Mwakoro Tebwi Ma Uoua
Nanon Am Babetito
1. Bukin tera bwa ti bon riai n tabeakina te babetito n te ran?
E BABETITOAKI Iesu n te ririki 29 C.E., ao e kateboaki rabwatana ni kabane n te ran iroun Ioane te tia Babetito, n te Karaanga are Ioretan. E mataku Iehova ao e kaota kukurein nanona iai. (Mataio 3:16, 17) E kaota te banna ni katoto Iesu nakoia taan rimwina ni kabane bwa a na karaoia naba. Tenua ma te iterana te ririki imwina, ao e anga ana kaetieti Iesu nakoia taan rimwina ni kangai: “I anganaki te mwaka ni kabanea i karawa ao i aonaba. Ma ngaia ae kam na nako ni kakiritiania botanaomata ni kabaneia, ni babetitoiia nako nanon aran te Tama ma te Nati ma te Tamnei are Raoiroi.” (Mataio 28:18, 19) Ko a tia ni babetitoaki n aron ae e tua ikai Iesu bwa e na karaoaki? Ngkana ko tuai, ko a tauraoi ni karaoia?
2. Baikara titiraki aika kaineti ma te babetito, ake a riai ni kaekaaki?
2 E rangi ni kakawaki bwa a na mataata raoi i aon te babetito aomata ni kabaneia aika a kani beku iroun Iehova ma ni maiu n ana aonnaba ae boou ae raoiroi. Aikai titiraki aika riai ni kaekaaki: Titeboo nanon te babetito ni Kristian ni boong aikai ma ana babetito Iesu? Tera ae nanonaki n te babetito n “aran te Tama ma te Nati ma te Tamnei are Raoiroi”? Tera ae nanonaki ni maiuakinan ae boraoi ma nanon te babetito ni Kristian n te ran?
Babetito ake A Karaoaki Iroun Ioane
3. E kaineti nakoia antai ana babetito Ioane?
3 Tao onoua te namwakaina imwain babetitoakin Iesu, Ioane te tia Babetito e tataekina te rongorongo n rereuan Iutaia ni kangai: “Kam na rairi nanomi; ba e a kan roko uean te Atua.” (Mataio 3:1, 2) A ongo aomata te bwai are e taekinna Ioane ao a maiuakinna. A kaotiotii aia bure, a raraoma iai, ao a nakon Ioane bwa e na babetitoiia n te Karaanga are te Ioretan. E tii kaineti te babetito anne nakoia I-Iutaia.—Ruka 1:13-16; Mwakuri 13:23, 24.
4. Bukin tera bwa I-Iutaia ake n te moan tienture, a rangi ni kainnanoa te rairannano n te tai ae waekoa?
4 A rangi ni kainnanoa te rairannano I-Iutaia akekei. A a tia aia bakatibu ni karaoa te berita, are te boraraoi ae kakawaki i marenaia ma Iehova ae te Atua, n te Maunga are Tinai n te ririki 1513 B.C.E. Ma ibukin korakoran aia bure, a aki kakoroa bukin mwiokoaia ae kaineti ma te boraraoi anne, ao a kabuakakaki iai. E karuanikai aroaroia n ana bong Iesu. E a kaani koro bukin are e taetae ni burabetinna Maraki ae taekan “ana bong Iehova are kakanato ma ni kakamaku.” E roko raoi te “bong” anne n 70 C.E., ngke a kamaunaa Ierutarem ma ana tembora tautian Rom, ao I-Iutaia ake a raka mwaitiia i aon te mirion. Imwain te kamaunanakoaki anne, e a kaman kanakoaki Ioane te tia Babetito are e ingainga nanona ibukin te taromauri ae koaua, bwa e na “karekea te botanaomata ae e tauraoi i bukin [Iehova].” A riai n raraoma ibukin aia bure ni kaitaraa te Tua Mairoun Mote, ma ni butimwaea Natin te Atua ae Iesu, are ngaia ae e kanakoa Iehova nakoia.—Maraki 4:4-6; Ruka 1:17, BK; Mwakuri 19:4.
5. (a) E aera bwa e rawa Ioane ngke e roko Iesu bwa e na babetitoaki irouna? (b) Tera ae nanonaki n ana babetito Iesu?
5 E mena naba Iesu i buakoia te koraki ake a kawara Ioane bwa a na babetitoaki. Bukin tera? Ioane e ataia bwa akea ana bure Iesu ae e riai n raraoma iai, mangaia are e taku nakoina: “Boni ngai ae I riai ni babetitoaki iroum, ao ko a nakoiu?” Ma e kaokoro te bwai ae nanonaki n ana babetito Iesu. Ai ngaia are e kaeka Iesu ni kangai: “Tai rawa moa ngkai. E bon riai aei ba ti aonga ni kakoroa raoi te baire ae e eti.” (Mataio 3:13-15, BK) Ibukina bwa akea ana bure Iesu, ana babetito ngkanne bon tiaki kaotan te raraoma man te bure; ao e aki riai naba ni katabua maiuna nakon te Atua, kioina ngke e a kaaina te natannaomata ae e a kamani katabuaki nakon Iehova. Ma e okoro nanon ana babetito Iesu ngke ai 30 ana ririki, bwa e kaotia bwa e na kakoroa bukin ana kaantaninga Tamana are i karawa, ae onoti.
6. Tera aron ingaingan Iesu ni karaoan nanon te Atua?
6 Nanon te Atua ibukin Kristo Iesu, e irekereke iai te mwakuri ibukin te Tautaeka n Uea. (Ruka 8:1) E irekereke naba iai kareanakin maiuna n aomata ae kororaoi bwa te kaboomwi, ae e aanaki iai te berita ae boou. (Mataio 20:28; 26:26-28; Ebera 10:5-10) E kakawaki iroun Iesu nanon babetitoana n te ran. E aki kariaia bwa e na anaaki nanona nakoni bwaai tabeua. E teimatoa ni karaoa nanon te Atua ma ni moanibwaia tataekinan rongorongon ana Tautaeka n Uea Tamana, ni karokoa tokin maiuna i aon te aba.—Ioane 4:34.
Te Babetito n te Ran Ibukia Taan Rimwin Kristo
7. Tera ae a tuangaki Kristian bwa a na karaoia ae kaineti ma te babetito, man Bentekota 33 C.E. ni karokoa ngkai?
7 Taan rimwin Iesu rimoa a babetitoaki n te ran iroun Ioane, ao imwina, a kairaki nakon Iesu i aan te kaantaninga are a na kaaina te Tautaeka n Uea i karawa. (Ioane 3:25-30) A kakaraoa naba te babetito taan rimwina i aan ana kairiri Iesu, ao titeboo nanon babetito aikai ma ana babetito Ioane. (Ioane 4:1, 2) Ma ni moa man Bentekota 33 C.E., a a moana kakoroan bukin mwiokoaia ni babetito n “aran te Tama ma te Nati ma te Tamnei are Raoiroi.” (Mataio 28:19) E na rangi ni manena nakoim neneran anne.
8. Tera ae nanonaki n te babetito n “aran te Tama”?
8 Tera ae nanonaki n te babetito n “aran te Tama”? E nanona butimwaean arana, nakoana, mwaakana, ana kaantaninga, ao ai ana tua nako. Iangoa ae nanonaki ikai. (1) Ni kaineti ma arana, e taekina ae kangai Taian Areru 83:18: A na “ataiko, ae IEHOVA aram, ba bon ti Ngkoe Teuare Moan te Rietata i aonaba ni bane.” (2) Ni kaineti ma nakoana, e kangai te 2 Uea 19:15: “Iehova . . . , bon Atuaia botanaomatan aonaba ni kabaneia Ngkoe, ae bon ti Ngkoe.” (3) Ni kaineti ma mwaakana, e kangai Te Kaotioti 4:11: “Ara Uea ao Atuara, Ko riai n anganaki te neboaki ma te karineaki ma te mwaka: ba Ko karaoi bwaai ni kabane, ao bon iai baikai i bukin nanom, ao a karaoaki iai.” (4) Ti riai naba n ataia bwa Iehova bon te tia Anga te Maiu, are e kaantaningaia bwa e na kamaiura man te bure ao te mate: “Ana bwai Iehova te kamaiu.” (Taian Areru 3:8; 36:9) (5) Ti riai naba ni kakoauaa ae Iehova bon te tia Karao-tua ae Moan te Rietata: “Bon Iehova ara tia motiki-taeka, bon Iehova ara tia kariki-tua, bon Iehova ara uea.” (Itaia 33:22) Ibukina bwa e bane n tau nakoa akanne, ti a kaungaaki ngkanne n aei: “Ko na tangira Iehova ae Atuam n nanom ni kabanea, ao n tamneim ni kabanea, ao ni wanawanam ni kabanea.”—Mataio 22:37.
9. Tera ae nanonaki n te babetito n “aran . . . te Nati”?
9 Tera ae nanonaki n te babetito n “aran . . . te Nati”? E nanona kinaakin aran, nakoan, ao mwaakan Iesu Kristo. Arana ae Iesu e nanona “Iehova Bon te Kamaiu.” E reke nakoana ngkai boni ngaia Natin te Atua ae ana rikitemanna, ao ana moani karikibwai te Atua. (Mataio 16:16; I-Korote 1:15, 16) E tuangira taekan te Nati aei Ioane 3:16 ni kangai: “E tangiriia aomata te Atua n te aro ae E anga Natina ae te riki-temanna iai, ba e aonga n aki mate ane onimakinna, ma e na reke i rouna te maiu are aki toki.” Ibukina bwa e kakaonimaki Iesu ni karokoa matena, te Atua e kautia man te mate ao e kabatiaa mwaakana. E taekinna te abotoro Bauro bwa ‘E kabatiaa neboakin Iesu te Atua’ i aon bwaai ni kabane, ao e riki ni kauoman i aan Iehova. Anne bukina ae “a na bane ni katorobubua bubuaniwae . . . [ao] a na bane neewe n taku ba te Uea Iesu Kristo, ba E aonga n neboaki te Atua ae te Tama iai.” (I-Biribi 2:9-11) E nanonaki iai te aantaeka nakon ana tua nako Iesu, ake a roko mairoun Iehova.—Ioane 15:10.
10. Tera ae nanonaki n te babetito n “aran . . . te Tamnei are Raoiroi”?
10 Tera ae nanonaki n te babetito n “aran . . . te Tamnei are Raoiroi”? E nanona ataakin manenan te taamnei ae raoiroi ao aron mwamwakurina. Tera te taamnei ae raoiroi? Boni mwaakan Iehova ae mwamwakuri, are e kakabongana ni kakoroi bukin ana kaantaninga nako iai. E tuangia taan rimwina ni kangai Iesu: “N na butiia te Tama, ao Ngaia E na anganingkami te tia Buobuoki temanna, ba E na memena i roumi n aki toki, are te Tamnei ni koaua.” (Ioane 14:16, 17) Tera ae a na kona ni karaoia ni korakoran te taamnei aei? E a manga tuangia riki Iesu ni kangai: “Ane kam na anganaki te mwaka, ngkana E roko te Tamnei are Raoiroi i aomi: ao ane kam na riki ba taani kaotioti i bukiu i Ierutarem, ao i Iutaia ni kabanea, ao i Tamaria, ao ni karokoa tabon aonaba.” (Mwakuri 1:8) Rinanon te taamnei ae raoiroi, Iehova e kaira naba korean te Baibara: “E bon aki kanakomaiakaki te taetae ni burabeti n te tai teuana n nanon te aomata: ma a taetae aomata mairoun te Atua ngke a kairaki iroun te Tamnei are Raoiroi.” (2 Betero 1:21) Mangaia are ti kaota ataakin manenan ana mwakuri te taamnei ae raoiroi, n arora n reiakina te Baibara. Te kawai naba teuana ae ti kaota iai ataakin te taamnei ae raoiroi, boni man butiakin Iehova bwa e na buokira ni karikirakea “uaan te Tamnei,” n aron “te tangira, te kimareirei, te rau, te taotaonaki n nano, te atataiaomata, te raoiroi, te kakaonimaki, te nimamanei, [ao ai] te taubaang.”—I-Karatia 5:22, 23.
11. (a) Tera raoi nanon te babetito ae karaoaki n ara bong aikai? (b) E a kanga te babetito ni kabotauaki ma te mate ao te manga kautaki?
11 Ni moa man 33 C.E., moan aomata ake a boraoi babetitoakiia ma ana kaetieti Iesu aikai, bon I-Iutaia ao aomata ake a rairaki nakon te Aro n Iutaia. Imwina teutana, e a manga kaananauaki riki te kakabwaia ae okoro ibukin te riki bwa te tia rimwin Kristo, nakoia I-Tamaria. Imwina riki n 36 C.E., e a manga kaananauaki riki te wewete nakoia Tientaire ake a tuai ni korotobibiaki. A riai I-Tamaria ao Tientaire ni katabui maiuia nakon Iehova imwain babetitoakiia, bwa a na beku irouna bwa taan rimwin Natina. Aio raoi nanon te babetito ni Kristian ae tauaki ni karokoa naba taai aikai. Kateboan te rabwata ni kabanea n te ran boni bannan raoi ae nanonaki n te katabu aei, ngkai te babetito bon ai aron te aomata ae kaiiaki n te aro ni kaikonaki. Banen rabwatam i aan te ran ni babetitoam, e kaota matem ni kaineti ma arom are rimoa. Aerakem man te ran, e kanikinaea ae ko a manga maiu ibukin karaoan nanon te Atua. Te ‘babetito ae tii teuana’ e riai n rinanoaki irouia aomata ni kabane aika a riki bwa Kristian ni koaua. Ngkana a babetitoaki, a riki bwa taani Kakoauaa Iehova aika Kristian, aika katauaki bwa ana minita te Atua.—I-Ebeto 4:5; 2 I-Korinto 6:3, 4.
12. E irekereke ma tera te babetito ni Kristian n te ran, ao n te aro raa?
12 Te babetito aei bon te bwai ae rangi ni kakawaki ibukin kamaiuam i matan te Atua. N aron anne, ngke e a tia te abotoro Betero n taekina katean te ake iroun Noa, are e kamaiuaki iai ma ana utu rinanon te Ieka, e korea ae kangai: “Ao te babetito, are katotongan te ran arei,—ae tiaki kakiani kamwaran te rabata, ma kakaaeani mataniwin te nano ae raoiroi i matan te Atua,—e kamaiuingkami ngkai ni manga-utin Iesu Kristo.” (1 Betero 3:21) Rabwatan te ake bon kakoauan are e a tia ni kakaonimaki Noa ni karaoi mwakuri ni kabane ake e anganaki iroun te Atua. Imwin tian te ake, “e uruaki iai aon te aba are ngkekei, ngke e iekaki n te ran.” (2 Betero 3:6) “A kamaiuaki iai man te ran aomata ake . . . waniman maitia,” aika Noa ao ana utu.—1 Betero 3:20, BK.
13. E a kamaiuaki man tera te Kristian rinanon te babetito n te ran?
13 Ni boong aikai, aomata aika a katabui maiuia nakon Iehova ibukina bwa a onimakina Kristo are kautaki man te mate, a kaotiota tian karaoan anne n te babetito. A kakaraoa ae e tangiria te Atua mairouia aomata ni boong aikai, ao a kamaiuaki man te aonnaba ae buakaka aei. (I-Karatia 1:3, 4) A aikoa manga toua kawaia are a na kamaunanakoaki iai ngkana e mauna te waaki ae buakaka ae ngkai. A kamaiuaki man te kawai aei, ao a anganaki mataniwin nanoia aika raraoi mairoun te Atua. E karaui nanoia ana toro te Atua te abotoro Ioane ni kangai: “E kume ni mauna aon te aba ma kaibabaruna: ma ane kakaraoa ae E tangiria te Atua, ao e teimatoa n aki toki.”—1 Ioane 2:17.
Kakoroan Bukin Mwiokoara
14. Bukin tera bwa e bon aki kona ni karekea te kamaiuaki te babetito n tii ngaia?
14 Bon te kairua ngkana ti taku bwa te babetito n tii ngaia e kona ni karekea te kamaiuaki. E manena tii ngkana e a tia ni katabua raoi maiuna te aomata nakon Iehova rinanon Iesu Kristo, ao imwina, e kakaonimaki ni karaoa nanon te Atua ni karokoa te toki. “E na kamaiuaki ane e teimatoa ni karokoa te toki.”—Mataio 24:13, BK.
15. (a) Tera nanon te Atua ni boong aikai ibukia Kristian aika a a tia ni babetitoaki? (b) Tera ae ti riai n iangoia ibukin kakawakin te kakairi iroun Kristo i nanoni maiura?
15 Nanon te Atua ibukin Iesu, e irekereke naba ma aron Iesu ni kabongana maiuna i aon te aba, bwa e riai ni kareana maiuna n te mate. Ti riai n anga rabwatara nakon te Atua, ao ti riai ni kaakeai oin nanora n arora ni kakaraoa nanona. (I-Rom 12:1, 2) Ti bon aki karaoa nanon te Atua ngkana arona bwa ti katotonga naba aroaroia kaain te aonnaba n taai tabetai, ke ngkana ti kabotoi maiura i aon bwaikorakin te maiu aei, ma ni kabwarabae ni beku iroun te Atua. (1 Betero 4:1-3; 1 Ioane 2:15, 16) Ngke e titirakina Iesu te I-Iutaia temanna bwa tera ae e na karaoia bwa e aonga n reke irouna te maiu are aki toki, Iesu e kaota nakoina aron kakawakin maiuakinan te aroaro ni maiu ae itiaki. Ma e a manga katereterea te bwai ae kakawaki riki nakon anne, ae aomata nako a riai n riki bwa Kristian aika taan rimwin Iesu. E riai ni moanibwaiaki karaoan anne i nanoni maiura, ao ti aki riai ni moanibwai bwaikorakin te maiu aei.—Mataio 19:16-21.
16. (a) Tera mwiokoaia Kristian ni kabane ni kaineti ma te Tautaeka n Uea? (b) N aron ae kaotaki n iteraniba 116 ao 117, baikara aanga tabeua aika manena ibukin tataekinan rongorongon te Tautaeka n Uea? (c) Tera ae oti man ara ibuobuoki ma nanora ni koaua n te mwakuri n uarongorongo?
16 E riai ni kateretereaki riki bwa nanon te Atua ibukin Iesu, boni kakaraoan naba te mwakuri ae kakawaki ae irekereke ma ana Tautaeka n Uea te Atua. E ngae ngke e rineaki bwa te Uea Iesu, ma ni menana i aon te aba, e ingainga nanona n tataekina rongorongon te Tautaeka n Uea. Ti riai ni kakaraoa te mwakuri n uarongorongo ae ai aron anne ma te ingaingannano. Ni karaoan aei, ti kaota iai ara kakaitau ibukin raoiroin ana tautaeka Iehova, ao ni kaota naba iai tangiraia aomata. (Mataio 22:36-40) Ti kaota naba iai te katiteuanaki ma raora n taromauri ni katobibia te aonnaba, ake a tataekina naba rongorongon te Tautaeka n Uea. Ti katiteuanaki naba ma raora ni katobibia te aonnaba n arora n uaiakina te tia ae te maiu are aki toki, n te aonnaba are e na kairaki iroun te Tautaeka n Uea.
Te Maroro Ibukin te Kauring
• Tera ae a boraoi iai ana babetito Iesu, ao te babetito n te ran ae kakaraoaki ni boong aikai, ao tera kaokoroia?
• Tera ae nanonaki n te babetito n “aran te Tama ma te Nati ma te Tamnei are Raoiroi”?
• Tera ae nanonaki ni kakoroan bukin mwiokoara ni kaineti ma te babetito ni Kristian?
[Taamnei n iteraniba 116]
KAWAI TABEUA IBUKIN TATAEKINAN
TE TAUTAEKA N UEA
Nakoia ara koraki
Nakoia raora ni mwakuri
Nakoia raora n reirei
I rarikin te kawai
N auti nako
Rinanon manga okiraia te koraki ake a kan ongora
Kairan reirei n te Baibara ni mwengaia aomata