυχές δεν θα μπορούσαμε να ανακουφίσωμε ή να ελευθερώσωμε από το καθαρτήριο αν συχνά στη διάρκεια της ημέρας αναπέμπαμε αυτή την σύντομη συγχωρητική προσευχή της Εκκλησίας για τους νεκρούς: ‘Αιωνία ανάπαυσι δώσε σ’ αυτούς, ω Κύριε, και το αιώνιο φως ας λάμπη επάνω τους. Ας αναπαυθούν με ειρήνη. Αμήν.’ (Συγχώρησις 300 ημερών κάθε φορά. ‘Εγχειρίδιον Αφέσεων,’ 582.) Αν επαναλαμβάνωμε με ένθερμη ευλάβεια τα άγια ονόματα του ‘Ιησού, της Μαρίας, του Ιωσήφ’ μπορεί να επιτυγχάνεται επταετής συγχώρησις κάθε φορά.»

Δεν σας φαίνεται παράδοξο ότι η επανάληψις των τριών ονομάτων θα ήταν οκτώ φορές πιο αποτελεσματική από μια σημαντικά μακρότερη προσευχή είκοσι λέξεων; Μήπως η επανάληψις μιας προσευχής πολλές φορές επιδοκιμάζεται από τον Θεό; Ο Ιησούς Χριστός είπε σχετικά με αυτό: «Όταν δε προσεύχησθε, μη βαττολογήσητε, ως οι εθνικοί· διότι νομίζουσιν ότι με την πολυλογίαν αυτών θέλουσιν εισακουσθή. Μη ομοιωθήτε λοιπόν με αυτούς.»—Ματθαίος 6:7, 8.

Αντί να επαναλαμβάνωμε απομνημονευμένες φράσεις, η Αγία Γραφή μάς προτρέπει να ομιλούμε από την καρδιά μας στις προσευχές.

Δεν πρέπει να παραβλέπεται ο ρόλος τον οποίον έπαιξε το χρήμα σχετικά με τη δοξασία του καθαρτηρίου. Φυσικά, θα μπορούσε να προβληθή το επιχείρημα ότι η αιτία γι’ αυτή τη διδασκαλία δεν είναι το ενδιαφέρον για ν’ αποκτήση η εκκλησία χρήματα. Αλλ’ αυτό δεν αλλάζει το γεγονός ότι οι θρησκευτικές οργανώσεις που διακρατούν τη δοξασία του καθαρτηρίου εισπράττουν με ευχαρίστησι υλικές προσφορές. Η εκκλησία ποτέ δεν επικρίνει κανένα επειδή προσπαθεί να εξαγοράση την έξοδό του ή την έξοδο κάποιου άλλου από το καθαρτήριο. Η εκκλησία ποτέ δεν συμβουλεύει κανένα ότι θα ήταν καλύτερο να χρησιμοποιήση τα περιωρισμένα υλικά μέσα του για τις ανάγκες της ζωής. Επί αιώνες πλούσιοι και φτωχοί γέμιζαν τα χρηματοκιβώτια τών θρησκευτικών οργανώσεων με την ελπίδα να ελαττώσουν τη διάρκεια της παραμονής αυτών ή των προσφιλών των προσώπων στο καθαρτήριο. Ο συγγραφεύς Κόρλις Λάμοντ, στο βιβλίο με τίτλο Η Απάτη της Αθανασίας, παρατηρεί τα εξής:

«Οι θρησκευτικές τελετουργίες που σχετίζονται με τους νεκρούς απέδωσαν αμύθητα πλούτη στην Εκκλησία. Αυτό αληθεύει ιδιαίτερα για την Ρωμαιοκαθολική και την Ανατολική Εκκλησία όπου αποδίδεται μεγάλη σπουδαιότης στις λειτουργίες, προσευχές και άλλες ιερουργίες που γίνονται για τους νεκρούς, τους ετοιμοθάνατους και όλους εκείνους που με οποιονδήποτε τρόπο ανησυχούν για τη μελλοντική τους κατάστασι.

«Από τις αρχές του Μεσαίωνος η Καθολική Εκκλησία απέκτησε, με τη χορήγησι αφέσεων και μόνον, τεράστια ποσά χρημάτων από πλουσίους καθώς και από φτωχούς. Αυτές οι αφέσεις, που δίδονται έναντι πληρωμής, ελεημοσύνης ή άλλου είδους προσφορών προβλέπουν την ολική ή μερική απαλλαγή της ψυχής του ιδίου ή της ψυχής ενός θανόντος συγγενούς ή φίλου από την ποινή που προωρίζετο γι’ αυτόν στο καθαρτήριο. . . . Στη Ρωσία η Ορθόδοξος Εκκλησία συσσώρευσε τεράστιο πλούτο με παρόμοιες μεσολαβήσεις υπέρ των νεκρών. Εκτός από το σταθερό εισόδημα που προήρχετο από εργάτες και αγρότες που ήθελαν να μετριάσουν τη θεία ανταπόδοσι, πολλά μέλη της ευγενούς και της ανώτερης τάξεως επροίκισαν μοναστήρια και εκκλησίες με τον όρο, όταν πεθάνουν, να γίνωνται καθημερινές προσευχές για τις ψυχές των.»

Αν ήταν αληθινό ότι αυτές οι υλικές προσφορές ωφελούσαν τους νεκρούς, αυτό θα εσήμαινε ότι ο Θεός ενδιαφέρεται για το χρήμα. Αλλ’ ο Θεός δεν έχει ανάγκη από το χρήμα ή από τα υλικά υπάρχοντα κανενός. Ο Θεός, μιλώντας μέσω του εμπνευσμένου ψαλμωδού λέγει: «Δεν θέλω δεχθή εκ του οίκου σου μόσχον, τράγους εκ των ποιμνίων σου. Διότι εμού είναι πάντα τα θηρία του δάσους, τα κτήνη τα επί χιλίων ορέων. Γνωρίζω πάντα τα πετεινά των ορέων, και τα θηρία του αγρού είναι μετ’ εμού. Εάν πεινάσω, δεν θέλω ειπεί τούτο προς σε· διότι εμού είναι η οικουμένη, και το πλήρωμα αυτής.»—Ψαλμός 50:9-12.

Πραγματικά, όλα τα πλούτη του κόσμου δεν μπορούν να βοηθήσουν ένα νεκρό άνθρωπο. Το χρήμα και τα υλικά αποκτήματα δεν μπορούν ούτε και να τον σώσουν από τον θάνατο, όπως λέγει η Αγία Γραφή: «Οίτινες ελπίζουσιν εις τα αγαθά αυτών και καυχώνται εις το πλήθος του πλούτου αυτών· ουδείς δύναται ποτέ να εξαγοράση αδελφόν, μηδέ να δώση εις τον Θεόν λύτρον δι’ αυτόν· διότι πολύτιμος είναι η απολύτρωσις της ψυχή αυτών, και ανεύρητος διαπαντός, ώστε να ζη αιωνίως να μη ίδη διαφθοράν.»—Ψαλμός 49:6-9.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι προσπάθειες για να βοηθηθούν οι νεκροί είναι αντιγραφικές. Η διδασκαλία ότι οι νεκροί μπορούν να βοηθηθούν από τους ζώντας έθεσε μόνο ένα βαρύ φορτίο επάνω στους ανθρώπους. Η γνώσις του Λόγου του Θεού, όμως, ελευθερώνει τον άνθρωπο από την ψευδή αυτή ιδέα. Αυτό μπορεί να μας παράσχη ένα πραγματικό κίνητρο για να κάνωμε το καλύτερο που μπορούμε ώστε όσον καιρό τα μέλη της οικογενείας μας είναι ακόμη ζωντανά να αισθάνωνται ότι είναι χρήσιμοι, αγαπητοί και ότι τους εκτιμούμε. Μετά τον θάνατο είναι πολύ αργά να αναπληρώση κανείς τις πράξεις καλωσύνης και ενδιαφέροντος που παρέλειψε.

[Εικόνα στη σελίδα 64]

Τελετουργίες των Ταοϊστών που, όπως λέγουν, ελευθερώνουν τη ψυχή από το καθαρτήριο

[Εικόνα στη σελίδα 65]

Τελετουργίες των Καθολικών που, όπως λέγουν, βοηθούν τις ψυχές που είναι στο καθαρτήριο