E Boni Koaua Te Kaantaninga Ibukin Te Manga-uti!
“I . . . kantaninga iroun te Atua ba a na mangauti aomata.”—MWAKURI 24:15, BK.
1. Bukin tera ngkai ti kona ni kaantaninga te manga-uti?
IEHOVA e anganira koaua aika matoatoa aika ti riai iai ni kakaantaninga te manga-uti. E a tia n taekinna bwa a na uti maate, are nanona, a na manga teirake ni maiu. Ao e na bae ni kakoroaki bukin ana kaantaninga ibukia aomata akana a matu ni mate. (Itaia 55:11; Ruka 18:27) Ni koauana, te Atua e a tia ni kaota mwaakana ni kona ni kautiia maate.
2. Ti na kanga ni kona ni kakabwaiaki n te kaantaninga ibukin te manga-uti?
2 Onimakinan ana babaire te Atua ibukin kautakiia maate rinanon Natina are Iesu Kristo, e kona ni kateimatoaira ngkana ti karawawataki. Koauan te kaantaninga ibukin te manga-uti e kona naba ni buokira bwa ti na kakaonimaki iroun Tamara are i karawa, ni karokoa naba te mate. E na bae ni kakorakoraki riki kaantaningan te manga-uti iroura ngkana ti iangoi rongorongon manga-utiia aomata man te mate ake a koreaki n te Baibara. Kakai aikai ni kabane a karaoaki rinanon te mwaaka mairoun te Uea ae Moan te Rietata ae Iehova.
A Manga Butimwaia Aia Mate Ngke A Kautaki
3. Tera are e kamwaakaki bwa e na karaoia Eria, ngke e mate natin te aine are e a tia i mate buna, are e mena i Tarabeta?
3 E korea ae kangai te abotoro Bauro ngke e karakin rongorongo aika kamaiu, aika taekaia ana tia kakoaua Iehova ake a maiu imwain aia tai Kristian: “A a manga reke irouia aine aia mate ngke a a manga kautaki.” (Ebera 11:35; 12:1) Temanna mai buakoia aine aikai bon te aine are e a tia ni mate buna ao akea kaubwaina are e mena ni kaawan Boinike are Tarebata. Ibukina bwa e akoa ana burabeti te Atua are Eria, e karaoaki te kakai are e aki kona ni kenako kanoan ana baketi ni burawa ao ana bwatoro n oera, n tain te rongo are e kona n rawea maiuna ma maiun natina. Imwina riki, ngke e mate te tei arei, Eria e kawenea i aon te kainiwene, e tataro, e wene i aon rabwatan te tei tenua te tai, ao e bubutii ni kangai: “Iawe ae Atuau, I a butiko ba ko kaoka maiun te ataei aei!” Te Atua e a manga karina mwaakan te maiu nako nanon te tei arei. (1 Uea 17:8-24, BK) Iangoa aron kimwareirein te aine are e a tia ni mate buna ngke e kabooaki mwin ana onimaki ngke e karaoaki te moan manga-uti are e a koreaki rongorongona—ae manga-utin natina are tangiraki!
4. Tera te kakai are e karaoia Eritai i Tunem?
4 Te aine temanna are e a reke ana mate rinanon te manga-uti, e maiu n te kaawa are Tunem. Neierei bon bun te mwaane are kara, ao e akoa te burabeti are Eritai ma ana toro. E kakabwaiaki ngke e karika natina te mwane. Tabeua te ririki imwin anne, e a manga wetea te burabeti arei, are e kunea te tei ni mate ni mwengan neierei. Ngke e a tia n tataro Eritai ao e karaoi bwaai tabeua, “e riki n aangibue irikon te tei.” E “kaitiua matiena te tei, ao e kaure matana te tei.” Akea te nanououa bwa a uaia ni kakatonga n te manga-uti aei, te tina ma natina. (2 Uea 4:8-37; 8:1-6) Ma ai kukureira riki ngaiia ngkana a kautaki nakon te maiu i aon te aonnaba, n “te manga-uti are raoiroi riki”—are te manga-uti are e na kauka nakoia kaantaningan te maiu are a na aki manga mate iai! Ai raoiroi ra bukina anne ae ti riai ni kakaitau nakon te Atua ae tatangira are e bairea te manga-uti, ae Iehova!—Ebera 11:35.
5. Tera irekereken Eritai ma te kakai are e a riki imwin matena?
5 Imwin maten Eritai ao taunakina, te Atua e karaoi riina bwa a na mwaaka, rinanon te taamnei ae raoiroi. Ti wareka ae kangai: “Ao ngke a tabe ni kawenea te aomata temanna i nanon te rua ni mate [I-Iteraera tabeman], ao noria, a nora te korakina [aika kaaini Moaba]; ao a kawenea te aomata arei i nanon ruan Eritai: ao ngke e a tiba bo ma rin Eritai te aomata [are e mate], ao e a manga maiu, ao e tei rake i aoni waena.” (2 Uea 13:20, 21) Ai mimira ma ni kukurei ra te aomata arei! Iangoa aron te kimwareirei ae ti na namakinna ngkana aomata ake ti tangiriia a kautaki nakon te maiu, n te aro ae boraoi ma ana kaantaninga Iehova ae te Atua ae e na boni kakoroaki bukina!
E Kautiia Maate Natin te Atua
6. Tera te kakai are e karaoia Iesu ni ua kaan ma kaawan Nain, ao tao tera aron rootakira n te bwai are e a riki iai?
6 Natin te Atua ae Iesu Kristo e a tia n anganira bukina aika riai aika ti kona ni kakoaua ae a na kona ni kautaki maate, ma n anganaki te maiu are aki toki. Te bwai are e a riki ni uakaan ma kaawan Nain, e buokira n ataia bwa e kona ni karaoaki te aeka ni kakai aei n te mwaaka mairoun te Atua. N te taina, Iesu e kaitiboo ma taan tanginiwenei ake a uouota rabwatan te rorobuaka nakon te tabo n taunimate. Teuarei bon ana rikitemanna te aine are e a tia ni mate buna. E kangai Iesu nakoina: “Tai tang.” Ao ngkanne, e ringa te bao ni mate ma ni kangai: “Te roronga, I tuangko ba ko na uti”! Ao e teirake ao e taetae. (Ruka 7:11-15) Te kakai aei e kakorakora riki onimakinan ae e boni koaua te kaantaninga ibukin te manga-uti.
7. Tera are e a riki ni kaineti ma natin Iairo, are te aine?
7 Iangoa naba te bwai are e a riki ae iai irekerekena ma Iairo, are te mataniwi n te maneaba i Kaberenaum. E butiia Iesu bwa e na roko ni buoka natina te aine are e rangi n tangiria, ae ai 12 ana ririki ni maiu, ae e wene n rangi n aoraki ao e a kaan matena. E aki maan, ao e roko te rongorongo are e a mate te ataeinaine anne. Iesu e kaunga nanon Iairo bwa e na onimaki, ao e airi ma ngaia nakon mwengana, ike a botaki n tang iai te koraki. A ngare ngke e kangai Iesu nakoia: “E aki mate te tei, ma e matu.” E a boni mate, ma Iesu e nang kaotia iai bwa a kona ni kautaki maate nakon te maiu, n ai aroia aomata ake a manio nako ni matu, bwa a kona naba ni kautaki. E taua bain te ataeinaine ma n taku: “Te teinaine, I taku nako im, Uti!” E bon teirake naba, ao “a mimi n te mimi ae bati” ana karo, ao a kakatonga. (Mareko 5:35-43; Ruka 8:49-56) Akea te nanououa bwa a na “mimi n te mimi ae bati” aomata, ngkana maate ake a tangiraki irouia a kautaki nakon te maiu n te aonnaba ae te baretaiti.
8. Tera are e karaoia Iesu ngke e mena irarikin nnen Rataro ni mate?
8 E a tia ni mate Rataro inanon abong ngke e kaania nenna ni mate Iesu ma n tuatua kanakoan te atibu are bonota mataroana. Ngke e a tia n tataro imataia aomata, bwa a aonga n ataia bwa e mwakuri n te mwaaka are mairoun te Atua, e takarua ni kangai Iesu: “Rataro, ooti mai!” Ao e bon otinako! A kabaeaki baina ao waena n rabunan te mate, ao e rabunaki atuna n te kunnikai. “Kabara, ao kanakoa,” e taku Iesu. Ngke a nora te kakai aei, a mwaiti aomata ake a roko ni kabebetea nanoia mwaanen Rataro aika Maria ao Mareta, ake a manga onimakina Iesu. (Ioane 11:1-45) Tiaki te koaua bwa te rongorongo aei e kaona nanom ni kaantaningan ae maate ake a tangiraki iroum, a na boni manga kautaki nakon te maiu n ana aonnaba ae boou te Atua?
9. Bukin tera ngkai ti kona ni kakoaua bwa e kona ni kautiia maate Iesu ngkai?
9 Ngke Ioane te tia Babetito e mena n te karabuti, Iesu e kanakoa te rongorongo ae kaunga nano aei: “A noraba mataki, ao a nakonako mauku, . . . ao a kautaki maate.” (Mataio 11:4-6) Kioina ngke e kautiia maate Iesu ngke e mena i aon te aonnaba, e boni kona naba ni karaoa anne ngkai ngaia bon te aomata ae te taamnei ae mwaaka, ae e kamwaakaki iroun te Atua. Iesu bon “te manga-uti, ao te maiu,” ao ai bebete ra nanora ngkai ti ataia bwa n te tai ae kaan n roko ngkai, “a na bane iai n ongo bwanana aomata ake a mena i nanon ruaia ni mate, ao a na oti nako”!—Ioane 5:28, 29; 11:25.
E Kakorakoraki Naba Ara Kaantaninga n Rongorongon Kautakiia Tabeman
10. Ko na kanga ni kabwarabwara aron te moani manga-uti are ribootinaki bwa e karaoaki iroun te abotoro temanna?
10 Ngke e kanakoia ana abotoro bwa a na uarongorongoa taekan te Tautaeka n Uea, e kangai Iesu: “Kautiia maate.” (Mataio 10:5-8) A riai n onimakina mwaakan te Atua ngkana a na kona ni karaoa aei. E a mate te aine ae tangira te Atua are Toreka (Tabita), n te kaawa ae Iobe n 36 C.E. Ana mwakuri aika raraoi tabeua, bon karaoan naba kunnikai ibukia aine ake a a tia ni mate buia ao aika akea kaubwaia, ake a bati n tang ngke a ongo taekan matena. Taan rimwin Kristo a katauraoa rabwatana ibukin taunakina, ao a kawaekoa te abotoro Betero, bwa e aonga ni kabebetei nanoia. (Mwakuri 9:32-38) E kanakoia aomata ni kabane man te ru are ieta, ao e tataro ma ni kangai: “Tabita, tei rake!” E kaurea matana, e teirake, e anaa bain Betero, ao ngaia e kateirakea. Rongorongon te moan manga-uti aei are e a karaoaki iroun te abotoro temanna, e kairia aomata aika mwaiti bwa a na riki bwa taan onimaki. (Mwakuri 9:39-42) E a kakorakoraki riki iai onimakinan te kaantaninga ibukin te manga-uti iroura.
11. Tera te kabanea ni manga-uti are e koreaki taekana n te Baibara?
11 Te kabanea ni manga-uti are e koreaki rongorongona n te Baibara e a riki i Teroa. Ngke e kawara te tabo anne Bauro n ana katenua ni mwananga ni mitinare, e kamaana ana maroro ni karokoa te nukanibong. E matu nako te rorobuaka are arana Eutuko ngke e taonaki n te kua, tao ibukina bwa te ru ni botaki are a mena iai e kabuebue man taura aika mwaiti ao aomata aika uanao ake a mena iai, ao e bwaka man te winto are e mena ni katenua ni bwian te auti. “E tabekaki, ao e a mate,” ao tiaki te bwai are e a tii tong. E baraki Bauro i aon Eutuko, e babakoia, ao e tuangia taani mataku iai ae kangai: “Tai nanokawaki; e boni maiu.” Bauro e nanonna bwa e a manga kaokaki maiun te rorobuaka. “Bon tiaki te bai, kukurein nanoia” akana a mena iai. (Mwakuri 20:7-12, BK) Ni boong aikai, a rangi ni kabebeteaki nanoia ana toro te Atua n ataakin ae raoraoia ni beku iroun te Atua rimoa, a na namakina kakoroan bukin te kaantaninga ibukin te manga-uti.
Te Manga-uti—te Kaantaninga ae Kamani Bwainaki
12. Tera ana koaua Bauro are e kaotia ngke e tei imatan te Kowana n Rom are Berika?
12 Ngke e kaboowiaki imatan te Kowana n Rom are Berika, e kaotioti ni kangai Bauro: “I iriri nanoni bwaai ni kabane ake a koreaki n te Tua ao irouia burabeti nako: ao bon iai ae I kaantaningaia mairoun te Atua, . . . ae manga-utiia akana raoiroi ao akana aki raoiroi.” (Mwakuri 24:14, 15) Tera aron mwakoron ana Taeka te Atua tabeua, n aron “te Tua,” ni kotea manga-utiia maate?
13. Bukin tera ngkai e kona n taekinaki bwa te Atua e kaota te manga-uti ngke e taekina te moan taetae ni burabeti?
13 Bon te Atua are e a moan kaota te manga-uti ngke e taekina te moan taetae ni burabeti, n te oo-n-aroka are i Eten. E kangai te Atua ngke e kaburea “te naeta nikawai,” are Tatan te Riaboro: “N na kaki te kakaiwi i marenam ma te aine aei, ao i marenan am kariki ma ana kariki: e na kaikoaka atum, ao ane ko na kaikoaka bukini waena ngkoe.” (Te Kaotioti 12:9; Karikani Bwaai 3:14, 15) Kaikoakan bukini waen ana kariki te aine, e nanona kamatean Iesu Kristo. Ngkana te Kariki aei e na manga kaikoaka atun te naeta imwina riki, ao ngkanne, e a riai moa ni kautaki Kristo man te mate.
14. E a kanga n riki bwa Iehova bon “tiaki Atuaia ake a mate, ma bon Atuaia ake a maiu”?
14 E kangai Iesu: “Ao e kaoti manga-utiia maate Mote n te makoro are taekan te Kai, ngke e atonga Iehova ba Atuan Aberaam, ao Atuan Itaaka, ao Atuan Iakoba. Ao tiaki Atuaia ake a mate, ma bon Atuaia ake a maiu ba a bane ni maiu i bukina.” (Ruka 20:27, 37, 38; Te Otinako 3:6) A bon tia ni mate Aberaam, Itaaka, ao Iakoba, ma e bae ni kakoroaki bukin ana kaantaninga te Atua ae e na kautiia, ao ibukin anne, kaanga a boni maiu irouna.
15. Bukin tera bwa iai bukina ae Aberaam e na kakoaua te manga-uti?
15 Bon iai bukina ae Aberaam e na onimakina te manga-uti, bwa ngke a rangi ni kara, ngaia ma buna ae Nei Tara ao a mate bwain rabwataia aika a kona ni karika natiia, te Atua e karaoa te kakai, are e a manga kamaiui bwain rabwataia bwa a aonga ni manga kona ni kariki. Bon ai aron te manga-uti teuana anne. (Karikani Bwaai 18:9-11; 21:1-3; Ebera 11:11, 12) Ngke tao 25 ana ririki ni maiu natia are Itaaka, te Atua e tuanga Aberaam bwa e na anga bwa te karea. Ngke Aberaam e nang orea Itaaka ni kamatea, e a roko ana anera Iehova ao e tuka baina. Aberaam “e taku i nanona ba E kona naba te kautia [taekan Itaaka] mai buakoia maate te Atua; ae e a manga reke i rouna maiai n te bwai ni kaikonaki.”—Ebera 11:17-19; Karikani Bwaai 22:1-18.
16. E matu n te mate ngkai Aberaam, ma tera are e tataningaia?
16 Aberaam e kakaantaninga te manga-uti ae e na waakinaki ngkana e tautaeka te Mesia, are te Kariki are e a kamani beritanaki. Ngke e maiu i karawa imwain rokona i aon te aonnaba, Natin te Atua e nora ana onimaki Aberaam. Mangaia are ngke e a riki bwa te aomata ae Iesu Kristo, e tuangia I-Iutaia ae kangai: “E kimareirei tamami are Aberaam ni kan nora au bong.” (Ioane 8:56-58; Taeka N Rabakau 8:30, 31) E a matu n te rua-ni-mate Aberaam ngkai, ao e tataninga te manga-uti nakon te maiu i aon te aonnaba, i aan ana kairiri te Tautaeka n Uea iroun ana Mesia te Atua.—Ebera 11:8-10, 13.
Kaotioti man te Tua ao Taian Areru
17. A kanga ‘bwaai ake a koreaki n te Tua’ ni kotea manga-utin Iesu Kristo?
17 Kaantaningan te manga-uti iroun Bauro e boraoi ma “bwaai . . . ake a koreaki n te Tua.” E tuangia I-Iteraera ae kangai te Atua: “Kam na uota te bwabwati ni uita ae moan uaan ami tai nakon te ibonga: ao [n Nitian 16] e na katiotioa te bwabwati i matan Iehova, ba e na mutiakinaki i Rouna i bukimi.” (Nakoaia Ibonga 23:9-14) Tao e iangoa te tua aei Bauro ngke e korea ae kangai: “E a bon tia ni kautaki Kristo mai buakoia maate, ae te moa n uaa i buakoia aika matu.” Kioina ngke “te moa n uaa” Iesu, e a kautaki n Nitian 16 33 C.E. Imwina riki, inanon menana ma aomata, e na iai naba manga-utiia ‘uaa aika rimwi’—ae taekaia taan rimwina aika kabiraki.—1 I-Korinto 15:20-23; 2 I-Korinto 1:21; 1 Ioane 2:20, 27.
18. E a kanga Betero ni kaotia bwa manga-utin Iesu e kaman taetae ni burabetinaki n Taian Areru?
18 Taian Areru a boutokoa naba taekan te manga-uti. Ni bongin Bentekota n 33 C.E., te abotoro Betero e mwanewea Taian Areru 16:8-11 ngke e kangai: “E taekina Teuarei [ae Kristo] Tawita ni kangai, I tarataraa Iehova i matau n aki toki; Ba E memena i angaataiu, ba N na aki mwemwe: Ma ngaia ae e kimareirei nanou, ao e kakatonga neweu; Ao ane e na maeka raoi rabatau ni kaantaninga: Ba ane Ko na aki kitana tamneiu i Tiore, ao Ko bon aki anga naba Natim are Moan te Raoiroi ba E na nora te mka.” E manga reitia ni kangai Betero: “[Tawita] e nora aei rimoa, ao e taekina manga-utin te Kristo, ba E aki kitanaki i Eriti, ao e aki nora naba te mka rabatana. E kauta Iesu aei te Atua.”—Mwakuri 2:25-32.
19, 20. N ningai are e mwanewea Taian Areru 118:22 Betero, ao tera irekereken aei ma maten ao manga-utin Iesu?
19 Tabe bong imwin anne, ao Betero e tei imatan te Tanirim ao e manga mwanewea Taian Areru. E kangai te abotoro ngke e titirakinaki bwa e kanga ni kamaiua te tia bubutii ibukin maiuna are e mwauku: “Kam na bane n ataia ma aomata aika Iteraera ni kabaneia, ba e tei ni maiu teuaei n aran Iesu Kristo are te I-Natareta, are kam kamatea n te [kai], are E a manga kautia te Atua mai buakoia maate, eng, e tei ni maiu teuaei i matami iroun Iesu. [Iesu] boni Ngaia te atibu are e kaakeaki bongana i roumi, ngkami aika taani katei maneaba, are riki ni bouan te maninganinga. Ao akea te kamaiu iroun temanna; ba bon akea te ara teuana i aani karawa ae a anganaki aomata, ae ti konaki ni kamaiuaki iai, ba ti te Ara aei.”—Mwakuri 4:10-12.
20 N te tai anne, Betero e mwanewea Taian Areru 118:22, ni kamanenaa nakon maten Iesu ao manga-utina. A kaunaki irouia mataniwi n aia Aaro, ao a rarawa nakon Iesu I-Iutaia. (Ioane 19:14-18; Mwakuri 3:14, 15) E a karika maten Kristo, ‘kakeaan te atibu irouia taani katei maneaba,’ ma e nanonaki n ‘rikin te atibu bwa bouan te mwaninganinga,’ bwa e a kautaki nakon te neboaki n te maiu n taamnei i karawa. N aron are e taetae ni burabetinaki iroun te tia areru, “boni mairoun Iehova te baei.” (Taian Areru 118:23) Karaoan “te atibu” bwa Bouan te mwaninganinga, e nanonna, karietatana bwa Teuare Rineaki bwa E na Uea.—I-Ebeto 1:19, 20.
Kateimatoaki n te Kaantaninga Ibukin te Manga-uti
21, 22. Tera te kaantaninga are e a kaotaki iroun Iobi, are e koreaki n Iobi 14:13-15, ao a kanga ni kona ni kabebeteaki iai nanoia aomata ake a mate aia aomata ake a tangiraki irouia, ni boong aikai?
21 E ngae ngkai ti tuai man nora te aomata ni kautaki man te mate, ma ti a tia n nori rongorongo tabeua man te Baibara aika a kakoaua te manga-uti nakoira. Mangaia are ti kona ni kaantaninga naba are e kaotaki iroun te aomata ae raoiroi are Iobi. E bubutii ni kangai ngke e maraki: “Ko bia karabaai i Tiore [Iehova], . . . Ko bia motika bukin au bong, ma n urungai rimwi! Ngkana tao e mate te aomata, ao e na manga maiu ke e aki? . . . Ko na weteai iai, ao I a kaekako: Ane Ko na tangira ana makuri baim iai.” (Iobi 14:13-15) Te Atua e ‘na tangira ana mwakuri baina,’ n te aro ae e na ingainga nanona ni kani kauta Iobi. Ai raoiroi ra te kaantaninga ae reke iroura mai iai!
22 Kaain te utu ae mamaaka te Atua e kona n ituaki n te aoraki ae kakaiaki, n aron are riki iroun Iobi, ao e kona naba ni kataeaki ana kai iroun te kairiribai are te mate. Ane e tiku imwina, e kona n tangi n nanokawaki, n aron naba Iesu are e tang ni maten Rataro. (Ioane 11:35) Ma ai bebete ra nanora n ataakin ae te Atua e na wewete, ao a na kaekaa aomata aika a mena n ana ururing! Ai aron ae a tibwa oki man te mwananga—tiaki n aorakiia ke n aki-konamakin rabwataia, ma n te marurung raoi.
23. Tera aroia aomata tabeman ni kaota aron kakoauan te kaantaninga ibukin te manga-uti irouia?
23 Maten te Kristian ae kara ae kakaonimaki, e kairiia raoraona n te onimaki bwa a na korea ae kangai: “Taiaoka ni butimwaea ara taeka ni karau nano, ni maten tinam. Ai tii teutana te tai ao ti na manga butimwaia—n arona ae tamaroa ma ni kamaiu!” Kaaro ake a bua natiia a taekina ae kangai: “Ai ingainga ra nanora ni kaantaninga te bong are e na manga uti iai Jason! E na tarataranako ma n nora iai te Baretaiti are e ingainga nanona ni kan noria. . . . Ai unga ra nanora iai, ngaira aika ti tangiria, bwa ti na roko naba iai.” Eng, ao ai kukurei ra ngaira ngkai e boni koaua te kaantaninga ibukin te manga-uti!
Tera Am Kaeka?
• Ti na kanga ni kona ni kakabwaiaki man onimakinan ana babaire te Atua ibukin kautakiia maate?
• Baikara bwaai ake a koreaki n te Baibara ake a anganira bukina ae ti kona ni kakaantaninga te manga-uti?
• Bukin tera ngkai e kona n taekinaki bwa e kamani bwainaki te kaantaninga ibukin te manga-uti?
• Tera te kaantaninga ae kaunga nano ae ti kona ni bwainna, ni kaineti ma maate?
[Taamnei n iteraniba 22]
N te mwaaka mairoun Iehova, Eria e manga kaoka te maiu nakon te ataeinimwaane are natin te aine are e a tia ni mate buna
[Taamnei n iteraniba 24]
Ngke e kauta te ateinnaine are natin Iairo Iesu, a kuba ni mimi ni kukurei, tamana ma tinana
[Taamnei n iteraniba 27]
Ni bongin Bentekota 33 C.E., te abotoro Betero e kaotiota ae e a tia ni kautaki man te mate Iesu