Meyeghle bi ne ñong ébe nkulan adzô Jacob a bôô énong awu dèñ ayô : Étun 1

1-2. Za dzam Jacob a nga bo éyong a nga wôrane naa a nga zuhang wu, amu dzé ki ? (A daghe fe évaghle ).

BÉBÉÑ mimbu 17 mi lôrang ave Jacob, é sôsôe mbo-ésèñ Jehôva, a nga kôrô a Canaán naa a ke tobe Egipto ya é mvong bôr dzèñ (Atar. 47:28). Nté sese té, a nga bele abuiñ mevakh ya bera tobe ya ndzidzing ndôma dzèñ, José nge ki Joseph, ye bera yen ane é nda-bôr dzèñ da tobe nsama élar été. Ve, éndagha, Jacob a wôrane naa a nga zuhang wu. Éde a kôan é nda-bôr dzèñ akal é dzam é ne édedèè éban (Atar. 49:28).

² Metam meté, é mbe fulu naa éyong nlô ya nda-bôt ô mbe wé wôrane naa ô nga zuhang wu, ô mbe wé kôan é mvong bôr dzèñ nfa ya ve bo melepgha ma sughlan (Esaïe 38:1). Ékôan té été, a mbe be dzô é môr a ye lighi ane nlô ye é nda-bôr dzèñ éyong a ye wu.

3. Za ayeghle bia ñong ébe nten Atarga 49:1, 2 ?

³ (A lang Atarga 49:1, 2). Ve, ékôan té éé mbe ki zeze ékôan. Jacob a mbe nkulu medzô. Ékôan té été, Jehôva a nga ve ñe nfufup nsisim wèñ naa a kulan é bura be-mam me nga ye boban ôsu, éma me nga ye bira name é mvong bôr dzèñ. Ya dzam té, éde biyong bizing ba kobe a bifiè bité ane nkulan adzô Jacob a nga ve a bôô énong awu dèñ.

4. Za dzam bia yiène baghle ôsiman, nté bia fas nkulan adzô Jacob a nga ve a bôô énong awu dèñ ayô ? (A daghe fe nkaale « É nda-bôr Jacob »).

⁴ Ayeghle di été, bia ye yen é dzam Jacob a nga dzô bendôma benii béñ : Rubén, Simeón, Leví ya Judá. Ayeghle da zu, bia ye yen é dzam a nga dzô bendôma muom bèñ bevoo. Aval bia ye de yen, Jacob éé mbe ki é kobe fave akal bendôma bèñ, a mbe fe é kobe akal memvong me-bôr meba, éma me nga ye sughlane bo ayong Israel ye ôkua. A fas nlang ye ayong té, da ye vole a tugha lere aval bifiè nkulan adzô Jacob bi nga dzalban. Ye fe naa, nté bia ye ke bia fas bifiè bièñ bité, bia ye ñong é bura meyeghle me ne bia vole naa bi ve Ésaa wèè a ne a dzôp été, Jehôva, n’nem mbeng.

RUBÉN

5. Za maa Rubén a mbe yane naa ésaa a ve ñe ?

⁵ Jacob a tare kobe ya ntôô moan wéñ é dzô naa : « Ô ne ntôô moan wom » (Atar. 49:3). Amu naa Rubén a mbe ntôô moan, éde a mbe yane naa ésaa a ve ñe ngap ébèñ ye é biôm bisese bièñ. A mbe fe yane naa, éñe a ye bo nlô ya nda-bôt éyong ésaa a ye wu, ye naa, dzam té é nga ye tsini ôsu ya bôr be ye é mvong bôr dzèñ.

6. Amu dzé Rubén éé dzi ki ñong élikh ntôô moan a yiène wô ? (Atarga 49:3, 4).

⁶ Vedaa, Rubén éé dzi ki ñong élikh ntôô moan a yiène wô (1 Mila. 5:1). Amu dzé ? Amu naa, ôyôm tam niène Raquel a nga wu, ane a nga ke binong ya mbo-ésèñ wèñ, Bilhá. Raquel a nga kee Jacob Bilhá ane é minenga wèñ (Atar. 35:19, 22). Éyong ézing, amu dzé Rubén a nga ke binong ya Bilhá ? Rubén a mbe é moan Lea, é minenga mboo Jacob. É ne bo naa, a nga ke binong ya Bilhá nfa ye naa Jacob a biane ñe ye dang bera dzing ñia. Nge ki naa, Rubén a mbe é dzing a tèè Bilhá, éde éé dzi ki djié nkômane wèñ ya ke binong ya ñe. Aval ése é ne bo, dzam té é nga tobe Jehôva abé, ya fe ésaa wèñ (a lang Atarga 49:3, 4).

7. Za dzam é nga lôrane Rubén ya é mvong bôr dzèñ ? (A daghe fe nkaale « Nkulan adzô Jacob a bôô énong awu dèñ ayô »).

⁷ Jacob a nga dzô Rubén naa : « Waa ye ki tebe ôsu ». Bifiè bité bi nga dzalban. Baa dzô ki vôm ézing naa, môr ye é mvong bôr Rubén a nga bo kéza, fara, nge ki nkulu medzô. É fang faa bo aval té, Jacob éé dzi ki tep é moan wèñ, ye naa, é mvong bôr Rubén é nga bo ngura nda-bôr ayong Israel été (Jos. 12:6). Rubén a nga lere mbemba mefulu bitéñ bife, ye naa, baa bera ki dzô vôm ôfe naa, a nga bera bo nsem évakh (Atar. 37:20-22 ; 42:37).

8. Meyeghle mevé bi ne ñong ébe éfônane Rubén ?

⁸ Meyeghle mevé bi ne ñong ? Bia yiène lumane ya mbia minkômane mia, ye bele nkôman ô ne ngu’u naa bi taa bo nsem évakh. Nge nkômane ya bo nsem wa so bia, bia yiène sim ye tem aval mimboane miè mi ne ve Jehôva, é nda-bôr dzaa, ye é bôr bevoo n’nem mintèñ. Bia yiène fe simane naa, « é dzôm ésese môr a béñ, éde fe a ye fa » (Begal. 6:7). Nfa mboo, é dzam é nga lôrane Rubén da simane bia n’nem éngôngoo Jehôva. Afang faa bo naa, Jehôva aa kame ki bia nfa mindzukh mia so bikop bia ayat, ve, a borane mengu’u bia ve naa bi bo é dzam é ne sôsôe.

SIMEÓN BA LEVÍ

9. Amu dzé Jacob a mbe é wokh Simeón ba Leví abé ? (Atarga 49:5-7).

⁹ (A lang Atarga 49:5-7). Ôsu vèè, Jacob a kobe a Simeón ba Leví. Vedaa, é dzam a nga dzô é nga lere naa, a mbe é wokh be abé. Mimbu ô mvus, Siquem, moan Cananeo, a nga dzap Dina, é ngoan Jacob. Bi ne tugha wokh naa, bendôma Jacob bese be nga wokh é dzam é nga biaane kal dzeba abé, ve, Simeón ba Leví be nga vane bo nget. Be nga dukh Siquem ye befam be ye ayong dèñ naa, nge be mane keleban, mvoa da ye bo ézizang deba ya é nda-bôr Jacob. Befam beté be nga yebe naa ba bo do. Ve, nté be mbe bé wokh mintéñ mi ye nkelan, Simeón ba Leví « kada mboo ye été, a nga toa é zoa ôkeng wéñ ye ñii a kisoan été kaa naa môr a yem do, ya mane wiñ befam besese » (Atar. 34:25-29).

10. Aval avé nkulan adzô Jacob a nga ve nfa Simeón ba Leví ô nga dzalban ? (A daghe fe nkaale « Nkulan adzô Jacob a bôô énong awu dèñ ayô »).

¹⁰ Jacob a nga bira wokh abé amu bendôma bèñ bebèñ be nga wiñ édedèè abuiñ bôt. Éde a nga kulane naa, ba ye miaman Israel ngura. Bifiè bité bi nga dzalban mimbu 200 ôsu, éyong ayong Israel é nga ñii Si ngiagh. É nda-bôr Simeón é nga ñong élikh ézizang é ngap si é mbe akal Judá (Jos. 19:1). Élikh Leví, é mbe é bele bekisoan 48 n’miaman Israel ése (Jos. 21:41).

11. Za mbemba be-mam bôr be ye é nda-bôr Simeón ba Leví be nga bo ?

¹¹ Mevong me-bôr Simeón ba Leví méé dzi ki bera baalé bikop bésaa be nga bo. É nda-bôr Leví é nga lere naa da sukh nfufup ékang asi. Éyong Moisés a nga ke ñong Atsing Jehôva a nga ve ñe nkôô Sinaí, abuiñ Bisraelitas be nga sum naa ba kang éyema moan ntôma. Ve, Belevitas be nga tebe é ngam Moisés, ya wiñ é bôr besese be nga kang éyema moan ntôma (Akô. 32:26-29). Jehôva a nga top é nda-bôr Leví, ya tele de nfeng, nfa ye naa, é bele môra maa ya dzale ésèñ befara (Akô. 40:12-15 ; Nla. 3:11, 12). Ôsu, éyong be mbe bé ñong Si ngiagh, bé lere naa be ne bengengaa, Besimeonitas, be nga tebe ngam évoo aluman ya bôr be ye é mvong Judá, nfa ye naa be dzale nkômane Jehôva (Bekô. 1:3, 17).

12. Za meyeghle bi ne ñong ébe bifônane Simeón ba Leví ?

¹² Meyeghle mevé bi ne ñong ? Biaa yiène ki vaghle likh naa, ôlun wèè ô djié minkighane ya mimboane mia. Môr asese a ne wokh abé nge be va tsible ñe, nge ki é môr a dzing (Bya 4:4). É ne éban naa bi simane naa, Jehôva aa dzing ki éyong bia dzô nge ki a bo é dzam ézing da dzukh é bôr be va bo bia abé (Jacq. 1:20). Éyong môr ézing a tsible bia, a bo naa a sèhane Jehôva nge ki kaa, bia yiène ñong mam aval da ve Jehôva n’nem mbeng. Dzam té da ye bia vole naa bi taa dzô nge ki a bo é dzam é ne dzughu é bôr bevoo (Bero. 12:17, 19 ; 1 Pierre 3:9). Amben bebyèñ buè ba bo é mam maa tobe ki Jehôva n’nem mbeng, simane naa, déé se ki siba mekôm naa ô béé éfônane deba. Ô taa sia kikh naa wéé se ki éban, ye naa wéé se ki ñong biborane bia so ébe Jehôva. Jehôva a ye borane mengu’u wa ve naa, ô tsini ôsu ya bo é dzam é ne sôsôe.

JUDÁ

13. Amu dzé Judá a mbe yep a n’nem nfa é dzam ésaa a nga ye ñe dzô ?

¹³ Ôsu vèè, Jacob a nga nga kobe ndôma dzèñ Judá. Éyong a nga wokh é mam Jacob a nga dzô é bobeñang be mbe ñe ôsu, éyong ézing, Judá a nga yep a n’nem. É mbe aval té, amu naa a nga bo bura bikop bizing. A mbe fe nsama ô nga mane ke tsam kisoan Siquem (Atar. 34:27). A mbe ya bobeñang éyong be nga kuane Jose ane nkôm, ye ke dukh ésaa nfa é dzam é nga boban (Atar. 37:31-33). Ôsu, a nga ke binong ya mbom wéñ, Tamar, amu a nga tem naa a mbe minenga bidzabô nge ki bizezama (Atar. 38:15-18).

14. Za mbemba be-mam Judá a nga bo ? (Atarga 49:8, 9).

¹⁴ Ngalane nfufup nsisim, Jacob a nga ve Judá fave biboran ye saghe fe ñe (a lang Atarga 49:8, 9). Judá a nga lere naa a mbe é bira bis é dzam ésaa a mbe n’nôm, a mbe é wôran. A nga lere fe n’nem éngôngoo akal Benjamín, é moanñang a nga dang mong (Atar. 44:18, 30-34).

15. Minfa mivé biborane Judá bi nga dzalban ?

¹⁵ Jacob a nga kiagh naa Judá éñe a nga ye bo ntebe-ôsu ézizang bobeñang. Vedaa, nkulan adzô té, ô nga dzaa abuiñ tam naa ô dzalban. Ba tu Judá éyong ôsua ane é môr a tebe ôsu, bébéñ mimbu 200 ôsu a kuane naa akôrô é bobane-yang. Nda-bôr té éde é nga wulu ye ayong Israel éyang été, ya ke kuiñ Si ngiagh (Nla. 10:14). Abuiñ mewôm mimbu ôsu, Judá a nga tebe ôsu nfa ye naa be ñong Si ngiagh (Bekô. 1:1, 2). Ye naa, David, môr ye é mvong bôr Judá, a mbe é kéza ôsua a nga so nda-bôr té. Vedaa, nkulan adzô wa daghe Judá ô nga bera dzalban meval mefe.

16. Aval avé nkulan adzô bia kuane wô nten Atarga 49:10 ô nga dzalban ? (A daghe fe nkaale « Nkulan adzô Jacob a bôô énong awu dèñ ayô »).

¹⁶ Jacob a nga dzô naa, é môr a ye djié boan be-bôr mbèmbèè, a ye bo môr ye é mvong bôr Judá (a lang Atarga 49:10 ye atoan). Ndjié té a ne Yésu Krist, éñi Jacob a nga luè naa Siló. É kobe é dzam da daghe Yésu, angele ézing a nga dzô naa : « Jehôva Nzame a ye ñe ve éto ndjié David, ésaa wèñ » (Luc 1:32, 33). Yésu éñe fe ba luè naa, « mbuémbuém ye é nda-bôr Judá » (Mel. 5:5).

17. Aval avé bi ne vu Jehôva nfa aval a yen é bôr bevoo ?

¹⁷ Meyeghle mevé bi ne ñong ? Jehôva a nga borane Judá amben a nga bo abuiñ bikop bizing. Ve, ye éyong ézing Judá bobeñang be nga sili amu dzé Jehôva a nga borane ñe ? Amben biaa yem ki é dzam be nga tem, Jehôva a nga yen é dzam é mbe mvèñ ébe Judá ye borane ñe. Aval avé bi ne vu éfônane Jehôva ? Éyong ba ve é kristen mboo ngura aval ayem ézing, bi ne sia tare bembe ébe bikop bièñ. Ve, é ne mvèñ naa bi simane naa Jehôva a dzing a tèè é mbemba mefulu moadzang té a bele. Jehôva a daghe é mam me ne mbeng ébe bebo-bisèñ bèñ. N’vehane mengu’u naa bia fe bi bo do.

18. Amu dzé é ne éban naa bi bo édzip ?

¹⁸ Ayeghle éfe bi ne ñong ébe é dzam é nga lôrane Judá, é ne naa, bia yiène bo édzip. Jehôva a dzale mengiagh mèñ tam ésese, vedaa, se ki éyong ésese éde a bo de aval bia kômô de, nge ki é tam bia yane de. É boan Judá béé dzi ki sum étéñ té ébién naa ba bo bete-ôsu ézizang ayong Nzame. Ve, ya sôsôe, be nga sukh é bôr Jehôva a nga top naa be bo de. Bi ne lang été, Moisés moan Levita, Josué moan Éfraimita ya kéza Saúl moan Benjaminita. Bia fe, n’sughan asi é môr asese Jehôva a top naa a tebe ôsu ézizang dèè ému (Behéb. 6:12).

19. Za dzam bi va yeghe nfa Jehôva ébe nkulan adzô Jacob a bôô énong awu dèñ ayô ?

¹⁹ Za dzam bi va yen ya zu kuiñ éndagha ayeghle di été, nfa nkulan adzô Jacob a bôô énong awu dèñ ayô ? É ne bebela naa « aval moan môr a yen déé se ki aval Nzame a yen » (1 Sam. 16:7). Jehôva a ne édedèè édzip, ye fe naa, a djui. Amben aa dzing ki mbia abo-dulu, vedaa, aa yane ki naa, bebo-bisèñ bèñ be bo kaa bikop. A ne fe boran é bôr be nga bo bura bikop melu ô mvus, be dzôbane ya n’nem ôse, ye sum bo é mam me ne tetele. Ayeghle da zu, bia ye yen é dzam Jacob a nga dzô bendôma muom bèñ bevoo.