Na Veika Vakayalo kei na Nomu Bula Vakayago
ENA rairai levu na gauna o na qarava tiko kina na veika e vauca na nomu bula vakayago. O na rairai moce ena walu na aua e veisiga, vica tale na aua na gauna ni vakasaqa kei na kana, qai walu na aua se sivia ena cakacaka me saumi kina na vale kei na kakana. Ke o tauvimate, o na rairai vakayagataka na gauna kei na ilavo mo raici vuniwai kina, se na vakarautaki ni wai vakaviti. O na dau sasamaki, sili, se vakaukaua yago sara beka, mo bulabula tiko ga kina.
Na tiko bulabula e sega wale ga ni okati kina na kauaitaki ni bula vinaka vakayago. E dua tale na ka bibi e okati kina. E vakadinadinataki vakavuniwai ni noda bulabula vakayago ena vakatau tiko mai na noda bula vinaka vakayalo.
Rau Veisemati Vinaka
“Ena levu na vakadidike e caka ena tikina oqo e laurai kina ni rau veisemati vinaka na bulabula vakayalo kei na bulabula vakayago,” e kaya o Parofesa Hedley G. Peach ena University of Melbourne, Ositerelia. E kaya tale e dua na ivola vakavuniwai The Medical Journal of Australia (MJA), me baleta na vakadidike oqo: “O ira na tamata daulotu e sega soti ni laurai vei ira . . . na tubunidra, na levu ni cholesterol . . . kei na kenisa ni davuibuco.”
Ena vakadidike vata tale ga oqo a cakava na University of California (UC), Berkeley, e Mereke ena 2002, era vakadikevi kina e lewe 6,545 na tamata, e laurai gona “nira bula balavu cake o ira na daulotu vakadua ena veimacawa ni vakatauvatani kei ira na lotu vakavudua se o ira era sega sara ga.” E kaya o Doug Oman, e liutaka na vakatataro oqo qai dauveivakavulici tale ga ena UC Berkeley’s School of Public Health: “E raici tiko na duidui oqo ni sa dikevi oti tale ga na nodra ivakarau ni veimaliwai kei na nodra bulabula o ira na vakadikevi, okati kina na nodra vakatavako kei na vakaukaua yago.”
Na kena dikevi na veika yaga tale e so vei ira na dauvakaliuca na rai vakayalo, e kaya na MJA: “E laurai ena vakadidike e caka e Ositerelia ni o ira na daulotu e dei na nodra bula vakawati, lailai na nodra vakayagataka vakasivia na yaqona ni valagi kei na wanimate gaga, e sega ni levu era muduka koso nodra bula se mera vakasamataka mada ga, e sega soti tale ga na yalolailai kei na nuiqawaqawa, ra qai dau veikauaitaki vakalevu.” Kuria oya, e kaya na BMJ (e dau kilai tu e liu me The British Medical Journal): “O ira era vakaraitaka na dei ni nodra vakabauta vakayalo, era sega ni dau lolosi vakalevu ni dau mate na wekadra voleka ni vakatauvatani kei ira e sega nodra vakabauta vakayalo.”
E levu tu na duidui rai me baleta na bula dina vakayalo. Na kemu ituvaki gona vakayalo ena cakayaco sara ga ena nomu bula vakayago kei na nomu vakasama. E tokona vinaka oqo na ka e tukuna o Jisu Karisito rauta ni 2,000 na yabaki sa oti. E kaya: “Era marau o ira era kauaitaka na nodra gagadre vakayalo.” (Maciu 5:3, NW) Ni vakatau vakalevu na nomu bula vinaka vakayago kei na nomu marau mai na kemu ituvaki vakayalo, e ka vakayalomatua kina me tarogi: ‘Au na kunea e vei na ivakasala nuitaki vakayalo? Na cava e okati me yaco kina e dua me tamata dina vakayalo?’