Meda Dau Vosa Dina Vua na Kainoda
“Ni dou sa biuta tani kina na lasu, me vosa dina na tamata yadua vua na kai nona.”—EFESO 4:25.
1, 2. Na cava na nodra rai e levu me baleta na ka dina?
E DAU veiletitaki vakalevu ena veiyabaki sa sivi na ka dina. Ena ikaono ni senitiuri B.S.K., a tukuna kina e dua na dauniserekali ni Kirisi o Alcaeus: “Na waini e tiko kina na ka dina.” E kena ibalebale ni na kilai ga na ka dina ni sa sivia na waini e gunuva e dua qai rairai tu vakarau me vosa. Na kovana ni Roma ena imatai ni senitiuri o Ponitio Pailato a toka tale ga vua na rai cala me baleta na ka dina, ena nona tarogi Jisu: “A cava na ka dina?”—Joni 18:38.
2 E veiletitaki vakalevu na ka dina ena noda itabagauna. Levu era kaya ni “ka dina” e levu tu na kena ibalebale, se vakatau vua na tamata yadua na kena ibalebale. Eso tale era tukuna na ka dina kevaka wale ga e gadrevi se veiganiti. E kaya na ivola The Importance of Lying (Na Bibi ni Lasu): “E ka dokai na vosa dina, ia e sega soti ni yaga ena noda sasagataka na noda bula kei na tiko vakacegu. E yalani na digidigi ni tamata ena tikina qo—ena lasu me bula kina.”
3. Na cava e ivakaraitaki uasivi kina o Jisu ena nona dau tukuna na ka dina?
3 E duidui sara qo vei ira na tisaipeli i Jisu! E sega ni raica o Jisu me vakavuvuli vakatamata na ka dina. E dau tukuna ga na ka dina. Era kaya mada ga na nona meca: “Vakavuvuli, keitou sa kila ko sa dina, ka sa vakatavuvulitaka vakaidina nai valavala sa vinaka vua na Kalou.” (Maciu 22:16) E vaka kina nikua, era vakatotomuria na ivakaraitaki i Jisu na lotu vaKarisito dina. Era sega ni tu suka na tukuna na ka dina. Era duavata kei na yapositolo o Paula ena nona vakasalataki ira nona itokani vakabauta: “Ni dou sa biuta tani kina na lasu, me vosa dina na tamata yadua vua na kai nona.” (Efeso 4:25) Meda dikeva mada e tolu na tikina a vosa kina o Paula. Kena imatai, o cei na kainoda? Kena ikarua, na cava na ibalebale ni vosa dina? Kena ikatolu, meda na bulataka vakacava e veisiga?
O Cei na Kainoda?
4. E vakaraitaka vakacava o Jisu na itovo ni rai i Jiova baleti ira na kainoda, ni vakatauvatani kei na nodra rai na iliuliu vakaJiu ena imatai ni senitiuri?
4 Ena imatai ni senitiuri B.S.K., era vakatavuvulitaka eso na iliuliu vakaJiu ni o ira ga na Jiu se na nodra itokani voleka e veiganiti mera vakatokai me ‘kainoda.’ Ia, e vakatotomuria vinaka o Jisu na itovo kei na ivakarau ni vakasama i Tamana. (Joni 14:9) A dau vakaraitaka vei ratou nona tisaipeli ni sega ni dau vakaduiduitaka na matatamata na Kalou. (Joni 4:5-26) Na yalo tabu e vakaraitaka vua na yapositolo o Pita ni “sa sega ni digitaki ira vakailoa na tamata na Kalou: ia e na veivanua kecega sa vinaka vua ko koya sa rerevaki koya, ka caka dodonu.” (Caka. 10:28, 34, 35) Koya gona, meda raici ira na tamata kece mera kainoda, meda lomani ira tale ga na noda meca.—Maciu 5:43-45.
5. Na cava na ibalebale ni noda vosa dina vei ira na kainoda?
5 Ia, na cava e vakaibalebaletaka o Paula ni tukuna meda vosa dina vei ira na kainoda? Na vosa dina e okati kina noda tukuna na itukutuku dina, sega ni ka lasu. Na lotu vaKarisito dina ena sega ni tukuna se moica na itukutuku dina me vakacalai ira kina eso tale. Era “cata sara na ka ca” ra qai “kabita sara na ka vinaka.” (Roma 12:9) Nida vakatotomuria “na Kalou daudina,” meda saga sara meda daudina qai vosa vakadodonu ena veika kece eda cakava. (Same 15:1, 2; 31:5) Ke yaco eso na ituvaki veivakamadualaki se ituvaki dredre eda na qarauna vinaka noda vosa da qai vosataka na vosa rakorako me kua kina nida lawaki se lasu.—Wilika Kolosa 3:9, 10.
6, 7. (a) Na noda dau dina e kena ibalebale beka oya meda tukuna na veika matalalai me baleti keda vua ga e dua e taroga? Vakamacalataka. (b) O cei meda nuitaka meda tukuna vei ira na itukutuku dina?
6 Na noda dau vosa dina e kena ibalebale beka meda tukuna na veika matailalai vua ga e dua e tarogi keda? E sega. Ni bula voli e vuravura o Jisu e vakaraitaka ni so e sega ni ganiti ira mera kila na isaunitaro kece, se me tukuni vei ira eso na itukutuku. Nira tarogi koya na iliuliu vakalotu se o cei a solia vua na dodonu me cakava kina na ivakatakilakila kei na cakamana, e kaya o Jisu: “Au na tarogi kemudou talega e na dua na ka, ia dou tukuna vei au; au na qai tukuna talega vei kemudou se ka’u sa lesi maivei me’u cakava na veika oqo.” Nira sega ni via sauma na taro i Jisu na vunivola kei ira na qase, e kaya o koya: “Au na sega talega ni tukuna vei kemudou se ka’u sa lesi maivei me’u cakava na veika oqo.” (Mari. 11:27-33) A sega ni sauma o Jisu nodra taro ena vuku ni nodra veivakaisini kei na nodra ivakaraitaki ca. (Maciu 12:10-13; 23:27, 28) E vaka kina ena gauna qo, mera qarauni ira sara vakavinaka na dauveiqaravi i Jiova mai vei ira na vukitani kei ira na dau nakica era vakayagataka na ivadi se na lawaki mera rawata kina na nodra inaki.—Maciu 10:16; Efeso 4:14.
7 E vakaraitaka tale ga o Paula ni sega ni vinakati mera kila eso na isaunitaro kece. E kaya ni tiko eso ‘era dau kakase, ra qai siova na ka e sega ni nodra, era talanoataka na ka e sega ni dodonu mera talanoataka.’ (1 Tim. 5:13, NW) Io, o ira na dau siova na veika baleti ira tale eso se o ira era sega ni nuitaki nira na maroroya na itukutuku vuni, era na rairai vakila ni sega ni dau tukuni vei ira eso na itukutuku. E ka vakayalomatua meda muria na ivakasala i Paula: “Moni saga tale ga moni dau bula veiyaloni, moni kua ni siova na ka e sega ni nomuni.” (1 Ces. 4:11, NW) Ia, ena so na gauna, era na rairai taroga na qase ni ivavakoso eso na ka me baleti keda, me rawa nira qarava kina nodra itavi. Ena ituvaki va qo, ena veiganiti meda vosa dina ena noda tukuna vei ira na veika era via kila.—1 Pita 5:2.
Meda Dau Vosa Dina ena Veika e Vauca na Vuvale
8. Ena duavata vakacava na lewenivuvale nira dau vosa dina?
8 Eda dau veivolekati sara kei na noda vuvale. Me qaqaco tiko ga na veiwekani qori, e bibi meda vosa dina. Ena rawa ni vakalailaitaki se wali e levu na leqa kei na rai cala ena loma ni matavuvale, ke da dau vakaraitaka na lomada, eda vosa dina qai veivosaki ena yalovinaka. Kena ivakaraitaki, nida cakava e dua na cala, eda dau tu suka beka na tukuna vei watida, ira na luveda, se o ira na wekada? Na noda kere veivosoti mai vu ni lomada ena kauta mai na vakacegu kei na duavata ena vuvale.—Wilika 1 Pita 3:8-10.
9. Nida vosa dina, cava me kua kina nida veibeci se vosalevu?
9 Na noda dau vosa dina e sega ni kena ibalebale meda veibeci se vosalevu, nira na sega ni taleitaka na vakarorogo. E kaya o Paula: “Me biu tani kece vei kemudou na yaloca, kei na cudrucudru, kei na daunene, kei na veiba, kei na vosavakacaca, kei na ca kecega sa vakakina: ia dou veilomani vakai kemudou, dou lomavinaka, dou kakua ni veicudruvi, me vaka sa sega talega ni cudruvi kemudou na Kalou e na vuku i Karisito.” (Efeso 4:31, 32) Ena yaga na noda itukutuku ke da vosa ena yalovinaka kei na veidokai, ena vakaraitaka tale ga nida veirokovi.—Maciu 23:12.
Dau Vosa Dina ena Veika e Vauca na iVavakoso
10. Na cava era vulica na qase ni ivavakoso ena ivakaraitaki vinaka i Jisu ena nona dau vosa dina?
10 E dau vakayagataka o Jisu na vosa rawarawa qai dau vosa vakadodonu vei ratou nona tisaipeli. E dau vakasalataki ira vakayalololoma na vakarorogo, ia e dau tukuna vakadodonu na ka dina vei ira. (Joni 15:9-12) Kena ivakaraitaki, ni ratou dau veiletitaka na yapositolo se o cei e levu cake, a dau yalovosovoso o Jisu qai vakaraitaka vakadodonu vei ratou na bibi ni yalomalumalumu. (Mari. 9:33-37; Luke 9:46-48; 22:24-27; Joni 13:14) E vaka kina ena gauna qo, dina nira saga na qase ni ivavakoso mera dei ena yalododonu, era na sega ga ni lewai ira na qelenisipi ni Kalou. (Mari. 10:42-44) Era vakatotomuri Karisito ena nodra “veilomani” ra qai “lomavinaka” nira veimaliwai tiko kei ira tale eso.
11. Nida lomani ira na tacida ena uqeti keda vakacava qo meda qarauna na yameda?
11 Eda vakaraitaka na lomada nida vosa vakadodonu vei ira na tacida, ia meda kua ni cakava vakasivia me lai veivakacudrui tale kina. Eda na sega ni via vakayagataka na yameda me “vaka na tasi gata,” meda vakayalolailaitaka e dua nida vosavakacacataki koya. (Same 52:2; Vkai. 12:18) Noda lomani ira na tacida ena uqeti keda meda ‘tarova na yameda mai na ca, kei na tebenigusuda me kua ni vosataka na lasu.’ (Same 34:13) Ena sala qo, eda doka kina na Kalou qai duavata tale ga na ivavakoso.
12. Na gauna cava ena veiganiti kina me dua na kisi ni veilewai vei koya e lasu? Vakamacalataka.
12 Era dau cakacaka vagumatua na qase mera taqomaka na ivavakoso mai vei ira na dau tukuna na itukutuku lasu. (Wilika Jemesa 3:14-16.) E dau tukuni na itukutuku lasu me rarawa kina e dua; e kena inaki me veivakayalolailaitaki. Okati kina na itukutuku veivakacalai se vakuri na itukutuku dina. E dina ni ca na lasu kece, ia e sega ni lasu kece me lewa na komiti ni veilewai. Koya gona, me veiraurau nodra raica na ka na qase ni ivavakoso, mera yalorawarawa, me vinaka tale ga na nodra vakatulewa mera vakadeitaka kina ke sa nona ivakarau e dua me nakita nona tukuna na itukutuku lasu, sa na qai dua kina na kena komiti ni veilewai. Se na veiganiti beka ga me vakasalataki vakayalololoma mai na iVolatabu?
Mo Dau Vosa Dina ena Veika Vakabisinisi
13, 14. (a) Era sega ni dau dina vakacava eso vei ira na nodra boso ni cakacaka? (b) Ena tini vinaka vakacava na noda dau dina e vanua ni cakacaka?
13 Eda bula tu qo ena itabagauna e takalevu kina na lasu, ena rawarawa gona meda temaki meda lasutaki ira noda boso ni cakacaka. E levu era sega ni maduataka mera lasu nira vaqara cakacaka. Kena ivakaraitaki, era na rairai lasutaka na nodra kila vakacakacaka se na itukutuku me baleta nodra rawaka vakavuli, me rawa ni soli vei ira na cakacaka isaulevu. Ena yasana adua, ena gauna ni cakacaka e levu era kaya nira cakacaka tiko, ia era cakava tiko ga na veika e baleti ira, qai veicalati qori kei na lawa ni kabani. Era na rairai wilika tiko na ivola e sega ni salasalavata kei na nodra cakacaka, ra qirita tiko na wekadra kei na nodra itokani ena gauna ni cakacaka, vakau itukutuku ena talevoni se ena Internet e sega ni vauci kina na cakacaka, se vakayagataka tiko na Internet.
14 Na lotu vaKarisito dina ena sega ni taura vakamamada na dau dina. (Wilika Vosa Vakaibalebale 6:16-19.) E kaya o Paula: “Keitou vinakata me keitou dina ena ka kece.” (Iper. 13:18, NW) Koya gona, na lotu vaKarisito ena vakayagataka vinaka na nona gauna ni cakacaka, me lakolakovata kei na kena isau e solia vua na nona boso ena siga ya. (Efeso 6:5-8) Ena vakacaucautaki kina na Tamada vakalomalagi nida qarava vinaka noda itavi. (1 Pita 2:12) Kena ivakaraitaki, mai Sipeni a vakacaucautaki Roberto nona boso ena vuku ni nona dau dina kei na nona qarava vinaka nona itavi. Ena vuku ni nona itovo vinaka, era tauri e vica tale na iVakadinadina mera cakacaka ena kabani ya. Era vakaraitaka tale ga o ira qo nira dina ena nodra cakacaka. Ena vica na yabaki sa sivi, a vakavuna o Roberto na nodra cakacaka e le 23 na tacida tagane papitaiso kei na 8 na vuli iVolatabu!
15. Ena vakaraitaka vakacava na lotu vaKarisito vakabisinisi na nona dau vosa dina?
15 Ke da vakabisinisi, eda dau dina beka ena veika e vauca na bisinisi, se da sega ni dau dina ena so na gauna vei ira na kainoda? Na lotu vaKarisito e vakabisinisi e sega ni dodonu me lasutaka na veika e volitaka se nona veiqaravi me rawa ni voli totolo kina na nona ivoli; sega tale ga ni dodonu me veivaqumi. Eda vinakata meda cakava vei ira tale eso na veika eda vinakata me caka vei keda.—Vkai. 11:1; Luke 6:31.
Vosa Dina Vei Ira na Veiliutaki Vakamatanitu
16. Na cava meda solia na lotu vaKarisito vei ira (a) veiliutaki vakamatanitu? (b) vei Jiova?
16 E kaya o Jisu: “Mo dou qai solia vei Sisa na ka nei Sisa; vei koya talega na Kalou na ka sa nona na Kalou.” (Maciu 22:21) Na cava eso na “ka” eda dinautaka vei Sisa, se vei ira na veiliutaki vakamatanitu? A veivosakitaki tiko na ivakacavacava ena gauna a cavuta kina o Jisu na vosa qori. Koya gona me na savasava tiko ga nona lewaeloma ena mata ni Kalou kei na tamata, ena talairawarawa na lotu vaKarisito ena lawa e vauca na vanua, okati kina na saumi ni ivakacavacava. (Roma 13:5, 6) Eda kila ni Turaga Cecere o Jiova, e Kalou dina duadua ga, eda lomani koya ena lomada taucoko, yaloda taucoko, nanuma kece kei na noda kaukaua taucoko. (Mari. 12:30; Vkta. 4:11) Koya gona eda na sega ni lomalomarua ena noda talairawarawa vua na Kalou o Jiova.—Wilika Same 86:11, 12.
17. Era raica vakacava na tamata i Jiova na veivuke e vakarautaka mai na matanitu?
17 Ena levu na vanua e dau veivuke na matanitu ena veiqaravi me tokoni ira era gadreva tu na veivuke. E sega ni cala ke ra vakayagataka na lotu vaKarisito eso na veivuke va qori—ke ganiti ira dina. Noda vosa dina vei ira na kainoda ena okati kina noda sega ni tukuna na itukutuku veivakacalai se itukutuku lasu vei ira na veiliutaki vakamatanitu me rawa nida taura kina na veivuke era vakarautaka mai.
Vakalougatataki na Noda Dau Dina
18-20. Na veivakalougatataki cava eda na vakila nida dina vei ira na kainoda?
18 Eda vakalougatataki vakalevu nida dau dina. Ena savasava tiko ga kina na noda lewaeloma, ena vinaka kina na ivakarau ni noda vakasama da qai lomavakacegu. (Vkai. 14:30; Fpai. 4:6, 7) E ka talei ena mata ni Kalou na lewaeloma e savasava. Nida dau dina ena veika kece, eda na sega ni leqataka kina na nodra nanuma eso.—1 Tim. 5:24.
19 Vakasamataka e dua tale na veivakalougatataki. E kaya o Paula: “Keitou sa vakaraitaka ni keitou sa i talatala ni Kalou e na veika kece sara keitou cakava . . . [e]na neitou vosa dina.” (2 Kor. 6:4, 7, VV) E dina qo vua e dua na iVakadinadina e vakaitikotiko e Peritania. A volitaka tiko nona motoka vua e dua na turaga, mani vakamacalataka na tikina e vinaka, vaka kina na vanua e leqa tiko, okati kina na leqa e sega ni laurai rawa. Ni oti nona draivataka na motoka na turaga qori, e taroga ke dua na iVakadinadina i Jiova o koya. Na cava a taroga kina na taro qori? Ena vuku ga ni nona dina na tacida ya vaka kina na rakorako ni kena irairai. Na nodrau veivosaki a lai tini sara ena nona vunau vakavinaka vua na tacida tagane.
20 Eda dau vakacaucautaka tale ga na noda Dauveibuli ena noda dau vosa dina. E kaya o Paula: “Keitou sa biuta na veika vuni e veivakamaduataki, a sa sega ni daulawaki na neitoui valavala.” (2 Kor. 4:2) Koya gona, meda solia noda vinaka taucoko meda dau vosa dina vei ira na kainoda. Nida cakava qori, ena vakacaucautaki kina na Tamada vakalomalagi kei ira na nona tamata.
O na Sauma Vakacava?
• O cei na kainoda?
• Na cava na kena ibalebale meda vosa dina vei ira na kainoda?
• Ena vakalagilagi vakacava na Kalou ena noda dau dina?
• Na veivakalougatataki cava ena vakilai nida dau dina?
[iYaloyalo ena tabana e 17]
O dau tu vakarau mo tukuna na cala lalai?
[iYaloyalo ena tabana e 18]
O dau vosa dina ni o vaqara cakacaka tiko?