مأخذ جزوهٔ کار و آموزش
۶-۱۲ نوامبر
گنج‌هایی در کلام خدا | عاموس ۱-۹
«یَهُوَه را بجویید و زنده بمانید»
(عاموس ۵:۴) «زیرا خداوند به خاندان اسرائیل چنین می‌گوید: «مرا بجویید و زنده بمانید.»
(عاموس ۵:۶) «خداوند را بجویید و زنده بمانید، مبادا وی همچون آتش بر خاندان یوسف شعله برکشد و آن را بسوزاند، و کسی در بِیت‌ئیل نباشد تا آن را خاموش کند.»
(عاموس ۵:۱۴، ۱۵) «نیکویی را بجویید و نه بدی را، تا زنده بمانید؛ و بدین‌گونه یهوه خدای لشکرها با شما خواهد بود، چنانکه خود می‌گویید. ۱۵ از بدی نفرت کنید و نیکویی را دوست بدارید، و در محکمه، عدالت را برقرار سازید؛ شاید فیض یهوه خدای لشکرها شامل حال باقیماندگانِ یوسف شود.»
jd-E ص ۹۰-۹۱ ¶۱۶-۱۷
یَهُوَه را مطابق معیارهای والایش خدمت کنید
۱۶ آدم، اولین بشر، در برابر کسی که بهترین معیارهای خوب و بد را داراست، تصمیم احمقانه‌ای گرفت. آیا ما برخلاف آدم تصمیمی بسیار عاقلانه خواهیم گرفت؟ عاموس ما را با تذکر ترغیب می‌کند که چنین احساسی داشته باشیم: «از بدی نفرت کنید و نیکویی را دوست بدارید.» (عاموس ۵:۱۵) ویلیام رینی، پرفسور زبان‌های سامی و ادبیات در دانشگاه شیکاگو در مورد این آیه چنین گفت: «در ذهن [عاموس]، رعایت معیارهای نیک و بد به معنی به جا آوردن خواست یَهُوَه بود.» این موضوع برداشت اصلی‌ای است که می‌توانیم از این ۱۲ پیامبر بیاموزیم. آیا مایلیم که معیارهای نیک و بد یَهُوَه را بپذیریم؟ این معیارهای والا در کتاب مقدّس برای ما آشکار شده است و مسیحیان پرتجربه‌ای که «غلام امین و دانا» را تشکیل می‌دهند، آنها را برایمان توضیح می‌دهند.—مَتّی ۲۴:۴۵-۴۷
۱۷ تنفر ما از بدی، به ما کمک می‌کند تا از چیزهایی دوری کنیم که خدا را ناخشنود می‌سازد. برای مثال، شاید کسی از خطرات هرزه‌نگاری و پورنوگرافی در اینترنت آگاه باشد و از تماشای آن دوری کند. اما او در «باطن» چه احساسی نسبت به سایت‌های پورنوگرافی دارد؟ (اِفِسُسیان ۳:۱۶) شخص با عمل کردن به پند الٰهی در عاموس ۵:۱۵ راحت‌تر می‌تواند نفرت به بدی را در دلش پرورش دهد. بدین شکل، احتمال زیادی دارد که در جنگ روحانی پیروز شود.
کندوکاو برای یافتن گوهرهای روحانی
(عاموس ۲:۱۲) «اما شما به نذیره‌ها شراب نوشانیدید و انبیا را نهی کرده، گفتید: ‹نبوّت مکنید!›»
(عاموس ۸:۱، ۲) «خداوندگارْ یهوه به من چنین نمودار ساخت: اینک سبدی از میوهٔ تابستانی. ۲ آنگاه گفت: ‹ای عاموس، چه می‌بینی؟› گفتم: ‹سبدی از میوهٔ تابستانی.› آنگاه خداوند به من گفت: ‹انتها بر قوم من اسرائیل رسیده است؛ از گناه ایشان دیگر چشم نخواهم پوشید.›»
قرائت کتاب مقدّس
(عاموس ۴:۱-۱۳) «ای گاوان باشان که بر کوههای سامِرِه به سر می‌برید، این کلام را بشنوید؛ ای که بر بینوایان ستم روا می‌دارید، و نیازمندان را لِه می‌کنید، و به شوهران خود می‌گویید: «بیاورید تا بنوشیم!» ۲ خداوندگارْ یهوه به قدوسیت خود قسم خورده است که، هان ایامی بر شما می‌آید که شما را به قلابها خواهند برد، و آخرینِ شما را به قلابهای ماهی. ۳ هر یک از شما مستقیم از شکاف بیرون خواهید رفت، و به هَرمون افکنده خواهید شد؛» این است فرمودهٔ خداوند. ۴ «به بِیت‌ئیل بیایید و عِصیان بورزید؛ به جِلجال بیایید و بر عِصیان بیفزایید. هر بامداد قربانیهای خود را بیاورید، و هر سه روز، ده‌یک‌های خویش را. ۵ قربانی تشکر را با خمیرمایه تقدیم کنید، و هدایای اختیاری را اعلان کرده، آنها را جار بزنید؛ زیرا ای بنی‌اسرائیل، شما همین را دوست می‌دارید!» این است فرمودهٔ خداوندگارْ یهوه. ۶ «من در همهٔ شهرهایتان دندانهای تمیز به شما دادم، و در همهٔ مکانهایتان، فقدان نان؛ با این حال، خداوند می‌فرماید، به سوی من بازگشت نکردید. ۷ «نیز هنگامی که هنوز سه ماه تا درو مانده بود، باران را از شما بازداشتم؛ بر یک شهر باران می‌فرستادم، اما از شهر دیگر آن را دریغ می‌کردم؛ بر یک قطعه زمین باران می‌بارید، اما قطعهٔ دیگر که باران نمی‌دید خشک می‌شد؛ ۸ پس مردمِ دو یا سه شهر به سوی شهر دیگر برای نوشیدن آب آواره می‌شدند، اما آبِ کافی نمی‌یافتند؛ با این حال، خداوند می‌فرماید، به سوی من بازگشت نکردید. ۹ «بلای آفت و خوره بر شما فرستادم؛ ملخها باغها و تاکستانهای بسیار و درختان انجیر و زیتون شما را خوردند. با این حال، خداوند می‌فرماید، به سوی من بازگشت نکردید. ۱۰ «به شیوهٔ مصر، بر شما طاعون فرستادم، و جوانانتان را به شمشیر کشتم؛ اسبان شما را به اسیری دادم، و بوی تعفنِ اردوهای شما را به بینی‌تان برآوردم. با این حال، خداوند می‌فرماید، به سوی من بازگشت نکردید. ۱۱ «برخی از شما را سرنگون ساختم، همان‌گونه که با سُدوم و عَمورَه کردم؛ همچون تکه چوبی مشتعل بودید که از میان آتش برگرفته شده باشد. با این حال، خداوند می‌فرماید، به سوی من بازگشت نکردید. ۱۲ «پس ای اسرائیل، با تو بدین منوال عمل خواهم کرد؛ و چون با تو بدین منوال عمل خواهم کرد، پس ای اسرائیل، آماده شو تا با خدای خود ملاقات کنی!» ۱۳ زیرا اینک آن که به کوهها شکل می‌دهد و باد را می‌آفریند، و افکار خویش را بر انسان اعلام می‌دارد، آن که سپیدهٔ سحر را به ظلمت بدل می‌کند، و بر بلندیهای زمین می‌خرامد، نامش یهوه خدای لشکرهاست.»
۱۳-۱۹ نوامبر
گنج‌هایی در کلام خدا | عوبَدیا ۱-یونُس ۴
«درس گرفتن از اشتباهات خود»
(یونُس ۳:۱-۳) «آنگاه کلام خداوند بار دوّم بر یونس نازل شده، گفت: ۲ «برخیز و به نینوا، آن شهر بزرگ برو و پیامی را که به تو می‌گویم، بدان ندا کن.» ۳ یونس برخاست و مطابق کلام خداوند به نینوا رفت. نینوا شهری بسیار بزرگ بود که دیدار از آن سه روز به طول می‌انجامید.»
کندوکاو برای یافتن گوهرهای روحانی
(عوبَدیا ۱۰) «به سبب خشونتی که بر برادرت یعقوب روا داشتی، شرمساریْ تو را در بر خواهد گرفت و تا به ابد نابود خواهی شد.»
(عوبَدیا ۱۲) «به روزِ نگونبختیِ برادرت بر وی شادمانه منگر، به روز هلاکت مردم یهودا بر آنان شادی مکن، و به روز مصیبت ایشان بر آنان فخر مفروش.»
jd-E ص ۱۱۲ ¶۴-۵
رفتار با دیگران مطابق با خواست خدا
۴ ما می‌توانیم از محکومیت اَدوم، سرزمینی در نزدیکی اسرائیل درس بگیریم؛ خدا حکم او را چنین اعلام کرد: «به روزِ نگونبختیِ برادرت بر وی شادمانه منگر، به روز هلاکت مردم یهودا بر آنان شادی مکن، و به روز مصیبت ایشان بر آنان فخر مفروش.» (عوبَدیا ۱۲) احتمالاً صور چون با اسرائیل تجارت داشت «برادر» اسرائیل خوانده شده است، اما اَدومیان حقیقتاً برادران اسرائیل بودند، چون از نسل عیسو برادر دوقلوی یعقوب بودند. حتی یَهُوَه اَدومیان را برادر اسرائیل نامید. (تَثنیه ۲:۱-۴) حقیقتاً چه کار زشتی از طرف اَدومیان؛ وقتی هلاکت از سوی بابلیان بر سر یهودیان آمد، آنان شادی کردند.—حِزْقیال ۲۵:۱۲-۱۴
۵ به‌روشنی می‌توان دید که خدا رفتار اَدومیان را با برادران یهودی‌شان تأیید نکرد. شاید ما از خود بپرسیم که «خدا رفتارم را با هم‌ایمانانم چگونه ارزیابی می‌کند؟» حفظ رفتار خوب با هم‌ایمان خود و دیدگاهی مثبت نسبت به او زمانی دشوار می‌شود که با او اختلاف‌نظر یا مشکلی داشته باشیم. برای مثال، تصوّر کنید که یکی از مسیحیان، شما را می‌رنجاند یا با یکی از خویشاوندانتان مشکلی دارد. «اگر دلیلی برای شکایت» داشته باشید، آیا چنان خشمگین می‌شوید که آن را فراموش نخواهید کرد یا سعی نخواهید کرد که مشکل را حل و فصل کنید؟ (کولُسیان ۳:۱۳؛ یوشَع ۲۲:۹-۳۰؛ مَتّی ۵:۲۳، ۲۴) اگر خشم را در دلتان نگه دارید، به حتم در رفتارتان با آن برادر نمایان می‌شود؛ ممکن است رفتارتان با او سرد شود، از معاشرت با او دوری کنید یا دربارهٔ او منفی سخن بگویید. حال تصوّر کنید که همین برادر خطایی کرده باشد و حتی پیران جماعت به او پند داده یا او را اصلاح کرده باشند. (غَلاطیان ۶:۱) با توجه به این موضوع، آیا روحیه‌ای همچون اَدومیان خواهید داشت و از این بابت شادی خواهید کرد؟ در آن موقع، خدا از شما چه رفتاری را خواهان است؟
قرائت کتاب مقدّس
(یونُس ۳:۱-۱۰) «آنگاه کلام خداوند بار دوّم بر یونس نازل شده، گفت: ۲ «برخیز و به نینوا، آن شهر بزرگ برو و پیامی را که به تو می‌گویم، بدان ندا کن.» ۳ یونس برخاست و مطابق کلام خداوند به نینوا رفت. نینوا شهری بسیار بزرگ بود که دیدار از آن سه روز به طول می‌انجامید. ۴ یونس به شهر داخل شد و به ندا کردن آغاز کرده، گفت: «پس از چهل روز نینوا به‌تمامی واژگون خواهد شد.» اما هنوز بیش از یک روز نگذشته بود که ۵ مردمان نینوا به خدا ایمان آورده، به روزهٔ عمومی ندا کردند و از خُرد و بزرگ، پلاس پوشیدند. ۶ چون خبر این وقایع به پادشاه نینوا رسید، از تخت خود برخاست و ردای شاهانه بَر کنده، پلاس در بر کرد و بر خاکستر نشست. ۷ آنگاه در سراسر نینوا ندا در داده، گفت: «به فرمان پادشاه و بزرگانش، هیچ انسان یا حیوان، گله یا رمه، نباید چیزی بخورند یا بچرند یا بیاشامند. ۸ انسان و حیوان باید پلاس بپوشند و به درگاه خدا فریاد بلند سر دهند و هر یک از راههای بد و از خشونت دستان خویش بازگشت کنند. ۹ کسی چه داند؟ شاید خدا منصرف شده، به رحم آید و خشم تند خویش بازدارد، تا هلاک نشویم.» ۱۰ چون خدا عمل آنان را دید و اینکه چگونه از راههای بد خویش بازگشتند، منصرف شده، بلایی را که بدان تهدیدشان کرده بود بر سرشان نیاورد.»
۲۰-۲۶ نوامبر
گنج‌هایی در کلام خدا | میکاه ۱-۷
«یَهُوَه از ما چه انتظار دارد؟»
(میکاه ۶:۶، ۷) «با چه به حضور خداوند بیایم، و در پیشگاه خدای متعال خم شوم؟ آیا با قربانیهای تمام‌سوز، و با گوساله‌های یک ساله؟ ۷ آیا خداوند از هزاران قوچ خشنود خواهد شد، و از ده هزاران نهر روغن؟ آیا نخست‌زاده‌ام را به جهت عِصیانم بدهم، و ثمرهٔ بدن خویش را برای گناه جانم؟»
(میکاه ۶:۸) «ای مرد، او تو را از آنچه نیکوست آگاه ساخته است؛ و خداوند از تو چه می‌طلبد، جز آنکه انصاف را به جای آری و محبت را دوست بداری، و با فروتنی در حضور خدایت سلوک کنی؟»
ب۱۲-E ۱/۱۱ ص ۲۲ ¶۴-۷
«خداوند از تو چه می‌طلبد؟»
«انصاف را به جای آری.» واژه عبری «انصاف» بر اساس یک مرجع «شامل درستی و انصاف در ارتباط با جامعه می‌شود.» خدا از ما می‌خواهد تا مطابق با معیارهای او با دیگران رفتاری درست و منصفانه داشته باشیم. ما زمانی به انصاف عمل می‌کنیم که در رفتارمان با دیگران تبعیض قائل نشویم، درستکار باشیم و صادق باشیم. (لاویان ۱۹:۱۵؛ اِشَعْیا ۱:۱۷؛ عبرانیان ۱۳:۱۸) وقتی ما با دیگران منصف باشیم، ممکن است که آنان نیز با ما منصفانه رفتار کنند.—مَتّی ۷:۱۲
«محبت را دوست بداری.» خدا از ما می‌خواهد که نه تنها محبت کنیم، بلکه محبت را دوست بداریم. واژهٔ عبری که «محبت» (چِسِده) ترجمه شده است، می‌توان آن را «محبت پایدار» یا «محبت جاودانه» نیز ترجمه کرد. یک محقق کتاب مقدّس گفت: «محبت، رحمت و مهربانی برای ترجمهٔ [چِسِده] کافی نیست؛ این واژه مفهوم تمام این صفات را در بر دارد، نه فقط یکی از آنها را.» اگر محبت را دوست داشته باشیم، با رغبت محبت می‌کنیم و از کمک کردن به نیازمندان شادی می‌یابیم. در نتیجه، شادی دادن را تجربه می‌کنیم.—اعمال ۲۰:۳۵
«با فروتنی در حضور خدایت سلوک کنی؟» واژهٔ «سلوک» در کتاب مقدّس به مفهوم «قدم برداشتن در راهی خاص است.» وقتی با خدا سلوک می‌کنیم، در واقع در راه زندگی‌ای که کتاب مقدّس به ما نشان می‌دهد گام برمی‌داریم. برای دنبال کردن چنین راهی لازم است که «فروتن» باشیم. چرا؟ وقتی نزد خدا فروتن باشیم، واقع‌بینانه موقعیت خود را در برابر او می‌سنجیم و محدودیت خود را تشخیص می‌دهیم. از این رو، «با فروتنی سلوک کردن» یعنی داشتن دیدی واقع‌بینانه نسبت به آنچه خدا انتظار دارد و آنچه ما می‌توانیم بدهیم.
بسیار سپاسگزاریم که یَهُوَه هرگز آنچه در توانمان نیست از ما درخواست نمی‌کند. او خوشحال می‌شود که در خدمت به او تمام تلاش خود را بکنیم. (کولُسیان ۳:۲۳) خدا محدودیت‌هایمان را درک می‌کند. (مزمور ۱۰۳:۱۴) وقتی با فروتنی محدودیت‌هایمان را بپذیریم، از قدم برداشتن با خدا شاد می‌یابیم. شما را تشویق می‌کنیم تا با خدا شروع به راه رفتن کنید! با قدم برداشتن در چنین راهی، برکات فراوانی را از او دریافت خواهید کرد.—امثال ۱۰:۲۲
کندوکاو برای یافتن گوهرهای روحانی
(میکاه ۲:۱۲) «ای یعقوب، به‌یقین همهٔ شما را گرد خواهم آورد؛ و بی‌گمان باقیماندگان اسرائیل را جمع خواهم کرد. ایشان را همچون گوسفندان با هم در آغل خواهم نهاد، و همچون گله در میان چراگاهش، و زمین از هیاهوی مردمانِ بسیار، مملو خواهد شد.»
(میکاه ۷:۷) «اما من به سوی خداوند چشم می‌دوزم، و برای خدای نجاتِ خویش انتظار می‌کشم؛ خدای من مرا اجابت خواهد کرد.»
قرائت کتاب مقدّس
(میکاه ۴:۱-۱۰) «در ایام آخر واقع خواهد شد که کوه خانهٔ خداوند بالاتر از تمامی کوهها استوار خواهد گردید، و فراتر از تپه‌ها برافراشته خواهد شد؛ ملتها به سوی آن روان خواهند گشت ۲ و قومهای بسیار آمده، خواهند گفت: «بیایید تا به کوه خداوند برویم و به خانهٔ خدای یعقوب برآییم، تا راههای خویش را به ما تعلیم دهد و در طریقهای وی گام برداریم.» زیرا شریعت از صَهیون صادر خواهد شد، کلام خداوند از اورشلیم. ۳ او میان ملتهای بسیار داوری خواهد کرد و منازعات قومهای نیرومند را تا دوردستها فیصل خواهد داد؛ ایشان شمشیرهای خود را برای ساختن گاوآهن خواهند شکست، و نیزه‌های خویش را برای تهیهٔ ابزار باغبانی؛ دیگر قومی بر قوم دیگر شمشیر نخواهد کشید، و جنگاوری را دیگر نخواهند آموخت. ۴ هر یک زیر تاک خود خواهند نشست، زیر درخت انجیر خویش، و کسی هراسانشان نخواهد ساخت، چراکه دهان خداوندِ لشکرها سخن گفته است. ۵ زیرا همهٔ قومها، هر یک به نام خدای خویش سالکند، اما ما به نام یهوه خدای خود سلوک خواهیم کرد، تا ابدالاباد. ۶ خداوند می‌فرماید: در آن روز لنگان و رانده‌شدگان را جمع خواهم کرد، و هر آن کس را که زده‌ام، گرد خواهم آورد؛ ۷ لنگان را ’باقیمانده‌ای‘ خواهم ساخت، طردشدگان را قومی نیرومند؛ و خداوند در کوه صَهیون بر ایشان پادشاهی خواهد کرد، از حال تا به ابد. ۸ و اما تو، ای برج گَلّه، ای قلعهٔ دخترِ صَهیون، این را باز خواهی یافت، و حاکمیت پیشین احیا خواهد شد، یعنی پادشاهی دختر اورشلیم. ۹ حال چرا فریاد برمی‌آوری؟ آیا پادشاهی در تو نیست؟ آیا مشاور تو هلاک گشته، که تو را دردی چون درد زن زائو درگرفته است؟ ۱۰ ای دختر صَهیون، ناله سر ده، و همچون زن زائو بر خود بپیچ. زیرا اکنون از شهر بیرون خواهی رفت، و در صحرا ساکن خواهی شد؛ آری، به بابِل خواهی رفت؛ اما در آنجا رهایی خواهی یافت؛ خداوند در آنجا تو را از چنگ دشمنان خواهد رهانید.»
۲۷ نوامبر–۳ دسامبر
گنج‌هایی در کلام خدا | ناحُوم ۱–حَبَقوق ۳
«از لحاظ روحانی هوشیار و فعال بمانید»
(حَبَقوق ۲:۱-۴) «بر دیدبانگاه خود می‌ایستم و بر حصار قرار می‌گیرم؛ خواهم نگریست تا ببینم به من چه خواهد گفت، و برای شکایتم چه پاسخی خواهم یافت. ۲ آنگاه خداوند مرا پاسخ داد: «رؤیا را بنویس و آن را بر لوحها به‌روشنی بیان دار، تا نداکننده با آن بدود. ۳ زیرا زمان مقرر برای تحقق رؤیا هنوز نرسیده، ولی به سوی مقصد می‌شتابد و قاصر نخواهد آمد. اگرچه به طول انجامد، منتظرش بمان، زیرا که به‌یقین خواهد آمد و تأخیر نخواهد کرد. ۴ «هان او را که به خویشتن می‌بالد ملاحظه کن! جان او در اندرونش صالح نیست؛ اما پارسا به ایمان خود زیست خواهد کرد.»
کندوکاو برای یافتن گوهرهای روحانی
(ناحُوم ۱:۸) «اما نینوا را به سیلاب نابود خواهد کرد، و دشمنان خود را به درون تاریکی تعقیب خواهد نمود.»
(ناحُوم ۲:۶) «آب‌بندها گشوده شده، و کاخ شاهی را آب برده است.»
(حَبَقوق ۳:۱۷-۱۹) «اگرچه درخت انجیر شکوفه نیاورَد، و میوه در موها یافت نشود، محصول زیتون از میان برود، و مزرعه‌ها آذوقه ندهد، گله از آغل منقطع شود، و رمه‌ای در طویله‌ها نباشد، ۱۸ لیکن من در خداوند شادمان خواهم بود و در خدای نجات خویش وجد خواهم کرد. ۱۹ خداوندگارْ یهوه قوّت من است؛ او پاهایم را همچون پاهای آهو می‌گرداند، و مرا بر مکانهای بلندم خرامان می‌سازد. برای سالار سرایندگان، با همراهی سازهای زهی.»
قرائت کتاب مقدّس
(حَبَقوق ۲:۱۵–۳:۶) «وای بر آن که همسایهٔ خویش را می‌نوشاند، و با ریختن زهرِ خود او را مست می‌سازد، تا بر عریانی‌اش بنگرد. ۱۶ تو به عوض جلال، از رسوایی سیر خواهی شد؛ اکنون خود نیز بنوش و بی‌دینی خویش را نمایان ساز. زیرا که جامِ دست راست خداوند به تو خواهد رسید، و رسوایی، جلالِ تو را خواهد پوشانید. ۱۷ خشونتی که بر لبنان روا داشتی، اکنون تو را فرو خواهد گرفت، و نابودی حیوانات، اکنون تو را به هراس خواهد افکند؛ زیرا خون آدمیان را ریختی، و بر زمین و شهر و ساکنانش خشونت روا داشتی. ۱۸ «از تمثال تراشیده چه فایده که صنعتکاری آن را بسازد، از بت ریخته شده و آموزگار دروغ؟ که صانع بر مصنوع خود توکل کند، حال آنکه بتی گنگ بیش نیست! ۱۹ وای بر آن که به چوبی گوید، «بیدار شو!» یا به سنگی خاموش که: «برخیز!» آیا تواند تو را چیزی آموزد؟ اینک به طلا و نقره اندود گشته، لیکن در اندرونش هیچ روحی نیست. ۲۰ اما خداوند در معبد مقدس خویش است، پس تمامی زمین به حضور وی خاموش باشد.»
۳ دعای حَبَقوقِ نبی، بر شیگونوت. ۲ ای خداوند، آوازهٔ تو را شنیده‌ام؛ خداوندا، از کارهایت در شگفتم. در میان این سالها، آنها را زنده ساز، در ایام ما، آنها را بشناسان، و در حین غضب، رحمت را به یاد آور. ۳ خدا از تیمان آمد، آن قدوس، از کوه فاران. سِلاه جلال او آسمانها را پوشانید، و ستایش او زمین را آکنده ساخت. ۴ درخشندگی او همچون نور بود؛ از دستش پرتوها ساطع می‌گشت، و قدرت او در آنجا پنهان بود. ۵ پیش روی او، طاعون می‌رفت، و آتشِ تب نزد قدمهای او بود. ۶ او ایستاد و زمین را به جنبش درآورد؛ او نگریست و قومها از جا جَستند. کوههای ازلی در هم شکستند و تپه‌های ابدی پست شدند. طریقهای او جاودانی است.»