Tikovinaka ena Gauna Oqo kei na Gauna sa Bera Mai
NA CAVA e dau dredre kina na rawati ni tikovinaka, ia ke sa rawati ena sega ga ni dede? De dua ni a yavutaki beka ga ena vatavatairalago—eda diva ia e dredre me rawati? Oqori e ka ga ni tadra.
Na vatavatairalago e rawa ni dau guilecavi kina na veilecayaki ni bula e sotavi tiko, da qai diva na ituvaki ni bula rairai totoka kei na tikovinaka. Ia, e dau levu na gauna ena vakasesea na tadra oqo na leqa e sotavi tu ena vuravura, qai vakilai kina na bula dina ni sa seavu yani na tadrai ni tikovinaka.
Meda raica mada e dua na sala era qara kina na tamata na tikovinaka—na vanua mera tiko kina. Me kena ivakaraitaki, rairai ena kunei ena korolevu na tikovinaka, e vakavuna na tatadrataki ni marau, cakacaka isaulevu, vale totoka. Io, ena kena irairai ni sa na qai rawa kina na tikovinaka. E rawa beka nida nuitaka oya?
Kune Beka ena Korolevu se Tadra Wale Ga?
Ena vanua e se qai vakatorocaketaki, e dau veilari na itukutuku ni veivoli me baleta na bula ena korolevu. Era sega ni kauaitaka na isoqosoqo e vakailavotaka na itukutuku ni veivoli oqo na nomu tikovinaka, ia era vinakata ga me voli na nodra ivoli. Era vunia na ituvaki dina e sotavi tu, ra qai vakaraitaka ni rawaka e rawati kina na tikovinaka. E nodra rai, ena rawa ga na tikovinaka ke da volia na nodra ivoli da qai vakaitikotiko ena korolevu.
Dikeva mada na ivakaraitaki oqo. Era vakaduria na vakailesilesi ni dua na korolevu ena ra kei Aferika na papa lelevu e droinitaki tu kina ni rau tauvata na vakatavako kei na vakamai ni ilavo e bunotaki. Oya e dua na iwase ni nodra sasaga me vakaroti na lewenivanua mera kua ni vakatavako. Ia nodra via vakacala na droini oya o ira na daubulia kei ira na dauvolitaka na tavako, era qai vakaduria tale ga na nodra papa lelevu e droinitaki vakamaqosa tu kina o ira na dauvakatavako era dau mamarau qai rawaka. Kuria oya, era dara na unifomu kei na kena isala totoka na tamata cakacaka ni dua na kabani, ra qai veiwaseyaka na tavako vei ira na itabagone ena salatu, ra uqeti ira sara ga mera “tovolea mada e dua na itibi.” E levu vei ira na itabagone oqo era lako mai na korolailai, ra qai yalowaitaka na ilawaki qaseqase ni itukutuku ni veivoli oqo, ra mani sikalutu kina. Yaco mera bobula kina ina vakatavako. Era lako ina korolevu na itabagone oqo nira gadreva na tikovinaka mera qarava kina na nodra dui matavuvale se mera rawailavo kina. Ia e kunei ni levu cake na ilavo era vakasabusabutaka mai na kena era vakayagataka ina so na ka e yaga cake.
E sega ga ni lako vakatabakidua mai vei ira na dauveivoli na itukutuku ni veivoli e kacivaki kina ni rawaka e rawati ena korolevu. De ra veitukuniyaka tale ga o ira a toki ina korolevu ra qai madua ni suka ina nodra korolailai. Sa ra qai uvudavuitaka vakailasu na veika era rawata ena korolevu, ena nodra sega ni vinakata mera nanumi nira a guce. Ke laurai vakavinaka, e kunei ni sega ni duidui na nodra ivakarau ni bula ena gauna oqo mai na nodra bula ena korolailai; nira sotava tale ga na tadre ni bula vakailavo me vakataki ira ga e levu era bula ena korolevu.
Vakalevu, era dau coriti ira na toki vou yani ina korolelevu na tamata ivakarau ca. Baleta? Ni sega na gauna mera kunea kina na nodra itokani vinaka ra qai tu vakayawa na lewe ni nodra vuvale. E sega gona ni dua e tu me dau vukei ira mera kua ni sikalutu ina bula ena korolevu, e ogataki ga kina na ka vakayago.
A sega ni rawai o Josua ena vakatavako. Kuria, a qai kilai yalona mai ni dredre vua na bula ena korolevu. E vatavatairalago wale ga na ka a nanuma ni na rawata ena korolevu. A vakila ni sega ni kune ena korolevu na tikovinaka e dei; e sega ni vinaka vua na bula e kea. A vakila na galili, lai nanuma kina ni sega na kena yaga, ni guca, ia a yalomalumalumu ga mani lesu tale i nakoro.
A leqataka nira na vakalialiai koya. Ia, ni lesu yani eratou a ciqomi koya ena marau na nona vuvale kei ira na nona itokani. Na nodratou veikauaitaki na nona vuvale, na veika e matau kina, kei na nodra loloma na nona itokani ena isoqosoqo ni lotu Vakarisito, a vukei koya me vakila vakalevu cake na tikovinaka a sega ni kunea ena korolevu, na vanua era sotava kina e vuqa na veibasai ni nodra vatavatairalago. E drukataka o koya ni levu cake na ilavo e rawata ni rau teitei vakaukaua kei tamana mai na kena isau ke a vakaitikotiko ena korolevu.
iLavo—Na Cava e Vu Dina ni Leqa?
Na ilavo beka ga e rawa kina na tikovinaka? E kaya o Lice mai Canada: “Niu se gone, au dau nanuma ni ilavo ena vakaotia na leqaleqa kece ga.” Rau a veivinakati kei na dua na turaga vakavatu. Sega ni dede rau sa vakamau. A kunea beka o koya na tikovinaka? A tomana o Lice: “Ni keirau vakamau, a dua na neirau vale totoka, rua neirau motoka, qai neirau rawati keirau vinaka e sega ni yalani kina na neirau volivoli, lako vagade kei na ka ni veivakamarautaki. Ia e lasa niu sa lomaleqataka ga na ilavo.” A vakamacalataka na vuna: “E leweniketei keirau tu ga na levu ni ka keirau na vakayalia ke yaco e dua na leqa. E kena irairai ni levu ga na ka o taukena, na lailai ni nomu vakila na tikovinaka. Na ilavo e sega ni vagalalataki keda mai na lomaleqa se nuiqawaqawa.”
Ke o nanuma ni o sega ni tikovinaka baleta e sega ni levu na nomu ilavo, tarogi iko mada, ‘Na cava e vu dina ni leqa? E lailai dina na ilavo, se na kena vakasabusabutaki?’ Ni vakananuma lesu o Lice na nona bula, a kaya: “Au raica rawa na vu ni leqa ni neitou matavuvale ena gauna au se gone kina oya na kena dau vakasabusabutaki na ilavo. Keitou dau tauri iyaya ga vakadinau, oya na vuna e tarabi kina ni sa sega ni bokoci rawa. E vakavuna na nuiqawaqawa.”
Ia, ena gauna oqo, erau sa vakila vakalevu cake o Lice kei watina na tikovinaka, dina ga ni lailai na nodrau ilavo. Na gauna rau vulica kina na dina ni Vosa ni Kalou, erau muduka na rogoca na itukutuku veirawai ni ilavo rau mani rogoca na vosa vuku ni Kalou, e okati kina na veivosa oqo: “Ia ko koya sa vakarorogo vei au ena tiko vinaka, ka na vakacegu ka sega ni rerevaka e dua na ka ca.” (Vosa Vakaibalebale 1:33) Rau vinakata me vakainaki na nodrau bula, a sega ni vaka oya ni levu na nodrau ilavo. Ia, oqo erau daukaulotu tiko ena dua na vanua yawa, rau sa vakavulica tiko vei ira na vutuniyau kei ira na dravudravua ni na raica na Kalou o Jiova me yaco na tikovinaka dina ena vuravura taucoko. Na cakacaka oqo e vakavuna na lomavakacegu kei na bula e dei ni vu mai na inaki bibi qai uasivi duadua, sega mai na levu ni ilavo e rawati.
Nanuma na ka dina oqo: E vinaka cake meda vutuniyau vakayalo mai na noda vutuniyau vakayago. E sega ni vakadreti ena iVolatabu na kena rawati na iyau vakayago, ia e vakadreta ga meda rogo vinaka ena mata i Jiova, ena rawa wale ga oya ke da tomana tiko ga na cakava na inaki ni Kalou ena vakabauta. E vakauqeti keda o Karisito Jisu meda “vutuniyau e na ka ni Kalou” da qai binia na “[i]yau mai lomalagi.”—Luke 12:21, 33.
iTutu—Vakamuai Iko e Vei?
Ke o rawai ena nomu nanuma ni sala ni tikovinaka oya me o vakaitutu, tarogi iko mada: ‘O cei sara mada e vakaitutu e sa bau tikovinaka dina? Me yaco sara e vei na noqu sasaga meu rawata kina?’ Na nomu cakacaka vinaka e rawa ni vakacalai iko mo nanuma kina ni oya na tikovinaka, ia ena sotavi ga kina na yalolailai se na kena e ca sara, ni o na leqa kina.
E kunei ena so na ivakaraitaki ni na vakilai sara vakalevu na tikovinaka ke rogo vinaka vua na Kalou na yacada mai na kena rogo vinaka vua na tamata. E tu duadua ga vei Jiova na dodonu me dulaka na isolisoli ni bula tawamudu vua na tamata. Ena okati kina na kena volai na yacada, sega ena ivola e volai kina na yacadra na rogo, ia ena ivola ni bula ni Kalou.—Lako Yani 32:32; Vakatakila 3:5.
Ke o kua mada ni tadra, na cava o rawa ni kaya me baleta na kemu ituvaki ena gauna oqo, kei na cava sara mada o na namaka ena gauna sa tu oqo e liu? E sega ni dua e tu vua na ka kece e gadreva. Me vaka ga e kaya e dua na lotu Vakarisito yalomatua, “Au vulica ni sega ni dua e rawa ni taukena kece na ka ena nona bula, ena vinakati vua me na digia.” Cegu mada vakalekaleka qai wilika na kato “Talanoataki e Benin.”
Mo sauma mada na veitaro oqo: Na isausau cava e bibi duadua ena noqu bula? Na sala rawarawa cava meu muria meu sauva kina? De dua au sa muria cala tiko e duatani tale na sala e sega ni macala na vanua e tini kina, ia na ka au vinakata dina kei na ka e rawa ni rawati ena taukeni ga keu muria na sala e sega soti ni dredre?
Ni oti na nona veivakasalataki o Jisu me baleta na kena vakaiyalayala ga na yaga ni iyau vakayago ni vakatauvatani kei na iyau vakayalo, a kaya me “vinaka” na matada, se meda wasea na ka eda raica. (Maciu 6:22) E vakamatatataka o koya ni ka bibi taudua ena noda bula oya na iyau vakayalo kei na isausau e kena usutu na yaca ni Kalou kei na nona Matanitu. (Maciu 6:9, 10) Na veika kece tale e so e sega soti ni bibi, o koya gona meda wasea tani.
Edaidai, e levu na itaba e dau tabaka na ka kece ga e donuya na vanua o vagoleya kina, na veika e voleka kei na ka e tu vakayawa. E vakabeka oya na matamu? Se o dau wasea na ka kece o raica—oya mo vakalewa se cava e bibi, mo taleitaka se sega, qai vakaduiduitaka mai na ka e tatadrataki wale ga e dredre me rawati? Ke o vakawalena oqo, ena rawa ni buawa ena kedra maliwa na veika tale e so o raica na ka e bibi duadua vua na lotu Vakarisito, na Matanitu ni Kalou. A veiuqeti vakabibi gona kina o Jisu: “Ia dou vakasaqara taumada na matanitu ni Kalou, kei na nona yalododonu: ia ena soli me kenai kuri vei kemudou na ka kecega oqo.”—Maciu 6:33.
Tikovinaka ena Gauna Oqo kei na Gauna sa Bera Mai
Rairai eda na tadra meda sotava na veika vinaka kei ira na wekada lomani. Ia, nida sega ni bula uasivi, da bula ena vuravura tawayalododonu oqo, qai lekaleka ga na noda bula, e vakaiyalayala kina na noda lalawataka na veika eda nuitaka nida na rawata. A vakamacalataka e dua na dauvola iVolatabu ena vica vata na udolu na yabaki sa sivi: “Au a qai lesu, ka kunea e ruku ni mata-ni-siga, ni ra sa sega ni tauca na cere ko ira na daucici, ka ra sega ni gumatua e nai valu ko ira na qaqa, a ra sa sega talega ni kana ko ira na vuku, a ra sa sega talega ni vakaiyau ko ira na yalomatua, ka ra sa sega talega ni vinakati ko ira na matai; ia na kena gauna kei na kena rawarawa sa yaco vei ira na tamata kecega.”—Dauvunau 9:11.
So na gauna eda sa rui dau vakaogai keda vakalevu ina veika ni bula e veisiga eda guileca kina na ka e bibi cake, oya meda vakasamataki keda mada kei na ka eda gadreva sara ga meda vakila kina na tikovinaka dina. Dikeva mada na veivosa ni vuku makawa oqo: “O koya sa lomana na siliva ena sega ni mamau e na siliva; se ko koya sa lomana na iyau e na kenai kuri: oqo talega na ka wale. Sa vinaka na nona moce na tamata daucakacaka se kana vakalailai se kana vakalevu: ia na nonai yau levu na vutuniyau sa dredre kina vua me moce.” (Dauvunau 5:10, 12) O koya gona, ena kune e vei na tikovinaka?
Ke tautauvata na kemu ituvaki kei na nona tatadra o Josua a sega ni vakavatukana, ena veisau na nomu lalawa? Era na veitokoni o ira era lomani iko, me vakataki ratou ga na vuvale i Josua kei ira na nona itokani ena ivavakoso lotu Vakarisito. O na tikovinaka sara ke o vakaitikotiko ena vanua lailai qai bula vata kei ira era lomani iko mai na nomu lai bula ena korolevu kei ira era na vakayagataki iko ena ka ga era vinakata.
Ke levu na ka o taukena, me vakataki Lice kei watina, ena rawa beka ni o veisautaka na ivakarau ni nomu bula me levu kina na gauna kei na kaukaua o vakayagataka mo vukei ira kina na tani, vutuniyau se dravudravua, mera mai vulica na ka e baleta na Matanitu ni Kalou, na sala e rawati dina kina na tikovinaka?
Ke o vaqara rogo, ena vinaka mo dikeva tale mada vakavinaka na yalo e uqeti iko tiko. E dina, o na marautaka e so na ituvaki vinaka o rairai sotava ena nomu bula. Ia, e rawa beka ni dei tiko ga na nomu raica na Matanitu ni Kalou—na sala dina duadua ga e rawati kina na tikovinaka tawamudu? Nanuma na vosa i Jisu: “A ka ni veivakalougatataki vakalevu me soli ka, ka vakalailai ga me taura na ka.” (Cakacaka 20:35) Ke o vakaogai iko ena levu na cakacaka ena ivavakoso lotu Vakarisito, o na vakila sara ga na tikovinaka.
Era marautaka tiko o ira na vakanuinui ga vei Jiova kei na nona Matanitu na tikovinaka ena gauna oqo ra qai vakanamata tu ina tikovinaka ena gauna sa bera mai. E kaya na daunisame: “Au a raici Jiova ni sa tu e mataqu e na veisiga kecega; ka’u na sega ni yavalati, ni sa tu ko koya e na ligaqu i matau. O koya sa reki kina na yaloqu, a sa marau kina na yamequ, ena vakacegu tiko talega na lewequ.”—Same 16:8, 9.
[Kato/iYaloyalo ena tabana e 6]
Talanoataki e Benin
E talanoataki vakavica vata na udolu na italanoa oqo ena vuqa na kena itukutukuni. Ia, ena dua na gauna wale tiko ga oqo, a talanoataka vei ira e so na itabagone e dua na kena turaga e Benin, ena ra kei Aferika, na kena itukutukuni e tabaki oqo.
Ni lesu mai ena nona bavelo na dauqoli, a sotava sara e dua na kenadau ena veika vakabisinisi mai vanuatani, e mai veiqaravi e kea, e dua na matanitu e se qai vakatorocaketaki tiko. A tarogi koya na dauqoli na kenadau se cava e lesu totolo mai kina. Mani sauma ena nona kaya ni a totolo wale ga na nona lako baleta sa rauti ratou e vale na ka e qoliva.
“E vo levu na nomu gauna, o na vakayagataka vakacava?” e taroga na kenadau.
A sauma na dauqoli: “Au dau lai qoli vakalailai. Au na qito kei iratou na luvequ. Ni katakata na siga keitou na vakacegu kece. Keitou na qai vakayakavi vata kece. Oti oya, au dau gade vei ira na noqu ilala me keimami lagasere, kei na so tale na ka.”
A vosa takosovi koya na kenadau: “Raica, au vakoroi mai na univesiti au qai vulica tale ga na veika vaka oqo. Au via vukei iko. E vinaka mo dau qoli vakadede. Ena levu kina na ka o rawata qai sega ni dede o na volia rawa e dua na waqa e levu cake mai na nomu bavelo. Ni dua na nomu waqa levu, ena levu tale ga kina na ka o na rawata qai sega ni dede o sa na rawa ni tauyavutaka e dua na bisinisi ni waqa ni qoli.”
“Ni oti oya?” a taroga na dauqoli.
“Oti oya, ena rawa ni o volitaka vakadodonu na ika o rawata ina kena vale se o na rawa sara ga ni tauyavutaka e dua na vale ni ika, sa na sega tale ni o qai volitaka vei ira na dauvoli ivoli. O na biuta na nomu koro mo lako i Cotonou, se Parisi, se Niu Yoka qai cicivaka na nomu bisinisi kece mai kea. Ena rawa sara ga ni curu na nomu bisinisi ena makete ni volivolitaki mo vutuniyau kina.”
“Ena vakacava na dede ni kena vakavatukana na ka kece oqori?” e taroga na dauqoli.
“Rairai 15 ina 20 na yabaki,” e sauma na kenadau.
“Ni oti oya?” e tomana na dauqoli.
“Oqori sara ga na gauna ena qai toso vinaka kina na nomu bula,” e vakamacalataka na kenadau. “O sa na qai vakacegu mai na cakacaka. Rawa ni o toki ina dua na koro vagalala ni osooso na bula ena korolevu.”
“Na cava na kena itinitini?” e taroga na dauqoli.
“Sa na qai levu na gauna mo lai qoli vakalalai, qito kei iratou na luvemu, cegu ni katakata na siga, vakayakavi vata kei iratou na nomu vuvale, qai lai gade vei ira na nomu itokani mo ni lagasere.”
[iYaloyalo ena tabana e 7]
O na tikovinaka beka ke tosoi cake na nomu itutu?
[iYaloyalo ena tabana e 8]
Era kauaitaka dina o ira na nomu itokani lotu Vakarisito na nomu tikovinaka