آیا یَهُوَه بیش از حد از ما انتظار دارد؟
«خداوند از تو چه چیز را می‌طلبد غیر از اینکه انصاف را بجا آوری و رحمت را دوست بداری و در حضور خدای خویش با فروتنی سلوک نمایی؟»—میکاه ۶:۸.
۱. علت اینکه عده‌ای یَهُوَه را خدمت نمی‌کنند چه ممکن است باشد؟
البته شکی نیست که یَهُوَه از امتش انتظارات و خواسته‌هایی دارد. اما، وقتی نبوت میکاه را که در بالا به آن اشاره شده است می‌خوانیم متوجه می‌شویم که انتظارات و خواسته‌های او کاملاً معقول و منطقی هستند. با وجود این، بسیاری خالق بزرگ را خدمت نمی‌کنند، و هستند کسانی که سابقاً خادم او بوده لیکن اکنون از خدمت او دست کشیده‌اند. چرا؟ زیرا ایشان تصور می‌کنند خدا انتظار بیش از حد از ایشان دارد. اما، آیا واقعاً چنین است؟ شاید نگرش این افراد در مورد انتظارات یَهُوَه صحیح نیست؟ گزارشی تاریخی بینشی عمیقتر در این زمینه به ما می‌دهد.
۲. نُعمان که بود، و نبی یَهُوَه از او چه خواست؟
۲ نُعمان، سردار لشکر اَرامیان، به مرض جذام مبتلا بود. وی شنید که نبی یَهُوَه در اسرائیل می‌تواند او را شفا دهد. نُعمان با ملازمان خود راهی اسرائیل شد و به خانهٔ اَلِیشَع رسید. نبی خدا خادم خود را بیرون فرستاد تا به او بگوید: «برو و در اُرْدنّ هفت مرتبه شست و شو نما، و گوشتت به تو برگشته، طاهر خواهی شد» و خود در خانه ماند و به پیشواز این شخصیت سرشناس بیرون نرفت.—۲پادشاهان ۵:۱۰.
۳. چرا نخست نُعمان از انجام آنچه یَهُوَه از او خواسته بود سر باز زد؟
۳ نُعمان با عمل نمودن به گفتهٔ نبی خدا می‌توانست از آن بیماری زننده خلاص شود. آنچه یَهُوَه از او خواسته بود به هیچ وجه نامعقول یا بیش از توان او نبود. با این حال، نُعمان به درخواست یَهُوَه ترتیب اثر نداد، و اعتراض‌کنان گفت: «آیا اَبانَه و فَرْفَرْ، نهرهای دمشق، از جمیع آبهای اسرائیل بهتر نیست؟ آیا در آنها شست و شو نکنم تا طاهر شوم؟» نُعمان، این را گفت و با خشم از آنجا دور شد.—۲پادشاهان ۵:۱۲.
۴، ۵. الف) اطاعت نُعمان چه پاداشی برای او داشت، و عکس‌العمل او چه بود؟ ب) اکنون به چه موضوعی خواهیم پرداخت؟
۴ مشکل اصلی نُعمان چه بود؟ مسلماً دشواری انجام آنچه از او خواسته شده بود نمی‌توانست باشد. خادمان نُعمان بسیار با نرمی و ظرافت کلام به او گفتند: «اگر نبی، تو را امری بزرگ گفته بود، آیا آن را بجا نمی‌آوردی؟ پس چند مرتبه زیاده، چون تو را گفته است شست و شو کن و طاهر شو؟» ( ۲پادشاهان ۵:۱۳) در واقع، مشکل نُعمان نگرش و طرز فکرش بود. در نظر نُعمان اولاً او را چنانکه باید و شاید احترام ننموده بودند، دوم اینکه درخواست نبی در نظرش بی‌حاصل و حتی تحقیرآمیز می‌آمد. اینبار نُعمان به نصیحت خادمانش گوش کرد و خود را هفت مرتبه در رود اردن شست و شو نمود. شادی او را هنگامی که «گوشت او مثل گوشت طفل کوچک برگشته، طاهر شد» تصور کن! در آن حال، دل او سرشار از قدردانی و سپاس شد. همچنین، گفت که از آن پس خدایی جز یَهُوَه را عبادت نخواهد کرد.—۲پادشاهان ۵:۱۴-۱۷.
۵ یَهُوَه از اوان خلقت انسان تاکنون همواره برای او فرامینی تعیین نموده است. در اینجا به ذکر چند نمونه خواهیم پرداخت. طی بررسی این نمونه‌ها از خود سؤال کن که آیا تو خود به خواسته‌ها و فرامینی که برای انسانهای دوران مختلف تعیین شده بود، عمل می‌کردی؟ پس از بررسی چندین نمونه به ذکر آنچه خدا امروزه از ما خواسته است خواهیم پرداخت.
انتظارات یَهُوَه در گذشته
۶. از نخستین زوج بشری چه درخواستی شد، و اگر تو به جای ایشان می‌بودی چه می‌کردی؟
۶ خواست یَهُوَه از نخستین زوج بشری، آدم و حَوّا، جز پرورش فرزند، سکونت بر زمین، و فرمانروایی بر حیوانات چیز دیگری نبود. یَهُوَه موهبت زندگی در باغی زیبا را نیز بدیشان عطا نمود. ( پیدایش ۱:۲۷، ۲۸؛ ۲:۹-۱۵) لیکن، ممنوعیتی برای آنان قرار داد. در میان درختان پربار باغ درختی بود که آنان نمی‌بایست از میوهٔ آن می‌خوردند. ( پیدایش ۲:۱۶، ۱۷) آیا این خواسته‌ای بزرگ و غیرمعقول بود؟ اگر به تو چنین وظایفی با امید به زندگی ابدی داده می‌شد آنها را با کمال میل انجام نمی‌دادی؟ حتی اگر شخصی وسوسه‌گر در باغ پیدا می‌شد آیا دلایل او را مردود نمی‌شمردی؟ و آیا یَهُوَه را محق گذاشتن تنها یک ممنوعیت نمی‌دانستی؟—پیدایش ۳:۱-۵.
۷. الف) به نوح چه وظیفه‌ای محول شد، و با چه مخالفتهایی روبرو شد؟ ب) نظر تو در مورد آنچه یَهُوَه از نوح درخواست کرد چیست؟
۷ بعدها، یَهُوَه برای بقای حیات طی طوفانی جهانی، از نوح خواست تا کشتیی بسازد. با نظر به عظمت کشتی، وظیفه‌ای بزرگ بر دوش او قرار گرفته بود، و انجام آن احتمالاً او را با استهزاها و خصومتهای بسیار مواجه می‌ساخت. با این حال، نوح حفظ جان خانوادهٔ خود، و نجات بسیاری از حیوانات را موهبتی والا به شمار آورد! ( پیدایش ۶:۱-۸، ۱۴-۱۶؛ عبرانیان ۱۱:۷؛ ۲پطرس ۲:۵) آیا تو نیز همچون نوح برای انجام چنین وظیفهٔ خطیری سخت تلاش می‌کردی؟ و یا خواستهٔ یَهُوَه را بیش از حد و نامعقول می‌انگاشتی؟
۸. یَهُوَه از ابراهیم چه درخواستی کرد، و حاصل اطاعت او چه چیزی را مصور ساخت؟
۸ آنچه یَهُوَه از ابراهیم درخواست کرد بسیار دشوار می‌نمود. یَهُوَه به ابراهیم گفت: «اکنون پسر خود را، که یگانهٔ توست و او را دوست می‌داری، یعنی اسحاق را بردار و به زمین موریا برو، و او را در آنجا، بر یکی از کوههایی که به تو نشان می‌دهم، برای قربانی سوختنی بگذران.» ( پیدایش ۲۲:۲) اینجا ایمان ابراهیم به محک آزمایش گذاشته شد، یعنی ایمان به قدرت و توانایی خدا در بازگرداندن اسحاق به زندگی، زیرا یَهُوَه خود وعدهٔ فرزندان و نوادگان بسیار برای اسحاق داده بود، حال آنکه اسحاق در آن هنگام اولادی نداشت. وقتی ابراهیم اقدام به قربانی کردن اسحاق نمود، خدا آن مرد جوان را از مرگ رهانید. در واقع، این موضوع مصور ساخت که خدا نیز پسرش را برای انسانها فدا می‌کند و سپس او را از مرگ رستاخیز می‌دهد.—پیدایش ۱۷:۱۹؛ ۲۲:۹-۱۸؛ یوحنا ۳:۱۶؛ اعمال ۲:۲۳، ۲۴، ۲۹-۳۲؛ عبرانیان ۱۱:۱۷-۱۹.
۹. چرا می‌توان گفت که یَهُوَه از ابراهیم درخواستی بیش از حد نکرده بود؟
۹ برخی ممکن است بگویند درخواست یَهُوَه از ابراهیم بیش از حد و نامعقول بود. اما آیا گفتن چنین حرفی صحیح است؟ آیا واقعاً نامهربانانه است که خالق ما که قادر به رستاخیز دادن مردگان می‌باشد از ما بخواهد که مطیع او باشیم، حتی اگر اطاعت ما خواب موقت مرگ را موجب شود؟ در نظر عیسی مسیح و پیروان نخستین او چنین تقاضایی ابداً نامعقول نمی‌نمود. آنان برای به جا آوردن ارادهٔ خدا حاضر بودند با آزار بدنی و حتی مرگ روبرو شوند. ( یوحنا ۱۰:۱۱، ۱۷، ۱۸؛ اعمال ۵:۴۰-۴۲؛ ۲۱:۱۳) آیا تو نیز در موقعیتی مشابه چنین از خود گذشتگیی از خود نشان می‌دادی؟ بگذار ببینیم خدا در گذشته از آنانی که می‌خواستند امت او باشند چه انتظاراتی داشت.
شریعت یَهُوَه به اسرائیلیان
۱۰. چه کسانی قول دادند که هرآنچه یَهُوَه از آنان بخواهد انجام دهند، و یَهُوَه به آنان چه داد؟
۱۰ نوادگان ابراهیم از طریق پسر او اسحاق و پسر اسحاق یعقوب، که بعدها به اسرائیل مسمی شد، به امتی مبدل شدند که همان اسرائیل نام گرفت. یَهُوَه اسرائیلیان را از بردگی مصریان آزاد کرد. ( پیدایش ۳۲:۲۸؛ ۴۶:۱-۳؛ ۲سموئیل ۷:۲۳، ۲۴) اسرائیلیان پس از آن عهد کردند که به جزء جزء خواسته‌های او عمل نمایند، و گفتند: «آنچه خداوند امر فرموده است، خواهیم کرد.» ( خروج ۱۹:۸) به دنبال تمایل ایشان به اطاعت از حاکمیت یَهُوَه، یَهُوَه ۶۰۰ قانون منجمله ده فرمان را در اختیار ایشان گذاشت. این قوانین که خدا از طریق موسی به قوم داد بعدها شریعت نام گرفت.—عزرا ۷:۶؛ لوقا ۱۰:۲۵-۲۷؛ یوحنا ۱:۱۷.
۱۱. یکی از مقاصد یَهُوَه از دادن شریعت چه بود، و چه فرامینی این مقصود را عملی می‌ساخت؟
۱۱ یکی از مقاصد یَهُوَه از دادن شریعت این بود که با فرامینی مفید و سودمند در خصوص موضوعاتی همچون اخلاق جنسی، معاملات، و نگهداری از فرزندان، اسرائیلیان را محافظت کند. ( خروج ۲۰:۱۴؛ لاویان ۱۸:۶-۱۸، ۲۲-۲۴؛ ۱۹:۳۵، ۳۶؛ تثنیه ۶:۶-۹) همانطور که فرامینی برای رفتار با انسانها وجود داشت فرامینی نیز برای رفتار با حیوانات بدیشان داده شده بود. ( لاویان ۱۹:۱۸؛ تثنیه ۲۲:۴، ۱۰) احکام مربوط به اعیاد سالیانه و جلساتی که برای پرستش و عبادت تشکیل می‌شدند امت را از نظر روحانی حفظ می‌کرد.—لاویان ۲۳:۱-۴۳؛ تثنیه ۳۱:۱۰-۱۳.
۱۲. مقصود اصلی یَهُوَه از دادن شریعت چه بود؟
۱۲ یکی از مقاصد اصلی یَهُوَه از دادن شریعت را پولس رسول چنین عنوان کرد: «برای تقصیرها بر آن افزوده شد تا هنگام آمدن آن نسلی که وعده بدو داده شد [یعنی مسیح] و به وسیلهٔ فرشتگان به دست متوسّطی مرتّب گردید.» ( غلاطیان ۳:۱۹) شریعت برای اسرائیلیان یادآور ناکاملی ایشان بود. از این رو، منطقاً نیاز بود قربانیی کامل جهت از بین بردن گناهانشان گذرانده شود. ( عبرانیان ۱۰:۱-۴) پس منظور از دادن شریعت آن بود که مردم برای قبول عیسی، که همان مسیح بود، آماده شوند. پولس نوشت: «پس شریعت لالای ما شد تا به مسیح برساند تا از ایمان عادل شمرده شویم.»—غلاطیان ۳:۲۴.
آیا شریعت یَهُوَه باری گران بود؟
۱۳. الف) انسان ناکامل شریعت را چگونه می‌بیند، و چرا؟ ب) آیا شریعت بخودی‌خود باری گران بود؟
۱۳ گرچه شریعت «مقدّس و عادل و نیکو» بود، بسیاری آن را باری گران بر دوش خود می‌پنداشتند. ( رومیان ۷:۱۲) از آنجایی که شریعت کامل بود، اسرائیلیان ناکامل قادر نبودند آن را به طور تمام و کمال نگاه دارند. ( مزمور ۱۹:۷) به همین سبب پطرس رسول آن را «یوغی» نامید که ‹پدرانشان و خود ایشان نیز طاقت تحمّل آن را نداشتند.› ( اعمال ۱۵:۱۰) شریعت بخودی‌خود باری گران و توانفرسا نبود، بلکه بسیار مفید و سودمند.
۱۴. نمونه‌هایی را ذکر کن که نشان دهد شریعت برای اسرائیلیان مفید بود؟
۱۴ برای نمونه، تحت شریعت دزد زندانی نمی‌شد، بلکه مجبور می‌شد کار کند و معادل دو یا چند برابر آنچه دزدیده بود پرداخت کند. به این ترتیب نه شخص خسارت‌دیده ضرر می‌دید، و نه بر مردم زحمتکش فشاری می‌آمد که نظام زندان را از طریق مالیاتهای خود حفظ کنند. ( خروج ۲۲:۱، ۳، ۴، ۷) در شریعت خوردن غذاهای نامطمئن جایز نبود. برای مثال می‌دانیم که خوردن گوشت خوک چنانچه خوب پخته نشده باشد ممکن است کرم تریشین را به انسان انتقال دهد، و گوشت خرگوش تولارمی را. ( لاویان ۱۱:۴-۱۲) همچنین، شریعت لمس کردن اجساد را برای حفظ سلامت اسرائیلیان منع کرده بود. چنانچه شخصی جسدی را لمس می‌کرد، می‌بایست خود و لباسهایش را می‌شست. ( لاویان ۱۱:۳۱-۳۶؛ اعداد ۱۹:۱۱-۲۲) مدفوع می‌بایست با خاک دفن می‌شد. این کار از انتشار میکرب، عامل بیماریزایی که در قرون اخیر کشف شده است، ممانعت می‌کرد و حافظ سلامت مردم بود.—تثنیه ۲۳:۱۳.
۱۵. چه چیز واقعاً برای اسرائیلیان باری سنگین بود؟
۱۵ در شریعت انتظار بیش از حد از مردم نمی‌رفت. لیکن، کسانی که خود را مفسران شریعت نام گذاشته بودند بارهای گران و توانفرسا بر مردم می‌نهادند. در خصوص قوانینی که آنان وضع کرده بودند، «فرهنگ کتاب مقدس» ( انگل.) نوشتهٔ جیمز هِیستینگز، نقل می‌کند: «هر یک از فرامین کتاب مقدس با شبکه‌ای از مقررات جزئی و پیش‌پاافتاده محاط بود. . . . بدینسان با پیش‌بینی تمام موارد و امکانات ممکن در حوزهٔ شریعت، با منطقی بیرحمانه و از طریق قوانینی خشک و مبتنی بر تجربیات، کلیهٔ جنبه‌های اخلاق و رفتار انسانها کنترل می‌شد. . . . ندای وجدان خاموش، و شعله‌های فروزنده و پرقدرت کلام الهی زیر انبوهی از خاکستر قواعد و قوانین افزوده‌شده پوشیده و خاموش شده بود.»
۱۶. عیسی در مورد سنن و قوانین طاقت‌فرسا و شاق رهبران مذهبی چه گفت؟
۱۶ عیسی مسیح پیشوایان مذهبی را که شمار زیادی قوانین به مردم تحمیل می‌کردند، محکوم کرده گفت: «بارهای گران و دشوار را می‌بندند و بر دوش مردم می‌نهند و خود نمی‌خواهند آنها را به یک انگشت حرکت دهند.» ( متی ۲۳:۲، ۴) عیسی بدین شکل به آنان نشان داد که کلام خدا را با سنن و قوانینی که به دست خود ساخته‌اند، منجمله قوانین مفصل پاکی و طهارت جسمی، ‹باطل ساخته‌اند.› ( مرقس ۷:۱-۱۳؛ متی ۲۳:۱۳، ۲۴-۲۶) البته حتی پیش از آمدن عیسی به زمین نیز معلمان مذهبی در اسرائیل خواسته‌ها و انتظارات یَهُوَه را نادرست جلوه می‌دادند.
یَهُوَه اکنون از ما چه انتظار دارد
۱۷. چرا یَهُوَه از قربانیهایِ سوختنیِ اسرائیلیانِ بی‌ایمان ابراز ناخوشنودی کرد؟
۱۷ یَهُوَه از طریق اشعیای نبی گفت: «از قربانی‌های سوختنی قوچها و پیه پرواریها سیر شده‌ام و به خون گاوان و بره‌ها و بزها رغبت ندارم.» ( اشعیا ۱:۱۰، ۱۱) چرا خدا از انجام آنچه خود در شریعت مقرر داشته بود ابراز ناخوشنودی می‌کرد؟ ( لاویان ۱:۱–۴:۳۵) زیرا اعمال و رفتار مردم حاکی از بی‌احترامی و بی‌حرمتی به او بود. از این رو، یَهُوَه بدیشان چنین گوشزد کرد: «خویشتن را شسته، طاهر نمایید و بدی اعمال خویش را از نظر من دور کرده، از شرارت دست بردارید. نیکوکاری را بیاموزید و انصاف را بطلبید. مظلومان را رهایی دهید. یتیمان را دادرسی کنید و بیوه زنان را حمایت نمایید.» ( اشعیا ۱:۱۶، ۱۷) آیا همین امر، به ما در درک انتظارات یَهُوَه از خادمانش کمک نمی‌کند؟
۱۸. یَهُوَه واقعاً چه چیزی از اسرائیلیان انتظار داشت؟
۱۸ عیسی دقیقاً مشخص کرد که یَهُوَه چه چیزی از ما انتظار دارد. یکبار شخصی از او چنین سؤال کرد: «کدام حکم در شریعت بزرگتر است؟» عیسی در جواب او گفت: «اینکه خداوند خدای خود را به همهٔ دل و تمامی نفس و تمامی فکر خود محبّت نما. این است حکم اوّل و اعظم. و دوّم مثل آن است یعنی همسایهٔ خود را مثل خود محبّت نما. بدین دو حکم، تمام تورات و صُحُف انبیا متعلّق است.» ( متی ۲۲:۳۶-۴۰؛ لاویان ۱۹:۱۸؛ تثنیه ۶:۴-۶) موسی نیز همین موضوع را با این سؤال روشن ساخت: «یَهُوَه خدایت از تو چه می‌خواهد، جز اینکه از یَهُوَه خدایت بترسی و در همهٔ طریقهایش سلوک نمایی، و او را دوست بداری و یَهُوَه خدای خود را به تمامی دل و به تمامی جان خود عبادت نمایی؟»—تثنیه ۱۰:۱۲، ۱۳؛ ۱۵:۷، ۸.
۱۹. چگونه اسرائیلیان خود را مقدس می‌نمایاندند، اما یَهُوَه به آنان چه گفت؟
۱۹ اسرائیلیان با وجود گناهان و تخلفاتی که مرتکب می‌شدند خود را مقدس می‌نمایاندند. برای مثال، در حالی که شریعت روزه‌گرفتن را تنها در روز کفاره لازم می‌دانست، اسرائیلیان مرتب روزه می‌گرفتند. ( لاویان ۱۶:۳۰، ۳۱) یَهُوَه ایشان را چنین توبیخ کرد: «مگر روزه‌ای که من می‌پسندم این نیست که بندهای شرارت را بگشایید و گره‌های یوغ را باز کنید و مظلومان را آزاد سازید و هر یوغ را بشکنید؟ مگر این نیست که نان خود را به گرسنگان تقسیم نمایی و فقیران رانده‌شده را به خانهٔ خود بیاوری و چون برهنه را ببینی او را بپوشانی و خود را از آنانی که از گوشت تو می‌باشند مخفی نسازی؟»—اشعیا ۵۸:۳-۷.
۲۰. به چه دلیل عیسی مذهبیان ریاکار را توبیخ کرد؟
۲۰ همین رفتار عابدمآ‌بانه مشکل اصلی مذهبیان ریاکار زمان عیسی نیز بود. عیسی به آنان گفت: «نعناع و شبت و زیره را عشر می‌دهید و اعظم احکام شریعت، یعنی عدالت و رحمت و ایمان را ترک کرده‌اید! می‌بایست آنها را به جا آورده، اینها را نیز ترک نکرده باشید.» ( متی ۲۳:۲۳؛ لاویان ۲۷:۳۰) آیا همین سخنان عیسی در درک خواسته‌های خدا به ما کمک نمی‌کند؟
۲۱. میکاه نبی با چه کلامی آنچه را خدا از ما خواسته و آنچه نخواسته است، خلاصه کرد؟
۲۱ میکاه نبی در خصوص آنچه یَهُوَه از ما خواسته و آنچه نخواسته است، گفت: «با چه چیز به حضور خداوند بیایم و نزد خدای تعالی رکوع نمایم؟ آیا قربانی‌های سوختنی و با گوساله‌های یک‌ساله به حضور وی بیاییم؟ آیا خداوند از هزارها قوچ و از ده هزارها نهر روغن راضی خواهد شد؟ آیا نخست‌زادهٔ خود را به عوض معصیتم و ثمرهٔ بدن خویش را به عوض گناه جانم بدهم؟ ای مرد از آنچه نیکو است تو را اخبار نموده است؛ و خداوند از تو چه چیز را می‌طلبد غیر از اینکه انصاف را بجا آوری و رحمت را دوست بداری و در حضور خدای خویش با فروتنی سلوک نمایی؟»—میکاه ۶:۶-۸.
۲۲. مهمترین چیزی که یَهُوَه از قوم تحت عهد شریعت می‌خواست چه بود؟
۲۲ مهمترین چیزی که یَهُوَه از قوم تحت عهد شریعت می‌خواست چه بود؟ این بود که یَهُوَه خدای خود را دوست بدارند. پولس رسول گفت: «تمامی شریعت در یک کلمه کامل می‌شود یعنی در اینکه همسایهٔ خود را چون خویشتن محبّت نما.» ( غلاطیان ۵:۱۴) پولس همچنین به مسیحیان ساکن روم گفت: «کسی که دیگری را محبّت نماید شریعت را به جا آورده باشد. . . . محبّت تکمیل شریعت است.»—رومیان ۱۳:۸-۱۰.
بیش از حد و نامعقول نیست
۲۳، ۲۴. الف) چرا هرآنچه یَهُوَه از ما خواسته است هرگز نمی‌تواند بیش از حد و نامعقول باشد؟ ب) در مقالهٔ بعدی چه چیزی را بررسی خواهیم کرد؟
۲۳ آیا محبت، توجه، و رحمت یَهُوَه ما را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد؟ عیسی مسیح، یگانه پسر مولود یَهُوَه، به زمین آمد تا محبت او را متجلی سازد—یعنی نشان دهد که انسانها در نظر یَهُوَه چه ارزش و منزلتی دارند. او برای نشان دادن محبت خدا گنجشکان کوچک را مثال زده، گفت: «یکی از آنها جز به حکم پدر شما به زمین نمی‌افتد.» و سپس چنین استدلال کرد: «پس ترسان مباشید زیرا شما از گنجشکان بسیار افضل هستید.» ( متی ۱۰:۲۹-۳۱) بی‌شک هرآنچه که خدای مهربانمان از ما خواسته باشد هرگز نمی‌تواند بیش از حد یا نامعقول باشد!
۲۴ اما، یَهُوَه اکنون از ما چه می‌خواهد؟ و چرا عده‌ای بر این تصورند که خدا از ما انتظار بیش از حد دارد؟ با جواب به این سؤالات خواهیم دید که چرا انجام هر چه یَهُوَه از ما خواسته باشد موهبتی والاست.
پاسخ تو چیست؟
◻ چرا عده‌ای یَهُوَه را خدمت نمی‌کنند؟
◻ انتظارات یَهُوَه طی دوران مختلف به چه صورت متفاوت بودند؟
◻ شریعت چه مقاصدی را عملی می‌ساخت؟
◻ چرا می‌توان گفت خواسته‌های یَهُوَه نامعقول نیستند؟
[تصویر در صفحهٔ ۱۰]
قوانین ساختهٔ بشر، همچون قوانین مفصل پاکی و طهارت، پرستش خدا را باری گران کرده بود