Be ni Amɛkaneɔ kɛ Bɔ ni Amɛnaa He Sɛɛ Amɛhaa
Leebi Maaŋkpa:
Gbalashihilɛ mli hefatalɔi, ni mɛi enyɔ lɛ fɛɛ shĩɔ shia kɛyaa nitsumɔ lɛ kpɛ amɛyiŋ akɛ amɛbaate shi mra aaafee minitii nyɔŋma fe be ni amɛteɔ shi daa leebi lɛ, koni amɛkɛ be lɛ akane Biblia lɛ kutuu dani amɛkɛ oyaiyeli ashi shia. Nɔ ni amɛkaneɔ lɛ haa amɛnaa hegbɛ kɛhaa sanegbaa kpakpa kɛ amɛshi shia lɛ.
Onukpa ko ni yɔɔ Nigeria lɛ kɛ gbɛjianɔ ni ato kɛha Teokrase Sɔɔmɔ Skul lɛ tsuɔ nii akɛ nɔdaamɔ nɔ kɛha weku Biblia kanemɔ yɛ eshia. Amɛkaneɔ efã ko daa gbi kɛ amɛkwɛ gbi lɛ ŋmalɛ lɛ amɛgbe naa, ni amɛfɔɔ nakai feemɔ leebi. Ajaa ahaa gbekɛbii lɛ ni amɛkaneɔ hei ni atsɔɔ akɛ akane lɛ fãi komɛi. Kɛkɛ lɛ aha amɛ hegbɛ koni amɛkɛbi saji yɛ kukuji ni akane lɛ ahe.
Shianyɛ ko ni yɔɔ Japan lɛ kaneɔ Biblia muu lɛ fɛɛ shikome daa afi kɛjɛ 1985 kɛbaa. Egbɛjianɔtoo ji ni ekane nii aaafee minitii 20 kɛmiishɛ 30, ni ejeɔ shishi leebi 5:00 daa gbi. Ewie yɛ sɛɛnamɔi ni ejɛ mli lɛ he akɛ: “Ewaje mihemɔkɛyeli waa. Eyeɔ ebuaa mi ni mihiɛ kpaa mihela lɛ nɔ ni mikɛ mijwɛŋmɔ maa Paradeiso hiɛnɔkamɔ lɛ nɔ.”
Nyɛmi yoo ko ni esɔmɔ akɛ gbɛgbalɔ afii 30 sɔŋŋ, shi ewu jeee Odasefonyo lɛ, teɔ shi ŋmɛji enumɔ daa leebi ni ekaneɔ Biblia lɛ. Egbɛjianɔtoo lɛ biɔ ni ekane baafai baafee ejwɛ yɛ Hebri Ŋmalɛi lɛ amli, kɛ yitso kome yɛ Kristofoi a-Hela Ŋmalɛi lɛ amli, kɛ kuku kome hu kɛjɛɔ Abɛi lɛ amli. Ekaneɔ Biblia muu lɛ fɛɛ egbeɔ naa daa afi, kɛjɛ 1959 kɛbaa. Ewie akɛ: “Minikanemɔ nɛɛ eha minuɔ he akɛ Yehowa sumɔɔ mi waa . . . Mina hewalɛwoo, miishɛjemɔ kɛ jajemɔ.” Ekɛfata he hu akɛ: “Biblia lɛ kanemɔ tamɔ nɔ ni Yehowa miiwo mishihilɛ mli hewalɛ hee daa gbi.”
Nyɛmi yoo ko ni kase anɔkwale lɛ yɛ maŋ nɔ he ni atsi Yehowa Odasefoi anitsumɔ naa yɛ lɛ, yɛ wu hu ni teɔ shi woɔ ehemɔkɛyelii lɛ. Enyɛɔ etsuɔ e-Biblia kanemɔ lɛ he nii kɛjɛɔ Ju kɛyashiɔ Sohaa, kɛjɛ leebi 6:00 kɛyashi 7:00. Enɛ ewo lɛ hewalɛ yɛ emli gbɛ. Beni etsɔɔ bɔ ni enikanemɔ lɛ esa ehe eha lɛ, ewie akɛ: “Ehaa wɔnaa suɔmɔ wɔhaa Yehowa kɛ Yesu ni wɔhiɔ shi kɛ miishɛɛ, kɛ wɔnaagbai kɛ jaramɔ shihilɛi lɛ po, ejaakɛ wɔle akɛ Yehowa shiwoi lɛ baaba mli kɛ̃.”
Nyɛmi yoo ko ni tee Gbɛgbamɔ Sɔɔmɔ Skul lɛ eko lɛ tswa efai shi akɛ ekɛ ŋaawoo ni akɛha amɛ yɛ jɛmɛ, akɛ amɛha Biblia kanemɔ afee amɛ daa gbi nifeemɔ lɛ baatsu nii. Kɛjɛ shishijee lɛ, kulɛ enyɛɔ ekaneɔ kɛjɛɔ leebi 5:00 kɛyashiɔ 6:00. Beni nitsumɔ mli tsakemɔ ko ni ba lɛ fite egbɛjianɔtoo nɛɛ, lɛ hu etsake kɛtee gbɛkɛ 9:00 kɛyashi 10:00. Beni shihilɛ kroko ni mli wa te shi lɛ, ewie akɛ, “Mitee nɔ mitsake migbɛjianɔtoo lɛ yɛ shihilɛ lɛ naa.”
Aaafee Shwane Mli:
Nɔ ni heloonaa nyɛmimɛi yei enyɔ ni amɛji Brazil Betel weku lɛ mli bii lɛ fɔɔ feemɔ ji akɛ, amɛkaneɔ Biblia lɛ kutuu aaafee minitii 20 daa gbi, kɛ amɛye nii amɛgbe naa shwane. Amɛkane Biblia muu lɛ fɛɛ aaashɛ shii 25 sɔŋŋ; kɛlɛ, amɛŋma akɛ: “Wɔnaa nɔ ko hee be fɛɛ be, no hewɔ lɛ Biblia lɛ kanemɔ ejeee wɔtsine kɔkɔɔkɔ.”
Nyɛmi yoo oshijafonyo ko ni yɔɔ Japan lɛ na akɛ, eyɛ mli akɛ atsɔse lɛ akɛ Odasefonyo moŋ, shi eleee Ŋmalɛi lɛ amli jogbaŋŋ; beni ebatsɔ gbɛgbalɔ lɛ, ekpɛ eyiŋ akɛ ebaakane Biblia lɛ daa gbi. Agbɛnɛ ekaneɔ he ni ato kɛha Teokrase Sɔɔmɔ Skul lɛ yɛ be mli ni efaa gbɛ kɛyaa helatsamɔ he kɛha tsofafeemɔ lɛ, gbi kome daa otsi. Sɛɛ mli, kɛ eba shia lɛ, ebataoɔ nibii amli babaoo efataa he. Kɛmiiba otsi lɛ naagbee gbɛ lɛ, ekaneɔ Biblia lɛ ekoŋŋ efataa he, ni ehalaa emli woji lɛ yɛ be ni akɛŋmala lɛ anaa, ni ekaneɔ.
Amrɔ nɛɛ, gbekɛ ko ni eye afii 13, ni ekane Biblia muu lɛ fɛɛ shii etɛ momo lɛ miikane yitso kome daa gbi, kɛ ejɛ skul eba shia. Taakɛ ewie lɛ, enɛ eye ebua lɛ ni “ena suɔmɔ babaoo eha Yehowa.”
Odasefonyo ko ni bɛ deka kwraa akɛni eji nitsulɔ, kɛ onukpa, kɛ wu, kɛ tsɛ hu lɛ, tswaa Biblia kasɛt ni eboɔ toi beni ekɛ oketeke faa gbɛ kɛyaa nitsumɔ lɛ. Kɛkɛ lɛ, kɛ eba shia lɛ, lɛ diɛŋtsɛ esaa ekane he ni ebo toi lɛ ekoŋŋ.
Kɛfata lɛ diɛŋtsɛ enikanemɔ lɛ he lɛ, gbɛgbalɔ ko ni yɔɔ France lɛ tswaa Biblia kasɛt ni eboɔ toi beni ehoɔ nii, beni ekudɔɔ etsɔne, beni ekɛ jaramɔ shihilɛ ko ekpe, aloo eboɔ toi kɛjieɔ ehiɛtserɛ kɛkɛ.
Gbɛgbalɔ ko ni eye afii 21, ni ejɛ Japan lɛ kaiɔ akɛ emami nyɛ enɔ akɛ eye mumɔŋ niyenii ko daa gbi, ni kɛjɛ be mli ni eye afii etɛ kɛbaa nɛɛ, ekaneɔ Biblia lɛ daa gbi, eyɛ mli akɛ jeee yɛ be kometoo lɛ nɔŋŋ mli. Kɛ ekane he ni ehala kɛha gbi lɛ egbe naa lɛ, ekɛfeɔ oti ni ma ehiɛ akɛ ebaasaa ekane kukuji pɔtɛɛ komɛi ekoŋŋ, kɛkɛ lɛ eŋɔ minitii fioo ko ekɛti nɔ ni ekane lɛ mli yɛ eyitsoŋ.
Odasefonyo kroko, ni ji gbɛgbalɔ hu ekane Biblia muu lɛ fɛɛ aaafee shii nyɔŋma yɛ afii 12 ni eho lɛ mli. Ewu heee yeee, no hewɔ lɛ etoɔ enikanemɔ lɛ he gbɛjianɔ kɛhaa shwane.
Gbɛkɛnaashi:
Onukpa kɛ daa gbɛgbalɔ ko ni yɔɔ Japan, ni kaneɔ e-Biblia lɛ daa gbɛkɛ dani eyawɔɔ lɛ, efee enɛ aahu afii kpaanyɔ nɛ. Ewie akɛ: “Misumɔɔ ŋmalɛi ni tsɔɔ bɔ ni Yehowa susuɔ, bɔ ni enuɔ saji ahe ehaa, kɛ bɔ ni etsuɔ shihilɛi ahe nii ehaa lɛ jogbaŋŋ diɛŋtsɛ. Kɛtsɔ ŋmalɛi nɛɛ anɔjwɛŋmɔ nɔ lɛ, eye ebua mi ni mikɛ Yehowa susumɔi efee minɔ, ni miyeɔ mibuaa minyɛmimɛi hii kɛ yei Kristofoi lɛ kɛ miweku lɛ mli bii.”
Onukpa ko ni yɔɔ France lɛ kaneɔ Biblia lɛ ŋmɛlɛtswaa kome daa gbɛkɛ, kɛjɛ 1979 kɛbaa. Bei pii lɛ, egbeleɔ shishitsɔɔmɔi enumɔ loo ekpaa mli eshwieɔ ehiɛ ni ekɛtoɔ he ekwɛɔ. Ewie akɛ enikanemɔ jogbaŋŋ nɛɛ eye ebua lɛ ni ena “bɔ ni eeefee ekɛ Biblia mli nilee atsu nii yɛ daa gbi shihilɛi amli.” Enɛ eye ebua lɛ ni enyɛɔ ejɛɔ Ŋmalɛi lɛ amli ekɛ ŋaawoo ni mɔɔ shi jogbaŋŋ haa.
Afii 28 sɔŋŋ nɛ, ni nyɛmi nuu ko ni jɛ Nigeria lɛ kɛfee esu akɛ daa gbɛkɛ lɛ, ebaakane Ŋmalɛ ni akɛha yɛ Ŋmalɛi lɛ Amli ni Wɔɔkwɛ Daa lɛ mli kɛha ehesusumɔ enɔ jetsɛremɔ leebi lɛ. Kɛfata he lɛ, ekaneɔ Biblia mli yitso ni ajie ŋmalɛ lɛ kɛjɛ mli lɛ fɛɛ. Beni ebote gbalashihilɛ mli lɛ, etsa nɛkɛ nifeemɔ nɛɛ nɔ, ni ekɛ eŋa kaneɔ ni amɛsusuɔ emli sane lɛ he.
Gbekɛ ko ni yeko afii nyɔŋmai enyɔ, ni efɔlɔi jeee Odasefoi lɛ, kɛfee esu akɛ ekɛ minitii enumɔ kɛmiishɛ nyɔŋma baakane nii daa gbɛkɛ dani eyawɔ. Nɛkɛ bei nɛɛ jara wa waa kɛha lɛ, ni esɔleɔ dani ekaneɔ ni esɔleɔ ekoŋŋ hu kɛ ekane egbe naa. Oti ni ekɛma ehiɛ ji ni ele shɛɛ sane ni Yehowa fã Biblia ŋmalɔi lɛ ateŋ mɔ fɛɛ mɔ ni eŋma lɛ.
Nyɛmi nuu ko ni ebote gbalashihilɛ mli, ni eyɛ Betel sɔɔmɔ mli lɛ wie akɛ ekaneɔ Biblia lɛ egbeɔ naa shikome daa afi, yɛ afii kpaanyɔ ni eho lɛ mli. Ekɛ minitii 20 kɛmiishɛ 30 kaneɔ dani eyawɔɔ gbɛkɛ. Kɛji etɔ lɛ waa po lɛ, enaa akɛ kɛ eyakã shi ni ekaneko lɛ, enyɛɛɛ ewɔ. Esa akɛ ete shi ni ebatsu nakai mumɔŋ hiamɔ nii lɛ he nii.