Τι Είναι η Αρθρίτιδα

«ΤΗ ΝΥΧΤΑ, ΚΟΙΤΑΖΩ ΤΑ ΠΑΡΑΜΟΡΦΩΜΕΝΑ ΠΟΔΙΑ ΚΑΙ ΧΕΡΙΑ ΜΟΥ, ΚΑΙ ΚΛΑΙΩ».​—ΜΙΝΤΟΡΙ, ΙΑΠΩΝΙΑ.

Η ΑΡΘΡΙΤΙΔΑ ταλαιπωρεί τους ανθρώπους εδώ και αιώνες. Οι μούμιες της Αιγύπτου πιστοποιούν ότι αυτή η ασθένεια υπήρχε πριν από εκατοντάδες χρόνια. Ο εξερευνητής Χριστόφορος Κολόμβος πιθανώς έπασχε από αυτήν. Σήμερα δε, υποφέρουν εκατομμύρια άνθρωποι. Τι ακριβώς είναι αυτή η εξουθενωτική ασθένεια;

Η λέξη «αρθρίτιδα» σημαίνει «φλεγμονή των αρθρώσεων» και συνδέεται με μια ομάδα 100 και πλέον ρευματικών ασθενειών και παθήσεων.a Αυτές οι ασθένειες μπορεί να επηρεάσουν όχι μόνο τις αρθρώσεις αλλά και τους μυς, τα οστά, τους τένοντες και τους συνδέσμους που τις υποστηρίζουν. Μερικές μορφές αρθρίτιδας μπορούν να βλάψουν το δέρμα, τα εσωτερικά όργανα ή και τα μάτια σας. Ας επικεντρώσουμε την προσοχή μας σε δύο κοινές μορφές αρθρίτιδας​—τη ρευματοειδή αρθρίτιδα (RA) και την οστεοαρθρίτιδα (OA).

Κατασκευή των Αρθρώσεων

Άρθρωση είναι το σημείο σύνδεσης δύο οστών. Διάρθρωση είναι η άρθρωση που περιβάλλεται από μια ανθεκτική κάψα η οποία την προστατεύει και τη στηρίζει. (Βλέπε απεικόνιση στη σελίδα 4.) Η εσωτερική πλευρά της αρθρικής κάψας αποτελείται από τον αρθρικό υμένα. Αυτός ο υμένας παράγει ένα γλοιώδες υγρό. Μέσα στην αρθρική κάψα, οι άκρες των δύο οστών καλύπτονται από έναν λείο, ελαστικό ιστό, γνωστό ως χόνδρο. Αυτός εμποδίζει την τριβή μεταξύ των οστών. Ο χόνδρος απορροφά επίσης τους κραδασμούς, προστατεύοντας τις άκρες των οστών σας και κατανέμοντας την πίεση ομοιόμορφα πάνω στα οστά.

Λόγου χάρη, όταν περπατάτε, τρέχετε ή πηδάτε, η πίεση που ασκείται στα ισχία και στα γόνατά σας μπορεί να είναι τέσσερις ως οχτώ φορές μεγαλύτερη από το σωματικό σας βάρος! Ενώ το μεγαλύτερο μέρος αυτής της καταπόνησης απορροφάται από τους γειτονικούς μυς και τένοντες, ο χόνδρος βοηθάει τα οστά σας να αντέχουν αυτό το βάρος με το να συμπιέζεται σαν σφουγγάρι.

Ρευματοειδής Αρθρίτιδα

Στην περίπτωση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας (RA), το ανοσολογικό σύστημα του σώματος εξαπολύει γενική επίθεση στις αρθρώσεις του. Για κάποιον άγνωστο λόγο, ένας μεγάλος αριθμός αιμοσφαιρίων​—περιλαμβανομένων και Τ-λεμφοκυττάρων, τα οποία διαδραματίζουν βασικό ρόλο στο ανοσολογικό σύστημα του σώματος—​σπεύδουν στις αρθρικές κοιλότητες. Αυτό προξενεί μια αλυσίδα χημικών αντιδράσεων οι οποίες προκαλούν φλεγμονή στην άρθρωση. Τα κύτταρα του αρθρικού υμένα ίσως αρχίσουν να πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα, σχηματίζοντας μια ογκόμορφη μάζα ιστού ο οποίος ονομάζεται πάννος. Στη συνέχεια, ο πάννος παράγει επιβλαβή ένζυμα τα οποία καταστρέφουν το χόνδρο. Οι επιφάνειες των οστών μπορεί τώρα να ακουμπούν μεταξύ τους, προξενώντας δυσκαμψία καθώς και βασανιστικό πόνο. Αυτή η φθοροποιός διαδικασία εξασθενίζει επίσης τους συνδέσμους, τους τένοντες και τους μυς, προκαλώντας στην άρθρωση αστάθεια και μερική μετατόπιση, με αποτέλεσμα να παρατηρείται ορισμένες φορές παραμόρφωση. Συνήθως, η RA προσβάλλει τις αρθρώσεις κατά τρόπο συμμετρικό, επηρεάζοντας τους καρπούς, τα γόνατα και τα πέλματα των ποδιών. Επίσης, οι μισοί και πλέον ρευματοπαθείς παρουσιάζουν υποδόρια οζίδια ή ογκίδια. Μερικοί παρουσιάζουν αναιμία και νιώθουν ξηρότητα και πόνο στα μάτια και στο λαιμό. Άλλα χαρακτηριστικά της RA είναι η κόπωση και τα συμπτώματα τύπου γρίπης, όπως λόγου χάρη πυρετός και μυαλγίες.

Οι επιπτώσεις, ο τρόπος έναρξης και η διάρκεια της RA ποικίλλουν πολύ. Σε ένα άτομο, ο πόνος και η δυσκαμψία μπορεί να επέλθουν σταδιακά, έπειτα από εβδομάδες ή ακόμη και χρόνια. Σε κάποιο άλλο, η έναρξη μπορεί να γίνει απότομα. Σε μερικούς, η RA διαρκεί λίγους μήνες και κατόπιν υποχωρεί χωρίς να προξενήσει αξιοσημείωτη βλάβη. Άλλοι μπορεί να έχουν περιόδους έξαρσης, κατά τις οποίες τα συμπτώματα επιτείνονται, και περιόδους ύφεσης, στη διάρκεια των οποίων αισθάνονται καλύτερα. Σε μερικούς ασθενείς δε, η ασθένεια εκδηλώνεται με αμείωτη ένταση επί χρόνια, καθιστώντας τους ανάπηρους.

Ποιοι κινδυνεύουν από RA; «Είναι πιο κοινή ανάμεσα σε γυναίκες μέσης ηλικίας», παρατηρεί ο Δρ Μάικλ Σιφ. Ωστόσο, ο Σιφ δηλώνει στη συνέχεια ότι «μπορεί να επηρεάσει οποιαδήποτε άτομα κάθε ηλικίας, ακόμη και παιδιά, καθώς και άντρες». Όσοι έχουν συγγενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο. Αρκετές μελέτες δείχνουν επίσης ότι το κάπνισμα, η παχυσαρκία και το ιστορικό μεταγγίσεων αίματος είναι σημαντικοί παράγοντες κινδύνου.

Οστεοαρθρίτιδα

«Η οστεοαρθρίτιδα», αναφέρει το Ιατρικό Περιοδικό της Δύσης (Western Journal of Medicine), «μοιάζει από πολλές απόψεις με τον καιρό​—υπάρχει παντού, περνάει συχνά απαρατήρητη και μερικές φορές έχει τεράστιες επιπτώσεις». Ανόμοια με τη RA, η οστεοαρθρίτιδα (OA) σπάνια εξαπλώνεται σε άλλα μέρη του σώματος, εστιάζοντας την εκφυλιστική της επίδραση σε μία ή σε λίγες μόνο αρθρώσεις. Καθώς ο χόνδρος σταδιακά εκφυλίζεται, τα οστά αρχίζουν να τρίβονται μεταξύ τους. Παράλληλα εμφανίζονται στα οστά εκφύσεις, τα λεγόμενα οστεόφυτα. Μπορεί να σχηματιστούν κύστεις, και το υποκείμενο οστό διογκώνεται και παραμορφώνεται. Άλλα συμπτώματα είναι η διόγκωση των αρθρώσεων των δαχτύλων, ήχοι που μοιάζουν με χτύπο ή τριβή και προέρχονται από τις πάσχουσες αρθρώσεις, μυϊκοί σπασμοί, καθώς και πόνος, δυσκαμψία και απώλεια της κινητικότητας.

Τα παλιά χρόνια, πίστευαν πως η OA ήταν μία ακόμη συνέπεια των γηρατειών. Ωστόσο, οι ειδικοί έχουν εγκαταλείψει αυτή την παραδοσιακή άποψη. Το Αμερικανικό Περιοδικό της Ιατρικής (The American Journal of Medicine) αναφέρει: «Δεν υπάρχει κανένα στοιχείο που να πιστοποιεί ότι μια φυσιολογική άρθρωση, η οποία δέχεται τις συνηθισμένες πιέσεις, θα πάψει να λειτουργεί σωστά εξαιτίας φυσικής φθοράς στη διάρκεια της ζωής ενός ατόμου». Τι προκαλεί, λοιπόν, την οστεοαρθρίτιδα; Οι προσπάθειες για την ανεύρεση της ακριβούς αιτίας της «σκοντάφτουν στις αντικρουόμενες απόψεις», σύμφωνα με το βρετανικό περιοδικό Δε Λάνσετ (The Lancet). Μερικοί ερευνητές υποθέτουν ότι αρχικά παρουσιάζεται βλάβη σε κάποιο οστό, λόγου χάρη με τη μορφή μικροκαταγμάτων. Κατόπιν, αυτό ίσως δημιουργεί εκφύσεις στα οστά καθώς και εκφυλισμό του χόνδρου. Άλλοι πιστεύουν ότι η OA αρχίζει μέσα στον ίδιο το χόνδρο. Καθώς φθείρεται και θρυμματίζεται, ισχυρίζονται, η πίεση που δέχεται το υποκείμενο οστό αυξάνεται. Ενώ το σώμα προσπαθεί να επιδιορθώσει τη βλάβη που έχει υποστεί ο χόνδρος λαβαίνουν χώρα παθολογοανατομικές αλλοιώσεις.

Ποιοι κινδυνεύουν από OA; Μολονότι η ηλικία από μόνη της δεν προκαλεί OA, η απώλεια αρθρικού χόνδρου παρατηρείται συχνότερα σε άτομα προχωρημένης ηλικίας. Άλλοι που διατρέχουν κίνδυνο ίσως είναι όσοι παρουσιάζουν κάποια ανωμαλία στον τρόπο με τον οποίο συνδέονται οι επιφάνειες των αρθρώσεών τους ή όσοι έχουν αδύναμους μυς στα κάτω άκρα και στους μηρούς, πόδια άνισου μήκους ή κάποια παρέκκλιση της σπονδυλικής στήλης. Ο τραυματισμός μιας άρθρωσης από ατύχημα ή από κάποια εργασία η οποία απαιτεί επαναλαμβανόμενες κινήσεις που καταπονούν την άρθρωση μπορεί επίσης να συμβάλλει στην εμφάνιση οστεοαρθρίτιδας. Αν αρχίσει η εκφύλιση, το αυξημένο βάρος μπορεί να επιτείνει την OA.

Ο Δρ Τιμ Σπέκτορ δηλώνει: «Η οστεοαρθρίτιδα είναι μια περίπλοκη ασθένεια στην οποία αναμφίβολα εμπλέκονται περιβαλλοντικοί παράγοντες κινδύνου αλλά υπάρχει και ένα έντονο γενετικό στοιχείο». Ιδιαίτερα επιρρεπείς στην OA είναι οι γυναίκες μέσης και μεγαλύτερης ηλικίας με οικογενειακό ιστορικό αυτής της ασθένειας. Αντίθετα με την οστεοπόρωση, πριν από την εμφάνιση της OA παρατηρείται υψηλή, αντί για χαμηλή, οστική πυκνότητα. Μερικοί ερευνητές συμπεριλαμβάνουν στους παράγοντες τη βλάβη από ελεύθερες ρίζες οξυγόνου και την έλλειψη βιταμίνης C και D.

Θεραπεία

Η θεραπεία της αρθρίτιδας συνήθως περιλαμβάνει συνδυασμό φαρμακευτικής αγωγής, ασκήσεων και προσαρμογών στον τρόπο ζωής. Κάποιος φυσιοθεραπευτής πιθανόν να προτείνει ένα θεραπευτικό πρόγραμμα ασκήσεων. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει μια σειρά από κινητικές ασκήσεις, καθώς και ισομετρικές, αεροβικές και ισοτονικές ασκήσεις ή ασκήσεις μεταφοράς βάρους. Τέτοιες ασκήσεις φαίνεται πως ανακουφίζουν από πολλά συμπτώματα, όπως είναι ο πόνος και το οίδημα των αρθρώσεων, καθώς και η κόπωση, η κακή διάθεση και η κατάθλιψη. Τα οφέλη της άσκησης είναι εμφανή ακόμη και σε πολύ ηλικιωμένα άτομα. Η άσκηση μπορεί επίσης να περιορίσει την απώλεια της οστικής πυκνότητας. Μερικοί ισχυρίζονται ότι κάποια ανακούφιση από τον πόνο επιτυγχάνεται και με διάφορες μορφές θερμοθεραπείας και κρυοθεραπείας καθώς και με βελονισμό.b

Εφόσον η απώλεια βάρους μπορεί να μειώσει σημαντικά τον πόνο των αρθρώσεων, η δίαιτα μπορεί να διαδραματίσει βασικό ρόλο στον έλεγχο της αρθρίτιδας. Μερικοί ισχυρίζονται επίσης ότι ένα διαιτολόγιο που περιέχει τροφές πλούσιες σε ασβέστιο, όπως είναι τα σκούρα, φυλλώδη πράσινα λαχανικά, τα φρέσκα φρούτα και τα ψάρια των ψυχρών νερών που είναι πλούσια σε ωμέγα-3 λιπαρά οξέα​—και το οποίο περιορίζει τις κατεργασμένες τροφές και τα κορεσμένα λίπη—​μπορεί όχι μόνο να συμβάλει στην απώλεια βάρους αλλά και να μειώσει τον πόνο. Πώς; Μερικοί λένε ότι ένα τέτοιο διαιτολόγιο εμποδίζει τη διαδικασία της φλεγμονής. Άλλοι πάλι ισχυρίζονται ότι διαιτολόγια που αποκλείουν το κρέας, τα γαλακτοκομικά προϊόντα, το σιτάρι και τα λαχανικά της οικογένειας των Σολανιδών, όπως είναι οι ντομάτες, οι πατάτες, οι πιπεριές και οι μελιτζάνες, έχουν φανεί αποτελεσματικά σε μερικούς.

Σε ορισμένες περιπτώσεις συστήνεται μια χειρουργική μέθοδος που ονομάζεται αρθροσκόπηση. Αυτή περιλαμβάνει την εισαγωγή ενός οργάνου στην άρθρωση, με τη βοήθεια του οποίου ο χειρουργός απομακρύνει τον αρθρικό ιστό που παράγει τα επιβλαβή ένζυμα. Ωστόσο, αυτή η μέθοδος έχει περιορισμένα αποτελέσματα, εφόσον συχνά η φλεγμονή επανεμφανίζεται. Μια ακόμη πιο δραστική μέθοδος είναι η αρθροπλαστική, κατά την οποία ολόκληρη η άρθρωση (συνήθως ένα ισχίο ή ένα γόνατο) αντικαθίσταται με μια τεχνητή. Τα οφέλη αυτής της επέμβασης διαρκούν 10 ως 15 χρόνια και συχνά είναι πολύ αποτελεσματική στην εξάλειψη του πόνου.

Πιο πρόσφατα, οι γιατροί άρχισαν να δοκιμάζουν λιγότερο επεμβατικές μεθόδους, όπως είναι η έγχυση υαλουρονικού οξέος απευθείας στην άρθρωση. Συνήθως αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται στο γόνατο. Επίσης, σύμφωνα με μερικές ευρωπαϊκές μελέτες, κάποια επιτυχία έχει και η έγχυση ουσιών που βοηθούν στην επιδιόρθωση του χόνδρου (ουσίες που προστατεύουν το χόνδρο).

Μολονότι δεν έχει βρεθεί φάρμακο το οποίο να θεραπεύει την αρθρίτιδα, πολλά φάρμακα μειώνουν τον πόνο και τη φλεγμονή, ενώ μερικά άλλα φαίνεται ότι μπορεί να επιβραδύνουν την εξέλιξη της ασθένειας. Τα αναλγητικά, δηλαδή τα παυσίπονα, καθώς και η θεραπεία με κορτικοστεροειδή, με μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα, με νοσοτροποποιητικά αντιρευματικά φάρμακα, με ανοσοκατασταλτικά, με τροποποιητές της βιολογικής απάντησης, καθώς και με προϊόντα της γενετικής μηχανικής τα οποία παρεμβαίνουν στην ανοσολογική αντίδραση, όλα αυτά αποτελούν μέρος του οπλοστασίου που χρησιμοποιείται για την ανακούφιση από τα εξουθενωτικά συμπτώματα της αρθρίτιδας. Ωστόσο, η ανακούφιση ίσως να έχει μεγάλο τίμημα, εφόσον όλα αυτά τα φάρμακα μπορούν να παρουσιάσουν σοβαρές παρενέργειες. Τόσο ο ασθενής όσο και ο γιατρός έχουν το δύσκολο καθήκον να αξιολογήσουν τα πιθανά οφέλη και τους κινδύνους.

Πώς έχουν κατορθώσει μερικά άτομα που υποφέρουν από τη μάστιγα της αρθρίτιδας να αντιμετωπίσουν αυτή την επώδυνη ασθένεια;

[Υποσημειώσεις]

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 6]

Η ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ, ΤΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΚΑΙ ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΕΤΑΓΓΙΣΕΩΝ ΑΙΜΑΤΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΥΞΗΣΟΥΝ ΤΟΝ ΚΙΝΔΥΝΟ ΠΡΟΣΒΟΛΗΣ ΑΠΟ ΡΕΥΜΑΤΟΕΙΔΗ ΑΡΘΡΙΤΙΔΑ

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 8]

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ

Μερικά θεραπευτικά μέσα πιστεύεται πως είναι ασφαλέστερα και έχουν λιγότερες παρενέργειες από τις καθιερωμένες θεραπείες. Μεταξύ αυτών είναι και η από στόματος χορήγηση κολλαγόνου τύπου ΙΙ, το οποίο, σύμφωνα με μερικούς ερευνητές, έχει επιτυχία στη μείωση του πρηξίματος των αρθρώσεων και του πόνου της ρευματοειδούς αρθρίτιδας (RA). Πώς; Εμποδίζοντας τις προφλεγμονώδεις και καταστροφικές κυτοκίνες, συγκεκριμένα την ιντερλευκίνη-1 και τον παράγοντα νέκρωσης των όγκων (TNFa). Επίσης, έχει λεχθεί πως ορισμένα φυσικά θρεπτικά συστατικά έχουν κάποια ικανότητα να εμποδίζουν αυτά τα καταστροφικά στοιχεία. Μεταξύ αυτών είναι η βιταμίνη Ε, η βιταμίνη C, το νικοτιναμίδιο, τα ιχθυέλαια με υψηλή περιεκτικότητα σε εικοσαπενταενοϊκό οξύ και γάμμα-λινολενικό οξύ, το σπορέλαιο του φυτού καρδιαγωγόν το φαρμακευτικόν, και το λάδι του φυτού οινοθήρα η διετής. Στην Κίνα χρησιμοποιείται εδώ και χρόνια ένα θεραπευτικό βότανο, το Tripterygium wilfordii Hook F. Όπως λέγεται, έχει έναν βαθμό επιτυχίας στη μετρίαση των συμπτωμάτων της RA.

[Διάγραμμα στη σελίδα 4, 5]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΥΓΙΗΣ ΑΡΘΡΩΣΗ

ΘΥΛΑΚΟΣ

ΜΥΣ

ΧΟΝΔΡΟΣ

ΤΕΝΟΝΤΑΣ

ΑΡΘΡΙΚΗ ΚΑΨΑ

ΑΡΘΡΙΚΟΣ ΥΜΕΝΑΣ

ΑΡΘΡΙΚΟ ΥΓΡΟ

ΟΣΤΟ

ΑΡΘΡΩΣΗ ΜΕ ΡΕΥΜΑΤΟΕΙΔΗ ΑΡΘΡΙΤΙΔΑ

ΑΠΩΛΕΙΑ ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΟΣ

ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΟΣΤΟΥ ΚΑΙ ΧΟΝΔΡΟΥ

ΦΛΕΓΜΟΝΗ ΑΡΘΡΙΚΟΥ ΥΜΕΝΑ

ΑΡΘΡΩΣΗ ΜΕ ΟΣΤΕΟΑΡΘΡΙΤΙΔΑ

ΧΑΛΑΡΑ ΣΩΜΑΤΙΔΙΑ ΧΟΝΔΡΟΥ

ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΧΟΝΔΡΟΥ

ΠΡΟΕΞΟΧΗ ΟΣΤΟΥ

[Ευχαριστίες]

Πηγή: Arthritis Foundation

[Εικόνες στη σελίδα 7]

Η αρθρίτιδα μπορεί να προσβάλει άτομα κάθε ηλικίας

[Εικόνες στη σελίδα 8]

Ένα πρόγραμμα ασκήσεων και το κατάλληλο διαιτολόγιο μπορούν να φέρουν κάποια ανακούφιση