Gauna ni Kirisimasi​—Na Cava e Vakaliuci Kina?

E LEWE vica vata na milioni na tamata era dau raica na gauna ni Kirisimasi me gauna ni nodra veimaliwai vakavuvale, vakaveitokani, me vaqaqacotaki tale ga kina na veilomani. So tale era okata me gauna ni nodra vakananuma na siga a sucu kina o Jisu Karisito, kei na nona itavi ena noda vakabulai na kawatamata. Ia mai Rusia, e duidui sara mai na so tale na vanua, oya ni dua na gauna era a sega ni vakatarai na lewenivanua mera solevutaka na Kirisimasi. E dina ni vica na senitiuri sa sivi era dau solevutaka na Kirisimasi e matanalevu na lotu Orthodox mai Rusia, ia ena ika20 ni senitiuri era sa sega ni vakatarai mera cakava vaka kina. Na cava e vakavuna na veisau oqo?

Ni oti na tekivutaki ni veiliutaki vakominisi mai Rusia ena 1917, era a vakabulabulataka na kena vakailesilesi na vakabauta ni sega na Kalou. Era cata kina na gauna ni Kirisimasi kei na kena ibalebale kece vakalotu. Sa tekivu vakatetea na matanitu o Rusia ena gauna oya na itukutuku ni nona saqata na solevutaki ni Kirisimasi kei na vakatawase. E sagai sara mada ga me vakawabokotaki na veivakatakilakila ni Kirisimasi​—oya na vunikau ni Kirisimasi kei Ded Moroz, se Grandfather Frost, na yaca era vakatokai Santa Claus kina mai Rusia.

Ena 1935, a yaco e dua na veisau levu mai Rusia me baleta na solevutaki ni olodei ni Kirisimasi kei na vakatawase. A vakalesui tale mai na vunikau ni Kirisimasi, vaka kina o Grandfather Frost, kei na solevu ni vakatawase​—ia e sa via duidui toka na ka e caka kina. E tukuni ni o Grandfather Frost ena soli iloloma ga ena imatai ni siga ni yabaki vou, sega ena siga ni Kirisimasi. Sa na dua tale ga na vunipaini ni yabaki vou me sosomitaka na vunikau ni Kirisimasi! Sa duatani sara kina na ka era vakabibitaka mai Rusia. Nira sa solevutaka na yabaki vou, sega ni Kirisimasi.

Sa sega ni qai okati na Kirisimasi me olodei ni lotu, ia sa okati vakatabakidua me soqo ga ni marau vakavuravura. Ni ukutaki na vunipaini ni yabaki vou, sa sega ni lili kina na ivakatakarakara vakalotu, e sa taurivaki na ivakatakarakara e dusia na toso e sa yaco tiko ena matanitu o Rusia. E vakamacalataka e dua na ivola mai Rusia na Vokrug Sveta (Veiyasa i Vuravura): “E rawa ni kilai na veiveisau e Rusia ena ruku ni bula vakominisi mai na veika e ukutaki kina na vunipaini ni yabaki vou ena veiyabaki e donuya na veiliutaki oya. Ra dau lili kina na ivakatakarakara ni rapete lalai, madrai mokimokiti, kei na pepa carosa caliva. A bau buli tale ga na iukuuku era vaka na ibulibuli ni katavila, na iselenitaraisi kei na ituki, na ivakatakarakara a dau droinitaki tu ena kuila ni Rusia ena gauna oya. E muri, sa sosomitaka na veika oqori na kedra ivakatakarakara lalai na dau keli koala, dau vuka e maliwalala, misini e domica na waiwai mai botonisauloa, rokete, kei na lori lalai e dau vakayagataki ena vula.”

Ia, vakacava na siga sara ga ni Kirisimasi? A sega ni vakabulabulataki tale. A okata na matanitu o Rusia me sa siga ga ni cakacaka. O ira era vinakata mera solevutaka na Kirisimasi ena kena ibalebale vakalotu, era na vukutaka na sala era cakava kina. Nodra cakava oqo, era kila ni rawa nira lewai se ra sotava kina na ka rarawa. Io, ena ika20 ni senitiuri, sa mai veisau kina e Rusia na ka era vakaliuca ena gauna ni Kirisimasi, sa sega ni soqo vakalotu ia sa solevutaki me soqo ga vakavuravura.

Dua na iVukivuki Vou

Ena 1991, e sa mai kasere kina na matanitu levu o Rusia ina vica vata na matanitu lalai, ra vakila kina na lewena na bula galala. Sa malumalumu na vakabauta vakominisi, qai vakalesui mai na nona vakabauti na Kalou. E levu vei ira na veimatanitu lalai era babasika oya, era kauaitaka ga na toso ni nodra bula vakayago, ra qai wasea tani na lotu mai na matanitu. Ia, levu vei ira era kauaitaka na lotu era vakayagataka na galala oqori mera tomana kina na nodra sokalou. Dua gona na sala era nanuma ni rawa nira vakayacora kina, oya na nodra vakabulabulataka tale na olodei vakalotu ni Kirisimasi. Kena ca ga ni sega ni dede era sa vakila o ira oqori na yalolailai. Na cava na vuna?

E kunei ni toso na yabaki sa qai vaka me bisinisitaki ga vakalevu na olodei oqo. Io, me vaka ga e Urope kei Mereke, na gauna ni Kirisimasi e Rusia e dua na gauna vinaka era rawa tubu kina na dau buli iyaya, o ira na dau veivoli umauma, kei ira na itaukei ni sitoa. E dau laurai levu ena veisitoa na iukuuku ni Kirisimasi, ra qai vakatagitaka tale ga na ivakatagi kei na sere vakavalagi ni Kirisimasi e sega ni bau kilai e Rusia. O ira na dauvolivolitaki era kauta na iyaya ni Kirisimasi mera lai volitaka ena sitimanivanua e dau usani ira na tamata cakacaka, vaka kina ena sala ni veilakoyaki tale e so. Oqori sara ga na veika sa yaco tu nikua mai Rusia ena gauna ni Kirisimasi.

O ira sara mada ga era ciqoma na kena sa vaka me bisinisitaki na olodei oqo, ena rairai votivoti vei ira e dua na ka sa tiki sara tu ga ni olodei oqo​—oya na gunuvi vakasivia ni yaqona ni vavalagi kei na leqa e kauta mai. E vakamacalataka e dua na vuniwai e qarava na tabana ni leqa tubukoso ena dua na valenibula mai Moscow, e Rusia: “Sa macala tu ga ni o ira na vuniwai era na osooso vakalevu ena gauna ni vakatawase ena nodra qaravi ira e drakusi se vuvuce na yagodra, ra mavoa ena isele se ra lauvana. Vakavuqa e dau vu oqo ena vuku ni ivakarau kaukaua e vale, tubu na veileti ena gauna ni mateni, kei na coqa.” E kaya e dua na saenitisi sa bau dede toka ena koronivuli na Russian Academy of Sciences: “E tubu na iwiliwili ni tamata era mate ena vuku ni yaqona ni vavalagi. Vakauasivi ena yabaki 2000. Bau tubu tale ga na iwiliwili ni laba kei ira era vakamatei ira ga.”

E ka ni rarawa ni dua tale na ka e sa qai kuria ga na yaco ni veitovo oqori ena gauna ni Kirisimasi mai Rusia. A tabaka na niusipepa ni Rusia na Izvestiya ena ulutaga “Solevutaki Vakarua na Kirisimasi e Rusia” na itukutuku oqo: “Rauta ni le 1 mai vei ira na le 10 na kai Rusia era solevutaka vakarua na Kirisimasi. E laurai ena vakatataro a cakava na Russian Public Opinion and Market Research, ni 8 na pasede vei ira na vakatarogi era tukuna nira dau solevutaka na Kirisimasi ena 25 Tiseba, me vaka e laurai ena nodra ivolanivula ni Kirisimasi na lotu Katolika, vaka kina ena 7 Janueri, me vaka e laurai ena nodra ivolanivula na lotu Orthodox . . . E kena irairai ni so e sega soti ni bibi vei ira na ibalebale vakalotu ni Kirisimasi, ia era taleitaka ga ni rawa kina na nodra qara marau.”a

E Vakarokorokotaki Beka o Karisito ena Rua na Solevu Oqo?

Macala ni vuqa na itovo tawavakalou e dau vakayacori ena olodei ni Kirisimasi kei na vakatawase. Dina ni oqori na veika e dau yaco kina, ia era na rairai nanuma e so ni dodonu mera solevutaka ga me ivakaraitaki ni nodra doka na Kalou kei Karisito. E vakacaucautaki na nodra via vakamarautaka na Kalou. Ia erau marau li na Kalou, kei Karisito ena solevu ni Kirisimasi? Dikeva mada na vanua e vu mai kina na solevu oqo.

Me kena ivakaraitaki, se mani cava na noda nanuma yadua me baleta na sala era solevutaka kina na Kirisimasi mai Rusia, e dua na ka e macala ena itukutuku makawa e volai vakamatata tu ena Great Soviet Encyclopedia: “Na Kirisimasi . . . e taka mai na nodra qaravi na kalou era ‘mate ra qai bula tale’ ni se bera na itabagauna vakarisito. Na ivakarau ni qaravi kalou oqo e takalevu ena kedra maliwa na dauteitei. Ra dau solevutaka na vulaililiwa ena 21-​25 Tiseba, na soqo vakayabaki ni nona ‘sucu’ na Kalou na iVakabula, e dau solia na bula.”

O na dikeva ni vakavure vakasama tale ga e so na tikina e vakamacalataka vakamatata na encyclopedia oqori: “Era sega ni dau solevutaka na Kirisimasi na lotu Vakarisito era bula donuya na imatai ni vica na senitiuri. . . . Ena loma ni ikava ni senitiuri, sa ra tekivu solevutaka kina na lotu Vakarisito na soqo ni vulaililiwa, e dau qaravi kina na kalou ni matanisiga o Mithra. Ra qai veisautaka na solevu oqo me Kirisimasi. Era liutaka sara ga na kena solevutaki e so na ilawalawa vakalotu e Roma. Me yacova mai na ikatini ni senitiuri, sa tete e Rusia na lotu Vakarisito kei na Kirisimasi, a qai sema vata kei na nodra solevutaka na vulaililiwa na kai Slav makawa, mera qarava kina na yalodra na qase sa mate.”

Ia, o na rairai taroga: ‘Na cava e kaya na iVolatabu, a sucu beka o Jisu ena 25 Tiseba?’ Na iVolatabu e sega ni cavuta na tikinisiga a sucu kina o Jisu. A sega tale ga ni tukuna o Jisu na tikinisiga e sucu kina se vakarota me solevutaki. Ia, na iVolatabu e vukei keda meda vakadeitaka na gauna a sucu kina o Jisu.

Ena Kosipeli i Maciu, wase 26 kei na 27, a vakamatei o Jisu ena 14 Naisani, ena bogi ni siga era dau solevutaka kina na Jiu na Lakosivia a se tekivu ena 31 Maji, 33 S.K. Eda kila ena Kosipeli i Luke ni sa rauta ni yabaki 30 o Jisu ena gauna a papitaiso kina qai tekivu tale ga nona cakacaka vakaitalatala. (Luke 3:21-23) A rauta ni tolu veimama na yabaki na nona cakacaka vakaitalatala voli. Kena ibalebale sa na 33 1/2 na yabaki i Jisu ena gauna a mate kina. E sa na via yabaki 34 toka o koya ena 1 Okotova, 33 S.K. A volatukutukutaka o Luke ni gauna e sucu kina o Jisu, era a “tiko mai na vanua veico” na ivakatawanisipi “me vakatawa na sipi e na bogi.” (Luke 2:8) E sega ni rawa mera tiko e tuba na ivakatawanisipi kei ira na sipi ena vulaililiwa ni Tiseba, ni rawa sara mada ga ni lutu na uca cevata ena yasayasa e Peceliema. Ia a rawa ga nira tiko e tuba kei ira na sipi ena 1 Okotova, me vaka e vakadinadinataki ni oqori na gauna a sucu kina o Jisu.

Ia, vakacava na solevutaki ni vakatawase? Me vaka eda sa dikeva mai, e dau vakayacori kina na ivalavala torosobu. Dina ni vinakati me kilai ni oqo e solevu ga vakavuravura, ia e se vakavulomatarotaro ga na vanua e vu mai kina.

Mai na ivakadinadina sa dikevi rawa me baleta na olodei ni Kirisimasi kei na vakatawase, e laurai ni sega na betena na vakasama era saga e so me kau cake mai oya, me nanumi o Jisu ni vu ni gauna ni marau oqo. Ke votivoti vei iko na sala e solevutaki kina na Kirisimasi oya, na kena dau vakayacori kina na itovo torosobu, me bisinisitaki, kei na kena vu mai na lotu butobuto, mo kua ni yalolailai. E tiko na sala uasivi eda rawa ni vakaraitaka kina na noda rokova na Kalou kei na noda dokai Karisito, ena gauna vata oya eda na vaqaqacotaka tale ga kina na noda veimaliwai vakavuvale.

Sala Uasivi me Rau Vakarokorokotaki Kina na Kalou, kei Karisito

Na iVolatabu e kaya ni o Jisu Karisito a lako mai “me solia na nona bula me kedrai voli e lewe vuqa.” (Maciu 20:28) A bolea me vakararawataki qai tu vakarau me mate ena vuku ni noda ivalavala ca. So era na rairai vinakata mera vakarokorokotaki Karisito ena nodra solevutaka na Kirisimasi. Ia, me vaka eda sa dikeva oti mai, e sega sara ga ni dau nanumi o Karisito ena gauna ni Kirisimasi kei na vakatawase, qai solevu e rua oqo e vu mai na nodra soqo na lotu butobuto. Kuria, e so era na taleitaka na gauna ni Kirisimasi, ia e laurai votu kina na kena sa bisinisitaki. E vakadinadinataki tale ga ni dau vakayacori ena gauna ni Kirisimasi na itovo torosobu e sega ni rau marau kina na Kalou, kei Karisito.

Na cava gona me cakava e dua e via vakamarautaka na Kalou? Me biuta tani na itovo vakavanua e sa ciqomi tu me itovo vakalotu ia e veisaqasaqa kei na iVolatabu. Na tamata lomadina ena saga me muria na sala uasivi erau vakarokorokotaki kina na Kalou, kei Karisito. Na sala uasivi cava oya, kei na cava meda cakava?

A tukuna sara ga o Karisito: “Ia sai koya oqo na bula tawa mudu, me ra kilai kemuni na Kalou dina duaduaga, kei Jisu Karisito ko koya ko ni a tala mai.” (Joni 17:3) Io, na tamata lomadina ena saga me rawata na kilaka dina ena sala me vakarokorokotaka kina na Kalou kei Karisito. Nona rawata na kilaka oqori e sa na qai uqeti koya me bulataka e veisiga, sega ni loma wale ga ni dua na gauna. E marautaka sara ga na Kalou na sasaga gumatua vaka oqori, ni na rawati kina na bula tawamudu.

O taleitaka beka mo okati kei na nomu vuvale kei ira era vakarokorokotaka dina tiko na Kalou kei Karisito ena sala e vakadonuya na iVolatabu? O ira na iVakadinadina i Jiova era sa vukea e vica vata na milioni na vuvale e veiyasa i vuravura ena kena rawati na kilaka bibi oqo mai na iVolatabu. Oni sureti mo ni veitaratara kei ira na iVakadinadina i Jiova ena nomuni yasayasa, se mo ni volavola ena itikotiko veiganiti ena tabana e 2 ni ivoladraudrau oqo.

[iVakamacala e ra]

[Kato/iYaloyalo ena tabana e 7]

Yavu ni Marau ni Vakatawase

Vosa ena Doudou na Bete ni Lotu Orthodox Mai Georgia

“Na olodei ni vakatawase e vu mai na vica na olodei ni lotu butobuto e Roma makawa. A vakatabui na olodei ni 1 Janueri vua na kalou ni lotu butobuto o Janus, e vakatokai sara mada ga vua na yaca ni vula o Janueri. Laurai ena ivakatakarakara kei Janus, ni rua na matana, e dua i liu, dua e muri, me vakaraitaka ni rawa vua me raica na veika e caka tiko kei na veika sa caka oti. E tukuni ni o koya e kidavaka na 1 Janueri ena marau, dredre, kei na nona kana qai gunu vakalevu ena vakila na bula marau kei na tiko vinaka ena loma ni yabaki taucoko oya. Na vakabauta butobuto oqori e salavata sara tiko ga kei na nodra solevutaka na vakatawase e levu na neimami lewenivanua . . . Ena so na olodei ni lotu butobuto, e so era na vakacaboisoro vakadodonu ina matakau. So tale era kilai nira dau vakayacora na ivalavala vakasisila e matadra na nodra kalou lasu, ra ia na veibutakoci, kei na veidauci. Ena so tale na solevu, me vaka na kena ena olodei e vakatabui vei Janus, e sivia kina na kana kei na gunu, mateni, qai vakayacori kina e levu tale na itovo tawakilikili. Ke da kaya gona nida a dau solevutaka na vakatawase ena veigauna sa sivi, sa rawa nida beitaki kece nida a vakaitavi ena kena solevutaki na soqo ni lotu butobuto oqo.”—E tabaki ena dua na niusipepa ni Georgia.

[iYaloyalo ena tabana e 6]

Ra ciqoma na lotu ni Veivanua Vakarisito na sokalou vei Mithra

[Credit Line]

Museum Wiesbaden

[iYaloyalo ena tabana e 7]

E sega ni rawa mera tiko e tuba na ivakatawanisipi kei ira na sipi ena vulaililiwa ni Tiseba