Yitso Ekpaa
Sane ni Kã Shi ni Esa akɛ Wɔ Fɛɛ Wɔkɛkpe
1, 2. (a) Mɛɛ sane Satan tée lɛ shi yɛ Eden? (b) Mɛni nɔ ni ewie lɛ tsɔɔ yɛ sane ni etée lɛ shi lɛ he?
SANE ko yɛ ni kã shi ni he hiaa waa ni adesai kɛkpeko pɛŋ ni kɔɔ ohe. Oyiŋkpɛɛ yɛ sane nɛɛ he lɛ baatsɔɔ kɛji obaanyɛ ohi shi kɛya naanɔ yɛ wɔsɛɛ be mli. Atée sane ni kã shi nɛɛ shi beni atuatsemɔ je shishi yɛ Eden lɛ. Nakai be lɛ mli ni Satan bi Hawa akɛ: ‘Lɛɛlɛŋ Nyɔŋmɔ kɛɛ akɛ nyɛkaye trom lɛ mli tsei ayibii lɛ fɛɛ eko lɛ?’ Yoo lɛ ha hetoo akɛ trom lɛ mli tso kome pɛ nɔ yibii Nyɔŋmɔ kɛɛ: “Nyɛkayea eko, . . . koni nyɛkagboi.” Amrɔ pɛ kɛkɛ ni Satan folɔ Yehowa naa akɛ eemale, ni ekɛɛ akɛ Hawa loo Adam wala damɔɔɔ toiboo ni amɛaafee amɛha Nyɔŋmɔ lɛ nɔ. Satan kɛɛ akɛ Nyɔŋmɔ kɛ nɔ ko ni hi miitee ebɔɔ nii lɛ—no ji nyɛmɔ ni amɛyɔɔ ni amɛkɛaafee mlai amɛha amɛhe yɛ shihilɛ mli. Satan kɛɛ akɛ: “Le Nyɔŋmɔ le akɛ gbi nɔ ni nyɛaaye eko lɛ, nyɛhiŋmɛii aaagbele, ni nyɛaatsɔmɔ tamɔ Nyɔŋmɔ, ni nyɛaale ekpakpa kɛ efɔŋ.”—1 Mose 3:1-5.
2 Nɔ ni enɛ tsɔɔ ji akɛ, Satan miikɛɛ akɛ ebaahi kɛha adesai akɛ amɛaakpɛ amɛ diɛŋtsɛ amɛyiŋ fe ni amɛaabo Nyɔŋmɔ mlai atoi. Etsɔ enɛ nɔ etswa hegbɛ ni Nyɔŋmɔ yɔɔ ni ekɛyeɔ nɔ lɛ mpoa. Enɛ tée jeŋ muu fɛɛ maŋtsɛ ni Nyɔŋmɔ ji, ni ji hegbɛ ni eyɔɔ akɛ eye nɔ lɛ he sane ni he hiaa fe fɛɛ lɛ shi. Atée sanebimɔ nɛɛ shi: Te nɔ ni hi kɛha adesai, gbɛ ni Yehowa tsɔɔ nɔ ekɛyeɔ nɔ lɛ, aloo nɔyeli ni ehe bɛ mli? Kulɛ Yehowa baanyɛ akpata Adam kɛ Hawa hiɛ amrɔ nɔŋŋ, shi no haŋ jeŋ muu fɛɛ nɔyeli he sane lɛ aba naagbee yɛ omanyeyeli mli. Ha ni Nyɔŋmɔ ha adesa weku lɛ tee nɔ amɛhi shi yɛ be kpalaŋŋ mli lɛ baanyɛ eha ale nɔ ni heyeli kɛmiijɛ lɛ kɛ emlai ahe lɛ kɛbaaba.
3. Mɛɛ sane ni ji enyɔ Satan tée lɛ shi?
3 Hegbɛ ni Yehowa yɔɔ akɛ eyeɔ nɔ lɛ ní Satan tutua lɛ baaa naagbee kɛ nɔ ni ba yɛ Eden lɛ. Etée yiŋkɔshikɔshifeemɔ shi yɛ anɔkwa ni mɛi krokomɛi aaaye Yehowa lɛ he. Enɛ batsɔ sane ni ji enyɔ ni tamɔ klɛŋklɛŋ nɔ lɛ. Etswa mpoa kɛyanina Adam kɛ Hawa seshibii kɛ Nyɔŋmɔ mumɔŋ bii lɛ fɛɛ, kɛ Yehowa kromɔ Bi ni esumɔɔ lɛ jogbaŋŋ lɛ po. Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, yɛ Hiob gbii lɛ amli lɛ, Satan kɛɛ akɛ mɛi ni sɔmɔɔ Yehowa lɛ feɔ nakai yɛ pɛsɛmkunya yiŋtoi komɛi ahewɔ, shi jeee akɛni amɛsumɔɔ Nyɔŋmɔ kɛ gbɛ ni etsɔɔ nɔ eyeɔ nɔ lɛ hewɔ. Ekɛ naataomɔ ba akɛ, kɛ́ amɛbaje shihilɛ ni mli wa shishi lɛ, amɛ fɛɛ amɛbaakpɛlɛ pɛsɛmkunya akɔnɔi anɔ.—Hiob 2:1-6; Kpojiemɔ 12:10.
Nɔ ni Yinɔsane Eye He Odase
4, 5. Mɛni yinɔsane etsɔɔ yɛ gbɔmɔ ni kudɔɔ lɛ diɛŋtsɛ enajifaamɔi lɛ ahe?
4 Sane ko ni he hiaa yɛ jeŋ muu fɛɛ nɔyeli he sane lɛ mli ji enɛ: Nyɔŋmɔ ebɔɔɔ adesai koni amɛhi shi ni enɔyeli bɛ mli ni amɛye omanye. Yɛ amɛ sɛɛnamɔ hewɔ lɛ, efee amɛ koni amɛkɛ amɛhe afɔ̃ ejalɛ mlai anɔ. Gbalɔ Yeremia kpɛlɛ nɔ akɛ: “Yehowa, mile akɛ gbɔmɔ gbɛ bɛ lɛ diɛŋtsɛ edɛŋ, ni adesa ní nyiɛ nɛɛ, bɔ ni eeetsɔ ejaje enajifaamɔi eha lɛ, ebɛ edɛŋ. Yehowa, kã mi.” (Yeremia 10:23, 24) No hewɔ lɛ, Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ woɔ hewalɛ akɛ: “Okɛ ohiɛ afɔ̃ Yehowa nɔ kɛ otsui fɛɛ, ni okɛ ohe akakpasa bo diɛŋtsɛ ojwɛŋmɔ.” (Abɛi 3:5) Tamɔ bɔ ni Nyɔŋmɔ bɔ adesai ni amɛye emlai ni anaa lɛ anɔ koni amɛhi wala mli lɛ, nakai nɔŋŋ hu efee jeŋba he mlai hu, ní kɛji akɛ aye nɔ lɛ, ebaaha aná adesai aweku ko ni ekomefeemɔ yɛ amɛteŋ.
5 Eyɛ faŋŋ akɛ Nyɔŋmɔ le akɛ adesa weku lɛ nyɛŋ aye omanye kɔkɔɔkɔ yɛ gbɛjianɔ ni amɛaato amɛha amɛ diɛŋtsɛ amɛhe ni enɔyeli bɛ mli lɛ mli. Yɛ yaka mɔdɛŋ ni amɛbɔ koni amɛye amɛhe kɛjɛ Nyɔŋmɔ nɔyeli shishi lɛ mli lɛ, adesai eto maŋkwramɔ, shika helɛtemɔ, kɛ jamɔ gbɛjianɔtoi srɔtoi amɛmamɔ shi. Nɛkɛ srɔtofeemɔi nɛɛ kɛ béi eba amɛteŋ daa, ni nɔ ni jɛɔ mli ji yiwalɛ nifeemɔi, tawuu, kɛ gbele. ‘Gbɔmɔ eye enyɛmi gbɔmɔ nɔ ni ekɛye lɛ awui.’ (Jajelɔ 8:9) Nakai pɛpɛɛpɛ eba yɛ adesa yinɔsane be fɛɛ mli. Taakɛ agba afɔ̃ shi yɛ Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ mli lɛ, gbɔmɛi fɔji kɛ shishiulɔi etee nɔ ‘amɛwo wu yɛ efɔŋ mli.’ (2 Timoteo 3:13) Ni afii ohai 20 lɛ ni na bɔ ni adesai tee hiɛ waa yɛ jeŋ nilee kɛ nitsumɔ mli lɛ na osharai ni ehiii fe fɛɛ ni ana pɛŋ. Yeremia 10:23 lɛ mli wiemɔi lɛ eba mli anɔkwale diɛŋtsɛ—abɔɔɔ adesai koni amɛkudɔ amɛ diɛŋtsɛ amɛ najifaamɔi.
6. Mɛɛ gbɛ nɔ etsɛŋ Nyɔŋmɔ baaha ana adesa ni eye ehe kɛjɛ ehe lɛ naa yɛ?
6 Oshara ni ejɛ Nyɔŋmɔ ni atsi he kɛjɛ ehe yɛ be kpalaŋŋ mli lɛ mli eba lɛ etsɔɔ shikome nyɔŋlo akɛ, nɔyeli kɛtsɔ adesai anɔ lɛ nyɛŋ aye omanye kɔkɔɔkɔ. Nyɔŋmɔ nɔyeli pɛ ji gbɛ ni kɛ mɔ yaa miishɛɛ, ekomefeemɔ, hewalɛnamɔ, kɛ wala mli. Ni Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ tsɔɔ akɛ Yehowa tsui shi ni eŋmɛ kɛha adesa nɔyeli ni ehe bɛ mli lɛ miiba enaagbee. (Mateo 24:3-14; 2 Timoteo 3:1-5) Etsɛŋ ni ekɛ ehe baawo adesai asaji amli koni ekɛjie enɔyeli yɛ shikpɔŋ lɛ nɔ lɛ kpo. Biblia gbalɛ kɛɔ akɛ: “Nɛkɛ maŋtsɛmɛi nɛɛ [adesa nɔyelii ni yɔɔ bianɛ lɛ] ayinɔ lɛ Nyɔŋmɔ ní yɔɔ ŋwɛi lɛ aaatee maŋtsɛyeli ko shi ama shi [yɛ ŋwɛi] ni efiteŋ dɔŋŋ kɛaatee naanɔ, ni ashiŋ maŋtsɛyeli nɛɛ ahaŋ maŋ kroko; [adesai yeŋ shikpɔŋ lɛ nɔ dɔŋŋ kɔkɔɔkɔ] eeejwara [ŋmɛnɛŋmɛnɛ gbii nɛɛ amli] maŋtsɛyelii nɛɛ fɛɛ wɔtsɔwɔtsɔ, ni eeekpata amɛhiɛ, shi lɛ diɛŋtsɛ lɛ eeedamɔ shi kɛaatee naanɔ.”—Daniel 2:44.
Yiwalaheremɔ Kɛmiiya Nyɔŋmɔ Jeŋ Hee lɛ Mli
7. Kɛ Nyɔŋmɔ nɔyeli ha adesa nɔyeli ba naagbee lɛ, namɛi baaje mli shweshweeshwe?
7 Kɛ́ Nyɔŋmɔ nɔyeli ha adesa nɔyeli ba naagbee lɛ, namɛi baaje mli shweshweeshwe? Biblia lɛ haa hetoo: “Mɛi ni ja lɛ [mɛi ni fiɔ hegbɛ ni Nyɔŋmɔ yɔɔ akɛ eyeɔ nɔ lɛ sɛɛ lɛ] aaahi shikpɔŋ lɛ nɔ, ni mɛi ni eye emuu lɛ aaashwɛ yɛ nɔ; shi aaafolɔ mɛi fɔji lɛ [mɛi ni fiii hegbɛ ni Nyɔŋmɔ yɔɔ akɛ eyeɔ nɔ lɛ sɛɛ lɛ] kɛaajɛ shikpɔŋ lɛ nɔ, ni aaafamɔ kutumpɔfoi lɛ kɛaajɛ nɔ.” (Abɛi 2:21, 22) Nakai nɔŋŋ lalatsɛ lɛ jaje akɛ: “Eshwɛ fioo kɛkɛ ni mɔ fɔŋ lɛ bɛ dɔŋŋ . . . Jalɔi lɛ, shikpɔŋ lɛ aaatsɔ amɛnɔ ni amɛaahi nɔ daa.”—Lala 37:10, 29.
8. Mɛɛ gbɛ nɔ Nyɔŋmɔ aaatsɔ abu jeŋ muu fɛɛ maŋtsɛ ni eji lɛ bem yɛ?
8 Beni ákpata Satan gbɛjianɔtoo lɛ hiɛ lɛ sɛɛ lɛ, Nyɔŋmɔ kɛ ejeŋ hee ni baajie awuiyeli ni kpataa nii ahiɛ, tai, ohia, piŋmɔ, hela, kɛ gbele ni eŋɔ adesai nom afii akpei abɔ lɛ kɛya kwraa lɛ baaba. Biblia lɛ tsɔɔ jɔɔmɔi ní adesai toibolɔi lɛ anine baashɛ nɔ lɛ mli faŋŋ akɛ: “Nyɔŋmɔ aaatsumɔ amɛhiɛaŋ yaafonui fɛɛ, ni gbele bɛ dɔŋŋ, ni ŋkɔmɔyeli ko kɛ bolɔmɔ ko kɛ nɔnaa ko hu bɛ dɔŋŋ; ejaakɛ tsutsu nii lɛ eho etee.” (Kpojiemɔ 21:3, 4) Nyɔŋmɔ baatsɔ eŋwɛi Maŋtsɛyeli nɔyeli ni yɔɔ Kristo shishi lɛ nɔ abu hegbɛ ni E-yɔɔ ákɛ efeɔ Jeŋ Muu Fɛɛ Maŋtsɛ, ni ji akɛ, wɔ-Nɔyelɔ lɛ bem kɛmɔ shi kwraa.—Romabii 16:20; 2 Petro 3:10-13; Kpojiemɔ 20:1-6.
Bɔ ni Amɛtsɔɔ Amɛshidaamɔ yɛ Sane lɛ He
9. (a) Te mɛi ni hi shi ákɛ anɔkwafoi amɛha Yehowa lɛ bu ewiemɔ lɛ amɛha tɛŋŋ? (b) Noa ye enɔkwayeli lɛ he odase yɛ mɛɛ gbɛ nɔ, ni te wɔɔfee tɛŋŋ ni enɔkwɛmɔnɔ lɛ he aba sɛɛnamɔ kɛha wɔ?
9 Hii kɛ yei anɔkwafoi ehi shi yɛ yinɔsane bei fɛɛ mli ni amɛye anɔkwa ni amɛyeɔ Yehowa ákɛ Jeŋ Muu Fɛɛ Maŋtsɛ lɛ he odase. Amɛle akɛ amɛwala damɔ toiboo ni amɛaafee amɛha lɛ lɛ nɔ. Noa ji gbɔmɔ ni tamɔ nakai. No hewɔ lɛ Nyɔŋmɔ kɛɛ Noa akɛ: “Heloo fɛɛ naagbee eba mihiɛ . . . ofee adeka oha ohe.” Ni Noa bo Yehowa gbɛtsɔɔmɔ toi. Yɛ kɔkɔ ni abɔ gbɔmɛi krokomɛi ni hi shi yɛ no gbii lɛ amli lɛ fɛɛ sɛɛ lɛ, amɛtee nɔ amɛhi shi tamɔ nɔ ni akɛɛ nɔ ko srɔto ko baŋ. Shi Noa kpɛ adeka agbo ko, ni etee nɔ eshiɛ Yehowa jalɛ gbɛ̀i lɛ etsɔɔ mɛi krokomɛi ni dekã bɛ mli kwraa. Nɔ ni aŋma afɔ̃ shi lɛ yaa nɔ ekɛɔ akɛ: “Noa fee nakai; bɔ ni Nyɔŋmɔ fã lɛ lɛ, nakai pɛpɛɛpɛ efee.”—1 Mose 6:13-22; Hebribii 11:7; 2 Petro 2:5.
10. (a) Abraham kɛ Sara fi jeŋ muu fɛɛ maŋtsɛ ni Yehowa ji lɛ sɛɛ yɛ mɛɛ gbɛ nɔ? (b) Mɛɛ gbɛ nɔ wɔɔtsɔ koni Abraham kɛ Sara nɔkwɛmɔnii lɛ he aba sɛɛnamɔ aha wɔ?
10 Abraham kɛ Sara hu ji nɔkwɛmɔnii kpakpai yɛ jeŋ muu fɛɛ maŋtsɛ ni Yehowa ji lɛ sɛɛfimɔ mli, ni amɛfee nɔ fɛɛ nɔ ni efã amɛ akɛ amɛfee lɛ. Amɛhi shi yɛ Kaldeabii amaŋ ni ji Ur ni shwere babaoo lɛ mli. Shi beni Yehowa kɛɛ Abraham akɛ eya shikpɔŋ kroko ni eleee nɔ lɛ nɔ lɛ, Abraham “yiŋ, taakɛ bɔ ni Yehowa ekɛɛ lɛ lɛ.” Ŋwanejee ko bɛ he akɛ Sara ná miishɛɛ shihilɛ mli ŋɔɔmɔ—shia, nanemɛi, kɛ wekumɛi. Kɛlɛ, eba ehe shi eha Yehowa kɛ ewu, ni etee Kanaan shikpɔŋ lɛ nɔ, eyɛ mli akɛ eleee nɔ shihilɛi ni amɛkɛ baakpe yɛ jɛmɛ.—1 Mose 11:31–12:4; Bɔfoi lɛ Asaji 7:2-4.
11. (a) Mɛɛ shihilɛi ashishi Mose fi jeŋ muu fɛɛ maŋtsɛ ni Yehowa ji lɛ sɛɛ yɛ? (b) Mose nɔkwɛmɔnɔ lɛ he baanyɛ aba sɛɛnamɔ kɛha wɔ yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?
11 Mose hu ji gbɔmɔ kroko ni fi jeŋ muu fɛɛ maŋtsɛ ni Yehowa ji lɛ sɛɛ. Ni efee enɛ yɛ shihilɛi ni mli wa waa shishi—yɛ Mizraim Farao lɛ ni ekɛ lɛ kpe hiɛ-kɛ-hiɛ lɛ mli. Jeee akɛ Mose heɔ ehe eyeɔ. Nɔ ni tamɔɔɔ nakai lɛ, eyiŋ fee lɛ kɔshikɔshi yɛ nyɛmɔ ni eyɔɔ ni ekɛaawie jogbaŋŋ bɔ ni sa lɛ he. Shi ebo Yehowa toi. Yɛ Yehowa sɛɛfimɔ kɛ enyɛmi nuu Aaron yelikɛbuamɔ naa hewɔ lɛ, Mose kɛ Yehowa wiemɔ lɛ ha Farao kuɛŋtilɔ lɛ shii abɔ. Israelbii lɛ abii komɛi po wie Mose he efɔŋ waa. Kɛlɛ, Mose kɛ anɔkwayeli fee nɔ fɛɛ nɔ ni Yehowa fã lɛ lɛ, ni atsɔ enɔ akpɔ̃ Israel kɛjɛ Mizraim.—2 Mose 7:6; 12:50, 51; Hebribii 11:24-27.
12. (a) Mɛni tsɔɔ akɛ anɔkwa ni ayeɔ Yehowa lɛ kɔɔ nibii babaoo he fe ni aaafee nɔ ni Nyɔŋmɔ etsɔɔ yɛ niŋmaa mli lɛ kɛkɛ? (b) Yɛ mɛɛ gbɛ nɔ anɔkwayeli ni tamɔ nɛkɛ ni wɔɔnu shishi lɛ yeɔ ebuaa wɔ ni wɔkɛ 1 Yohane 2:15 tsuɔ nii?
12 Mɛi ni ye Yehowa anɔkwa lɛ susuuu akɛ nɔ ni ataoɔ pɛ kɛkɛ ji ni abo nɔ ni Nyɔŋmɔ eŋma efɔ̃ shi lɛ toi. Beni Potifar ŋa lɛ bɔ mɔdɛŋ ni elaka Yosef ni ekɛ lɛ afite gbala lɛ, no mli lɛ kita ko bɛ ni aŋma ni jɛ Nyɔŋmɔ ŋɔɔ ni guɔ gbalafitemɔ. Shi Yosef le gbalashihilɛ gbɛjianɔtoo ni Yehowa to shishi yɛ Eden lɛ he sane. Ele akɛ bɔlɛ ni akɛ mɔ kroko ŋa aaaná lɛ esaŋ Nyɔŋmɔ hiɛ. Yosef bɛ he ni Nyɔŋmɔ aaaka lɛ kɛyashɛ, yɛ Mizraimbii lɛ ni eeeha etamɔ amɛ lɛ he miishɛɛ. Efi Yehowa gbɛ̀i asɛɛ kɛtsɔ bɔ ni Nyɔŋmɔ kɛ adesai yeɔ haa lɛ nɔjwɛŋmɔ nɔ, kɛ agbɛnɛ nɔ ni eyɔse akɛ eji Nyɔŋmɔ suɔmɔnaa nii lɛ ni ekɛ ehenilee tsu he nii lɛ nɔ.—1 Mose 39:7-12; Lala 77:12, 13.
13. Mɛɛ gbɛ nɔ atsɔ aha ana Abonsam akɛ eji amalelɔ yɛ (a) Hiob sane lɛ mli? (b) yɛ Hebribii etɛ lɛ asane lɛ mli?
13 Kɛji aka mɛi ni le Yehowa diɛŋtsɛ lɛ waa po lɛ, amɛtsiii amɛhe kɛjɛɛɛ ehe. Satan wie akɛ kɛ Hiob nibii fɛɛ ni eyɔɔ lɛ je edɛŋ aloo ata egbɔmɔtsoŋ hewalɛnamɔ he lɛ, lɛ po—ni Yehowa jie eyi waa lɛ—baakwa Nyɔŋmɔ. Shi Hiob ha Abonsam tsɔ amalelɔ, eyɛ mli moŋ akɛ Hiob diɛŋtsɛ leee nɔ hewɔ ni amanehului baa enɔ lɛ. (Hiob 2:9, 10) Afii ohai abɔ sɛɛ, ní Satan bɔɔ mɔdɛŋ lolo ni etsɔɔ akɛ esane ja lɛ, eha Babilon maŋtsɛ ni mli ewo la waa lɛ kɛ gbele yɛ la flɔnɔɔ ni tsoɔ grigri mli wo Hebri oblahii etɛ komɛi ahe gbeyei kɛji akɛ amɛkulaaa shi ni amɛaajá amaga ni lɛ maŋtsɛ lɛ kɛma shi lɛ. Akɛni anyɛ amɛnɔ koni amɛhala toiboo ni amɛaafee amɛha maŋtsɛ lɛ famɔ loo Yehowa mla ni teɔ shi woɔ amaga jamɔ lɛ toiboo mli hewɔ lɛ, amɛkɛ shiŋŋfeemɔ ha ale akɛ Yehowa ji mɔ ni amɛsɔmɔɔ, ni lɛ ji amɛ Jeŋ Muu Fɛɛ Maŋtsɛ. Anɔkwa ni amɛaaye Nyɔŋmɔ lɛ jara wa waa kɛha amɛ fe bɔ ni wala mli ni amɛyɔɔ lɛ ji!—Daniel 3:14-18.
14. Te wɔ ni ji adesai ni yeee emuu lɛ aaafee tɛŋŋ atsɔɔ akɛ wɔyeɔ Yehowa anɔkwa diɛŋtsɛ lɛ?
14 Ani esa akɛ wɔjɛ nɔkwɛmɔnii nɛɛ amli wɔmu sane naa akɛ, kɛ mɔ aaaye anɔkwa aha Yehowa lɛ, belɛ esa akɛ mɔ lɛ aye emuu, aloo ákɛ mɔ ni tɔmɔ ko baa ehe lɛ nine enyɛ shi kwraa? Jeee nakai kwraa! Biblia lɛ kɛɔ wɔ akɛ bei komɛi lɛ Mose tɔɔ fã. Eyɛ mli akɛ eŋɔɔɔ Yehowa naa moŋ, shi ekwaaa Mose. Yesu Kristo bɔfoi lɛ hu yɛ amɛgbɔjɔmɔi. Kɛ Yehowa susu emuu ni wɔyeee ni wɔná ákɛ gboshinii lɛ he, ni kɛji akɛ wɔjeee gbɛ wɔkuuu wɔhiɛ wɔshwieee esuɔmɔnaa nifeemɔ nɔ yɛ gbɛ ko nɔ lɛ, wɔsaa ehiɛ. Kɛji akɛ yɛ gbɔjɔmɔ hewɔ lɛ, wɔkɛ wɔhe wo nɔ fɔŋ feemɔ mli lɛ, ehe hiaa ni wɔshwa wɔhe yɛ anɔkwayeli mli, ni wɔkaha efɔŋfeemɔ miitsɔ wɔsubaŋ. Wɔtsɔɔ gbɛ ni tamɔ nɛkɛ nɔ wɔtsɔɔ akɛ wɔsumɔɔ nɔ ni Yehowa kɛɔ akɛ ehi lɛ, ni wɔnyɛ̃ɔ nɔ ni etsɔɔ akɛ ehiii lɛ diɛŋtsɛ. Yɛ hemɔkɛyeli ni wɔyɔɔ yɛ Yesu afɔleshaa lɛ jara ni kpataa esha lɛ mli hewɔ lɛ, wɔbaanyɛ wɔná shidaamɔ ni he tse yɛ Nyɔŋmɔ hiɛ.—Amos 5:15; Bɔfoi lɛ Asaji 3:19; Hebribii 9:14.
15. (a) Adesai fɛɛ ateŋ namɔ hiɛ emuuyeli ni yeɔ emuu mli eha Nyɔŋmɔ, ni mɛni he odase enɛ yeɔ? (b) Nɔ ni Yesu fee lɛ yeɔ ebuaa wɔ yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?
15 Fɛɛ sɛɛ lɛ, ani eeenyɛ eba akɛ adesai nyɛŋ amɛkɛ toiboo ni yeɔ emuu aha jeŋ muu fɛɛ maŋtsɛ ni Yehowa ji lɛ? Sane nɛɛ hetoo tee nɔ ehi shi aahu akɛ “teemɔŋ sane” aaafee afii 4,000 sɔŋŋ. (1 Timoteo 3:16) Eyɛ mli akɛ abɔ Adam akɛ mɔ ni yeɔ emuu moŋ, shi efeee Nyɔŋmɔ jamɔ hetuu-kɛhamɔ he nɔkwɛmɔnɔ ni yeɔ emuu efɔɔɔ shi. No hewɔ lɛ namɔ baanyɛ afee nakai? Eka shi faŋŋ akɛ eshwiei eshafeelɔi lɛ ateŋ mɔ ko mɔ ko nyɛŋ afee nakai. Mɔ pɛ ni baanyɛ afee nakai ji Yesu Kristo. (Hebribii 4:15) Nɔ ni Yesu tsu lɛ yeɔ odase akɛ, kulɛ Adam, ni hi shi yɛ shihilɛi kpakpai ni hi jogbaŋŋ shishi lɛ baanyɛ ahiɛ emuuyeli mli kɛmɔ shi eji eesumɔ ni efee nakai kulɛ. Tɔmɔ lɛ bɛ Nyɔŋmɔ nibɔɔ nitsumɔ lɛ mli. No hewɔ lɛ Yesu Kristo ji nɔkwɛmɔnɔ ni wɔtaoɔ ni wɔkase, jeee ni wɔkɛtsɔɔ toiboo ni wɔfeɔ wɔhaa ŋwɛi mla kɛkɛ, shi moŋ wɔhe ni wɔtuu wɔha Yehowa, Jeŋ Muu Fɛɛ Maŋtsɛ lɛ.—5 Mose 32:4, 5.
Mɛni Ji Hetoo ni Wɔ Diɛŋtsɛ lɛ Wɔkɛhaa?
16. Mɛni hewɔ esa akɛ wɔha wɔhiɛ ahi wɔhe nɔ be fɛɛ be yɛ su ni wɔjieɔ lɛ kpo yɛ jeŋ muu fɛɛ maŋtsɛ ni Yehowa ji lɛ he lɛ?
16 Ŋmɛnɛ, esa akɛ wɔteŋ mɔ fɛɛ mɔ akpee jeŋ muu fɛɛ sane ni kã shi lɛ naa. Kɛji akɛ wɔjaje yɛ faŋŋ mli akɛ wɔyɛ Yehowa gbɛfaŋ lɛ, no lɛ Satan kɛ wɔ feɔ mɛi ni etutuaa. Ekɛ nɔnyɛɛ baa wɔnɔ kɛjɛɔ he fɛɛ he, ni ebaaya nɔ efee nakai aahu kɛyashi yiwalɛ nibii agbɛjianɔtoo nɛɛ naagbee. Esaaa ni wɔgbɔjɔɔ bɔ ni wɔkwɛɔ wɔhe nɔ jogbaŋŋ wɔhaa lɛ mli. (1 Petro 5:8) Wɔ jeŋba tsɔɔ mɔ gbɛfaŋ ni wɔyɔɔ yɛ jeŋ muu fɛɛ maŋtsɛ ni Yehowa ji lɛ he sane ni kã shi lɛ mli, kɛ nɔ ni ji enyɔ ni kɔɔ emuuyeli mli ni wɔɔhiɛ wɔha Nyɔŋmɔ yɛ kaa shishi he lɛ he. Wɔnyɛŋ wɔbu jeŋba ni tsɔɔ anɔkwa ni ayeee lɛ akɛ nɔ ko ni he ehiaaa, akɛni ehe shi yɛ je lɛŋ lɛ hewɔ. Emuuyeli mli ni wɔɔhiɛ lɛ biɔ ni wɔbɔ mɔdɛŋ ni wɔkɛ Yehowa jalɛ gbɛ̀i lɛ atsu nii yɛ shihilɛ mli saji fɛɛ mli.
17. Mɛni yɔɔ ni kɔɔ juu kɛ malemɔ shishijee he ni esa akɛ eha wɔkpoo enɛɛmɛi?
17 Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, wɔnyɛŋ wɔkase Satan, ni ji “malemɔ tsɛ” lɛ. (Yohane 8:44) Esa akɛ wɔye anɔkwa yɛ wɔ nifeemɔi fɛɛ mli. Bei pii lɛ oblahii kɛ oblayei yeee amɛ fɔlɔi anɔkwale yɛ Satan gbɛjianɔtoo lɛ mli. Shi oblahii kɛ oblayei Kristofoi tsiɔ amɛhe kɛjɛɔ enɛ he, ni ehaa anaa Satan naafolɔmɔ akɛ Nyɔŋmɔ webii baaŋmɛɛ amɛ emuuyeli he yɛ kaa shishi lɛ akɛ eji amale. (Hiob 1:9-11; Abɛi 6:16-19) Agbɛnɛ hu nitsumɔ mli nifeemɔi ni baaha ayoo mɔ ko akɛ efata “malemɔ tsɛ” lɛ he fe anɔkwa Nyɔŋmɔ lɛ he lɛ yɛ. Wɔkpooɔ nɛkɛ nifeemɔi nɛɛ. (Mika 6:11, 12) Agbɛnɛ hu, abuuu juu bem kɔkɔɔkɔ, kɛji akɛ ehia mɔ lɛ po aloo kɛji akɛ mɔ ni ajuɔ enibii lɛ ji niiatsɛ. (Abɛi 6:30, 31; 1 Petro 4:15) Kɛji akɛ no ji nɔ ni afɔɔ feemɔ yɛ he ni wɔyɔɔ lɛ, aloo kɛji akɛ nɔ ni aju lɛ ji nɔ ko bibioo kwraa po lɛ, juu kã he eji nɔ ni teɔ shi ewoɔ Nyɔŋmɔ mlai.—Luka 16:10; Romabii 12:2; Efesobii 4:28.
18. (a) Yɛ Kristo Afii Akpe Nɔyeli lɛ naagbee lɛ, mɛɛ kaa baaba adesai fɛɛ nɔ? (b) Mɛɛ su esa akɛ wɔná bianɛ?
18 Satan kɛ edaimonioi lɛ baahi bu kwɔŋkwɔŋ lɛ mli, ní amɛnyɛŋ amɛná adesai anɔ hewalɛ yɛ Kristo Afii Akpe Nɔyeli be lɛ mli. Mɛɛ hejɔlɛ po enɛ baaji nɛkɛ! Shi abaafɛne amɛ be fioo yɛ afii akpe lɛ sɛɛ. Satan kɛ mɛi ni nyiɛ esɛɛ lɛ kɛ nɔnyɛɛ baaba adesai ni asaa ato amɛ gbɛjianɔ ekoŋŋ ni hiɛɔ amɛ emuuyeli mli amɛhaa Nyɔŋmɔ lɛ anɔ. (Kpojiemɔ 20:7-10) Kɛji akɛ ebafee hegbɛ ni wɔná akɛ wɔɔhi wala mli yɛ nakai be lɛ mli lɛ, te wɔbaafee wɔnii wɔha tɛŋŋ yɛ jeŋ muu fɛɛ he sane ni kã shi lɛ he? Akɛni adesai fɛɛ baafee mɛi ni eye emuu yɛ nakai be lɛ mli hewɔ lɛ, nifeemɔ fɛɛ nifeemɔ ni baatsɔɔ anɔkwa ni ayeee lɛ baafee nɔ ni aje gbɛ afee, ni nɔ ni baajɛ mli aba ji naanɔ hiɛkpatamɔ. Kwɛ bɔ ni ehe hiaa ni wɔná su ni ji toiboo ni wɔɔfee wɔha gbɛtsɔɔmɔ fɛɛ gbɛtsɔɔmɔ ni Yehowa kɛhaa lɛ bianɛ, kɛji akɛ kɛtsɔ e-Wiemɔ lɛ loo egbɛjianɔtoo lɛ nɔ! Yɛ nakai feemɔ mli lɛ, wɔtsɔɔ wɔhe ni wɔtuu wɔha lɛ diɛŋtsɛ akɛ Jeŋ Muu Fɛɛ Maŋtsɛ.
Sanegbaa ni Akɛtiɔ Mli
• Mɛni ji sane ni da fe fɛɛ ni kã shi ni esa akɛ wɔ fɛɛ wɔkɛkpe lɛ? Te fee tɛŋŋ ni ebakɔ wɔhe?
• Mɛni sa kadimɔ waa yɛ gbɛ̀i ni hii kɛ yei ni hi shi yɛ blema bei lɛ amli lɛ tsɔ nɔ amɛjie emuuyeli mli ni amɛhiɛ kɛha Yehowa lɛ kpo?
• Mɛni hewɔ ehe hiaa ni wɔtsɔ wɔ jeŋba nɔ wɔwo Yehowa hiɛ nyam daa gbi lɛ?