Wase Tinikarua

Nodra Vakacegui na Tamata ni Kalou

Aisea 51:1-23

1. Na gauna ca cava e sa tu e mata i Jerusalemi kei ira na lewena, ia, na cava mera nuidei kina?

VITUSAGAVULU na yabaki​—via vaka na dede ni nona yabaki ni bula e dua​—oqori na dede ni gauna era na lai tu vakavesu kina na lewe i Juta i Papiloni. (Same 90:10; Jeremaia 25:11; 29:10) Levu na Isireli era kau vakavesu era na lai qase, ra mate tale ga e Papiloni. Vakasamataka mada na nodra na madua ena nodra veivakalialiai kei na nodra veivakanini na meca. Vakasamataka tale ga na nona na lai rogorogoca kina na nodra Kalou, o Jiova, ni sa na lai vakalalai tu vakadede na koro e vakatikori kina na yacana. (Niemaia 1:9; Same 132:13; 137:1-3) Na valenisoro a vakasinaiti ena lagilagi ni Kalou ena gauna e vakatabuya kina o Solomoni e sa na sega tale. (2 Veigauna 7:1-3) E dua na gauna ca dina e sa tu e matadra! Ia, ena gusu i Aisea, e parofisaitaka kina o Jiova ni na tawani tale na nodra vanua. (Aisea 43:14; 44:26-28) Eda na raica ena ika51 ni wase ni ivola i Aisea e levu tale na parofisai me baleta na usutu oqo ni nodra vakacegui kei na nodra vakadeitaki na tamata ni Kalou.

2. (a) E vakamua vei cei o Jiova na nona itukutuku ni vakacegu e tauca ena gusu i Aisea? (b) Ena sala cava era “muria [kina] na yalododonu” na Jiu yalodina?

² E kaya o Jiova vei ira e Juta e malele na yalodra vua: “Dou rogoci au, koi kemudou sa muria na yalododonu, ka sa qaravi Jiova.” (Aisea 51:1a) O ira era “muria na yalododonu” e vakaibalebaletaki ira sara ga era cakacakataka nodra vakabauta. E sega ni vakaibalebaletaki vei ira era tukuni ira wale tiko ga nira tamata ni Kalou. O ira oqo era saga me dodonu na nodra ivalavala, ra qai segata me salavata tiko ga nodra bula kei na loma ni Kalou. (Same 34:15; Vosa Vakaibalebale 21:21) Era na vakasaqarai Jiova nira kila ni iVurevure duadua ga ni yalododonu, era na via ‘qaravi koya.’ (Same 11:7; 145:17) Sega ni kena ibalebale oqo nira sega ni kilai Jiova, se ra sega ni kila na sala mera torovi koya kina ena masu. Era na vinakata ga mera toro voleka vua, mera qaravi koya, ra masu vua, ra qara tale ga nona veidusimaki ena ka kece era cakava.

3, 4. (a) O cei “na vatu” era ta mai kina na Jiu, ia o cei na “qara ni keli” era keli mai kina? (b) Na cava ena vakacegui ira kina na Jiu na nodra nanuma na vanua era vu mai kina?

³ Ia, era le lailai sara e Juta era via muria dina na yalododonu, de vakavuna oqo nodra yalolailai kei na yalodatuvu. Sa qai vakayaloqaqataki ira o Jiova ena nona vakayagataka e dua na vosa vakatautauvata: “Dou vakaraica na vatu dou a ta maikina, kei na qara ni keli dou a keli maikina. Dou vakaraici Eparaama na tamamudou, kei Sera ka vakasucumi kemudou: sa lewe dua ga ni’u a kacivi koya, ka’u a vakalougatataki koya ka vakalewevuqataki koya.” (Aisea 51:1b, 2) “Na vatu” era ta mai kina na Jiu o Eparama, e dua na turaga rogo e dau nodra isakisaki na Isireli. (Maciu 3:9; Joni 8:33, 39) E tukadra o koya, e vu mai vua na matanitu taucoko. Na “qara ni keli” o Sera, ni a kunekunetaki ena nona katonigone o Aisake, na tamadra na Isireli.

⁴ Rau sa sivita o Eparama kei Sera na gauna ni vakaluveni, se sega ga na nodrau kawa. Ia, e yalataka ga o Jiova ni na vakalougatataki Eparama qai ‘vakalewevuqataki koya.’ (Vakatekivu 17:1-6, 15-17) E vakalesuya vei rau na Kalou na kaukaua ni vakatubukawa, rau mani vakaluveni o Eparama kei Sera ni rau sa qase, tekivu tete mai keri na matanitu e veiyalayalati kei na Kalou. Ena vuku i Jiova, e vu mai kina vua e duabulu na turaga oqo e dua na matanitu vakaitamera, na matanitu e sega ni wiliki rawa na lewena me vaka na kalokalo ni lomalagi. (Vakatekivu 15:5; Cakacaka 7:5) Ke sa rawa vei Jiova me kauti Eparama vakayawa mai qai vakarautaki koya me dua na matanitu kaukaua, ena sega ni dua na kena dredre vua me vakayacora nona vosa ni yalayala me lai sereki ira mai na kena vo yalodina era vesu tu mai Papiloni, vakasukai ira ina nodra vanua, qai vakarautaki ira tale mera matanitu qaqa. E yaco dina na vosa ni yalayala ni Kalou vei Eparama; ena yaco vakaidina tale ga na nona vosa ni yalayala vei ira na Jiu era vesu tu.

5. (a) Rau vakatakarakarataki cei o Eparama kei Sera? Vakamacalataka. (b) Ena iotioti ni ibalebale ni veivosa ni parofisai, na matanitu cava e ta mai “na vatu”?

⁵ Ia, e tiko tale na ibalebale levu cake ni vosa vakatautauvata ena Aisea 51:1, 2. Na Vakarua 32:18 (NW) e tukuna ni o Jiova “na Uluvatu” e tamadra na Isireli, o koya e “vakasucumi [Isireli] ena mosi ni taratara.” Na vu ni vosa vakaiperiu e vakadewataki mai kina na iyatuvosa oqo e vakayagataki tale ga vei Sera ena Aisea 51:2 (NW), ena nona vakasucumi Isireli. O koya gona, ena parofisai oqo, o Eparama e vakatakarakarataki Eparama Levu, o Jiova. Na wati Eparama o Sera e vakatakarakarataka vinaka na isoqosoqo vakalomalagi i Jiova era lewena na kabula vakayalo, e dau cavuti ena iVolatabu me yalewa, se wati ni Kalou. (Vakatekivu 3:15; Vakatakila 12:1, 5) Ena iotioti ni ibalebale ni veivosa oqo ni parofisai i Aisea, na matanitu e ta mai “na vatu” e vakaibalebaletaka na “Isireli ni Kalou,” na ivavakoso ni lotu Vakarisito lumuti, a sucu ena Penitiko ni 33 S.K. Me vaka sa veivosakitaki ena wase sa oti ni ivola oqo, e vaka sara ga e vesu i Papiloni na matanitu oqo ena 1918, qai sere tale ena 1919 ina dua na ivakatagedegede vakayalo e vinaka sara.​—Kalatia 3:26-29; 4:28; 6:16.

6. (a) Na cava ena yaco ena vanua o Juta, na cava gona ena vinakati? (b) Na veivakalesui cava ena gauna oqo eda lai nanuma tale mai ena vuku ni Aisea 51:3?

⁶ Nona vakacegui Saioni, se o Jerusalemi, o Jiova e sega ni yala wale ga ena nona vosa ni yalayala me na vakalevutaka na matanitu. Eda wilika: “Ni na vakacegui Saioni ko Jiova; ena vakaceguya na nona veiyasana lala; ena cakava na nona talasiga me tautauvata kei Iteni, kei na nona veikau me tautauvata kei na were i Jiova: ena kune mai kina na reki kei na marau, na vakavinavinaka kei na domo ni sere.” (Aisea 51:3) Ena vuki o Juta me lekutu ena 70 na yabaki ena lala tu kina, era na bula kina na kausala vakavotona, na soni, kei na veimataqali kau ni lekutu. (Aisea 64:10; Jeremaia 4:26; 9:10-12) O koya gona, me ikuri ni kena tawani tale o Juta, ena vakalesui tale ga na vanua me rairai vinaka tale, ena vukici me vaka na were mai Iteni, ena bula na iteitei ni dave yani na kena wai, ena se qai beta na vuanikau ena kena veimataqali. Ena vaka e sere ena reki na qele. A vakaloloma sara na irairai ni vanua ena gauna e lala tu kina, oqo e sa na vuki me vaka na parataisi. Na parataisi vakayalo sara ga vaka oqo era curuma yani na kena vo lumuti ni Isireli ni Kalou ena 1919.​—Aisea 11:6-9; 35:1-7.

Vuna me Nuitaki Kina o Jiova

7, 8. (a) Ni kerea o Jiova me rogoci, na cava na kena ibalebale? (b) Na cava e bibi kina me rogoci Jiova o Juta?

⁷ E kaya o Jiova ena nona kerea tiko me rogoci: “Dou vakarorogo vei au, na noqu tamata; ka vakatu daligamudou vei au, na noqu matanitu: ni na lako yani maivei au na vunau, ia na noqu lewa ka’u na vakataudeitaka me nodra rarama na veimataqali. Sa voleka na noqu lewa dodonu, sa lako yani na veivakabulai ka’u sa cakava, ia na ligaqu ena lewai ira na veimataqali; era na waraki au na veiyanuyanu, ka ra na vakararavi ki na ligaqu.”​—Aisea 51:4, 5.

⁸ Nona kerei ira na nona tamata o Jiova mera vakatudaliga e sega ni kena ibalebale mera rogoca wale ga na nona itukutuku. Na nodra vakarorogo e kena ibalebale mera cakava sara na ka era rogoca. (Same 49:1; 78:1) Me kila tiko na matanitu oya ni o Jiova e iVurevure ni vuli, lewadodonu, kei na bula. O koya duadua ga e iVurevure ni rarama vakayalo. (2 Korinica 4:6) O koya na turaganilewa cecere duadua ni kawatamata. Na lawa kei na vakatulewa i Jiova e vu ni rarama vei ira era vakadonuya mera muria.​—Same 43:3; 119:105; Vosa Vakaibalebale 6:23.

9. Me vakataki ira na tamata era veiyalayalati kei na Kalou, o cei tale ena yaga vei ira na veivakabulai i Jiova?

⁹ Na veika oqo ena sega ni yaco duadua ga vei ira na tamata era veiyalayalati kei na Kalou, ena yaco tale ga vei ira na tamata yalomalumalumu ena veivanua kece ga, ena veiyanuyanu ciriyawa sara mada ga. Era na sega vakadua ni vakanuinuikara nira vakararavi vua na Kalou me maroroi ira nona tamata, me vakabulai ira. E vakatakarakarataki na nona kaukaua ena ligana; e sega ni dua ena tarova rawa. (Aisea 40:10; Luke 1:51, 52) Nikua tale ga, na nodra cakacaka vakavunau ena yalogu na ivovo ni Isireli ni Kalou e vakavuna mera golevi Jiova, ra nuitaki koya tale ga e vica vata na milioni, e levu vei ira oqo era cavutu mai na veiyanuyanu ciriyawa.

10. (a) Na ka dina cava ena qai vakavulici vakaukaua vei Tui Nepukanesa? (b) Na “lomalagi” cava kei na “vuravura” cava ena qai vakamalumalumutaki?

¹⁰ Sa qai vakaraitaka o Jiova e dua na ka dina ena qai vulica o Nepukanesa na tui Papiloni. E sega ni dua mai lomalagi se vuravura ena tarovi Jiova rawa ni sa yavala me vakayacora na lomana. (Taniela 4:34, 35) Eda wilika: “Ta cake mada ki lomalagi, ka vakaraici vuravura ki ra; ni na seavu yani na lomalagi me vaka na kubou, ka madra mai na vuravura me vaka nai sulu, ka ra na mate vakakina na lewena: ia na bula sa maivei au ena sega ni mudu, kei na noqu yalododonu ena sega ni takali.” (Aisea 51:6) E sega ni nodra itovo na iliuliu ni Papiloni mera dau vakasukai ira era vesu tu ena nodra vanua, ia ena sega ni mai vakadaroi kina na inaki i Jiova me na vakabulai ira na nona tamata. (Aisea 14:16, 17) Na “lomalagi” ni Papiloni, se o ira na kena iliuliu, era na vakadrukai. Na kena “vuravura,” o ira na vakarurugi ena veiliutaki, era na mate yani vakamalua. Io, na matanitu qaqa kei vuravura mada ga ena gauna oya e sega ni tu doudou ena mata i Jiova, se me tarovi koya ni sa ia na veivakabulai.

11. Na cava e vakayaloqaqataki ira kina na lotu Vakarisito ena gauna oqo na vakayacori taucoko ni parofisai me baleta na itinitini ni “lomalagi” kei na “vuravura” nei Papiloni?

¹¹ Na kedra yaco kece sara ga na vosa ni yalayala ni Kalou ena gauna oya e vakayaloqaqataki ira dina na lotu Vakarisito ena gauna oqo. Ena vuku ni cava? Ni vakayagataka tale ga na veivosa oqo na yapositolo o Pita ni vakamacalataka e dua na ka e se vo me yaco. E tukuna o koya na siga i Jiova sa roro tiko mai, na siga “ena takali kina ko lomalagi ni sa kama, ena waicala talega na veivu ni ka ni sa vakamai”! E qai tomana: “Me vaka na nona vosa ni yalayala, eda sa waraka na lomalagi vou kei na vuravura vou, sa tiko kina nai valavala dodonu.” (2 Pita 3:12, 13; Aisea 34:4; Vakatakila 6:12-14) De ra na via saqati Jiova na veimatanitu qaqa kei na kedra iliuliu era okati ira tu mera vaka na kalokalo, ia ena nona gauna lokuci, era na qai vakatawayagataki, era na vakamatei. (Same 2:1-9) Na matanitu savasava ga i Jiova ena qai tu me tawamudu, ra qai vakarurugi ena kena lewa na kawatamata yalododonu.​—Taniela 2:44; Vakatakila 21:1-4.

12. Na cava mera kua kina ni rere na tamata ni Kalou nira vakamaduataki vei ira na meca era tamata ga?

¹² Sa qai vosa o Jiova vei ira era “muria na yalododonu”: “Dou vakarorogo vei au, koi kemudou sa kila na yalododonu, na tamata sa tiko e lomamudou na noqu vunau; kakua ni dou rerevaka na nodra vosa ca na tamata, ia ni ra ia na veivakalialiai, kakua ni dou yalolailai kina. Ena kani ira na sarasara, me vaka era kania nai sulu, Ka na kani ira na yavato me vaka era kania na vutika ni sipi; ia na noqu yalododonu ena sega ni mudu kei na bula sa maivei au ena ia tikoga e na veitabatamata kecega.” (Aisea 51:7, 8) Era na vakamaduataki o ira na vakararavi vei Jiova, era na vakalialiai ena vuku ni nodra yaloqaqa, ia e sega ni dodonu me rerevaki oqo. O ira na veivakalialiai tiko oqo era tamata ga, era na ‘laukana’ me vaka na isulu e kania na sarasara.a Me vakataki ira na Jiu yalodina ena gauna makawa, o ira na lotu Vakarisito dina ena gauna oqo e sega ni dodonu mera rerevaki ira na dauveitusaqati. O Jiova na Kalou tawamudu e nodra ivakabula. (Same 37:1, 2) Na nodra veivakacacani na meca ni Kalou e ivakadinadina vei ira na tamata ni Kalou ni tiko vei ira na yalona.​—Maciu 5:11, 12; 10:24-31.

13, 14. E vakaibalebaletaki vei cei na vosa “Reapi” kei na “gata levu,” kei na sala cava e “tamusuki” kina qai ‘vuetaki’?

¹³ Na veivosa tarava i Aisea e vaka sara ga e kacivi Jiova tiko me vala ena vukudra na nona tamata era tu vakavesu: “Mo ni yadra, mo ni yadra, mo ni vakaisulu e na kaukauwa, koi kemuni na liga i Jiova; mo ni yadra, me vaka e na gauna eliu, e nai tabatamata makawa. Sai kemuni, se segai, ka tamusuki Rakapi [“Reapi,” NW], ka vuetaka na gata levu? Sai kemuni, se segai, ka vakadiva na wasawasa, na wai ni wasa levu? ka cakava na dreke ni wai titobu me nodra sala me lako yani kina ko ira era vakabulai?”​—Aisea 51:9, 10.

¹⁴ Sa bau digitaka vinaka sara ga o Aisea na ivakaraitaki e vakayagataka e ke. Sega ni dua na Isireli e lecava na vakabulai ni nodra matanitu mai Ijipita ena nodra takosova na Wasa Damudamu. (Lako Yani 12:24-27; 14:26-31) Na vosa “Reapi” kei na “gata levu” e vakaibalebaletaki vei Ijipita, ena ruku ni nona veiliutaki na Fero a tusaqata nodra sereki na Isireli mera suka i nodra vanua. (Same 74:13; 87:4, NW; Aisea 30:7, NW) E vaka na irairai ni dua na gata vakarerevaki na vanua makawa o Ijipita. E uluna na veibucabuca ni Naile, qai dolo cake na tolona vakaitamera ena vica vata na drau na kilomita me yacova na veitokaitua ni Naile. (Isikeli 29:3) Ia, e tamusuki na gata vakarerevaki oqo ena gauna e balata yani kina o Jiova na Tini na Kuita. E vuetaki ni mavoa vakaca, qai vakamalumalumutaki ena gauna e vakarusai kina na nona mataivalu ena Wasa Damudamu. Io, e vakaraitaka o Jiova na ligana kaukaua ena ka e cakava vei Ijipita. Me qai sega beka ni tu vakarau me vala ena vukudra nona tamata era tu vakavesu mai Papiloni?

15. (a) Gauna cava kei na sala cava sa na qai dro kina na rarawa kei na tagi nei Saioni? (b) E naica ena noda itabagauna oqo a dro tani kina vei ira na Isireli ni Kalou na rarawa kei na tagi?

¹⁵ E tomana na parofisai ni raici yani na nodra sereki na Isireli mai Papiloni: “Ia ko ira sa vakabula ko Jiova era na lesu mai, ka tadu mai ki Saioni ka sere tiko, ia na reki sa sega ni mudu ena tauca na uludra: ena nodra na reki kei na marau, ia na rarawa kei na tagi ena dro tani yani.” (Aisea 51:11) De vakaloloma na kedra ituvaki mai Papiloni, ia o ira era qara na yalododonu i Jiova era na sotava e dua na gauna marautaki. Sa na sega na rarawa kei na tagi. Sa na rogoci mai gusudra na sa sereki, se o ira na vakabulai, na tagi ni marau, reki, kei na vakamolimoli. Ena vakayacori ni parofisai oqori ena gauna oqo, era a sereki mai na ivesu vakapapiloni na Isireli ni Kalou ena 1919. Era suka tale ina nodra “vanua dina” vakayalo ena marau levu​—na marau e se vakilai voli ga me yacova mai oqo.

16. Na cava ena isau ni nodra vakabulai na Jiu?

¹⁶ Na cava ena isau ni nodra vakabulai na Jiu? Sa vakaraitaki oti ena parofisai i Aisea ni o Jiova ena soli “Ijipita me kemui voli, kei Iciopea talega kei Sepa e na vukumu.” (Aisea 43:1-4) Oqo ena qai yaco e muri. Ena ravuti Papiloni mada na matanitu qaqa o Perisia, sereki ira na Jiu era tu vakavesu, oti e sa na qai lai ravuti Ijipita, Iciopea, kei Sepa. Era na soli na veimatanitu oqo me kedra ivoli na Isireli. Oqo e salavata kei na ivakavuvuli e volai ena Vosa Vakaibalebale 21:18: “Ena kenai voli kei koya na yalododonu na tamata ca; Kei na tamata be ena kenai voli talega kei koya na yalodina.”

So Tale na Veivakadeitaki

17. Na cava e sega ni dodonu kina mera rerevaka na Jiu na cudru nei Papiloni?

¹⁷ E vakadeitaki ira tale na nona tamata o Jiova: “Koi au, io koi au, ka’u sa vakacegui kemudou: ko cei ko iko, mo rerevaka na tamata ena mate, kei na luve ni tamata ena vukici me co; ka sa guilecavi Jiova ka Buli iko, ka tevuka yani na lomalagi, ka tauyavutaki vuravura, ka sa rere tikoga e na veisiga, e na vuku ni nona cudru na dauveivakasaurarataki, ni sa vakarau me ia na veivakarusai? ia sa evei na nona cudru na dauveivakasaurarataki?” (Aisea 51:12, 13) Se vo tu e vica vata tale na yabaki ni tu vakavesu. Ia, e sega ga ni dua na vuna me rerevaki kina na cudru nei Papiloni. E dina ni na vakavuai ira na tamata ni Kalou na ikatolu ni matanitu qaqa oqo kei vuravura qai ‘vakasaurarataki’ ira, se tabonaki ira mera kua ni dro rawa, era kila na Jiu yalodina ni sa tukuna oti tu mai o Jiova na bale kei Papiloni ena liga i Sairusi. (Aisea 44:8, 24-28) Na Dauveibuli, na Kalou o Jiova e Kalou tawamudu​—ena yasana e dua era na rusa na lewe i Papiloni me vaka ga na co e malai ni katia na todra ni siga ni vulaikatakata. E sega ni dua na vanua e tini kina na nodra cudru kei na nodra veivakarerei! E ka sesewa dina meda rerevaka na tamata da qai guilecavi Jiova, o koya e bulia na lomalagi kei na vuravura!

18. E dina nira na bobula na tamata i Jiova, na cava ga e yalataka vei ira?

¹⁸ E dina nira na vesu na tamata i Jiova mera vaka “na bobula,” ia ena vakasauri na nodra sereki. Era na sega ni lai kawaboko e Papiloni, se mera lai tini ina ibulubulu ena levu ni waloloi. (Same 30:3; 88:3-5) E vakadeitaka vei ira o Jiova: “Sa kusakusa na bobula me sereki, ia ena sega ni mate e nai keli, na kena kakana talega ena sega ni yali.”​—Aisea 51:14.

19. Na cava mera nuitaka kina na vosa i Jiova na Jiu yalodina?

¹⁹ E tomana o Jiova nona vakacegui Saioni: “Ni sai au ko Jiova na nomu Kalou, ka vakamaravutaka na wasawasa, ni sa vadugu na kena biau: ko Jiova ni lewe vuqa na yacana. Ia ka’u sa vakacuruma na noqu vosa ki na gusumu, ia ka’u sa ubi iko e na yaloyalo ni ligaqu, me’u tea na lomalagi, ka tauyavutaki vuravura, ka kaya vei ira mai Saioni, Koi kemudou na noqu tamata.” (Aisea 51:15, 16) E tukuna vakalevu na iVolatabu na kaukaua ni Kalou me lewa na wasawasa. (Jope 26:12; Same 89:9; Jeremaia 31:35) E lewa o koya na ka buli kece, me vaka a vakaraitaka mada ena nona vakabulai ira na nona tamata mai Ijipita. E sega sara ga ni dua e bau tautauvata mada ga vakalailai kei “Jiova ni lewe vuqa”!​—Same 24:10.

20. Na “lomalagi” cava kei na “vuravura” cava ena basika ni sa na raica o Jiova me tawani tale o Saioni, ia na vosa ni veivakacegui cava tale ena cavuta?

²⁰ Era se veiyalayalati tiko ga kei na Kalou na Jiu, e vakadeitaka tale vei ira o Jiova nira na suka i nodra vanua mera lai vakarurugi tale ena nona Lawa. Mera lai taravaki Jerusalemi tale kei na valenisoro, mera vakayacora tale ga na nodra dui itavi era a veiyalayalati kina kei na Kalou a gusudra kina o Mosese. Nira sa na tawana tale na nodra vanua na Isireli era dui suka mai, vaka kina nodra manumanu, e sa na tauyavu e dua na “vuravura vou.” Ena vakarurugi na vuravura vou oqo ena dua na “lomalagi vou,” e dua na ivakarau vou ni veiliutaki. (Aisea 65:17-19; Akeai 1:1, 14) Ena qai kaya tale o Jiova vei Saioni: “Koi kemudou na noqu tamata.”

Ka me Caka

21. Na cava e kacivaka tiko o Jiova me caka?

²¹ Ni sa vakadeitaki Saioni oti o Jiova, sa qai kacivaka yani na ka me caka. E kaci tiko yani me vaka sara ga e sa oti na rarawa e sotava na koro oqo ni kaya: “Mo yadra, mo yadra mai, tu cake, Jerusalemi, ko sa gunuva mai na liga i Jiova na bilo ni nona cudru katakata, ko sa gunuva na kena soko e na bilo e dauveivakamateni, ka lobaka [se, “livia tani,” NW].” (Aisea 51:17) Io, e dodonu me tu cake o Jerusalemi, me vakanadakuya na gauna rarawa a sotava, me suka ina itutu lagilagi a tu kina. Ena yaco na gauna me sa na livia tani na bilo ni cudru i Jiova vua. Sa na oti na nona cudruvi koya na Kalou.

22, 23. Na cava ena vakila o Jerusalemi ni sa na gunuva na bilo ni cudru i Jiova?

²² Ia, ni na totogitaki tiko o Jerusalemi, ena sega sara ga ni dua na lewena, se “luvena” ena tarova rawa na ka ena yaco vua. (Aisea 43:5-7; Jeremaia 3:14) E kaya na parofisai: “Sa sega e dua vei ira kecega na luvena sa vakasucuma me sa tuberi koya; sa sega e dua vei ira kecega na luvena ka susuga, me sa taura na ligana.” (Aisea 51:18) Ena kune rarawa dina ena ligadra na kai Papiloni! “A ka ruarua oqo sa yacovi iko; ko cei me tagicaki iko? na veivakalalataki kei na rusa, na viakana kei nai seleiwau: me’u vakacegui iko vakaevei? Sa waicala na yalodra; ko ira na luvemu era sa koto e na mua ni saqata ni koro kecega, me vaka na pulumokau tagane kila e na lawa; ni sa ka levu sara na nona cudruvi ira ko Jiova, kei na nodra vunauci mai vua na nomu Kalou.”​—Aisea 51:19, 20.

²³ Isa Jerusalemi! Ena sotava na “veivakalalataki kei na rusa, na viakana kei nai seleiwau.” Era na sega ni vakabulai koya rawa na ‘luvena,’ era sa na rai wale tu ga, ra veilecayaki, ena sega vei ira na kaukaua mera saqati ira kina na kai Papiloni era ravuravu mai. Era na cibati ira, ra qai koto ena mua ni saqata, se na veitutu ni sala ena vuku ni malumalumu levu ena tarai ira. (Lele i Jeremaia 2:19; 4:1, 2) Era sa gunuva na bilo ni cudru ni Kalou, era na sega ni cakava rawa e dua na ka me vaka na manumanu e coko ena dai.

24, 25. (a) Na cava ena sega ni sotava tale o Jerusalemi? (b) O cei ena taravi Jerusalemi me na gunuva na bilo ni cudru i Jiova?

²⁴ Ia, ena qai mudu na ituvaki rarawataki oqo. E tauca na vosa ni veivakacegui oqo o Aisea: “Ia mo rogoca mada na ka oqo, ko iko sa rarawa, ko iko sa mateni, ka segai e na waini: sa kaya vakaoqo na nomu Turaga ko Jiova, kei na nomu Kalou o koya ka totaki ira na nona tamata, Raica, ka’u sa kauta tani mai na ligamu na bilo e dauveivakamateni, io na kena soko e na bilo ni noqu cudru katakata; ko na sega ni gunuva tale; ka’u na solia ga ki na ligadra era sa vakararawataki iko, era kaya ki na yalomu, Mo koto sobu me keitou lakobutuki kemudou: ia ko sa vakatautauvatataka na dakumu kei na qele, ka vaka na sala, vei ira era lakovi kemudou.” (Aisea 51:21-23) Ni sa na vakavulici Jerusalemi oti o Jiova, ena qai lomani koya, ena vosoti koya.

²⁵ Sa na kauta laivi oqo na nona cudru o Jiova mai Jerusalemi, me sa na vakamua vei Papiloni. Sa yanaraki Jerusalemi oti o Papiloni, sa vakalolomataki koya sara ga. (Same 137:7-9) Ia, ena sega ni gadrevi me gunuva tale na bilo ni cudru oqo o Jerusalemi mai na liga i Papiloni se o ira na nona ito. Ena kau laivi na bilo mai na liga i Jerusalemi me soli vei ira e ka ni lasa vei ira na nona bale. (Lele i Jeremaia 4:21, 22) Ena mateni vakaca o Papiloni, mani bale sara. (Jeremaia 51:6-8) Ia, ena tucake o Saioni. Sa na vuki na uto! Io, ena vakacegui Saioni dina na kena yalataki ni na vakayacori oqo. Mera nuidei tale ga na tamata i Jiova ni na dokai na yacana ena nona cakacaka ni veivakabulai.

[iVakamacala e ra]

[iYaloyalo ena tabana e 167]

O Jiova, o Eparama Levu, “na vatu” era na “ta” mai kina na nona tamata

[iYaloyalo ena tabana e 170]

O ira na meca ni tamata ni Kalou era na yali yani me vaka na isulu e kania na sarasara

[iYaloyalo ena tabana e 176, 177]

Sa vakaraitaka o Jiova na kaukaua e tu vua me lewa na ka e bulia

[iYaloyalo ena tabana e 178]

Na bilo e gunuva o Jerusalemi ena qai soli vei Papiloni kei ira na nona ito