Kpo ɖo nukún ɖó toxo e ná nɔ ayǐ é wɛ

1. Étɛ́ Jezu ka ɖɔ ɖ’ayǐ ɖɔ é ná jɛ dó Jeluzalɛ́mu xwe kanweko nukɔntɔn ɔ tɔn wú?

AZǍN kpɛɖé jɛ nukɔn nú kú Jezu Klísu tɔn ɔ, é ɖɔ nǔɖé ɖ’ayǐ bɔ é jɛnu azɔn nukɔntɔn ɔ hwenu e è sú kún dó nú Jeluzalɛ́mu kpó tɛ́npli tɔn kpó é. É gba akpá nú mɛ ɖɔ gbe ɖokpó ná wá su bɔ “ahwankpá lɛ́ ná ɖó gɔnu lɛ́ lɛ̌ dó” toxo Jeluzalɛ́mu tɔn. (Luk. 21:20) Jezu ɖɔ nú ahwanvú tɔn lɛ́ ɖɔ, ényí yě mɔ ahwankpá énɛ́ lɛ́ ɔ, yě ɖó ná gosín Judée afɔjíafɔjí. Xó énɛ́ lɛ́ jɛnu. Ahwankpá Hlɔ̌ma tɔn lɛ́ ɖó gɔnu lɛ́ lɛ̌ dó Jeluzalɛ́mu.—Luk. 21:21, 22.

2. Étɛ́ Pɔ́lu ka flín klisánwun Eblée e ɖo Judée kpó Jeluzalɛ́mu kpó lɛ́ é?

² Xwe yɔywɛ ɖé jɛ nukɔn nú hwenu e ahwankpá Hlɔ̌ma tɔn lɛ́ wá ɖó gɔnu lɛ́ lɛ̌ dó Jeluzalɛ́mu é ɔ, mɛsɛ́dó Pɔ́lu wlán wěmasɛ́dómɛ e wú agbɔ̌n ɖe é ɖé; wěma énɛ́ wɛ è nɔ ylɔ́ ɖɔ wěma Eblée lɛ́ tɔn ɖo égbé. Ðo wěmasɛ́dómɛ ɔ mɛ ɔ, Pɔ́lu ɖe wě xá klisánwun e ɖo Judée lɛ́ é kpó éé ɖo Jeluzalɛ́mu lɛ́ é kpó dó d’alɔ yě bónú yě ná sɔ́ nǔ ɖ’ayǐ nú nǔ e ɖo nukɔn jawě lɛ́ é. Étɛ́ ka ɖo nukɔn ja tawun? È ɖo Jeluzalɛ́mu sín kún ná sú dó wɛ. Cóbónú klisánwun énɛ́ lɛ́ ná gán ɖ’é mɛ ɔ, yě ɖó ná ɖo gbesisɔmɛ bo ná jó xwé yětɔn lɛ́ kpó ajɔ̌ yětɔn lɛ́ kpó dó. Énɛ́ wú ɔ, Pɔ́lu wlán nǔ élɔ́ dó toxo Jeluzalɛ́mu tɔn ɔ wú: “Mǐ ɖó toxo e ná nɔ ayǐ é ɖé ɖo fí ǎ.” Énɛ́ gúdo ɔ, é ɖɔ gɔ́ ná ɖɔ: “Amɔ̌, mǐ ɖo éé jawě é ba wɛ vɛ́návɛ́ná.”—Ebl. 13:14.

3. Étɛ́ ka nyí “toxo e ɖó dodónu syɛ́nsyɛ́n lɛ́” é? Étɛ́wú mǐ ka ɖo nukún ɖó wɛ?

³ È sixú ko mɔ xó ɖɔ dó klisánwun ɖěɖěe wá gbeta ɔ kɔn, bo ná gosín Jeluzalɛ́mu kpó Judée kpó lɛ́ é wú, bo lɛ́ cá nú yě, amɔ̌, gbeta énɛ́ hwlɛ́n gbɛ yětɔn gán. Égbé ɔ, jiɖe e mǐ ma nɔ ɖó dó akwɛ́ wú ǎ é kpó gǎn e mǐ ma nɔ gán jɛ gbɛtɔ́ lɛ́ wú ɖɔ yě hɛn ɔ, yě ná ɖe ɖɛ tagba gbɛ ɔ tɔn lɛ́ ǎ é kpó sixú zɔ́n bɔ yě ɖɔ ɖɔ mǐ nyí xlonɔ. Bɔ étɛ́wú mǐ ka nɔ wá gbeta énɛ́ kɔn? Mǐ tuun ɖɔ gbɛ élɔ́ ɔ, wǐwá yi wɛ é ɖe. Mǐ ɖo te kpɔ́n “toxo e ɖó dodónu syɛ́nsyɛ́n lɛ́” é, énɛ́ wɛ nyí Axɔ́súɖuto Mawu tɔn, “éé jawě é.”a (Ebl. 11:10; Mat. 6:33) Xótala xóta élɔ́ tɔn lɛ́ ɖokpó ɖokpó ná ɖɔ xó dó nǔ élɔ́ lɛ́ jí: (1) lěe wě e Mawu sɔ́ d’ayi mɛ nú Pɔ́lu bɔ é ɖe xá mɛ é d’alɔ klisánwun xwe kanweko nukɔntɔn ɔ tɔn lɛ́, bɔ yě kpo ɖo “[toxo] éé jawě é” ba wɛ gbɔn é, (2) lěe Pɔ́lu sɔ́ nǔ nú yě nú nǔ e ja jijɛ gbé ɖo nukɔnmɛ lɛ́ é gbɔn é, kpó (3) lěe wěɖexámɛ tɔn nɔ d’alɔ mǐ gbɔn ɖo égbé é kpó.

ÐEJI DÓ MƐ E MA NÁ JÓ WE DÓ GBEÐÉ Ǎ É WÚ

4. Étɛ́wú Jeluzalɛ́mu ka ɖo tají nú klisánwun lɛ́?

⁴ Jeluzalɛ́mu ɖo tají nú klisánwun lɛ́. Fínɛ́ wɛ è ɖó agun klisánwun tɔn xwe kanweko nukɔntɔn ɔ tɔn ayǐ ɖó, ɖo xwe 33 H.M. tɔn; toxo énɛ́ ɖokpó ɔ mɛ wɛ hǎgbɛ́ alixlɛ́mɛtɔ́ ɔ nɔ nɔ. Gɔ́ ná ɔ, klisánwun gěgé ɖó xwé yěɖésúnɔ tɔn lɛ́ ɖo fínɛ́, bo lɛ́ ɖó nǔɖókan gěgé ɖo toxo énɛ́ mɛ. Amɔ̌, Jezu gba akpá nú ahwanvú tɔn lɛ́ ɖɔ yě ɖó ná tɔ́n sín Jeluzalɛ́mu, bo tlɛ ná lɛ́ tɔ́n sín Judée.—Mat. 24:16.

5. Nɛ̌ Pɔ́lu ka sɔ́ nǔ nú klisánwun lɛ́ nú nǔ e ja jijɛ gbé é gbɔn?

⁵ Bo ná dó sɔ́ nǔ nú klisánwun lɛ́ nú nǔ e ja jijɛ gbé é ɔ, Pɔ́lu d’alɔ yě nú yě ná sɔ́ ayi ɖó linlin e Jexóva nɔ ɖó dó toxo Jeluzalɛ́mu tɔn ɔ wú é jí. Pɔ́lu flín yě ɖɔ, ɖo Jexóva nukúnmɛ ɔ, tɛ́npli ɔ, tuto vɔ̌sánúxwlémawutɔ́ tɔn e è sɔ́ ɖ’ayǐ é kpó vɔ̌ vovo e è nɔ sá ɖo Jeluzalɛ́mu lɛ́ é kpó kún sɔ́ nyí nǔ mímɛ́ ó. (Ebl. 8:13) Gěgé mɛ e ɖo toxo ɔ mɛ lɛ́ é tɔn gbɛ́ Mɛsíya ɔ. Tɛ́npli Jeluzalɛ́mu tɔn sɔ́ nyí hɔ̌nkan mawusinsɛn mímɛ́ ɔ tɔn ǎ, bɔ è ná sú kún tɔn dó.—Luk. 13:34, 35.

6. Étɛ́wú nǔflínmɛ Pɔ́lu tɔn e ɖo Eblée lɛ́ 13:5, 6 mɛ é ka wá dó ganmɛ nú klisánwun lɛ́?

⁶ Hwenu e Pɔ́lu wlán nǔ sɛ́dó Eblée lɛ́ é ɔ, Jeluzalɛ́mu ɔ, dɔkunnɔ to ɖé wɛ é nyí. Nǔwlántɔ́ Hlɔ̌ma tɔn ɖé ylɔ́ Jeluzalɛ́mu ɖɔ “toxo e hun nukún hú gǎn ɖo zǎnzǎnhwe jí é.” Jwifu lɛ́ nɔ gosín awa vovo lɛ́ xwé bo nɔ yi fínɛ́ xwewú xwewú lobo nɔ ɖu xwe lɛ́, bɔ énɛ́ nɔ gɔ́ so nú akwɛ́zinkan toxo ɔ tɔn. Énɛ́ sixú ko zɔ́n bɔ klisánwun ɖé lɛ́ lɔmɔ̌ ɖó akwɛ́ tawun. Bóyá, énɛ́ wú wɛ Pɔ́lu ɖɔ xó élɔ́ nú yě: “Mi ma yí wǎn nú akwɛ́ ɖo lěe mi nɔ zán gbɛ gbɔn é mɛ ó, é nyɔ́ wa ɔ, nǔ e mi ɖó lɛ́ é ní kpé mi.” Énɛ́ gúdo ɔ, é ɖe xó sín gǎnjɛwúxó agbɔ̌nnɔ e ɖo Mawuxówéma ɔ mɛ é ɖé mɛ, Jexóva ɖésúnɔ wɛ ná gǎnjɛwú énɛ́ mǐ; é ɖɔ: “Un ná jó we dó gbeɖé ǎ, un ná ɖe alɔ sín kan towe mɛ gbeɖé ǎ.” (Xa Eblée lɛ́ 13:5, 6; Sɛ́n. 31:6; Ðɛh. 118:6) Klisánwun e ɖo Jeluzalɛ́mu lɛ́ é kpó éé ɖo Judée lɛ́ é kpó ɖó hudó gǎnjɛwúxó énɛ́ tɔn. Étɛ́wú? Ðó yě mɔ wěmasɛ́dómɛ énɛ́ bɔ é ná nɔ zaan gúdo é ɔ, é byɔ́ ɖɔ yě ní jó xwé yětɔn lɛ́, ajɔ̌ yětɔn lɛ́ kpó nǔɖókan yětɔn lɛ́ gěgé kpó dó. Énɛ́ gúdo ɔ, é byɔ́ ɖɔ yě ní bɛ́ gbɛzínzán yɔ̌yɔ́ ɖé ɖo fí ɖěvo.

7. Étɛ́wú mǐ ka ɖó ná ná hlɔ̌nhlɔ́n jiɖe e mǐ ɖó dó Jexóva wú é din?

⁷ Nǔkplɔ́nmɛ ɔ nú mǐdɛɛ lɛ́: Étɛ́ ka ɖo nǎ jɛ wɛ ɖo malínmálín mɛ? È ná sú gbɛ élɔ́ sín kún dó ɖo “wǔvɛ́ ɖaxó ɔ” hwenu. (Mat. 24:21) Klisánwun xwe kanweko nukɔntɔn ɔ tɔn lɛ́ ɖɔhun ɔ, mǐ ɖó ná ɖo wunzɛn, bo ná lɛ́ ɖo gbesisɔmɛ. (Luk. 21:34-36) Ðo wǔvɛ́ ɖaxó ɔ hwenu ɔ, é sixú byɔ́ ɖɔ mǐ ní jó nǔɖókan mǐtɔn ɖé lɛ́, alǒ bǐ dó bo ɖeji bǐ mlɛ́mlɛ́ ɖɔ Jexóva kún ná jó togun tɔn dó gbeɖé ó. É ná bo tlɛ nyí din e wǔvɛ́ ɖaxó ɔ ma ko bɛ́ ǎ é ɔ, ali ɔ hun nú mǐ bɔ mǐ ná ɖe nǔ e wú mǐ ɖeji dó é xlɛ́. Kanbyɔ́ hwiɖée ɖɔ: ‘Nǔwiwa ce lɛ́ kpó nǔ e gbé nya wɛ un ɖe lɛ́ é kpó ka nɔ xlɛ́ ɖɔ Mawu e d’akpá ɖɔ émí ná kpé nukún dó wǔ ye é wú wɛ un ɖeji dó, b’ɛ kún nyí dó dɔkun wú ó a?’ (1 Tim. 6:17) É ɖo wɛn ɖɔ, nǔ e jɛ ɖo xwe kanweko nukɔntɔn ɔ mɛ é sixú kplɔ́n nǔɖé lɛ́ mǐ, amɔ̌, “wǔvɛ́ ɖaxó” e jawě ɖo nukɔnmɛ é ɔ, mɔ̌hun ɖě ko wá kpɔ́n ǎ. Énɛ́ wú ɔ, nɛ̌ mǐ ka ná tuun nǔ e mǐ ná wa é pɛ́pɛ́pɛ́ hwenu e wǔvɛ́ ɖaxó ɔ ná bɛ́ é gbɔn?

NƆ SE TÓNÚ NÚ MƐ ÐĚÐĚE ÐO ALI XLƐ́ MǏ WƐ LƐ́ É

8. Wě tɛ́ lɛ́ Jezu ka ɖe xá ahwanvú tɔn lɛ́?

⁸ Ée Eblée lɛ́ mɔ wěmasɛ́dómɛ Pɔ́lu tɔn bɔ é ná bló xwe yɔywɛ ɖé gúdo é ɔ, yě mɔ ahwankpá Hlɔ̌ma tɔn lɛ́ bɔ yě ɖó gɔnu lɛ́ lɛ̌ dó toxo Jeluzalɛ́mu tɔn. Énɛ́ ɖe xlɛ́ ɖɔ hwenu e yě ná hɔn dó é su; è ná sú toxo Jeluzalɛ́mu tɔn sín kún dó. (Mat. 24:3; Luk. 21:20, 24) Amɔ̌, fítɛ́ yě ka ná hɔn yi? Jezu ɖɔ kpowun ɖɔ: “Mɛ e ɖo Judée lɛ́ é ní jɛ hinhɔn yi sókan mɛ jí.” (Luk. 21:21) Sókan gěgé wɛ ɖo xá ɔ mɛ. Énɛ́ wú ɔ, xá tɛ́ mɛ yě ka ná tunta?

9. Étɛ́wú klisánwun lɛ́ ka sixú ko kan sókan e mɛ yě ná hɔn yi é byɔ́ yěɖée? (Kpɔ́n ɖiɖe to tɔn ɔ lɔmɔ̌.)

⁹ Sókan e mɛ klisánwun lɛ́ sixú hɔn yi é ɖé lɛ́ ɖíe: sókan Samalíi tɔn lɛ́, sókan Galilée tɔn lɛ́, Ɛmɔ́ɔ só kpó sókan Libáan tɔn lɛ́ kpó, gɔ́ nú sókan e ɖo Judɛ́ɛn tɔ ɔ sín awa ɖě ɔ xwé lɛ́ é. (Kpɔ́n ɖiɖe to tɔn ɔ.) Toxo e ɖo sókan mɛ sín xá énɛ́ lɛ́ mɛ é ɖé lɛ́ sixú ko cí fí e è ná nɔ ayijayǐ mɛ ɖe tawun é ɖɔhun. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, toxo Gamúla tɔn ɔ, só ɖaxó ɖé sín ahɔn mɛ wɛ é ɖe, b’ɛ ná vɛ́ wǔ tawun bɔ è ná kpé wǔ tɔn. Jwifu ɖé lɛ́ mɔ ɖɔ toxo énɛ́ ɔ, toxo bibɛtɛn tɔn ɖagbe ɖé wɛ é nyí. Amɔ̌, Hlɔ̌manu lɛ́ tɔ́n ahwan toxo énɛ́ bo sú kún tɔn dó, bɔ mɛ e nɔ nɔ fínɛ́ lɛ́ é gěgé kú.b

10-11. (a) Nɛ̌ Jexóva ka sixú ko xlɛ́ ali yě gbɔn? (Eblée lɛ́ 13:7, 17) (b) Ée klisánwun lɛ́ se tónú nú mɛ ɖěɖěe ɖo ali xlɛ́ yě wɛ lɛ́ é ɔ, nɛ̌ yě ka ɖu le tɔn gbɔn? (Kpɔ́n ɖiɖe ɔ lɔmɔ̌.)

¹⁰ É cí ɖɔ Jexóva xlɛ́ ali klisánwun lɛ́ gbɔn mɛ e nɔ nukɔn nú nǔ lɛ́ ɖo agun ɔ mɛ ɖo hwenɛ́nu lɛ́ é gblamɛ ɖɔhun. Akɔwé ɖé nɔ nyí Eusebius bo wá wlán nǔ dó hwe énɛ́ nu wú ɖo nukɔnmɛ. É ɖɔ ɖɔ Mawu ɖe xlɛ́ nɔví súnnu ɖé lɛ́ ɖo Jeluzalɛ́mu ɖɔ klisánwun lɛ́ ɖó ná gosín Jeluzalɛ́mu bo yi Pɛ́la; toxo Pelée tɔn ɖé wɛ. Fí ɖagbe ɖé wɛ toxo Pɛ́la tɔn nyí bɔ klisánwun lɛ́ ná yi. É lín dó Jeluzalɛ́mu káká ɖé ǎ, énɛ́ wú ɔ, yiyi mɛ tɔn ná bɔ wǔ. Gɔ́ ná ɔ, gěgé mɛ e ɖo Pɛ́la lɛ́ é tɔn wɛ nyí Kosi, énɛ́ wú ɔ, yě nɔ ɖo tíntɛ́nkpɔ́n wɛ bá fun ahwan xá Hlɔ̌manu lɛ́ ǎ.—Kpɔ́n ɖiɖe to tɔn ɔ.

¹¹ Klisánwun e hɔn yi sókan mɛ lɛ́ é xwedó wěɖexámɛ Pɔ́lu tɔn e ɖɔ ɖɔ è ní ‘nɔ se tónú nú mɛ ɖěɖěe ɖo ali xlɛ́ mɛ wɛ’ ɖo agun ɔ mɛ lɛ́ é é. (Xa Eblée lɛ́ 13:7, 17.) Wǎgbɔ tɔn ɔ, togun Mawu tɔn gán ɖ’é mɛ. Hwenuxó dó zǒgbe jí ɖɔ Mawu kún jó mɛ ɖěɖěe “ɖo te kpɔ́n toxo e ɖó dodónu syɛ́nsyɛ́n lɛ́,” énɛ́ wɛ nyí Axɔ́súɖuto Mawu tɔn é dó ó.—Ebl. 11:10.

12-13. Nɛ̌ Jexóva ka ko xlɛ́ ali togun tɔn ɖo hwenu vɛ́ wǔ lɛ́ mɛ gbɔn?

¹² Nǔkplɔ́nmɛ ɔ nú mǐdɛɛ lɛ́: Jexóva nɔ zán mɛ ɖěɖěe ɖo ali xlɛ́ togun tɔn wɛ lɛ́ é bɔ yě nɔ ɖe wě tawun tawun lɛ́ xá togun tɔn. Kpɔ́ndéwú lěe Jexóva zán lɛ̌ngbɔ́nyitɔ́ lɛ́ dó xlɛ́ ali togun tɔn ɖo hwenu vɛ́ wǔ lɛ́ mɛ gbɔn é tɔn gěgé ɖo Biblu mɛ. (Sɛ́n. 31:23; Ðɛh. 77:21) Bɔ ɖo égbé ɔ, mǐ mɔ kúnnuɖenú e ɖo wɛn bo xlɛ́ ɖɔ Jexóva kpo ɖo mɛ e nɔ xlɛ́ ali mǐ lɛ́ é zán wɛ lɛ́ é.

¹³ Ði kpɔ́ndéwú ɔ, hwenu e jɛmɛjí Covid-19 bɛ́ é ɔ, ‘mɛ ɖěɖěe ɖo ali xlɛ́ mǐ wɛ lɛ́ é’ ɖe wě e sín hudó mǐ ɖó lɛ́ é xá mǐ. È ɖe wě xá mɛxó agun tɔn lɛ́ dó lěe yě ná sú hudó gbigbɔ tɔn nɔví súnnu kpó nɔví nyɔ̌nu kpó yětɔn lɛ́ tɔn sín do gbɔn é wú. Ée jɛmɛjí ɔ bɛ́ bɔ é ná nɔ zaan é ɔ, è bló kpléɖókpɔ́ ɖaxó ɖé dó gbe 500 jɛjí mɛ, bɔ mɛ lɛ́ sixú ɖu vǐví tɔn gbɔn Ɛntɛnɛ́ti kpó televizyɔn kpó jí, alǒ ɖótó gbɔn hladíó jí. Mǐ gɔn nǔɖuɖu gbigbɔ tɔn ɖu gbeɖé ǎ. Énɛ́ zɔ́n bɔ mǐ nɔ bǔ. Mǐ sixú kú d’é jí ɖɔ ényí mǐ ná bo tlɛ wá mɔ tagba ɖěbǔ ɖo nukɔnmɛ ɔ, Jexóva ná kpo ɖo alɔ dó mɛ ɖěɖěe ɖo ali xlɛ́ mǐ wɛ lɛ́ é wɛ, bɔ yě ná wá gbeta e nǔnywɛ́ kpé lɛ́ é kɔn. Gbɔn vo nú ji ɖiɖe dó Jexóva wú kpó tónú sise nú sɛ́n tɔn lɛ́ kpó ɔ, jijɔ ɖěvo tɛ́ lɛ́ ka ná d’alɔ mǐ bɔ mǐ ná sɔ́ nǔ ɖ’ayǐ nǔ wǔvɛ́ ɖaxó ɔ, bo wa nǔ kpó nǔnywɛ́ kpó ɖo táan énɛ́ e ná dán gbɛ ɔ bǐ é hwenu?

NƆ ÐE WǍNYÍYÍ NƆVÍ NƆVÍ TƆN XLƐ́, BO NƆ LƐ́ YÍ MƐ

14. Sɔgbe xá Eblée lɛ́ 13:1-3 ɔ, jijɔ tɛ́ lɛ́ klisánwun lɛ́ ka ɖó ná ɖe xlɛ́ jɛ nukɔn nú kún súsú dó nú Jeluzalɛ́mu kpó tɛ́npli tɔn kpó?

¹⁴ Ényí wǔvɛ́ ɖaxó ɔ bɛ́ ɔ, é ná byɔ́ ɖɔ mǐ ní nɔ ɖe wǎnyíyí xlɛ́ mǐɖée lɛ́ hú lěe mǐ nɔ bló gbɔn din é. É ná byɔ́ ɖɔ mǐ ní xwedó kpɔ́ndéwú klisánwun e nɔ gbɛ ɖo Jeluzalɛ́mu kpó Judée kpó lɛ́ é tɔn ɖo ali énɛ́ nu. Hwebǐnu wɛ yě ɖe wǎnyíyí xlɛ́ yěɖée. (Ebl. 10:32-34) Amɔ̌, xwe yɔywɛ ɖé jɛ nukɔn nú kún súsú dó nú Jeluzalɛ́mu kpó tɛ́npli tɔn kpó ɔ, é byɔ́ ɖɔ klisánwun lɛ́ ní nɔ ɖe “wǎnyíyí nɔví nɔví tɔn” xlɛ́, bo nɔ lɛ́ “yí” mɛ hú lěe yě tlɛ nɔ bló gbɔn ɖ’ayǐ é.c (Xa Eblée lɛ́ 13:1-3.) Ée vivɔnu gbɛ élɔ́ tɔn ná ɖo sisɛkpɔ́ wɛ é ɔ, nǔ ɖokpó ɔ wɛ é ná byɔ́ ɖɔ mǐ lɔ ní wa.

15. Ée klisánwun Eblée lɛ́ hɔn gúdo é ɔ, étɛ́wú é ka byɔ́ ɖɔ yě ní nɔ ɖe wǎnyíyí nɔví nɔví tɔn xlɛ́, bo nɔ lɛ́ yí mɛ?

¹⁵ Ahwankpá Hlɔ̌ma tɔn lɛ́ ɖó gɔnu lɛ́ lɛ̌ dó Jeluzalɛ́mu, bɔ énɛ́ gúdo ɔ, yě lɛ́ dó gǔdo fɔ ɖo ajijimɛ. Énɛ́ zɔ́n bɔ klisánwun lɛ́ sixú hɔn. Amɔ̌, yě sixú hɛn nǔ káká ɖé dó yěɖée jí ǎ. (Mat. 24:17, 18) É byɔ́ ɖɔ yě ní yi dó yěɖée wú hwenu e yě ɖo sókan lɛ́ mɛ yi wɛ é, bo lɛ́ wa mɔ̌ hwenu e yě yi jɛ xwé yětɔn yɔ̌yɔ́ ɔ gbe é. É ɖo wɛn ɖɔ yě ɖó “hudó e myá nukún lɛ́ é” gěgé, bɔ énɛ́ ná ko hun ali nú klisánwun lɛ́ bɔ yě ɖe wǎnyíyí nɔví nɔví tɔn adodwé ɔ xlɛ́, bo lɛ́ yí mɛ gbɔn gǔdo ninɔ nú yěɖée kpó nǔ e ɖo yě sí lɛ́ é mímá xá yěɖée kpó gblamɛ.—Ti. 3:14.

16. Nɛ̌ mǐ ka sixú ɖe wǎnyíyí xlɛ́ nǔɖitɔ́ hǎtɔ́ mǐtɔn e ɖó hudó alɔdó mǐtɔn tɔn lɛ́ é gbɔn? (Kpɔ́n ɖiɖe ɔ lɔmɔ̌.)

¹⁶ Nǔkplɔ́nmɛ ɔ nú mǐdɛɛ lɛ́: Wǎnyíyí nɔ sísɛ́ mǐ bɔ mǐ nɔ nɔ gǔdo nú nǔɖitɔ́ hǎtɔ́ mǐtɔn lɛ́ hwenu e yě ɖó hudó alɔdó mǐtɔn tɔn é. Mɛsɛntɔ́ Mawu tɔn gěgé d’alɔ nɔví súnnu kpó nɔví nyɔ̌nu kpó yětɔn e ɖo bibɛtɛn kpá lɛ́ mɛ ɖó ahwan kpó adla j’ayǐ kpó agaɖanu din tɔn lɛ́ wútu lɛ́ é kpó xomɛhunhun kpó ɖo gbigbɔ kpó agbaza kpó lixo. Nɔví nyɔ̌nu Ukraine nu e gosín xwé tɔn gbe ɖó ahwan wú é ɖé ɖɔ: “Mǐ mɔ ɖɔ Jexóva wɛ ɖo ali xlɛ́ mǐ wɛ, bo ɖo alɔ dó mǐ wɛ gbɔn nɔví mǐtɔn lɛ́ gblamɛ. Yě nyɔ́ xomɛ dó mǐ wú tawun, bo lɛ́ d’alɔ mǐ ɖésú ɖo Ukraine, ɖo Hongrie, bo lɛ́ wa mɔ̌ ɖo Allemagne fí.” Mɛ ɖěɖěe nɔ yí nɔví súnnu kpó nɔví nyɔ̌nu kpó yětɔn lɛ́ bo nɔ lɛ́ sú nǔ e sín hudó yě ɖó lɛ́ é sín do nú yě lɛ́ é ɔ, azɔ̌wanú wɛ yě nyí ɖo alɔ Jexóva tɔn mɛ.—Nǔx. 19:17; 2 Kɔ. 1:3, 4.

17. Étɛ́wú é ka ɖo tají ɖɔ è ní tɛ́n kpɔ́n bo ɖó wǎnyíyí nɔví nɔví tɔn, bo nɔ lɛ́ yí mɛ din?

¹⁷ É ɖo wɛn ɖɔ, è ná ɖó hudó gǔdonɔnúmɛ mɔ̌hun tɔn tawun ɖo nukɔnmɛ hú gǎn lěe é ɖe gbɔn ɖo égbé din é. (Xab. 3:16-18) Jexóva ɖo azɔ̌ kplɔ́n mǐ wɛ din bónú mǐ ná tɛ́n kpɔ́n bo ná ɖó wǎnyíyí nɔví nɔví tɔn, bo ná nɔ lɛ́ yí mɛ; jijɔ ɖé lɛ́ wɛ bɔ è ná ɖó hudó yětɔn tawun ɖo hwenɛ́nu.

NǓ E SƆ HƐN NU É

18. Nɛ̌ mǐ ka sixú xwedó kpɔ́ndéwú klisánwun Eblée e nɔ gbɛ ɖo xwe kanweko nukɔntɔn ɔ tɔn mɛ lɛ́ é tɔn gbɔn?

¹⁸ Lěe hwenuxó dó zǒgbe jí gbɔn é ɔ, klisánwun ɖěɖěe hɔn yi sókan mɛ lɛ́ é kpé wú bo gán ɖo awě e xo Jeluzalɛ́mu é mɛ. Yě jó toxo ɔ dó, amɔ̌, Jexóva jó yě dó gbeɖé ǎ. Étɛ́ kpɔ́ndéwú yětɔn ka sixú kplɔ́n mǐ? Mǐ tuun lěe nǔ e ja jijɛ gbé ɖo sɔgúdo lɛ́ é ná jɛ gbɔn é pɛ́pɛ́pɛ́ ǎ. Amɔ̌, mǐ tuun ɖɔ Jezu gba akpá nú mǐ ɖɔ mǐ ní ɖo gbesisɔmɛ bá wa nǔ. (Luk. 12:40) Mǐ lɛ́ ɖó akpá e Pɔ́lu gba nú mɛ bɔ é ɖo wěma e é wlán sɛ́dó Eblée lɛ́ é mɛ é; wěɖexámɛ ɖé wɛ bo jɛxá mǐ lɔ ɖo égbé, lěe é nyí gbɔn ɖo xwe kanweko nukɔntɔn ɔ mɛ é ɖɔhun. Gɔ́ ná ɔ, Jexóva ɖésúnɔ ná mǐ gǎnjɛwú ɖɔ émí kún ná jó mǐ dó alǒ ɖe alɔ sín kan mǐtɔn mɛ gbeɖé ó. (Ebl. 13:5, 6) Mi nú mǐ ní ba toxo e ná nɔ ayǐ é, énɛ́ wɛ nyí Axɔ́súɖuto Mawu tɔn vɛ́návɛ́ná, bá ɖu nyɔ̌ná mavɔmavɔ e é ná hɛn wá lɛ́ é sín le.—Mat. 25:34.