ترجمهٔ دنیای جدید ویرایش ۲۰۱۳
ترجمهٔ دنیای جدید کتاب مقدّس به زبان انگلیسی چندین بار بازبینی و ویرایش شده است، اما ویرایش ۲۰۱۳ به صورتی بسیار وسیع‌تر صورت گرفت. برای نمونه در این ویرایش تعداد کلمات انگلیسی ده درصد کمتر از گذشته است. در ترجمهٔ برخی کلمات کلیدی تجدیدنظر شده است. صفحه‌بندی برخی باب‌ها به سبک اشعار انجام شده و پاورقی‌های توضیحی به نسخه‌های استاندارد نیز افزوده شده است. طبعاً در این مقاله نمی‌توان تمامی تغییرات صورت‌گرفته را بررسی کرد. در اینجا به بررسی برخی از آن‌ها می‌پردازیم.
ترجمهٔ کدام یک از کلمات کلیدی کتاب مقدّس تغییر کرده است؟ همان طور که در مقالهٔ قبل اشاره شد، در واژهٔ انگلیسی «soul» و برگردان واژه‌های «شیول» و «هادیس» تجدیدنظر شده است. همچنین در عبارات دیگری نیز تجدیدنظرهایی صورت گرفته است.
برای نمونه در ترجمهٔ انگلیسی در خصوص مرگ عیسی از واژه‌ای استفاده می‌شد که ممکن بود تصویر اشتباهی در ذهن تداعی کند. از این رو از عباراتی استفاده شد که به مفهوم «اعدام بر تیر» یا «میخکوب کردن بر تیر» است. (مت ۲۰:۱۹؛ ۲۷:۳۱) همچنین برای ترجمهٔ واژهٔ یونانی‌ای که به روحیهٔ فردی اشاره دارد که بی‌هیچ شرمی اختیارات و قوانین را خوار می‌شمارد، اکنون از عبارتی استفاده می‌شود که به معنی «رفتار بی‌شرمانه» است و به مفهوم یونانی نزدیک‌تر است. پیش از این، برگردان واژه‌ای یونانی که مفهوم «بردباری» را در بردارد با واژه‌ای ترجمه شده بود که می‌توانست این مفهوم را تداعی کند که شخص باید مدت طولانی متحمّل رنجی شود، در ترجمهٔ این واژه نیز تجدیدنظر شد. همچنین عبارت متداولی که به مفهوم «مهمانی‌های همراه با بی‌بندوباری» است، جایگزین واژه‌ای قدیمی شده است. (غلا ۵:۱۹-۲۲) در ترجمهٔ واژهٔ دیگری که اغلب با مفهوم «وفاداری و امانت» مرتبط است نیز تجدیدنظر شد و به صورتی ترجمه شد که ترجمهٔ تحت‌اللفظی آن در فارسی «محبت وفادارانه» است.—مز ۳۶:۵؛ ۸۹:۱.
برخی عباراتی که پیش از این همواره با یک واژه یا عبارت ثابت ترجمه می‌شد، در ویرایش جدید هماهنگ با مضمون متن ترجمه شده است. برای مثال واژهٔ عبری اُلام پیش از این با عبارتی انگلیسی به مفهوم «زمان نامعین» ترجمه می‌شد که می‌تواند به معنی «تا ابد» باشد. این امر بر ترجمهٔ برخی آیات تأثیر داشت از جمله دو آیهٔ مزمور ۹۰:۲ و میکاه ۵:۲.
واژهٔ عبری و یونانی‌ای که به مفهوم «بذر یا تخم» است و اغلب در آیات آمده است، می‌تواند هم به معنی بذر کشاورزی باشد و هم به مفهوم مجازی نوادگان. پیش از این در ترجمهٔ دنیای جدید این واژه در همه جا «بذر» ترجمه می‌شد، از جمله در پیدایش ۳:۱۵. اما استفاده از این واژه به مفهوم مجازی آن دیگر در زبان انگلیسی متداول نیست، از این رو در ویرایش جدید در پیدایش ۳:۱۵ و آیات مرتبط با این آیه، این واژه با واژهٔ انگلیسی‌ای که به معنی نوادگان است، ترجمه شده است. (پیدا ۲۲:۱۷، ۱۸؛ مکا ۱۲:۱۷) در دیگر آیات، این واژه هماهنگ با مضمون متن ترجمه شده است.—پیدا ۱:۱۱؛ مز ۲۲:۳۰؛ اشع ۵۷:۳.
چرا در برخی عبارات که به صورت کلمه‌به‌کلمه ترجمه شده بود تجدیدنظر شد؟ در ضمیمهٔ A1 در ویرایش ۲۰۱۳ در مورد ترجمه‌ای خوب از کتاب مقدّس آمده است: «در صورتی که ترجمهٔ کلمه‌به‌کلمه مفهوم را گنگ و غیرطبیعی سازد، باید مفهوم درست آن بیان شود.» برای نمونه، اگر اصطلاحات زبان اصلی در زبانی مفهوم است، این اصطلاحات به صورت تحت‌اللفظی ترجمه می‌شوند. این روند در ترجمه پیش گرفته شد. به عنوان مثال در بسیاری از زبان‌ها عبارت «کاویدن دل» در مکاشفه ۲:۲۳ مفهومی درست القا می‌کند، اما اصطلاح «کاویدن کلیه‌ها» شاید به راحتی قابل فهم نباشد، از این رو عبارت «عمیق‌ترین افکار» جایگزین واژهٔ «کلیه» شد. برای این که مفهوم اصلی در تَثنیه ۳۲:۱۴ بیان شود، اصطلاح «پیّهٔ کلیهٔ گندم» با عبارت روشن «گندم مرغوب» ترجمه شد. به دلایلی مشابه اصطلاح «من نامختون لب هستم» که در بسیاری از زبان‌ها مفهوم روشنی ندارد، به صورت «من با دشواری سخن می‌گویم» ترجمه شده است.—خرو ۶:۱۲.
چرا عبارات «پسران اسرائیل» یا «بنی‌اسرائیل» و «پسران یتیم» اکنون به صورت «اسرائیلیان» و «فرزندان یتیم» ترجمه شده است؟ در دستور زبان عبری اغلب، اسم‌های دستوری مذکر یا مؤنث نشان می‌دهد که منظور مرد یا زن است. با این همه برخی ترکیب‌ها با اسم مذکر می‌تواند هر دو جنسیت را در بر داشته باشد. برای نمونه مضمون برخی آیات نشان می‌دهد که ترکیب «پسران اسرائیل یا بنی‌اسرائیل» هم به مردان و هم به زنان اشاره دارد، از این رو در ویرایش ۲۰۱۳ این واژه اغلب «اسرائیلیان» ترجمه شده است.—خرو ۱:۷؛ ۳۵:۲۹؛ ۲پاد ۸:۱۲.
هماهنگ با این امر، در ویرایش‌های گذشتهٔ ترجمهٔ دنیای جدید، این نکته در نظر گرفته شده بود و در پیدایش ۳:۱۶ اسم مذکری که به معنی «پسران» است، با واژه‌ای به معنی «فرزندان» ترجمه شده بود. حال در خروج ۲۲:۲۴ نیز این واژه به این صورت ترجمه شده است: «فرزندانتان [عبری، «پسرانتان»] بی‌پدر خواهند شد.» این اصل در آیات دیگر نیز به کار برده شده است و به جای «پسران بی‌پدر» عباراتی به مفهوم «فرزند بی‌پدر» یا «یتیم» جایگزین شده است. (تث ۱۰:۱۸؛ ایو ۶:۲۷) در ترجمهٔ یونانی هفتادی نیز این نکته در نظر گرفته شده است. همچنین عبارتی که در جامعه ۱۲:۱ به مفهوم «اوان مردانگی‌ات» بود، اکنون با عبارتی ترجمه شده است که به معنی «ایّام جوانی‌ات» است.
چرا بسیاری از افعال عبری به صورت ساده‌تری ترجمه شده‌اند؟ افعال عبری دو حالت اصلی دارد، یکی فعل استمراری است که تداوم عمل را نشان می‌دهد و دوم فعل کامل است که اشاره به حالتی دارد که پایان عمل در آن مستتر است. در ویرایش‌های گذشتهٔ ترجمهٔ دنیای جدید، برای ترجمهٔ افعال استمراری عبری، در کنار ترجمهٔ فعل مورد نظر، یک کلمهٔ کمکی دیگر همچون «ادامه دادن» یا «پرداختن» ذکر می‌شد که حالت استمرار فعل را برساند.a برای نشان دادن حالت دوم، یعنی فعل کامل عبری از کلمات انگلیسی که مفهوم «قطعاً،» «باید» و «به‌راستی» را در بر دارد، استفاده می‌شد.
در ویرایش ۲۰۱۳ از این کلمات کمکی استفاده نشده است، مگر این که برای رساندن مفهوم جمله ضروری بوده باشد. برای مثال، در آیهٔ «خدا گفت: ‹روشنایی بشود›» فعل «گفتن» در عبری به صورت استمراری است، اما این فعل به صورت استمراری ترجمه نشده است چون نیازی نبود که بر این امر تأکید شود که خدا مکرّراً چنین گفت. (پیدا ۱:۳) اما، قاعدتاً یَهُوَه خدا بارها آدم را خطاب کرد، پس برای برجسته ساختن این امر، پیدایش ۳:۹ به گونه‌ای ترجمه شده است که این استمرار مشخص باشد. در کل، افعال به صورت ساده‌تری ترجمه شده‌اند و بیشتر بر مفهوم عمل تأکید شده است تا بر کامل یا استمراری بودن فعل عبری. فایدهٔ دیگری که از این شیوهٔ ترجمه حاصل شد این است که تا حدّی کوتاهی جملات زبان عبری حفظ شده است.
چرا در این ویرایش باب‌های بیشتری به صورت شعرگونه صفحه‌پردازی شده است؟ بسیاری از بخش‌های کتاب مقدّس در اصل به صورت شعر نوشته شده بوده است. در زبان‌های امروزی اغلب قافیه مشخصهٔ شعر است. در حالی که در اشعار عبری مهم‌ترین مشخصهٔ شعر استفاده از تضاد و همانندنویسی است. آهنگ نوشتار در اشعار عبری از طریق ترتیب منطقی افکار حاصل می‌شود، نه قافیه‌بندی کلمات.
در ویرایش‌های گذشتهٔ ترجمهٔ دنیای جدید، کتاب‌های ایّوب و مزامیر به صورت شعرگونه صفحه‌پردازی شده بود تا مشخص شود که این آیات در اصل سروده‌هایی برای خواندن و نقل کردن بوده است. این شیوهٔ صفحه‌پردازی صنایع ادبی را برجسته ساخته بر مفهوم متن تأکید می‌کند و همچنین به خاطر سپردن آن را آسان‌تر می‌سازد. در ویرایش ۲۰۱۳ کتاب‌های امثال، غزل غزل‌ها و بسیاری از باب‌های کتاب‌های نبوی نیز به صورت شعرگونه صفحه‌پردازی شده است تا مشخص شود که این آیات در واقع شعر بوده است و تضادها و همانندنویسی‌ها برجسته شود. نمونهٔ آن در اِشَعْیا ۲۴:۲ است که شامل تضاد است و شیوهٔ نگارش آن بر این امر تأکید دارد که گریزی از داوری خدا نیست و همه داوری خواهند شد. شناخت شعرگونه بودن این بخش از کتاب مقدّس به خواننده یادآور می‌شود که سرایندهٔ آن موضوعات را تکرار نکرده است، بلکه در واقع برای تأکید بر پیام خدا از صنعتی در شعر بهره جسته است.
در عبری تشخیص میان نثر و نظم یا متن شعرگونه همواره آسان نیست، از این رو مترجمان کتاب مقدّس در خصوص این که کدام بخش از کتاب مقدّس سروده و شعر است اختلاف نظر دارند. در واقع تشخیص مترجم عاملی است بر این که متن به صورت شعر چاپ شود یا نثر. حتی در برخی نوشته‌های کتاب مقدّس با این که به صورت شعر نیست برای تأکید بر نکته‌ای، از کلمات شاعرانه، زبان تصویری، بازی با کلمات و همانندسازی استفاده شده است.
فهرست محتوا در ویرایش جدید، به‌ویژه در کتاب غزل غزل‌ها بسیار مفید است، چون در این کتاب، همان گونه که در اشعار باستان مرسوم بوده است، گفته‌ها از زبان افراد مختلف بیان می‌شود و در فهرست محتوای این کتاب این اشخاص مشخص شده‌اند.
بررسی و مطالعهٔ دست‌نوشته‌ها چه تأثیری بر این ویرایش داشته است؟ ترجمهٔ دنیای جدید در اصل بر مبنای متن عبری ماسورائی و متن معتبر یونانی وِستکُت و هُرت بوده است. تحقیق و مطالعه در دست‌نوشته‌های کتاب مقدّس پیشرفت‌هایی داشته و برخی آیات متن اصلی را روشن‌تر ساخته است. برای نمونه نسخه‌های طومارهای دریای مرده در دسترس قرار گرفت و دست‌نوشته‌های بیشتری از متن یونانی بررسی شد. اغلب دست‌نوشته‌های شناخته‌شده به صورت الکترونیک در دسترس قرار گرفت و این امر بررسی و تحلیل تفاوت میان دست‌نوشته‌ها را آسان‌تر ساخت و به این ترتیب تعیین شد که کدام ویرایش عبری یا یونانی پشتوانهٔ محکم‌تری دارد. کمیتهٔ ترجمهٔ کتاب مقدّس دنیای جدید از این پیشرفت‌ها برای بررسی برخی آیات بهره جست و هماهنگ با مطالعاتی که انجام شد، تغییراتی صورت گرفت.
برای نمونه در دوم سموئیل ۱۳:۲۱ برگردان متن یونانی ترجمهٔ هفتادی چنین است: «اما او نمی‌خواست پسر خود اَمنون را ناراحت کند، چون او پسر ارشدش بود و دوستش می‌داشت.» در ویرایش‌های گذشتهٔ ترجمهٔ دنیای جدید این بخش از آیه ترجمه نشده بود، چون این عبارات در متن ماسورائی وجود نداشت. اما در طومار دریای مرده ذکر شده است، از این رو در ویرایش ۲۰۱۳ این بخش افزوده شد. به دلایل مشابه در پنج جای دیگر در کتاب اول سموئیل نام خدا آمده است. همچنین مطالعه در متون یونانی سبب شد که در آیات مَتّی ۲۱:۲۹-۳۱ ترتیب افکار تغییر داده شود. بدین ترتیب برخی از تغییرات بر مبنای شواهدی بود که در دست‌نوشته‌ها مشاهده شد و لزوماً ترجمه تنها بر مبنای یک متن یونانی مادر انجام نشده است.
در اینجا تنها به چندی از تغییرات بسیاری اشاره شد که در ترجمهٔ دنیای جدید انجام شده است. برای آنان که این ترجمه را هدیه‌ای از خدا می‌دانند این تغییرات خواندن و درک این کتاب را آسان‌تر کرده است.
a برای اطلاعات بیشتر می‌توانید به «افعال عبری استمراری» در ضمیمهٔ 3C ترجمهٔ دنیای جدید کتاب مقدّس با مرجع، انگلیسی مراجعه کنید.