Το Πρόσωπο του Πολέμου Έχει Αλλάξει

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ήταν ανέκαθεν κτηνώδης. Ανέκαθεν θέριζε τη ζωή στρατιωτών και ανέκαθεν επέφερε δεινά στους πολίτες. Αλλά τα πρόσφατα χρόνια, το πρόσωπο του πολέμου έχει αλλάξει. Με ποιον τρόπο;

Οι σημερινοί πόλεμοι είναι κυρίως εμφύλιοι—πόλεμοι ανάμεσα σε αντιμαχόμενες ομάδες πολιτών από την ίδια χώρα. Και οι εμφύλιοι πόλεμοι συνήθως διαρκούν περισσότερο, αφήνουν βαθύτερες πληγές στον πληθυσμό και καταστρέφουν τις χώρες σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι οι πόλεμοι που γίνονται μεταξύ εθνών. «Οι εμφύλιοι πόλεμοι είναι αμείλικτες, αιματηρές επιχειρήσεις οι οποίες έχουν ως αποτέλεσμα χιλιάδες θανάτους, σεξουαλικές επιθέσεις, εξαναγκαστικό εκπατρισμό και, στις πιο ακραίες περιπτώσεις, γενοκτονία», παρατηρεί ο Ισπανός ιστορικός Χουλιάν Καζανόβα. Πράγματι, όταν διαπράττονται φρικαλεότητες μεταξύ γειτόνων, οι πληγές μπορεί να χρειαστούν αιώνες για να επουλωθούν.

Από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, σχετικά λίγοι πόλεμοι έλαβαν χώρα ανάμεσα σε εθνικούς στρατούς. «Όλες οι κύριες ένοπλες συγκρούσεις, εκτός τριών, που καταγράφτηκαν για τα έτη 1990-2000 ήταν εσωτερικές», αναφέρει το Διεθνές Ινστιτούτο Ερευνών της Στοκχόλμης για την Ειρήνη (SIPRI).

Είναι αλήθεια ότι οι εσωτερικές συγκρούσεις μπορεί να φαίνονται λιγότερο απειλητικές και να αγνοούνται σε μεγάλο βαθμό από τα διεθνή μέσα μαζικής επικοινωνίας, αλλά ο πόνος και η καταστροφή που προκαλούν τέτοιες εχθροπραξίες είναι, παρ’ όλα αυτά, ολέθρια. Εκατομμύρια άνθρωποι έχουν πεθάνει σε εσωτερικές συγκρούσεις. Μάλιστα, στη διάρκεια των τελευταίων δύο δεκαετιών, σχεδόν πέντε εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους μόνο σε τρεις σπαρασσόμενες από τον πόλεμο χώρες—στο Αφγανιστάν, στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και στο Σουδάν. Στα Βαλκάνια, οι άγριες συρράξεις μεταξύ εθνοτήτων στοίχισαν τη ζωή σε σχεδόν 250.000 ανθρώπους, και ο παρατεταμένος ανταρτοπόλεμος στην Κολομβία έχει αφήσει πίσω του 100.000 νεκρούς.

Πουθενά αλλού δεν γίνεται πιο έκδηλη η κτηνωδία του εμφύλιου πολέμου από ό,τι στην επίδραση που ασκεί στα παιδιά. Στη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, δύο εκατομμύρια και πλέον παιδιά έχασαν τη ζωή τους σε εμφύλιες συγκρούσεις, σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. Άλλα έξι εκατομμύρια τραυματίστηκαν. Ολοένα και περισσότερα παιδιά γίνονται στρατιώτες. Κάποιο παιδί-στρατιώτης λέει: «Με εκπαίδευσαν. Μου έδωσαν όπλο. Έπαιρνα ναρκωτικά. Σκότωνα πολίτες. Πολλούς πολίτες. Ήταν απλώς ένας πόλεμος . . . Εκτελούσα απλώς εντολές. Το ήξερα ότι ήταν κακό. Δεν ήταν κάτι που το ήθελα».

Πολλά παιδιά σε χώρες όπου ο εμφύλιος πόλεμος έχει γίνει τρόπος ζωής μεγαλώνουν χωρίς να γνωρίσουν ποτέ την ειρήνη. Ζουν σε έναν κόσμο όπου τα σχολεία έχουν καταστραφεί και όπου η ανταλλαγή απόψεων έχει αντικατασταθεί από την ανταλλαγή πυρών. Η 14χρονη Ντούντζα λέει: «Έχουν σκοτωθεί τόσοι άνθρωποι . . . Δεν μπορείς να ακούσεις πια το κελάηδημα των πουλιών παρά μόνο το κλάμα των παιδιών που έχουν χάσει μητέρα ή πατέρα, αδελφό ή αδελφή».

Ποιες Είναι οι Αιτίες;

Τι ρίχνει λάδι στη φωτιά τέτοιων αμείλικτων εμφύλιων πολέμων; Το εθνοτικό και το φυλετικό μίσος, οι θρησκευτικές διαφορές, η αδικία και η πολιτική αναταραχή αποτελούν σημαντικούς παράγοντες. Άλλη μια βασική αιτία είναι η απληστία—απληστία για δύναμη και για χρήματα. Πολιτικοί ηγέτες, ωθούμενοι συνήθως από την απληστία, εξάπτουν το μίσος το οποίο υποδαυλίζει τις συρράξεις. Μια έκθεση που δημοσίευσε το SIPRI αναφέρει ότι πολλοί από όσους συμμετέχουν σε ένοπλες συγκρούσεις «υποκινούνται από το προσωπικό κέρδος». Η έκθεση προσθέτει: «Η απληστία εκδηλώνεται με πολλές μορφές, από το εκτεταμένο εμπόριο διαμαντιών στο οποίο επιδίδονται στρατιωτικοί και πολιτικοί ηγέτες μέχρι τις λεηλασίες στα χωριά από ένοπλους νεαρούς».

Η εύκολη πρόσβαση σε φτηνά αλλά φονικά όπλα συμβάλλει στις σφαγές. Περίπου 500.000 θάνατοι το χρόνο—κυρίως γυναικών και παιδιών—αποδίδονται στα αποκαλούμενα μικρά όπλα. Σε μια αφρικανική χώρα, ένα οπλοπολυβόλο Καλάσνικοφ ΑΚ-47 στοιχίζει όσο ένα κοτόπουλο. Δυστυχώς, σε ορισμένα μέρη τα οπλοπολυβόλα γίνονται πια σχεδόν τόσο πολλά όσο και τα πουλερικά. Παγκόσμια υπολογίζεται ότι υπάρχουν 500 εκατομμύρια μικρά και ελαφρά όπλα—1 για κάθε 12 ανθρώπους που βρίσκονται εν ζωή.

Μήπως οι σφοδρές εμφύλιες συγκρούσεις θα γίνουν το χαρακτηριστικό γνώρισμα του 21ου αιώνα; Μπορούν να τεθούν υπό έλεγχο οι εμφύλιοι πόλεμοι; Θα σταματήσουν τελικά οι άνθρωποι τους σκοτωμούς; Το επόμενο άρθρο θα απαντήσει σε αυτά τα ερωτήματα.

[Πλαίσιο στη σελίδα 4]

Οι Τραγικές Συνέπειες των Εμφύλιων Πολέμων

Στους εμφύλιους πολέμους, οι οποίοι παραμένουν κτηνώδεις αν και χρησιμοποιούνται όπλα απλής τεχνολογίας, το 90 τοις εκατό των θυμάτων είναι πολίτες παρά μαχητές. «Είναι ξεκάθαρο ότι τα παιδιά αποτελούν όλο και πιο συχνά στόχους και όχι τυχαίες απώλειες των ένοπλων συγκρούσεων», παρατηρεί η Γκράσα Μασέλ, Εμπειρογνώμων Σύμβουλος του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών για την Επίδραση των Ένοπλων Συγκρούσεων στα Παιδιά.

Οι βιασμοί έχουν γίνει στρατιωτική τακτική. Σε ορισμένες σπαρασσόμενες από τον πόλεμο περιοχές, οι αντάρτες βιάζουν όλα σχεδόν τα κορίτσια εφηβικής ηλικίας που βρίσκουν στα χωριά όπου εισβάλλουν. Ο στόχος αυτών των βιαστών είναι να σπείρουν τον πανικό ή να καταστρέψουν τους οικογενειακούς δεσμούς.

Η πείνα και οι ασθένειες ακολουθούν κατά πόδας τον πόλεμο. Εμφύλιος πόλεμος σημαίνει ότι θα καλλιεργηθούν και θα συλλεχθούν λιγότερες σοδειές, θα λειτουργήσουν ελάχιστες, αν όχι καθόλου, ιατρικές υπηρεσίες και θα καταφθάσει λίγη διεθνής βοήθεια σε όσους την έχουν ανάγκη. Μια μελέτη για κάποιον αφρικανικό εμφύλιο πόλεμο αποκάλυψε ότι το 20 τοις εκατό των θυμάτων πέθαναν από ασθένειες και το 78 τοις εκατό από πείνα. Μόνο το 2 τοις εκατό των θανάτων ήταν άμεσο αποτέλεσμα των μαχών.

Κατά μέσο όρο, κάθε 22 λεπτά ένα άτομο χάνει κάποιο μέλος του σώματός του ή τη ζωή του επειδή πάτησε νάρκη. Υπολογίζεται ότι υπάρχουν 60 ως 70 εκατομμύρια νάρκες διασκορπισμένες σε 60 και πλέον χώρες.

Οι άνθρωποι αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Σε όλο τον κόσμο, υπάρχουν τώρα 50 εκατομμύρια πρόσφυγες και εκπατρισμένοι—οι μισοί από τους οποίους είναι παιδιά.

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 2]

ΕΞΩΦΥΛΛΟ: Αγόρι: Φωτογραφία από Chris Hondros/Getty Images

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 3]

Φωτογραφία από Chris Hondros/Getty Images