Wase Dua

Na Yaga ni iVola i Taniela Vei Iko

1, 2. (a) Na itukutuku cava soti era tiko ena ivola i Taniela? (b) Ena noda gauna oqo, na taro cava soti e tarogi me baleta na ivola i Taniela?

E KAYA e dua na tui qaqa ni na vakamatei ira na nona tamata vuku ke ra sega ni tukuna rawa na tadra duatani e tadra kei na kena ibalebale. Ena nodratou bese ni cuva ina dua na matakau vakaitamera, eratou a kolotaki e tolu na cauravou ina lovo bukawaqa. Ia eratou a bula ga. Nira se marautaka tiko na soqo ena loma ni valenitui e vica vata na drau, era raica e dua na liga ni vola e vica na vosa tawakilai e lalaga. Ena nodra bukivere na meca, e kolotaki e dua na kena turaga ina qara ni laione. Ia a bula ga. A raivotutaka e dua na parofita ni Kalou e va na manumanu kila, ia na revurevu ni raivotu oya ena vakilai me vica vata tale na udolu na yabaki.

² Oqori e vica ga na itukutuku e tiko ena ivola i Taniela. E dodonu beka mera raici vakabibi? Ena yaga vakacava vei keda edaidai na ivola makawa oqo? Na cava meda kauaitaka kina na veika a yaco rauta ni 2,600 na yabaki sa oti?

TANIELA—IVOLA MAKAWA ME BALETA NA NODA GAUNA

3, 4. Na cava e dodonu vinaka kina nodra leqataka e levu na bula mai muri ni kawatamata?

³ E vakabibitaka ga vakalevu na ivola i Taniela na veiliutaki e vuravura. Oqo e usutu bibi sara ga edaidai. Rairai eda vakadinata kece nida sa bula tu ena gauna dredre. Eda wilika se sarava e veisiga na itukutuku e macala kina ni sa naulu tiko ga na bula ni tamata ina leqa. E veivakurabuitaki dina oqo nida raica vata kei na levu ni rawaka kei na vuku vakasaenisi.

⁴ Vakasamataka mada: Sa lai taubaletaki sara na vula, ia na tamata e se rere tiko mada ga ni taubale e gaunisala ena levu na vanua. E rawa ni vakasinaita na nona vale ena iyaya vovou e ivakamalumu ni bula, ia e sega ni tarova rawa na levu ni vuvale kavoro. Sa rawa tale ga ni bulia na kompiuta e tu kina vakarawarawa e levu na itukutuku, ia se sega ga ni tuberi ira rawa na tamata ena sala ni bula veiyaloni. A vola o Hugh Thomas, na parofesa ni itukutuku ni gauna makawa: “Sa levu dina na vuku kei na vuli, ia e se sega ga ni rawa vua na kawatamata me lewai koya vakamatau, sa qai yawa sara me vulica na sala mera veiyaloni kina.”

5. E vakaevei na nodra veiliutaki na tamata ena levu na gauna?

⁵ Sa dau saga na tamata me vinaka nona bula, e levu kina na iwalewale ni veiliutaki e vakatovolea. Ia se iwalewale cava ga e saga, e dina kece na ka a raica o Tui Solomoni: ‘Sa lewa na tamata vua na tamata tani ka sa mani ca kina.’ (Dauvunau 4:1; 8:9) Sa dina ni totoka na ka era saga e so na veiliutaki. Ia, dravusakulukulu me vakawabokotaka rawa e dua na tui, peresitedi, se turaga dau vakacolasau na tauvimate kei na mate. Dravusakulukulu me dua na tamata e vakasuka rawa na noda vuravura me Parataisi tale me vaka a nakita na Kalou.

6. Na cava e sega ni vakatau kina ena nodra veitokoni na matanitu vakatamata na nona cakava o Jiova na lomana?

⁶ Na Dauveibuli ga e rawa ni cakava na veika oqori, qai lomana sara tale ga me na cakava. Sega ni vakatau ena nodra veitokoni na matanitu vakatamata me qai vakayacora kina na lomana, ni raici ira na “veimatanitu . . . me ra vaka e dua na mata ni wai e nai takitaki, ka vaka na kuvu-ni-soso e na dari ni vakarau.” (Aisea 40:15) Io, e Turaga Sau ni lomalagi kei vuravura o Jiova. E cecere kina na nona lewa vei ira na matanitu vakatamata. Ena mai sosomitaka na veiliutaki kece ni tamata na Matanitu ni Kalou, me qai noda kina na kawatamata na kalougata me tawamudu. E rairai sega tale ni dua na vanua e vakamatatataki kina oqo me vaka na kena tukuni ena ivola i Taniela.

TANIELA—LOMANI VAKALEVU VUA NA KALOU

7. O cei o Taniela, e raici koya vakacava o Jiova?

⁷ A veiqaravi vakaparofita ni Kalou me yabaki vica vata o Taniela, dua na ka na nona taleitaki koya na Kalou o Jiova. E kilai oqo ni vakamacalataki Taniela sara ga na agilosi ni Kalou me “tamata daulomani.” (Taniela 9:23) E rawa ni ibalebale ni vosa vakaiperiu e vakadewataki me “tamata daulomani” na “dokai vakalevu,” rawa sara ni “gone ni toko.” E taleitaki Taniela dina na Kalou.

8. A lai bula tu vakacava i Papiloni o Taniela?

⁸ Vakalekaleka sara, meda raica mada na veika vakasakiti a sotava na parofita lomani oqo. A kabai Jerusalemi ena 618 B.S.K. o Tui Nepukanesa mai Papiloni. (Taniela 1:1) Sega ni dede, era kau vakaukaua e dua na ilawalawa cauravou Jiu vuli vinaka mera lai tu vakavesu i Papiloni. Dua vei ira o Taniela. A se bera beka ni yabaki 20 ena gauna oya.

9. Na cava a vakavulici vei Taniela kei iratou na nona itokani Iperiu?

⁹ O Taniela kei iratou na nona itokani o Enanaia, Misaeli, kei Asaraia eratou maliwai ira na Iperiu era digitaki mera vulica “nai vola kei na vosa ni kai Kalitia” me tolu na yabaki. (Taniela 1:3, 4) Era kaya e so na vuku ni sega ni vulici wale ga na vosa. Me kena ivakaraitaki, a kaya o Parofesa C. F. Keil: “Me ratou vulica o Taniela na nodra vuku na bete kei ira na tamata vuli ni Kalitia, ni dau vakavulici oqo ena nodra koronivuli mai Papiloni.” Ratou a vakavulici gona o Taniela me ratou veiqaravi sara ga ena matanitu.

10, 11. Na veika dredre cava eratou a sotava o Taniela, a vukei iratou vakacava o Jiova?

¹⁰ Oqo e dua na veisau vakaitamera vei Taniela kei iratou na nona ilala! Mai Juta, eratou bula vata kei ira na qaravi Jiova. E ke, sa ratou maliwai ira na sokaloutaka na kalou tagane kei na kalou yalewa lasu. Ia eratou sega ga ni yalolailai na cauravou o Taniela, Enanaia, Misaeli, kei Asaraia. A vakatovolei nodratou vakabauta, ia eratou nakita me ratou na dei ena tutaki ni sokalou savasava.

¹¹ Ia ena sega ni ka rawarawa. Dua na vuna ni o Tui Nepukanesa e dau qarava ena yalodina na nodra kalou levu na kai Papiloni, o Matuki. So na gauna e veicalati sara ga vua e qaravi Jiova na ka e vakarota na tui. (Me kena ivakaraitaki, raica na Taniela 3:1-7.) Ia e sega ni cegu na nona dusimaki Taniela kei iratou na nona itokani o Jiova. Ena nodratou vuli yabaki tolu, a vakalougatataki iratou na Kalou ena “lomavuku kei na kila ka.” A soli tale ga vei Taniela me kila na ibalebale ni raivotu kei na tadra. Ena gauna me qai dikevi iratou kina na va na cauravou oqo na tui, a raica ni ratou “vuku vakatini cake vei ira kecega na daucaka mana, kei na dauvakarai mata ni lomalagi, era tiko e na nona matanitu taucoko.”​—Taniela 1:17, 20.

KACIVAKA TIKO NA ITUKUTUKU NI KALOU

12. Na ilesilesi bibi cava a lesi kina o Taniela?

¹² Ena nona yabaki kece e Papiloni o Taniela, a talai ni Kalou o koya vei ira na vakaitutu lelevu me vakataki rau na tui o Nepukanesa kei Pelisasari. E bibi dina na nona ilesilesi. A vakayagataki Nepukanesa o Jiova ena nona vakatara me vakarusai Jerusalemi. Ena yaco tale ga na gauna me na rusa kina o Papiloni. Io, na ivola i Taniela e laveta na Kalou o Jiova me Cecere Duadua, ni o koya e lewai ira na “matanitu ni tamata.”​—Taniela 4:17.

13, 14. Na cava a yacovi Taniela ni sa bale oti o Papiloni?

¹3 E vitusagavulu vakacaca beka na yabaki nona veiqaravi ena matanitu o Taniela, e yacova sara na bale nei Papiloni. A bula o koya me raica nodra suka i nodra vanua e levu na Jiu ena 537 B.S.K. Sega ga ni kaya na iVolatabu ni a tomani ira o koya. A veiqaravi voli ga o Taniela me yacova beka na ikatolu ni yabaki ni veiliutaki i Tui Sairusi, o koya a tauyavutaka na Matanitu Vakaperisia. Sa rairai voleka ni yabaki 100 kina o Taniela!

¹⁴ Ni bale o Papiloni, sa qai vola o Taniela na veika lelevu a yaco ena nona bula. Sa mai wase talei ni iVolatabu na nona ivola, e vakatokai me ivola i Taniela. Ia na cava meda nanuma matua kina na ivola makawa oqo?

RUA NA IWALEWALE NI KENA VOLAI, DUA GA NA ITUKUTUKU

15. (a) Na cava na rua na iwalewale ni kena volai na ivola i Taniela? (b) Ena sala cava e yaga kina vei keda na wase ni ivola i Taniela e volai vakaitalanoa?

¹⁵ E duatani sara na ivola i Taniela qai rua na iwalewale ni kena volai​—e dua e volai vakaitalanoa, e dua tale e parofisai. Ena vaqaqacotaki na noda vakabauta nida wilika na iwalewale ruarua oqo. Ena sala cava? Levu na itukutuku ena iVolatabu era volai tu vakaitalanoa, ia e dua vei ira e matata vinaka na kena oqo ena ivola i Taniela. E vakaraitaki kina ni Kalou o Jiova ena vakalougatataki ira qai maroroi ira na yalodina tiko ga vua. Eratou a rawa ni mate o Taniela ena veika eratou vakatovolei kina, ia eratou a yalodina ga. Vei ira na via yalodina tiko ga vei Jiova edaidai, era na vakaukauataki ke ra nanuma matua na nodratou ivakaraitaki.

16. Na cava eda vulica ena iwalewale ni kena volai vakaparofisai na ivola i Taniela?

¹⁶ Na parofisai ena ivola i Taniela ena vaqaqacotaka na noda vakabauta baleta e vakaraitaka ni kila o Jiova na veika ena yaco ni vo tu e vica na drau, se vica sara na udolu, na yabaki. Me kena ivakaraitaki, a vakamatatataka o Taniela na nodra cadra kei na nodra bale na veimatanitu qaqa kei vuravura mai na gauna sara i Papiloni makawa me yacova mai na “gauna ni vakataotioti.” (Taniela 12:9) E dusimaki keda o Taniela ina Matanitu ni Kalou ena lewa kina na Nona Tui digitaki kei ira na nona itokani “yalosavasava.” E vakaraitaka ni na tu ga me sega ni mudu na matanitu oqo. Ena mai vakayacora na loma i Jiova ena vuravura, ena vu ni nodra kalougata o ira kece na via qarava na Kalou.​—Taniela 2:44; 7:13, 14, 22.

17, 18. (a) Ena vaqaqacotaka vakacava na noda vakabauta noda dikeva vakatitobu na ivola i Taniela? (b) Ni bera nida vulica na ivola ni parofisai oqo, na cava ena vinaka meda raica mada?

¹⁷ E ka marautaki ni sega ni itovo i Jiova me vunitaka na itukutuku me baleta na gauna se bera mai. Dau “vakaraitaka [ga] na ka vuni” o koya. (Taniela 2:28) Ena qaqaco na noda vakabauta na yalayala ni Kalou nida dikeva matua na vakayacori ni parofisai era volai koto ena ivola i Taniela. Ena qai dei ga kina e lomada ni na vakayacora dina na nona inaki na Kalou ena gauna sa lokuca kei na sala sara ga e vinakata.

¹⁸ O ira kece na vulica ena yalo maloku na ivola i Taniela ena kaukaua nodra vakabauta. Ia ni bera nida vakadikeva sara vakatitobu na ivola oqo, ena vinaka meda raica mada na ivakadinadina ni dinataki na ivola oqo. Era vakadiloya na ivola i Taniela e so, era kaya ni qai volai ga ena gauna sa ra yaco oti kina na kena parofisai. E dina beka? Ena laurai oqo ena wase e tarava.

NA CAVA O RAICA RAWA?

• Na cava e ganiti keda kina ena gauna oqo na ivola i Taniela?

• Eratou mai cakacaka tu vakacava ena matanitu mai Papiloni o Taniela kei iratou na nona itokani?

• Na cava na ilesilesi bibi a lesi kina o Taniela mai Papiloni?

• Na cava meda nanuma matua kina na parofisai i Taniela?

[iYaloyalo ena tabana taucoko e 4]

[iYaloyalo ena tabana taucoko e 11]