درس ۳۹
سخنان پایانی تأثیرگذار
شاید شما برای بخش اصلی سخنرانی خود با تحقیق بسیار مطالب آموزنده و مناسب یافته باشید، به آن مطالب ترتیبی خوب و منطقی داده باشید و مقدّمه‌ای جالب و گیرا نیز یافته باشید. اما هنوز به یک چیز دیگر نیاز دارید و آن مطلبی مناسب برای سخنان پایانی‌تان است. اهمیت جملات پایانی خود را هرگز دست کم نگیرید. آنچه شما در پایان می‌گویید اغلب بیشتر و بهتر در یاد شنوندگان باقی می‌ماند. اگر جملات پایانی شما قدرت کافی نداشته باشد، تأثیر کل سخنرانی‌تان نیز کمتر خواهد بود.
به این نمونه توجه کنید: یوشَع در آخرین روزهای عمر خود، برای بزرگان و ریش‌سفیدان اسرائیل سخنانی خاطره‌انگیز بیان کرد. آیا یوشَع پس از اشاره به اعمالی که یَهُوَه از زمان ابراهیم تا آن موقع برای قوم انجام داده بود، تنها به مرور مطالبی که گفته بود اکتفا کرد؟ خیر. او با احساسی عمیق مردم را چنین برانگیخت: «پس حال از خداوند بترسید و او را با خلوص و وفاداری عبادت کنید.» شما نیز سخنان پایانی یوشَع را در کتاب یوشَع ۲۴:۱۴، ۱۵ بخوانید.
در همین زمینه می‌توان به سخنرانی دیگری نیز اشاره کرد که در اعمال ۲:۱۴-۳۶ آمده است. این سخنرانی را پِطرُس رسول هنگام عید پِنتیکاست سال ۳۳ م. خطاب به جمعیتی در اورشلیم ایراد کرد. او نخست اشاره کرد که آنچه آن جمعیت شاهد آن است، تحقق نبوّت یوئیل نبی در خصوص ریخته شدن روح‌القدس خداست. پس از آن نشان داد که این واقعه ارتباطی نزدیک با نبوّتی در مورد مسیح دارد که در مزامیر آمده است؛ یعنی رستاخیز عیسی مسیح و جلال یافتن او به دست راست خدا. سپس در خاتمه صریحاً به واقعیتی اشاره کرد که آنان باید با جدّیت در مورد آن فکر می‌کردند. او گفت: «باشد که تمام خاندان اسرائیل به‌یقین بدانند که خدا همان عیسی را که شما بر تیر اعدام کردید، سَرور و مسیح ساخت.» حاضران از پِطرُس پرسیدند: «ای مردان، ای برادران، ما چه باید بکنیم؟» پِطرُس پاسخ داد: «توبه کنید و هر یک از شما به نام عیسی مسیح برای بخشش گناهان خود تعمید بگیرد.» (اعما ۲:۳۷، ۳۸) در آن روز حدود ۳۰۰۰ نفر از حاضران، تحت تأثیر سخنان پِطرُس حقیقت را در مورد عیسی مسیح پذیرفتند.
نکاتی که باید مد نظر داشته باشید. سخنان پایانی شما باید نتیجهٔ منطقی نکات اصلی‌ای باشد که بسط داده‌اید. حتی اگر نمی‌خواهید در پایان سخنرانی صریحاً پیام سخنرانی را بیان کنید، حداقل می‌توانید به کلمات کلیدی آن اشاره کنید. آری، آنچه در خاتمهٔ سخنرانی خود بیان می‌کنید باید با پیام سخنرانی‌تان کاملاً مرتبط باشد.
معمولاً هدف از هر سخنرانی این است که شنونده ترغیب شود به آنچه شنیده است، عمل کند. یکی از مهم‌ترین هدف‌ها از بیان سخنان پایانی این است که به حاضران نشان دهید چه عملی باید انجام دهند. شما احتمالاً هنگام تعیین پیام سخنرانی و نکات اصلی آن، به اهمیت مطالب آن برای شنوندگانتان و هدفتان از ایراد سخنرانی فکر کرده‌اید. پس مسلّماً می‌دانید که شنوندگان خود را باید به چه کاری ترغیب کنید. آن کار را باید در خاتمهٔ سخنانتان بیان کنید و توضیح دهید که شنوندگانتان چگونه می‌توانند به آن عمل کنند.
البته به غیر از روشن ساختن آنچه شنوندگان باید انجام دهند، سخنان پایانی شما باید در شنوندگان انگیزهٔ عمل نیز ایجاد کند. باید دلایلی منطقی برای انجام آن ارائه دهید و در صورت امکان به فواید آن نیز اشاره کنید. تأثیر سخنرانی شما بر شنوندگان، به خصوص به جمله‌ای بستگی دارد که در پایان بیان می‌کنید. پس در انتخاب جملهٔ پایانی و نحوهٔ جمله‌بندی آن دقت بسیار به خرج دهید.
آنچه در پایان می‌گویید باید نشان دهد که به پایان سخنرانی خود رسیده‌اید. سرعت بیانتان نیز اهمیت بسیار دارد. نباید سرعت بیانتان در لحظات آخر بالا باشد و ناگهان به سخنرانی پایان دهید. همچنین نباید بلندی صدای خود را پایین بیاورید. صدای شما باید رسا باشد و در عین حال بیش از حد بلند نیز نباشد. شنوندگان از سخنان و نحوهٔ بیانتان باید تشخیص دهند که به پایان سخنرانی‌تان رسیده‌اید. سخنان شما همچنین باید همراه با قاطعیت و اعتقاد راسخ باشد. هنگام تمرین سخنرانی، حتماً سخنان پایانی خود را نیز خوب تمرین کنید.
بخش پایانی سخنرانی شما چه مدت باید باشد؟ مقدار آن در هر سخنرانی متفاوت است و نمی‌توان برای آن زمانی مشخص تعیین کرد. مهم آن است که این بخش از سخنرانی، طولانی نباشد. برای تشخیص این که مدت زمان بخش پایانی سخنرانی‌تان مناسب است یا خیر، به تأثیر آن بر شنوندگانتان فکر کنید. همیشه مناسب است سخنرانی خود را با سخنانی مختصر، صریح و مثبت به پایان رسانید. گاه نیز استفاده از تشبیهی کوتاه که به‌دقت تعیین شده باشد، حتی اگر کمی بیشتر زمان ببرد، مفید است. سخنان پایانی کتاب جامعه را با سخنان پایانی عیسی در موعظهٔ بالای کوه مقایسه کنید. این سخنان را می‌توانید در جامعه ۱۲:۱۳، ۱۴ و در مَتّی ۷:۲۴-۲۷ بخوانید. هر چند سخنرانی عیسی کوتاه‌تر از محتوای کتاب جامعه است، سخنان پایانی هر دو کوتاه است.
در خدمت موعظه. به‌ویژه در خدمت موعظه لازم است که به سخنان پایانی خود توجه کنید. برای این که این سخنان تأثیر مطلوب را بر شنونده‌تان بگذارد، داشتن محبتی قلبی به مردم محدوده‌تان و آمادگی قبلی نیز اهمیت بسیار دارد. توصیه‌هایی که تا اینجا بدان‌ها اشاره شد، در گفتگو با یک نفر نیز مفید است.
شاید مخاطبتان وقت کافی نداشته باشد و گفتگویتان بسیار کوتاه باشد. شاید کل گفتگوی شما تنها یک دقیقه به طول بینجامد. با توجه به موقعیت، اگر مخاطبتان اشاره کند که وقت ندارد، شاید بتوانید بگویید: «متوجهم، وقتتان را زیاد نمی‌گیرم، قبل از رفتنم می‌خواستم فقط یک مطلب تشویق‌کننده خدمتتان عرض کنم. کتاب مقدّس می‌گوید که آفریدگار ما مقصودی فوق‌العاده برای زمین دارد. او می‌خواهد این زمین را به مکانی مبدّل کند که هر کس بتواند تا ابد از زندگی در آن لذّت ببرد. همهٔ ما می‌توانیم از این نعمت، یعنی زندگی در بهشت برخوردار شویم. ولی لازم است بدانیم خدا از ما چه خواسته است.» اگر این گفتگوی کوتاه نیز امکان‌پذیر نبود، می‌توانید پیشنهاد کنید که در موقعیتی مناسب‌تر به دیدار او بروید.
اگر مخاطب شما گفتگویتان را قطع کند یا حتی با شما بدرفتاری کند، هنوز می‌توانید تأثیری خوب بر مخاطبتان بگذارید. پندی را که در مَتّی ۱۰:۱۲، ۱۳ و رومیان ۱۲:۱۷، ۱۸ آمده است، از نظر دور ندارید. برخورد ملایم شما چه بسا نظر منفی او را نسبت به شاهدان یَهُوَه تغییر دهد. به این ترتیب می‌توان گفت که نتیجه‌ای خوب حاصل کرده‌اید.
البته شاید با مخاطب خود گفتگویی رضایت‌بخش داشته باشید. می‌توانید در آخر، نکتهٔ اصلی‌ای را که می‌خواهید شخص به خاطر بسپارد، به او یادآور شوید. همچنین در او انگیزهٔ عمل ایجاد کنید.
اگر متوجه شدید که می‌توانید در وقتی دیگر نیز به گفتگویتان با شخص ادامه دهید، در آخر مطلبی بگویید که او مشتاق دیدار بعدی‌تان باشد. سؤالی مطرح کنید. برای این منظور می‌توانید از کتابچهٔ از کلام خدا چه می‌توان آموخت؟ یا از یکی از نشریاتی که برای مطالعه با شاگردان به کار برده می‌شود، سؤالی انتخاب کنید. هدف اصلی‌مان را که در مَتّی ۲۸:۱۹، ۲۰ آمده است، از نظر دور ندارید.
هنگام تدریس کتاب مقدّس چگونه می‌توانید گفتگویتان را به نحوی مؤثر پایان دهید؟ اشاره به پیام اصلی بخش مورد بحث، به شاگردتان کمک می‌کند آنچه را که بررسی کرده‌اید، به خاطر بسپارد. استفاده از سؤالات مرور، به‌ویژه اگر شتابزده انجام نشود، کمک می‌کند که نکات اصلی در حافظهٔ شاگردتان بماند. سؤالی در مورد این که مطلب مورد بحث چگونه می‌تواند برای او مفید باشد یا چگونه می‌تواند آن را با شخصی دیگر سهیم شود، سبب می‌شود اطلاعاتی را که آموخته است، به کار گیرد.—امث ۴:۷.
این نکته را از یاد نبرید: تأثیر گفتگوی شما بر شنونده‌تان تا حد زیادی بستگی به سخنان پایانی شما دارد.