Namakinan te Mweeraoi Ngkai ao Karekean te Mweeraoi n Aki Toki

BUKIN tera bwa e burenibwai reken te mweeraoi, ao ngkana e reke, e a manga aki tei maan? Tao ibukina bwa iangoan te mweeraoi iroura e boboto i aon te iango ni mii, are ti kaatuua iai taekan bwaai aika ti tangiri, e ngae ngkai a kangaanga rekeia iroura? Iango n aron akanne a kona n atongaki bwa bon tii taiani mii.

Te iango ni mii e kariaia ana iango te aomata bwa e na kitana te maiu ae koaua ma karuanikaina nako, ao n rin n te maiu ae tamaroa ma ni mweeraoi, are e kaakeai bongan bwaai aika bubuaka ao ma ni kaakeai bongan bwaai aika a na urua tamaroan te mii anne. Ma karuanikain te maiu ni koaua, e aki toki n iraei kukureia aomata ake a iangoia bwa aongkoa a a tia n namakina te mweeraoi.

Ti na nora ngkai te anga teuana ae a uaiakinna aomata ibukin karekean mweeraoia, ae te tabo are a maeka iai. N aron anne, tabeman a mataiakina te maiu n te kaawa ae bubura, bwa aongkoa e kona n reke iai te kakukurei, te bwakabwai ae bubura, ao auti ni maeka aika rangi n tamaroa. N taraana, e kona n reke te mweeraoi ae e a kaman kakaantaningaki iai. Ma e boni koaua te iango aei?

Te Koaua bwa E Kona n Reke te Mweeraoi ni Kaawa Aika Bubura?

N aaba aika tabe n rikirake, katikan nanoia aomata nakoni kaawa aika bubura e a boutokaki ni katanoata n anai nano. Botaki aika boutokai katanoata aikai, a bon aki tabe ma mweeraoim, ma a tii tabe ma aia bitineti. A karabai kangaangan te maiu aei, ao a baka ni kaotiota te mweeraoi. Mangaia are te mweeraoi e reitaki ma aia bwai ake a katanoatai, ao te kaawa ae bubura.

Iangoa te katoto aio. Taan tautaeka ni kaawan Aberika Maeao ae bubura teuana, a katei baaba ni katanoata ake a kabwarabwaraa bwa te moko bon akea okorona ma kabuekan te mwane are reke man te mwakuri korakora. Anne teuana mwakoron te waaki ni katanoata ibukin kauringakia kaaina bwa a na aki moko. Taabo ni karao tikareti ma taani kabooi nako, a kaitarai katanoata aikai, n aroia ni karaoi baaba ni katanoata aika anai nano, aika a kaotiota taamneia taani moko aika kukukurei ao a nakoraoi maiuiia. I rarikin naba anne, te kambwana n tikareti teuana e angania taani mwakuri iai aia kaboraoi ao bwaraia aika kantara, ao e tuangia bwa a na tibwatibwai tikareti nakoia rooro-n-rikirake ni kaungaia bwa a na “kataa” te moko. A mwaiti i buakoia rooro-n-rikirake aikai aika roko man kaawa ake i buki, ake a uarereke aia atatai nakon aanga n anainano aikai, ao ai ngaia are a mwane iai. A a riki bwa aomata aika baba ni moko. Rooro-n-rikirake aikai a roko ni maeka n te kaawa ae bubura bwa a na karekei mweeraoia ibukin buokaia aia utu ke ibukin karekean aia tianti. Ma n onean mwin anne, a bakataei aia mwane n aki akaka, are a riai ni kabanei ni baika manena.

Katanoata ake a kaotiota bannan te maiu ae kakukurei ni kaawa aika bubura, a aki nako mairouia taani bitineti n tii ngaiia. Tao a nako mairouia aomata ake a mwaewe nakon te kaawa ae bubura, ma a maamaa ni manga okira aia kaawa. Ibukin rawaia n ataaki bwa a kabwakaroro, a kamoamoa ibukin mweeraoia ao tiaia are a uaiakinna are a a tia ni karekea n te kaawa ae bubura. Ma taraan aroia ni maiu e kaotia bwa akea rakan nakoraoin maiuia ae ngkai nakon are mai imwaina, ao e uarereke aia mwane n aroia naba angiia taani maeka ni kaawa aika bubura.

E bon riiriki ni kaawa aika bubura ae aomata ake a tibwa roko ni kakaaei mweeraoia, a mwane n aaro ni babakanikawai. Bukin tera? Ni koauana, e aki reke aia tai n iraorao ma aomata tabemwaang iai ao a raroa nako ma kaain aia utu. Mangaia are akea ae na buokiia ni kararoai bwaai ni kamwane, aika a na anai nanoia nakon te mataai ni kanibwaibwai ae maiuakinaki ni kaawa aika bubura.

E aki mwane Josué n te moko. I rarikin naba anne, e a moanna n ataia bwa e aki kona n tokanikai i aoni kangaangan te maiu n te kaawa ae bubura. Te bwai ae te kabanea n raoiroi ae kona n reke irouna n te kaawa ae bubura, bon tii taiani mii aika aikoa koro bukiia. E ataia bwa e aki kona n reke irouna te mweeraoi ni koaua n te kaawa ae bubura, ao e bon aki-tau n tiku iai. E taonaki n namakinan te bwarannano, te kamangoraki, ao te kabwakaroro, ao n tokina e kananorinanoa ao e okira ana kaawa ae uarereke.

E bon raraoma ngkoa bwa e ataia ae e na ngareakinaki. Ma n onean mwin anne, ana utu ao raoraona ni koaua, a butimwaeia ma te kukurei. Aia tangira ana utu, te maiu are e taneiai iai n ana kaawa, ao aia tangira raoraona i nanon te ekaretia ni Kristian, e buokia n namakina te mweeraoi ae korakora riki nakon are e reke n te kaawa ae bubura, ike kaantaninga aika raraoi iai, a oneaki nakon iango aika karuanikai. E mimi ngke e noria bwa ana mwakuri korakora ma tamana n te tawana, e karekea te mwane ae mwaiti riki nakon are e kona n reke irouna ngke e mena n te kaawa ae bubura.

Tera Oin Raoi te Kangaanga n te Mwane?

E na karekea te mweeraoi nakoim te mwane? E taekina aei Nei Liz mai Kanata: “Ngke te ataei ngai ao I aki toki n iangoia ae e kainaaomatako te mwane man te raraoma.” E tangira ma te mwaane temanna ae e bati ana mwane ao a waekoa ni mareaki. E reke irouna te mweeraoi? E reitia ni kangai: “Ngke ti mare, ao iai ara auti ae rangi n tamaroa, ao iai naba uowaa ara motokaa, ao ti kona ni kabooi bwaai ni kabane ake ti tangiri, n ikotaki naba ma te boborau ao ai te kakibotu. Ma e kamimi bwa I teimatoa n raraomaeakina te mwane.” E kabwarabwaraa bukina ni kangai: “Ti rangi n raraomaeakina buan kaubwaira. E taraa n ae rawatan ara mwane, e a kauarerekea riki mweeraoira. E aki kainaaomataira te mwane man te raraoma ao te tabeaianga.”

Ngkana ko taku bwa e aki-tau am mwane ibukin mweeraoim, ao titirakiniko bwa ‘Tera oin raoi te kangaanga iai? Aki-taun am mwane, ke aki-taun rabakaum ni kataumwane?’ E taku Nei Liz ni kaineti ma aroarona rimoa: “I ataia ngkai bwa oin te kangaanga n te utu ngke te ataei ngai, bon te aki-rabakau ni kataumwane. Ti bobwai n te taarau, ao ibukin anne ti a karawawataki n taian taarau are e a karika tabeaiangara.”

Ni boong aikai, Nei Liz ao buuna a namakina te mweeraoi ae bati, e ngae ngke e a uarereke riki mwaitin aia mwane. Ngke e a reke irouia te koaua man ana Taeka te Atua, a aikoa manga ongongora n aia taeka n anainano aomata ibukin te mwane, ao a moana ongoraeia nakon taeka n rabakau mairoun te Atua, n ikotaki naba ma ana taeka aikai: “Ma ane ongo i rou ao e na maeka raoi, ao e na rau n aki maka kaina.” (Taeka N Rabakau 1:33) A tangiria bwa e na manena riki maiuiia nakon are e na tii bati aia mwane. Ngkai, Nei Liz ma buuna a karaoa te mwakuri ni mitinare n te aba ae raroa nako, ao a reireinia aomata aika kaubwai ao aika a kainnano, ae Iehova ae te Atua e na waekoa ni karokoa te mweeraoi ni koaua ni kabutaa te aonnaba. Te mwakuri aei, e karekea te raunnano ae bati n ikotaki ma te korakora ae boto i aon te kaantaninga ae raoiroi riki ao iango aika kakawaki, ma tiaki man te mwane.

Uringa te koaua aei: E manena riki te kaubwai iroun te Atua, nakon te kaubwai ni bwain te maiu aei. Te Baibara e kaatuua riki taekan karekean taraakim ae raoiroi iroun Iehova, ao tiaki te kaubwai. Ti kona ni kateimatoaa taraakira anne ngkana ti kakaraoa nanon te Atua ma te nano n onimaki. E kaungaira Kristo Iesu bwa ti na “toronibwai n ana bwai te Atua” ao ni kaikoa “te kaubwai i karawa.”​—Ruka 12:21, 33.

Tera Nakoam ae Ko Uaiakinna?

Ngkana ko kaririaki bwa ko na iangoia bwa karekean te nakoa ae bubura boni ngaia reken te mweeraoi, ao titirakiniko ni kangai: ‘Antai ae e a tia n reke mweeraoina man te nakoa ae bubura? N ningai ae N na roko iai?’ Te nakoa ae raoiroi e na anganiko te namakin ae aki-koaua ibukin te mweeraoi, ao e kona ni mwamwanaiko ke ni kabwakako n te aro ae karuanikai.

Bwaai aika riiriki a kaotia bwa e bati riki te mweeraoi ae kona n reke man te ara ae raoiroi iroun te Atua, nakon te ara ae raoiroi irouia aomata. Bon tii Iehova ae kona n anganira te bwaintangira ae te maiu are aki toki. E irekereke iai korean arara tiaki n aia boki bwakuaku, ma n ana boki ni kamaiu te Atua.​—Te Otinako 32:32; Te Kaotioti 3:5.

Ngkana ko katinanikui kaantaninga aika aki kona ni koro bukiia, ao tera aroarom ni koaua ngkai, ao tera te koaua ni kaineti ma bwaai aika ko kona ni karekei nakon taai aika a na roko? Akea ae kona ni karekei bwaai ni kabane ake e tangiri. E taku te Kristian ae wanawana temanna: “A aki kona n reke iroum bwaai ni kabane ake ko tangiri, ma ko riai n rinea ae kona n reke iroum.” Karekea am tai teutana ni wareka te rongorongo ae mena n te bwaoki ae “Te Karaki ae Tataekinaki i Benin.”

Kaekai titiraki aikai: Tera te tia ae kakawaki i nanoni maiuu? Tera te kawai ae e boni kona ni karokoai raoi iai? I a tabe n toua te kawai ae abwabwaki ae karuanikai? Ke tera tiau ae riai ae I kona n roko iai are e na kai reke irou ngkana I kabebetea kawaiu?

Imwin ana reirei Iesu i aoni kabotauan bwaikorakin te maiu aei ma bwaai n taamnei, ao e taekinna bwa e riai te mata n “raoiroi,” ke ni ‘katuruturua taraan te bwai teuana.’ (Mataio 6:22) E katereterea raoi bwa bwaai aika kakawaki riki ni maiura, boni bwaai n taamnei ao tiia aika a reitaki ma aran te Atua ao ana Tautaeka n Uea. (Mataio 6:9, 10) A aki rangi ni kakawaki bwaai ake tabeua, ao a aki riai ni katuruturuaki.

A mwaiti kai n rawetaamnei ni boong aikai aika a mwamwakuri i bon irouia ni kabotoi aia rawerawe i aoni baika a raroa ao ni kaan naba. Anne aroarom? Te koaua bwa bwaai ni kabane ake ko “katuruturui” taraaia a bane ni kakawaki, a tangiraki iroum, ao a kona naba n reke iroum ngkana ko kabatiaa iaiangoakiia? Ngkana ngaia anne, ao kakawakin te bwai are a uaiakinna Kristian are te Tautaeka n Uea, e na kona ni bua ibukina bwa ko katuruturui taraakin bwaai aika bati. E kangai ana taeka ni kaungaunga Iesu: “Ma kam na ukoukora moa uean te Atua ma ana raoiroi; ao a na bane n raonaki baikai nako imi.”​—Mataio 6:33.

Te Mweeraoi Ngkai ao n Aki Toki

Tao ti bane n tangiri bwaai aika raraoi riki ibukira ao ibukia raora aika tangiraki. Ti kairoroaki bwa ti na kauarerekei mwaitin tiara aika ti boni kona n roko iai, ibukina bwa ti aki-kororaoi, ti maeka n te aonnaba ae aki-kororaoi, ao a kimototo maiura. E kabwarabwaraa aei te tia korea te Baibara, ngaa ma ngaa ririki n nako: “I oki, ao I nora te aro aei i aan taai, ba tiaki aia bwai akana biri mwaka te tokanikai n te kabobirimwaka, ao tiaki naba aia bwai akana korakora te tokanikai n te buaka, ao tiaki naba aia bwai akana rabakau te amarake, ao tiaki naba aia bwai aomata aika wanawana te kaubwai, ao tiaki naba aia bwai akana atatai te akoaki; ma a ti roko naba aia bong, ma aroia aika aki ataki, i rouia ni kabaneia.”​—Te Minita 9:11.

N taai tabetai ti kona n rangi ni mwaninga nako ni bwaikorakin te maiu aei, n te aro are ti a mwanuokinna bwa tera raoi aroarora ao baikara bwaai aika ti boni kainnanoi ibukin reken te mweeraoi ni koaua. Iangoi taeka n rabakau aikai aika koreaki rimoa: “Ane e tangira te mane ao e na aki toki nanona; ane e tangira te kaubai ao e na aki reke arona iai. Bon te bai ae akea manena. E rawa ni matu te tia makuri ae e karako ke e bati kanana, ma e nibwaraa te kaubai i bukini maitin ana bai.” (Te Minita 5:9, 11, BK) Tera ae ko onimakinna ibukin mweeraoim?

Ko kona ni manga bitii am babaire, ngkana e kuri n titeboo aroarom ma aroaron Josué? Te koraki ake a tangiriko a na boutokaiko, n aroia ana utu ma raoraon Josué ake n te ekaretia ni Kristian. Tao ko na kunea te mweeraoi ae bati riki n taabo aika mangori ike a mena iai te koraki aika tangiriko, nakon te kaawa ae bubura ike a na kamwaneko iai aomata.

Ngkana e a rangi n tau am bwai, n aroia Nei Liz ma buuna, ko kona ni bita aroarom teutana bwa ko aonga ni kabanea riki am tai ao korakoram ibukin buokaia aomata aika kaubwai ao aika raarikin, n reiakinia taekan te Tautaeka n Uea ae e na karekea te mweeraoi ni koaua nakoia aomata?

Ngkana ko a tabe n uaiakina te nakoa ae bubura, tao ko na kan tirotiroiko bwa tera ae kairiko nakon anne. Te koaua bwa bwaai ake a reke iroum a kona ni kanakoraoa riki maium, ma e ngae n anne, ko kona naba ni katuruturua taraakin te Tautaeka n Uea, ae e na karekea te mweeraoi ae teimatoa? Uringa ana taeka Iesu: “E kakabaia riki te anga nakon te anganaki.” (Mwakuri 20:35) Ko na namakina te mweeraoi, ngkana ko iriri n ana mwakuri nako te ekaretia ni Kristian.

Te koraki ake a onimakina raoi Iehova ao ana Tautaeka n Uea a na namakina te mweeraoi ngkai, ao a kariariaa te mweeraoi ae e na taabangaki n te tai ae e na roko. E taku te tia areru: “I kaki Iehova i matau n aki toki: Ngkae E memena Iehova i angaataiu, ao N na aki mwemwe. Ma ngaia ae e kimareirei nanou, ao e kakatonga neboau: Ao ane e na maeka raoi rabatau ni kaantaninga.”​—Taian Areru 16:8, 9.

[Te bwaoki/Taamnei n iteraniba 6]

Te Karaki ae Tataekinaki i Benin

E bati n tataekinaki te karaki aei, ma e bibitaki rongorongona. N taai aika tibwa nako, e karakina aei te unimwaane temanna nakoia rooro-n-rikirake i Benin, Aberika Maeao.

E okira mwengana te tia akawa temanna ni waana, ao e butimwaeaki iroun te bwakuaku mai tinaniku are e roko ni buoka te waaki ni bitineti n te aba ae tabe n rikirake aei. E titirakina te tia akawa te mwaane aei bwa tera bukina ngkai e moan taai n oki man akawana. E taku te tia akawa bwa e kona ni kamaanna riki i taari, ma e a oki ibukina bwa e a rangi n tau mwaitin konana ibukin ana utu.

“Ao tera ae ko kakaraoia ni mwaawan am tai?” e titiraki te mwaane arei.

E kaeka te tia akawa: “I akawa teutana. I takakaro ma au ataei. Ti matu ngkana e a rangi ni korakora te kabuebue. I katairiki ma au utu, ao imwina I katangitang ma raoraou, ao ai aroarou naba anne.”

E karina ana taeka te bwakuaku arei n taku: “Noria, e reke au beeba ae bubura man te kuura ae rietata ao I a tia n neneri waaki akanne. I kani buokiko. Ko riai ni kamaaniko riki n akawa, bwa e aonga n reke am mwane ae bati, ao n te tai ae waekoa ko na kona ni kabooa waam ae bubura riki nakon aei. Ko na kona ni karekea riki te mwane ae bati man waam ane bubura anne ao n te tai ae aki maan, e na mwaiti am nna ni booti n akawa.”

“Ao imwina?” e kan ataia te tia akawa.

“Imwina, n onean mwin are ko na kabooa nako konam nakoia bitineti aika uarereke, ko kona ni karaoa am boraraoi ma bitineti aika bubura, ke ko kona naba ni moana am bitineti i aon te iokinibwai n te ika. Ko na kona ni kitana am kaawa ao n nako Cotonou, ke Paris, ke New York, ao ni waakina am bitineti mai iai. Ko na kona ni karina am bitineti anne n te stock market bwa ko aonga ni karekea am mwane ae iraua te mirion.”

“Tao e na maanra karekean anne?” e titiraki te tia akawa.

“Tao 15 nakon 20 te ririki,” e kaeka te mwaane arei.

“Ao imwina?” e reitia nako te tia akawa.

“A nang mraraiko uaan am mwakuri,” e kabwarabwaraa te bwakuaku arei. “Ao imwina ko na ritaea. Ko na kitana te kaawa ae bubura are korakora iai te katabetabe ao n okira te kaawa ae raroa nako man rau.”

“Ao tera ngkanne ae e nang reke?” e titiraki te tia akawa.

“E na reke ngkanne am tai n akawa teutana, n takaakaro ma am ataei, ni matu ngkana e korakora te kabuebue, ni katairiki ma am utu, ao ni kakatangitang ma raoraom.”

[Taamnei n iteraniba 7]

E karekea te mweeraoi te karikirakeaki n te mwakuri?

[Taamnei n iteraniba 8]

A rangi n tabe ma mweeraoim raom ni Kristian