Wase Tinikadua

“Dou Kakua ni Vakararavi Vei Ira na Turaga”

Aisea 50:1-11

1, 2. (a) Na ivakasala cava ni Kalou era sega ni rogoca na Jiu, e vei e lai tini kina? (b) Na cava e taroga kina o Jiova: ‘E vei na ivola ni veisere?’

“DOU kakua ni vakararavi vei ira na turaga, se vua na luve ni tamata, ni sa sega vua na ka mo dou bula kina. . . . Sa kalougata ko koya sa nonai vukevuke na Kalou i Jekope, o koya sa nuinui tiko vua na nona Kalou ko Jiova: O koya ka bulia na lomalagi, kei vuravura.” (Same 146:3-6) Ke ra a rogoca wale ga na Jiu ena gauna i Aisea na nona ivakasala na daunisame! Ke ra a vakararavi wale ga vei koya na “Kalou i Jekope,” me kua vei Ijipita kei ira na veivanua butobuto! Ke a taqomaki ira o Jiova nira sa ravuti Juta mai na kena meca. Ia, e sega ni via kere veivuke vei Jiova o Juta. Ena vakalaiva kina o Jiova me vakarusai o Jerusalemi, mera kau vakavesu i Papiloni na lewa i Juta.

² E bale sara ga vei Juta na nona leqa. E sega ni rawa ni tukuna ni vakarusai ena vuku ni veidabui i Jiova, se ni sa sega ni doka o Jiova na nodrau veiyalayalati. E sega vakadua ni dau beca o Jiova na nona veiyalayalati. (Jeremaia 31:32; Taniela 9:27; Vakatakila 15:4) Ena vuku ni tikina oqo e tarogi ira kina na Jiu o Jiova: “Evei nai vola ni veibiu [se “veisere,” NW] nei tinamu, ka’u sa vakatalai koya kina?” (Aisea 50:1a) Ena Lawa i Mosese, na tagane e sereka na watina e dodonu me vakarautaka e dua na ivola ni veisere. Sa na qai galala na yalewa me vakamau kei na dua tale. (Vakarua 24:1, 2, NW) Via vaka sara ga oqo na ka e cakava o Jiova ina matanitu rau veiwekani kei Juta o Isireli, e sega ga ni cakava vei Juta.a Se wiliki Juta tiko ga o Jiova me vaka e ‘watina.’ (Jeremaia 3:8, 14, NW) E sega sara ga ni galala o Juta me golevi ira kina na veimatanitu butobuto. Se dei tu ga na nodrau veiyalayalati kei Jiova me yacova sara na ‘lako mai nei Sailo [na Mesaia].’​—Vakatekivu 49:10.

3. Na cava e “volitaki” ira kina nona tamata o Jiova?

³ E tarogi Juta tale ga o Jiova: “Ko cei ka’u sa dinau vua ka’u sa volitaki iko kina.” (Aisea 50:1b) Era na sega ni kau vakavesu i Papiloni na Jiu me saumi beka kina e dua na dinau i Jiova. O Jiova e sega ni vaka e dua na Isireli dravudravua me volitaka ga na luvena vei koya e soli dinau vua me isau ni nona dinau. (Lako Yani 21:7) E vakamacalataka ga o Jiova na vuna dina era na kau kina vakavesu na nona tamata: “Raica, e na vuku ni nomudoui valavala ca dou sa volitaki kina: e na vuku talega ni nomudou talaidredre sa veibiu [se “veisere, NW] kina na tinamudou.” (Aisea 50:1c) O ira ga na Jiu era biuti Jiova, sega ni biuti ira o Jiova.

4, 5. E vakaraitaka vakacava o Jiova na nona lomani ira nona tamata, ia na cava e cakava o Juta?

⁴ Na taro e taroga tarava o Jiova e vakaraitaka votu sara ga na nona lomani ira na nona tamata: “A cava, ni’u a lako mai, sa sega kina e dua na tamata? a cava, ni’u a kaci, sa sega e dua me rogo mai?” (Aisea 50:2a) Ena nona vakayagataki ira nona italai na parofita, e vaka sara ga e sa lako yani kina o Jiova vei ira nona tamata ina nodra veivale me vakamasuti ira mera veivutuni mai vu ni yalodra mera lesu vua. Ia, e sega ni dua e galeleta na vakamamasu oqo. E vinaka cake vei ira na Jiu mera vakararavi vua na tamata, era lai vakararavi sara vei Ijipita ena so na gauna.​—Aisea 30:2; 31:1-3; Jeremaia 37:5-7.

⁵ E itataqomaki kaukaua cake beka o Ijipita, sega ni o Jiova? Sa ra guilecava na Jiu tawayalodina oqo na veika a yaco veitarataravi yani ni bera ni qai lai tauyavu na nodra matanitu ena vicanadrau na yabaki sa oti. E tarogi ira o Jiova: “Sa lekaleka li na ligaqu, me dredre kina ni ia na veivakabulai? se sa sega beka vei au na kaukauwa, me’u sega kina ni vakabula rawa? raica, ni’u sa vunauca, ka’u sa vakadiva kina na wasawasa, ka vukica na uciwai me talasiga: ni sa yali na wai, sa bona na kena ika ka mate sara e na viagunu: ka’u sa vakaisulutaka na lomalagi e na butobuto, ka ubia e nai sulu taga.”​—Aisea 50:2b, 3.

6, 7. E vakaraitaka vakacava o Jiova na kaukaua e tu vua me veivakabulai nira via veivakarusai na kai Ijipita?

⁶ Ena 1513 B.S.K., a kedra meca na tamata ni Kalou o Ijipita​—a sega ni ivakabula mera vakanuinui kina. Era a bobula na Isireli ena vanua oya e nodra na lotu butobuto. O Jiova ga e qai vakabulai ira, io, e veivakabulai vakatubuqoroqoro dina! A samuta mada na vanua ena Tini na Kuita. Ni cava na ikatini ni kuita mosimosi, sa qai vakamasuti ira na Isireli o Fero mera lako. (Lako Yani 7:14–12:31) Ia, sega ni dede sa veisau tale na loma i Fero. E kumuna nona mataivalu qai cicimuri yani mera lai vakasukai ira tale na Isireli i Ijipita. (Lako Yani 14:5-9) Sa ra tabili mai dakudra na Isireli na sotia ni Ijipita, mai liu na Wasa Damudamu, sa ra tagavi na Isireli! Ia, e tu vakarau o Jiova me vala ena vukudra.

⁷ E vakabera o Jiova na nodra ilakolako na kai Ijipita ena nona biuta e dua na duru o e dakudra na Isireli. Ena yasana vei ira na kai Ijipita e buawa sara ga na nodra rai ni sa butobuto na vanua; vei ira na Isireli, e liutaki ira na rarama. (Lako Yani 14:20) Ni sa vakataotaki toka na nodra toso na mataivalu ni Ijipita, sa qai tekivu “vakasuka na wasawasa ko Jiova e na cagi tokalau kaukauwa e na bogi ka siga, a sa vakadiva.” (Lako Yani 14:21) Ni sa tawase na wasawasa, sa ra qai takosova na Wasa Damudamu na Isireli taucoko​—qase kei na gone. Nira sa voleka kece yani i tai kadua, sa qai kauta tani o Jiova na o. Ra sega ni wawa tale na kai Ijipita nira sa tabaka yani ena nodra igu taucoko. Nira yaco i tai na Isireli, e qai vakasuka o Jiova na wai, e luvu o Fero kei na nona mataivalu. O koya gona, e vala o Jiova ena vukudra na nona tamata. Sa itukutuku veivakayaloqaqataki dina vei ira na lotu Vakarisito ena gauna oqo!​—Lako Yani 14:23-28.

8. Na ivakasala cava era sega ni kauaitaka na lewe i Juta e vakavuna nodra kau vakavesu?

⁸ Me yacova mai na gauna i Aisea, sa sivi e vitunadrau na yabaki mai na qaqa vakairogorogo oya. Sa matanitu vakataki koya o Juta. So na gauna, e dau veidinadinati kei ira na matanitu tani me vakataki Asiria kei Ijipita. Ia, e sega ni rawa nira vakabauti na iliuliu ni veimatanitu oya. Era na dau vakaliuci ira ga, era na sega ni doka nodra veiyalayalati kei Juta. Sa ra qai gusu i Jiova na parofita ena nodra vakaroti ira na lewenivanua mera kua ni vakararavi vei ira na tamata vaka oya, ia era sega ni kauaitaka na nodra ivakasala na parofita. Era na lai tini kau vakavesu kina i Papiloni na Jiu me 70 na yabaki. (Jeremaia 25:11) Ia, ena sega ni guilecavi ira na nona tamata o Jiova, ena sega tale ga ni biuti ira vakadua. Ena nanumi ira ena kena gauna, ena qai dolava na sala mera suka tale kina i nodra vanua, ra vakadeitaka tale na sokalou savasava. Cava na kena inaki? Me vakarautaki kina na lako mai nei Sailo, o koya mera na talairawarawa vua na tamata kece!

Yaco Mai o Sailo

9. O cei o Sailo, e qasenivuli vakacava o koya?

⁹ E tasiri na veisenitiuri. “Ia ni sa yaco dina sara na kena gauna,” sa basika e vuravura o koya e vakatokai o Sailo, na Turaga o Jisu Karisito. (Kalatia 4:4; Iperiu 1:1, 2) E vakaraitaka o Jiova na levu ni nona lomani ira na nona tamata ena nona digitaka na nona itokani voleka duadua me nona iTalai vei ira na Jiu. E italai vakacava o Jisu? E italai uasivi duadua! E sega ni italai wale ga o Jisu, e qasenivuli​—e Qasenivuli Uasivi. E sega ni ka ni kurabui oqo, ni vakavulici koya e dua e kenadau sara​—na Kalou o Jiova. (Joni 5:30; 6:45; 7:15, 16, 46; 8:26) E vakadeitaki oqo ena ka e tukuna vakaparofisai o Jisu ena gusu i Aisea: “Sa solia vei au na Turaga ko Jiova na yame sa vakavulici rawa, me’u vuku i tokona e na vosa na tamata sa ceguoca: sa vakayadrati au ko koya e na veimataka, sa vakaturorogo na daligaqu, me’u vakarorogo me vakataki ira era sa vakatavulici.”​—Aisea 50:4.b

10. E lomani ira na nona tamata o Jiova, e laurai vakacava oqo vei Jisu, ia era raici Jisu vakacava na lewenivanua?

¹⁰ Ni bera ni mai bula e vuravura o Jisu, a cakacaka veivolekati kei Tamana mai lomalagi. Na nodrau veivolekati na veitamani oqo e vakamacalataki vakaserekali ena Vosa Vakaibalebale 8:30: “Au a qai tiko kaya me matai daucakacaka: . . . Ka’u a marau tiko e matana.” E vakamarautaki Jisu vakalevu na nona dau rogoci Tamana. E ucui Tamana ni “daumarautaki ira na luve ni tamata.” (Vosa Vakaibalebale 8:31) Ni lako mai e vuravura o Jisu, a “tokona e na vosa na tamata sa ceguoca.” E tekivuna nona cakacaka vakaitalatala ena nona wilika e dua na tiki ni parofisai i Aisea e veivakacegui dina: “Sa tu vei au na Yalo i Jiova, Ni sa lumuti au ko koya me’u vunautaka nai tukutuku-vinaka vei ira era sa dravudravua; . . . Me’u vakalalagataki ira era sa mavoa.” (Luke 4:18; Aisea 61:1) Vakasamataka mada, na itukutuku ena kacivaka voli e itukutuku vinaka dina vei ira na dravudravua! E itukutuku ni vakacegu vei ira na oca tu! E dodonu me vakavu marau sara ga na itukutuku oqo! Era marau e so​—ia sega ni o ira kece. Kena itinitini ni levu era sega ni via ciqomi Jisu, era sega ni vakabauta ni vakavulici koya o Jiova.

11. O cei era mai tomani Jisu ena nodra colata vata na nona ivua, na cava era vakila?

¹¹ Ia, e so era via rogoca e levu tale na ka. Era ciqoma ena marau na veisureti totoka i Jisu: “Dou lako mai vei au, koi kemudou vakaaduaga sa oca ka colata nai colacola bibi, ia ka’u na vakacegui kemudou. Vakataqara vei kemudou na noqui vua, ka vuli vei au, ni’u sa yalomalua ka yalomalumalumu: dou na kunea kina na vakacegu ni yalomudou.” (Maciu 11:28, 29) Vei ira era torovi Jisu mai, e so era yaco sara mera yapositolo. Era kila ni nodra tomani Jisu ena nodra colata vata na nona ivua ena vinakati kina na cakacaka vakaukaua. E levu sara na cakacaka mera na cakava, e wili kina na vunautaki ni itukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou, me yacova na iyalayala kei vuravura. (Maciu 24:14) Nira vakaitavitaki ira ena cakacaka oqo na yapositolo kei ira na tisaipeli tale e so, era vakila ni kauta dina mai vei ira na vakacegu. Era vakayacora tale tiko ga na cakacaka oqo na lotu Vakarisito yalodina nikua, e kauta tale ga mai vei ira na vakacegu dina.

E Sega ni Veibeci o Koya

12. Sala cava soti e vakaraitaka kina o Jisu nona talairawarawa vua na Tamana vakalomalagi?

¹² Sega ni guilecava vakadua o Jisu na inaki ni nona lako mai vuravura​—me cakava na loma ni Kalou. Sa tukuni makawa tu mai na ivakarau ni yalona: “Sa basuka na daligaqu na Turaga ko Jiova, ia ka’u a sega ni beca, ka’u a sega ni vakanadakuya.” (Aisea 50:5) E dau talairawarawa tu ga o Jisu vua na Kalou. E kaya sara mada ga o koya: “E sega ni rawata vakai koya ga e dua na ka na Luvena, na ka ga sa raica ni kitaka ko Tamana.” (Joni 5:19) Ni se bera ni mai bula vakatamata o Jisu, a cakacaka vata tu mai kei Tamana me vica vata beka na milioni na yabaki, se mani bilioni sara. Ni mai bula e vuravura, se muria voli ga na ivakaro i Tamana. Vei keda na tamata ivalavala ca eda imuri i Karisito, sa qai bibi sara meda muria tiko ga na ivakaro i Jiova!

13. Cava ena sotava o Jisu, ia e vakaraitaka vakacava na yaloqaqa?

¹³ E so era a cati koya na luve i Jiova, era a vakacacani koya, oqo tale ga a sa tukuni tu mai: “A dakuqu ka’u a solia vei ira na dauveiyaviti, kei na baluqu vei ira na dauveivuti; ka’u a sega ni tabonaka na mataqu maivei ira na veivakamaduataki kei na veikasiviti.” (Aisea 50:6) Me vaka e vakaraitaki ena parofisai, ena vakararawataki mada na Mesaia, ena vakamaduataki ena ligadra na dauveitusaqati. Sa kila tu oqo o Jisu. E kila tale ga na vanua ena lai tini kina na nona vakacacani. Ia, ni sa roro mai na siga me cava kina nona bula e vuravura, e taburere tu ga o koya. E sega ni malumalumu vakalailai, e kaukaua tu ga me vaka na vatu qiwa ni cavutu me lako i Jerusalemi, na vanua me na lai tini kina nona bula vakatamata. Ni ratou lako tiko e gaunisala, e qai kaya vei iratou na nona tisaipeli: “Raica, eda sa lako cake ki Jerusalemi; ka na soli yani na Luve ni tamata vei ira na bete levu, kei ira na vu-ni-vola; ka ra na lewai koya me mate, a ra na soli koya vei ira na veimatanitu tani: a ra na vakalialiai koya, ka vakanakuitataki koya, ka kasivita, ka vakamatea: ena qai tu cake tale mai ko koya e nai katolu ni siga.” (Marika 10:33, 34) Na veika mosimosi ena caka oqo vua era cakava sara tiko ga o ira e dodonu mera a yalomatua cake​—o ira na bete iliuliu kei ira na vunivola.

14, 15. E tukuna o Aisea ni na vakararawataki, ena vakamaduataki na Mesaia, e qai vakayacori vakacava oqo?

¹⁴ Ena bogi ni 14 ni Naisani, 33 S.K., a tiko voli o Jisu kei na so na nona imuri ena were o Kecisemani. E lai masumasu e kea o koya. E basika mai vakasauri e dua na ilala, ra vesuki koya, ra kauta. Ia, e sega ni rere. E kila ni tiko vata kei koya o Jiova. Eratou rere na yapositolo, qai vakaraitaka vakadodonu vei iratou o Jisu ni kevaka e vinakata, e rawa sara ga ni masuti Tamana me tala mai e tinikarua na ivavakoso agilosi mera mai vakabulai koya, ia e tomana: “Ena qai vakayacori vakaevei nai Vola Tabu?”​—Maciu 26:36, 47, 53, 54.

¹⁵ E yaco kece vua na Mesaia na rarawa a tukuni tu mai ni na yaco vua, vaka kina nona mate. E cakava mada e liu na Sanidrini e dua na veilewai lasulasu, lai dikevi Jisu sara o Ponitio Pailato, qai vakarota me warolaki. O ira na sotia ni Roma era “warolaka na uluna e na dua na gasau, a ra sa kasivita.” Ena sala oqo e vakayacori kina na ka a tukuna o Aisea. (Marika 14:65; 15:19; Maciu 26:67, 68) E dina ni sega ni vakaraitaka na iVolatabu nira a vutia e so na kumi i Jisu​—na ivakaraitaki ni veivakalolomataki ca sara​—ia, sega ni vakabekataki ni vakayacori tale ga oqo me vaka ga e parofisaitaka o Aisea.c​—Niemaia 13:25.

16. E vakalolomataki sara ga o Jisu, ia na cava a sega ni cakava? Na cava e sega kina ni madua?

¹⁶ Ni lai tu e mata i Pailato o Jisu, e sega ni vakamasuti koya me vakabulai, e galu tu ga, e kila ni dodonu me mate me vakayacori kina na parofisai. Ni tukuna na kovana ni Roma ni tu vua na kaukaua me vakamatei Jisu se sereki koya, e sauma ena doudou o Jisu: “Ko sa sega ni rawata e dua na ka vei au, kevaka sa sega ni soli vei iko maicake.” (Joni 19:11) Era vakayacora vei Jisu na sotia i Pailato na ivalavala vakaloloma sara, ia era sega ga ni vakavuna me madua. Cava me madua kina? E sega sara ga ni dua na nona cala me mai totogitaki tiko kina. E vakararawataki ga ena vuku ni ivalavala dodonu. E mai vakayacori kina na vosa e tarava ena parofisai i Aisea: “Na Turaga ko Jiova ena vukei au; o koya oqo ka’u sa sega kina ni taqaya; ia ka’u sa vaqaqataka kina na mataqu me vaka na qiwa, ka’u sa kila ni’u na sega ni madua.”​—Aisea 50:7.

17. Ena sala cava soti e dau tokoni Jisu kina o Jiova ena gauna e cakacaka vakaitalatala voli kina e vuravura?

¹⁷ E yaloqaqa o Jisu baleta ni vakanuinui vakatabakidua vei Jiova. E tukuna vinaka na ivakarau ni yalona o Aisea: “Sa voleka mai ko koya sa vakadonui au; ko cei me na ia na veilewai kei au? me keirau tu cake vata mada; ko cei sa bolei au? me toro mai vei au ko koya. Raica, ena vukei au na Turaga ko Jiova; ko cei me na vakacalai au? raica, ko ira kece era na madra mai me vaka nai sulu; ena kani ira na sarasara.” (Aisea 50:8, 9) Ni papitaiso o Jisu, e vakadonui koya o Jiova me luvena vakayalo. Na domo sara mada ga ni Kalou a rogo ena gauna oya ni kaya: “Oqo na noqu Gone ni toko, au sa dauvinakata vakalevu.” (Maciu 3:17) Ni vakarau cava na nona bula e vuravura, ni tekiduru me masu o Jisu ena were o Kecisemani, e qai ‘rairai vua e dua na agilose mai lomalagi me vakaukauataki koya.’ (Luke 22:41-43) E kila kina o Jisu ni vakadonui koya tiko o Tamana. Na Luve ni Kalou uasivi oqo e sega na nona cala. (1 Pita 2:22) Era beitaki koya na kena meca ni beca na lawa ni siga ni vakacecegu, e daumateni, e curumi tevoro, ia e sega ni vakamaduataki Jisu na lasu kece oqori. E tiko vata kei koya na Kalou, e sega ni dua e rawa ni vakadrukai koya!​—Luke 7:34; Joni 5:18; 7:20; Roma 8:31; Iperiu 12:3.

18, 19. Na cava a sotava o Jisu era sotava tale tiko ga na lotu Vakarisito lumuti?

¹⁸ E vakasalataki ira nona tisaipeli o Jisu: “Kevaka era a vakacacani au, era na vakacacani kemudou talega.” (Joni 15:20) Oqo sara ga na ka e qai yaco. Ena Penitiko ni 33 S.K., e sobuti ira kina na tisaipeli yalodina i Jisu na yalo tabu, tauyavu kina na ivavakoso vakarisito. Sega ga ni bera nodra saga na iliuliu ni lotu mera vakamatea na nodra cakacaka vakavunau na tagane kei na yalewa yalodina era sa mai cakacaka vata oqo kei Jisu mera tiki ni “kawa i Eparaama,” mera sa mai wiliki mera luve vakayalo ni Kalou. (Kalatia 3:26, 29; 4:5, 6) Mai na imatai ni senitiuri me yacova mai oqo, era tutaka voli ga na lotu Vakarisito lumuti na ivalavala dodonu, e dina nira vakaucacataki, ra vakacacani tale ga vei ira na meca i Karisito.

¹⁹ Ia, era sega ni guilecava na vosa ni veivakayaloqaqataki i Jisu: “Dou sa kalougata, ni dou sa vakasewasewani, ka vakacacani, ka vosavakacacataki vakailasu e na ka kecega e ca, e na vukuqu: dou reki, ka marau vakalevu: ni sa levu na kenai sau vei kemudou mai lomalagi.” (Maciu 5:11, 12) O koya gona, e levu sara na veivakacacani mosimosi era sotava na lotu Vakarisito lumuti, ia e dei tu ga na yalodra. Se mani vakacava na vosa era tauca na kedra meca, era kila ga ni vakadonui ira na Kalou. Era “savasava tu ka sega ni vakalewai rawa” ena mata ni Kalou.​—Kolosa 1:21, 22, VV.

20. (a) O cei sa ra tokoni ira tiko na lotu Vakarisito lumuti, ia na cava era sotava tale ga? (b) Ena sala cava e vakavulici kina na yamedra na lotu Vakarisito lumuti kei ira na ‘so tani tale na sipi’ nikua?

²⁰ Ena noda itabagauna oqo, e sa mai tokoni ira na lotu Vakarisito lumuti e dua na ‘isoqosoqo levu’ ni ‘so tani tale na sipi.’ O ira tale ga oqo era tutaka na ivalavala dodonu. Era vakacacani tale ga na isoqosoqo levu me vakataki ira na tacidra lumuti, ra “sa sava nodrai sulu, ka vakavulavulataka e na dra ni Lami.” Sa vakadonui ira na Kalou, mera na bula yani ni oti na “veivakararawataki levu.” (Vakatakila 7:9, 14, 15; Joni 10:16; Jemesa 2:23) E kena irairai nira se kaukaua tiko ena gauna oqo na meca, ia e kaya na parofisai i Aisea ni nona gauna lokuci na Kalou, o ira na meca oqo era na qai vaka na isulu e kania na sarasara, e ganita ga me biu laivi. Ia, ni bera ni qai vakayacori oya, sa vakaukauataki ira tiko na lotu Vakarisito lumuti, vaka kina o ira na ‘so tani tale na sipi,’ na nodra dau masu, nodra dau vulica na Vosa ni Kalou, kei na nodra qarava na Kalou ena nodra dau tiko ena soqoni. Ena sala oqo e sa vakavulici ira tiko kina o Jiova, sa ra vosa tale ga me vaka e dua e vakavulici na yamena.

Vakararavi ina Yaca i Jiova

21. (a) O cei era lako tiko ena rarama, na cava ena yacovi ira? (b) Na cava ena yacovi ira era lako voli ena butobuto?

²¹ Ia, rogoca tale mada e dua na itukutuku oqo: “Ko cei vei kemudou sa rerevaki Jiova, ka sa vakarorogo ki na vosa ni nonai talatala, ka sa lako e na butobuto, ka sa sega vua na rarama? me vakararavi ko koya ki na yaca i Jiova, ka ravita na nona Kalou.” (Aisea 50:10) Era lako tiko ena rarama o ira era rogoca na domo i Jisu Karisito, na iTalatala ni Kalou. (Joni 3:21) O ira oqo era sega ni vakayagataka wale ga na yaca ni Kalou, o Jiova, era vakararavi tale ga vei koya na itaukei ni yaca oya. Era a lako tu beka e liu ena butobuto, ia oqo, era sa sega ni rerevaka e dua na tamata. Era vakararavi vua na Kalou. Ena yasana adua, o ira era lako tiko ga ena butobuto e vakabobulataki ira na nodra rerevaka na tamata. Dua vei ira oqo o Ponitio Pailato. E kila vinaka o koya ni cala taucoko sara ga na veibeitaki e caka vei Jisu, ia na rere e vakavuna nona sega ni sereki Jisu. Era vakamatea na Luve ni Kalou na sotia ni Roma, ia e vakaturi koya o Jiova qai vakaisalataki koya ena lagilagi kei na veidokai. Vakacava o Pailato? E kaya na daunitukutuku makawa o Flavius Josephus ni oti e va ga na yabaki mai na mate i Jisu, sa vakaroti o Pailato me suka i Roma me lai veilewaitaki ena so na cala bibi, sosomitaki koya e dua na kovana vou. Vakacava o ira na Jiu era vakavuna na mate i Jisu? Ena loma ga ni vasagavulu na yabaki, e vakarusai Jerusalemi o Roma, ra vakamatei na lewena, kena vo era kau vakabobula. E sega ni dua na ka vinaka era sotava o ira era vinakata tiko ga na butobuto!​—Joni 3:19.

22. Na cava e ka sesewa duadua kina me lai qara bula e dua na tamata vua e dua tale na tamata?

²² E ka sesewa duadua me dua na tamata e via lai qara bula vua e dua tale na tamata. E vakamacalataka na parofisai i Aisea na vuna: “Raica, koi kemudou kece sa tutuvaka na buka, ka vauci kemudou e na lidi ni bukawaqa: dou lako voli ga e na rarama ni nomudou bukawaqa, kei na lidi ni bukawaqa dou sa tutuvaka. Dou na rawata na ka oqo; mai na ligaqu; dou na koto sobu ga e na rarawa.” (Aisea 50:11) Era lako mai na iliuliu vakatamata era yali tale yani. Ena veivakidroataki beka na nona sasaga e dua na dauveirawai, ia ena dua ga na gauna lekaleka. Se mani vakacava na nona sasaga vinaka e dua na tamata, ena vakaiyalayala ga na ka e rawata. Ena sega ni waqaca rawa e dua na bukawaqa vakaitamera me vaka beka era na namaka na nona imuri, ena rawa ni vaka ga na lidi ni buka na ka e vakayacora. Ena sega gona ni veivakararamataki sara, sega ni dede sa na boko tale. Ena yasana adua, o ira era vakararavi vei Sailo, na Mesaia yalataki ni Kalou, era na sega vakadua ni vakanuinuikara.

[iVakamacala e ra]

[iYaloyalo ena tabana e 155]

Era sega ni rai vei Jiova na Jiu, era rai ga vei ira na iliuliu vakatamata

[iYaloyalo ena tabana e 156, 157]

Ena Wasa Damudamu, e taqomaki ira nona tamata o Jiova ena nona biuta e dua na duru o me tabonaki ira mai vei ira na kai Ijipita