ΦΙΔΙ

[εβρ. κείμενο, ναχάς, ταννίν, τσέφα‛, τσιφ‛ωνί· ελλ. κείμενο, ὄφις].

Ερπετό με μακρύ, φολιδωτό σώμα που δεν έχει άκρα. Τα φίδια προχωρούν με την κοιλιά τους, ή αλλιώς το θωρακικό κλωβό, και επειδή το κεφάλι τους βρίσκεται κοντά στο έδαφος, η γλώσσα τους—έτσι όπως ξεπροβάλλει αστραπιαία και τρεμοπαίζει—φαίνεται να γλείφει το χώμα. (Γε 3:14) Στο Ισραήλ εντοπίζονται 30 και πλέον είδη φιδιών.

Η εβραϊκή λέξη ναχάς είναι προφανώς ένας ευρύς, γενικός όρος που εφαρμόζεται σε όλα τα φίδια ή τα οφιοειδή πλάσματα και συχνά χρησιμοποιείται μαζί με άλλες εβραϊκές λέξεις οι οποίες υποδηλώνουν ένα ορισμένο είδος φιδιού. (Ψλ 58:4· 140:3· Παρ 23:32) Παραδείγματος χάρη, η φυλή του Δαν παρομοιάζεται πρώτα απλώς με «φίδι [ναχάς]» και μετά συγκεκριμένα με «κερασφόρο φίδι [σεφιφόν]» στην άκρη του δρόμου το οποίο επιτίθεται στους εχθρούς του Ισραήλ. (Γε 49:17) Ο εβραϊκός όρος αντιστοιχεί στην ελληνική λέξη ὄφις, της οποίας η σημασία είναι επίσης ευρεία. Μολονότι πολλά φίδια στο Ισραήλ σήμερα είναι μη δηλητηριώδη, στην Αγία Γραφή γίνεται μνεία κυρίως των φιδιών που είναι επικίνδυνα ή δηλητηριώδη.

Οι λεξικογράφοι θεωρούν ότι οι εβραϊκές λέξεις τσέφα‛ και τσιφ‛ωνί αναφέρονται σε δηλητηριώδη φίδια, η δε εβραϊκή προφορά ίσως μιμείται το σφυριχτό θόρυβο που κάνουν αυτά τα φίδια όταν τα πλησιάσει κάποιος. Και οι δύο αυτές λέξεις ίσως αναφέρονται σε κάποια ποικιλία οχιάς, αλλά ο προσδιορισμός δεν μπορεί να γίνει με βεβαιότητα. Στα εδάφια Ησαΐας 11:8· 14:29· 59:5 και Ιερεμίας 8:17, η Μετάφραση Βασιλέως Ιακώβου απέδωσε εσφαλμένα αυτές τις λέξεις ως αναφερόμενες σε ένα μυθικό φίδι, το “βασιλίσκο”.

Στην αφήγηση σχετικά με τη μετατροπή του ραβδιού του Μωυσή σε φίδι (Εξ 7:9-13), χρησιμοποιείται η εβραϊκή λέξη ταννίν, αναφερόμενη προφανώς σε κάποιο «μεγάλο φίδι», δεδομένου ότι σε άλλα εδάφια η λέξη αυτή χρησιμοποιείται για να περιγράψει ένα τερατώδες θαλάσσιο πλάσμα. (Γε 1:21· Ιωβ 7:12· Ψλ 74:13· 148:7· Ησ 27:1· 51:9) Άλλες περικοπές στις οποίες αυτός ο όρος εφαρμόζεται σαφώς σε δηλητηριώδη φίδια είναι τα εδάφια Δευτερονόμιο 32:33 και Ψαλμός 91:13, όπου γίνεται επίσης λόγος για τις κόμπρες. Μια πηγή στην Ιερουσαλήμ της μεταιχμαλωσιακής περιόδου ήταν γνωστή ως «Πηγή του Μεγάλου Φιδιού».—Νε 2:13.

Τα πολύ γνωστά χαρακτηριστικά του φιδιού μνημονεύονται σε διάφορα εδάφια: κινείται γλιστρώντας (Ιωβ 26:13), δαγκώνει και κρύβεται σε πέτρινους τοίχους (Εκ 10:8, 11· Αμ 5:19), και επίσης είναι προσεκτικό (Γε 3:1). Αυτό το τελευταίο χαρακτηριστικό το χρησιμοποίησε ο Ιησούς ως παράδειγμα στη νουθεσία που έδωσε προς τους μαθητές του σχετικά με το πώς να συμπεριφέρονται όταν βρίσκονται ανάμεσα σε εναντιουμένους που μοιάζουν με λύκους.—Ματ 10:16.

Για αυτή την “προσεκτική” συμπεριφορά κάνει λόγο ένας εξέχων Βρετανός ζωολόγος, ο Χ. Γ. Πάρκερ, στο βιβλίο του Φίδια: Φυσική Ιστορία ([Snakes: A Natural History] 1977, σ. 49): «Ακόμη και όταν ενεργοποιηθεί η τελευταία γραμμή άμυνας, η αντεπίθεση του φιδιού στα πρώτα της στάδια μπορεί να είναι περισσότερο εικονική παρά πραγματική. Εκτινάσσεται πολλές φορές προς τα εμπρός με φαινομενική αγριότητα, αλλά δεν χτυπάει το στόχο, ενώ μερικές φορές το στόμα του δεν είναι καν ανοιγμένο. Επίσης, σε αυτή τη φάση δεν είναι ασυνήθιστο να ξετυλίγεται στα κλεφτά ώστε να είναι έτοιμο να απομακρυνθεί γρήγορα αν ο εχθρός υποχωρήσει. Αλλά όταν τελικά εξαπολύεται γενική επίθεση, το φίδι ακολουθεί το σχέδιο που χρησιμοποιεί συνήθως για να εξασφαλίσει τη λεία του, μόνο που τώρα επιδεικνύει μεγαλύτερη αγριότητα. Είδη που φυσιολογικά δαγκώνουν και κατόπιν ελευθερώνουν το θύμα τους, ή απλώς το κρατούν, σε αυτή την περίπτωση δαγκώνουν επανειλημμένα τον επιτιθέμενο ή τον τινάζουν πέρα δώθε με τα δόντια τους».

Μεταφορική Χρήση. Το φίδι χρησιμοποιείται μεταφορικά σε πολλά εδάφια: Τα ψέματα των πονηρών παρομοιάζονται με το δηλητήριό του (Ψλ 58:3, 4), η ακονισμένη γλώσσα εκείνων που σχεδιάζουν κακά πράγματα παρομοιάζεται με τη γλώσσα του (Ψλ 140:3) και το υπερβολικό κρασί λέγεται ότι δαγκώνει όπως τα φίδια (Παρ 23:32). Η απουσία βίας και βλάβης μεταξύ του αποκαταστημένου λαού του Ιεχωβά εξεικονίζεται από τη φράση «του φιδιού η τροφή θα είναι το χώμα».—Ησ 65:25.

Η συμβολική εικόνα του φιδιού χρησιμοποιείται επίσης στις εξαγγελίες της κρίσης του Θεού εναντίον ορισμένων εθνών, όπως η Φιλιστία (Ησ 14:29) και ο άπιστος Ιούδας (Ιερ 8:17), καθώς και η Αίγυπτος, της οποίας η φωνή παρομοιάζεται με του φιδιού, πράγμα που αναμφίβολα υπονοεί είτε ότι αυτή υποχωρεί νικημένη παράγοντας σφυριχτό ήχο είτε ότι η φωνή της ως έθνους είναι χαμηλή εξαιτίας της καταστροφής που υφίσταται. (Ιερ 46:22) Αυτή η τελευταία αναφορά αποσκοπούσε πιθανότατα και στο να εκθέσει ως μάταιη τη συνήθεια που είχαν οι Αιγύπτιοι φαραώ να φέρουν τον ουραίο, ένα ομοίωμα του ιερού φιδιού, στο μπροστινό μέρος του διαδήματός τους, ως σημείο τού ότι τους προστάτευε η θεά-φίδι Ουατζίτ. Στο εδάφιο Μιχαίας 7:17 όλα τα έθνη που εναντιώνονται στο λαό του Θεού προλέγεται ότι θα υποχρεωθούν να «γλείψουν χώμα σαν τα φίδια».—Βλέπε επίσης Αμ 9:3.

Στο εδάφιο Ιερεμίας 51:34 η κάτοικος της Σιών παρομοιάζει τον Βασιλιά Ναβουχοδονόσορα με «μεγάλο φίδι» που την κατάπιε.

Ο Σατανάς ο Διάβολος. Στα εδάφια Αποκάλυψη 12:9 και 20:2, ο κύριος εναντιούμενος του Θεού, ο Σατανάς, αναφέρεται ως «το αρχικό φίδι», προφανώς επειδή χρησιμοποίησε το κατά γράμμα φίδι στην Εδέμ ως μέσο επικοινωνίας με τη γυναίκα. (Γε 3:1-15) Ως «το αρχικό φίδι» είναι επίσης, με πνευματική έννοια, ο προγεννήτορας των άλλων εναντιουμένων. Ως εκ τούτου, ο Ιησούς χαρακτήρισε αυτού του είδους τους ανθρώπους «φίδια, γεννήματα οχιάς».—Ματ 23:33· παράβαλε Ιωα 8:44· 1Ιω 3:12.

Στην ψεύτικη θρησκεία. Το φίδι ήταν συνηθισμένο σύμβολο στις ειδωλολατρικές θρησκείες και αποτελούσε συχνά αντικείμενο λατρείας. (ΕΙΚΟΝΕΣ, Τόμ. 2, σ. 530) Στη Μεσοποταμία, στη Χαναάν και στην Αίγυπτο το φίδι συμβόλιζε τη γονιμότητα και τις θεές του σεξ. Δύο πλεγμένα φίδια υποδήλωναν τη γονιμότητα μέσω της σεξουαλικής ένωσης, και επειδή το φίδι αλλάζει επανειλημμένα το δέρμα του, χρησιμοποιούνταν ως σύμβολο αέναης ζωής.

Ο Βασιλιάς Εζεκίας ανέλαβε δράση για να εξαλείψει οποιοδήποτε ίχνος οφιολατρίας ανάμεσα από τους υπηκόους του κάνοντας κομμάτια το χάλκινο φίδι που είχε χρησιμοποιηθεί τον καιρό του Μωυσή, κατά την επίθεση δηλητηριωδών φιδιών στην έρημο.—Αρ 21:6-9· 2Βα 18:4· βλέπε ΠΥΡΙΝΟ ΦΙΔΙ· ΧΑΛΚΙΝΟ ΦΙΔΙ.

Βλέπε επίσης ΑΚΟΝΤΙΑΣ.