Nǔ e nǔxatɔ́ lɛ́ kanbyɔ́ lɛ́ é

Mɛ e wlán Nǔnywɛ́xó 30: 18, 19 é ɖɔ ɖɔ “lěe súnnu ɖé nɔ wa nǔ gbɔn, hwenu e é ɖo ɖyɔ̌vǐ ɖé gúdo é” ‘zɛ nukúnnúmɔjɛnǔmɛ wú.’ Ali tɛ́ nu énɛ́ ka nyí nǔgbó ɖe?

Xó énɛ́ lɛ́ bú vo dó mɛ gěgé, káká jɛ akɔwé ɖé lɛ́ jí. Ðo Biblu gbɛ yɔ̌yɔ́ ɔ tɔn mɛ ɔ, wěmafɔ ɔ blěbú ɖɔ: “Nǔ atɔn tíin, bo zɛ nukúnnúmɔjɛnǔmɛ ce wú [alǒ, ‘jí wǔ dín,’ tínmɛ e ɖo do é.], ɛɛn, nǔ ɛnɛ, bɔ un tuun do yětɔn ǎ: Ali e hɔ̌n e ɖo zinzɔn gbɔn jǐnukúnsin wɛ é nɔ gbɔn é, ali e dan e ɖo awǐnnya jí gbɔn wɛ é nɔ gbɔn é, ali e tɔjíhún e ɖo yiyi wɛ ɖo xu faɖaɖa jí é nɔ gbɔn é, kpó lěe súnnu ɖé nɔ wa nǔ gbɔn, hwenu e é ɖo ɖyɔ̌vǐ ɖé gúdo é kpó.”—Nǔx. 30:18, 19.

Ð’ayǐ ɔ, mǐ nɔ lin ɖɔ nukɛgbe “lěe súnnu ɖé nɔ wa nǔ gbɔn, hwenu e é ɖo ɖyɔ̌vǐ ɖé gúdo é” ɔ, nǔ nyanya ɖé xó ɖɔ wɛ é ɖe. Étɛ́wú? Nǔ e lɛ́ lɛ̌ dó wěmafɔ ɔ lɛ́ é ɖɔ nǔ nyanya e ma nɔ ɖɔ “é kpé!” ǎ lɛ́ é xó. (Nǔx. 30:15, 16) Gɔ́ ná ɔ, wěmafɔ 20​gɔ́ ɔ ɖɔ “nyɔ̌nu e nɔ d’afɔ gbě” bo nɔ ɖɔ ɖɔ émí kún wa nǔ ɖě nyi do ó é xó. Énɛ́ wú ɔ, mǐ lin ɖɔ hɔ̌n e ɖo zinzɔn wɛ é, dan e ɖo awǐnnya jí gbɔn wɛ é, alǒ tɔjíhún e ɖo yiyi wɛ ɖo xu faɖaɖa jí é ɖɔhun ɔ, súnnu ɔ lɔ sixú wa nǔ e mɛɖé ma ná tuun ǎ é ɖé. Hwɛjijɔ énɛ́ wú wɛ mǐ lin ɖ’ayǐ ɖɔ xógbe “lěe súnnu ɖé nɔ wa nǔ gbɔn, hwenu e é ɖo ɖyɔ̌vǐ ɖé gúdo é” nɔ dó gesí nǔ nyanya ɖé, énɛ́ wɛ nyí dɔ̌nkpɛvú ayi wínníwínnínɔ e sixú hu ji nú ɖyɔ̌vǐ e ɖo manywɛ́ mɛ é ɖé é.

É ɖo mɔ̌ có, hwɛjijɔ ɖagbe e wú mǐ ná ɖó linlin ɖagbe dó wěmafɔ ɔ wú é ɖé tíin. Mɛ e wlán akpáxwé ɔ é ɔ, nǔ e nɔ jí wǔ n’i lɛ́ é xó ɖɔ wɛ é ɖe gbɔn mɔ̌.

Ebléegbe dodó ɔ lɛ́ xlɛ́ ɖɔ wěmafɔ énɛ́ ɖo xó ɖɔ dó nǔ ɖagbe ɖé wú wɛ. Sɔgbe xá Theological Lexicon of the Old Testament ɔ, xókwín Ebléegbe tɔn e è tínmɛ dó “zɛ nukúnnúmɔjɛnǔmɛ ce wú” ɖo Nǔnywɛ́xó 30:18 mɛ é “nɔ dó gesí nǔ e mɛɖé . . . mɔ ɖɔ é jí wǔ, alǒ cí nǔ e ma sixú jɛ ǎ é ɖé ɖɔhun é.”

Crawford H. Toy éé nyí mɛ̌si ɖo kplɔ́nyijǐ-alavɔ Harvard tɔn ɖo États-Unis é lɔ wá gbeta ɔ kɔn ɖɔ wěmafɔ Biblu tɔn énɛ́ kún ɖo nǔ nyanya ɖé xó ɖɔ wɛ ó. É ɖɔ: “É nyɔ́ wa ɔ, lě do nǔ e xó é ɖɔ lɛ́ é jí wǔ sɔ é xó ɖɔ wɛ é ɖe kpowun.”

Énɛ́ wú ɔ, é cí ɖɔ é sɔgbe ɖɔ mǐ ní ɖɔ ɖɔ nǔ e è wlán dó Nǔnywɛ́xó 30:18, 19 mɛ lɛ́ é ɖo xó ɖɔ dó nǔ e jí wǔ nǔgbó nǔgbó, bo tlɛ zɛ nukúnnúmɔjɛnǔmɛ gbɛtɔ́ tɔn wú lɛ́ é wú wɛ. Mɛ e wlán akpáxwé Biblu tɔn énɛ́ é ɖɔhun ɔ, nǔ élɔ́ lɛ́ nɔ jí wǔ nú mǐ: lěe hɔ̌n nɔ zɔn gbɔn é, lěe dan ma ɖó afɔ ǎ cóbó ka nɔ kán wezun gbɔn awǐnnyakan mɛ gbɔn é, lěe tɔjíhún kpinkpɛn ɖé nɔ yi gbɔn ɖo xu jí é kpó lěe dɔ̌nkpɛvú ɖé kpó ɖyɔ̌vǐ ɖé kpó sixú yí wǎn nú yěɖée, bo ɖó gbɛzán awǎjijɛnɔ ɖé ɖó kpɔ́ gbɔn é kpó.