Sanebimɔi ni Jɛ Kanelɔi Adɛŋ
◼ Mɛɛ shishijee ŋaawoo Abɛi 27:23 kɛhaa mumɔŋ tookwɛlɔi kɛ agbɛnɛ mɛi krokomɛi fɛɛ ni ji Kristofoi?
Kuku lɛ kaneɔ akɛ: “Bɔɔ mɔdɛŋ ni ole bɔ ni otooi Iɛ yɔɔ, ni okwɛ okooloo kui lɛ jogbaŋŋ.” (Abɛi 27:23) Afɔɔ nɛkɛ ŋmalɛ nɛɛ kɛ nitsumɔ ni akɛwoɔ mumɔŋ tookwɛlɔi Iɛ ahewalɛ ni amɛna Kristofoi ni yɔɔ asafo lɛ mli lɛ ahe miishɛɛ ni amɛle amɛshihilɛi kɛ naagbai hu jogbaŋŋ. Nɛkɛ hewalɛwoo nɛɛ sa jogbaŋŋ, ejaakɛ Biblia lɛ kɛ onukpai lɛ toɔ tookwɛlɔi ahe ni ekɛ asafo lɛ hu toɔ tooi akuu he.(Bɔfoi lɛ Asaji 20:28, 29; 1 Petro 5:2-4) Ni kɛlɛ, eyɛ mli akɛ nɛkɛ shishitoo mla ni yɔɔ yiteŋgbɛ nɛɛ kɔɔ amɛhe moŋ, shi nɛkɛ kuku nɛɛ klɛŋklɛŋ shishinumɔ kɔɔɔ mumɔŋ tookwɛlɔi ahe.
Kukuji babaoo yɛ Abɛi awolo lɛ mli ni damɔɔ shi akɛ ŋaawoo wiemɔi komekomei ni hewalɛwoo yɔɔ mli, shi Abɛi 27:23 fata kukuji babaoo ko he: “Bɔɔ mɔdɛŋ ni ole bɔ ni otooi Iɛ yɔɔ, ni okwɛ okooloo kui Iɛ jogbaŋŋ. Ejaakɛ nii ehii shi kɛyaaa naanɔ, aloo akekre ko aaahi shi kɛaatee yinɔi fɛɛ? Aloo jwɛi gbiŋ lɛ kɛtee, ni jwɛfɔ naa eje, ni gɔji anɔ baai lɛ aabua naa. Too gwantɛŋbii lɛ buɔo mama, ni oshikpɔŋ Iɛ yinii ji too kpakpoi Iɛ; ni ooona abotia fufɔ bɔ ni aaashɛ bo kɛ owe lɛ yeli, kɛ nɔ ni okɛaalɛ oweyei lɛ.”—Abɛi 27:23-27.
Nɛkɛ ŋmalɛ kuku ni jɛ mumɔ mli nɛɛ jieɔ shihilɛ ni anaa ekaa, hiɛdɔɔ ni akɛtsuɔ nii, shihilɛ ni bɛ haŋtsii, kɛ yoomɔ ni wɔɔyoo bɔ ni wɔkɛ wɔhe fɔɔ Yehowa nɔ lɛ yɛ mli lɛ yi ehaa wɔ. Efeɔ enɛ kɛtsɔɔ Israel tookwɛlɔ lɛ ŋa nɔ shihilɛ, ni ekolɛ kɛ akɛto hejɔlɛ kɛ fɛo shihilɛ ni damɔ jarayeli nitsumɔ kɛ nitsumɔ ni haa anaa nii oya Iɛ he lɛ eyɛ sɔrɔto kwraa lɛ nɔmimaa nɔ.
“Nii” loo ninamɔ ni anaa yɛ jarayeli nitsumɔi ni yɔɔ oya mli, kɛ gbɛi ni anaa kɛjɛɔ mli (“akekre”) lɛ, baanyɛ alaaje amrɔ nɔŋŋ, taakɛ bɔ ni mɛi pii baaye he odase lɛ. No hewɔ lɛ abaanyɛ awie nibii babaoo yɛ shihilɛ ni bɛ haŋtsii, tamɔ nɔ ni blema tookwɛlɔi hiɔ mli beni amɛkwɛɔ amɛkooloi Iɛ he. Nakai shihilɛ gbɛ lɛ bɛ mlɛo kɛ shishinumɔ akɛ nɔ ko jeee amɛhe sane ko. Ehe hiaa ni tookwɛlɔ Iɛ hiɛ ahi ehe nɔ be fɛɛ be yɛ etooi lɛ ahe, koni ekwɛ ni ebu etooi lɛ ahe jogbaŋŋ. (Lala 23:4) Kɛji beni ekwɛɔ amɛnɔ lɛ, ena tooi Iɛ eko ni bɛ hewalɛ loo epila lɛ, ekɛ mu ni haa hejɔlɛ baafi epilamɔ lɛ eha lɛ. (Lala 23:5; Ezekiel 34:4; Zakaria 11:16) Yɛ shihilɛi babaoo mli Iɛ, tookwɛlɔ ni kɛ ekaa tsuɔ nii ni ehaa etsui hiɔ etoo kui lɛ anɔ lɛ baana akɛ emɔdɛŋbɔi lɛ miiwo yibii—etooi lɛ ayi miifa fiofio.
Tookwɛlɔ ni tsuɔ nii waa ni ekwɛɔ etooi lɛ jogbaŋŋ Iɛ yɛ yelikɛbuamɔ jɛɛhe ni anyɛɔ akɛ he fɔɔ enɔ—Yehowa. Yɛ mɛɛ gbɛ nɔ? Ojogbaŋŋ. Yehowa haa afi lɛ mli bei sɔrɔtoi kɛ tsakemɔi ni fɔɔ baa ni haa jwɛifɔ babaoo kwɛɔ koni tooi lɛ ana aye lɛ baa. (Lala 145:16) Kɛji, yɛ be tsakemɔ lɛ hewɔ lɛ jwɛifɔ Iɛ ta yɛ jɔɔ shikpɔji lɛ anɔ lɛ, no mli lɛ ekolɛ jwɛi fa yɛ gɔji lɛ anɔ he ni tookwɛlɔ ni hiɛ hiɔ ehe nɔ lɛ kɛ ekooloi lɛ yaa koni amɛyaye nii lɛ.
Abɛi 27:26, 27 tsiɔ nibii ni jɛɔ nɛkɛ deŋmegbomɔ nɛɛ mli baa lɛ ekome ta—niyenii kɛ atade. Kɛ wɔɔkɛɛ lɛ, bɔ ni atsɔɔ mli aha lɛ jeee niyenii sɔrɔtoi haŋtsii aloo dɔkɔdɔkɔ nibii krɛdɛɛi komɛi, ni nakai nɔŋŋ hu ehaaa nitsulɔ lɛ yiŋtoo ni eeedamɔ nɔ ekpa atadei ni atsɔ ŋmɛnɛŋmɛnɛ hesaamɔ gbɛi anɔ akpɛ aloo nɔ ni akɛ mama ni jara wa fe fɛɛ Iɛ ekpɛ lɛ gbɛ. Shi moŋ kɛji eesumɔ ni ekɛ ekaa atsu nii Iɛ, no lɛ tookwɛlɔ lɛ kɛ eweku lɛ fɛɛ baanyɛ amɛna niyenii kɛjɛ kooloi lɛ afɔfu mli (kɛ agbɛnɛ hu keesuu), kɛ agbɛnɛ kooloi lɛ ahewolo hu kɛha atadei ni wa loo.
No hewɔ lɛ ŋaawoo ni akɛha akɛ: “Bɔɔ mɔdɛŋ ni ole bɔ ni otooi lɛ yɔɔ” Iɛ jeee kɛha mumɔŋ tookwɛlɔi Iɛ pɛ kɛkɛ; eyɛ kɛha Kristofoi fɛɛ. Emaa sɛɛnamɔ ni yɔɔ wɔhiɛ ni aaasɔ nɔ ni wɔyɔɔ yɛ niyenii kɛ hehaa nɔ gbɛfaŋ kɛtsɔ ekaa, kɛ mɔdɛŋbɔɔ kɛ nitsumɔ, kɛ hiɛnɔkamɔ akɛ Nyɔŋmɔ shiŋ wɔ efolo kɔkɔɔkɔ Iɛ nɔ lɛ nɔ mi. (Lala 37:25; 2 Tesalonikabii 3:8,12; Hebribii 13:5) Kɛ okɛ Abɛi 27:23-27 to ŋaawoo ni yɔɔ Luka 12:15-21 kɛ 1 Timoteo 6:6-11 Iɛ he lɛ, wɔnaa bɔ ni ŋaawoo ni Nyɔŋmɔ kɛhaa yɛ enɛ he lɛ etee nɔ pɛpɛɛpɛ ni etsakeee lɛ faŋŋ. No hewɔ lɛ wɔteŋ mɔ fɛɛ mɔ baanyɛ akane Abɛi 27:23-27 ekoŋŋ, ni ebi lɛ diɛŋtsɛ ehe akɛ, ‘Ani mikɛ enɛ miito mitsui mli ni mikɛmiitsu nii yɛ mi daa gbi shihilɛ mli?’
[He ni Mfoniri ni yɔɔ baafa 31 lɛ Jɛ]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.