Bon te Kabanea n Raoiroi Ana Kaetieti te Baibara Ibukin te Aroaro ni Maiu ae Riai?

“TE NATANNAOMATA e kainnanoi kaetieti ibukin te riai n te maiu, aika a kona ni kairiia ma n anganiia te mwenga raoi.” Boni ngaia aei ana taeka te aomata ae kaain Tiaman ae te tia koro rongorongo ao te tia kanakoi rongorongo i aon te TV. Ni koauana, a bon eti taeka aikai. Ngkana e na nakoraoi ma n toronibwai te botannaomata, ao a riai aomata ni kairaki ni kaetieti aika matoatoa ibukin ae eti ao ae kairua, ao ae raoiroi ao ae buakaka, ake a butimwaeaki irouia angiia aomata. Ma aio te titiraki ae kakawaki: A ngaa kaetieti aika rangi n raoiroi riki ibukin te natannaomata ao kaaina?

Ngkana ngaia bwa kaetieti ibukin te aroaro ni maiu ae riai ake a mena n te Baibara a bwabwainaki irouia aomata, ao ngkanne kaetieti aikai, a riai ni buokia aomata ni waakina maiuia n te rau ao te kukurei. Ngkanne iran nanon kaetieti aikai a na karika te natannaomata ae e kukukurei ma n rau riki. Ma te koaua anne? Ti na nenera ana taeka te Baibara i aon bwaai aika kakawaki aika uoua: te kakaonimaki n te mare, ao karaoan ae raoiroi ao ae e eti ma n riai ni katoa bong.

Niim ma Raom

Ara tia Karikiriki e karika Atam moa, ao imwina e karaoa Nei Ewa bwa toana. Ngke a ikotaki nakai, a riki bwa taani moan mare, ao aia iraorao anne e riai n teimatoa. E kangai te Atua: “E na kitana tamana ma tinana te aomata, ao e na nim ma buna.” Tao 4,000 te ririki imwin anne, Iesu Kristo e manga taekina riki te kaetieti aei ibukin te mare nakoia taan rimwina ni kabaneia. Irarikin anne, e kabuakaka naba te wene n taanga itinanikun te mare.​—Karikani Bwaai 1:27, 28; 2: 24; Mataio 5: 27-30; 19:5.

N aron are e taekinaki n te Baibara, kiingin te mare ae kakukurei aika uoua, bon bwainan te itangitangiri, ao te ikarinerine irouia taanga. Te buu-te-mwaane are boni ngaia atun te mwenga, e riai ni kaota te tangira n akea te bangaomata iai n te aro are e uaiakina ae e na kabwaia riki buna iai. E na maeka ma ngaia “ma te nanowanawana,” ao e aki riai n “unun” nakoina. Te buu-te-aine e riai n ‘rangi ni karinea’ buna. Ngkana taanga ni mare a kakairi ni kaetieti aikai, angiin aia kangaanga taanga ni mare a kona n totokoaki ke ni kaetaki. Te buu-te-mwaane e na tangiria n nim ma buna, ao te buu-te-aine e na tangiria n nim ma buna naba.​—1 Betero 3:1-7; I-Korote 3:18, 19; I-Ebeto 5:22-33.

Te koaua bwa ana kaetieti te Baibara ae e kaungaa te nim ma raom ni mare, e buoka aron karekean te mare ae kakukurei riki? Iangoa mwiin te kakae teuana are e karaoaki i Tiaman. A titirakinaki aomata bwa baikara bwaai ake a taku bwa a kakawaki ibukin kanakoraoan te mare. Te bwai ae kakawaki riki ae e oti mai iai, bon te uaia ni kakaonimaki irouia taanga. Tiaki am koaua naba anne, ae taanga ni mare a kukurei riki ngkana a ataia bwa a kakaonimaki raoia?

Tera Ngkanne Ngkana Iai Kangaanga Aika A Riki?

Ma tera ngkanne ngkana te mwaane ma buna a aki rangi ni boraoi nanoia i aon bwaai tabeua? Tera ngkanne ngkana e kerikaki aia tangira? Tiaki te koaua bwa ngkana e a riki anne, ao e raoiroi riki bwa a na kamauna aia mare? Ke e na nakoraoi iai ngkana a kamanena ana kaetieti te Baibara ae a na kakaonimaki n nim ma raoia ni mare?

Taani koroboki n te Baibara a ataia bwa taanga ni mare ni kabane a na bae ni kaitarai kangaanga tabeua, ibukin aki-kororaoiia. (1 I-Korinto 7:28) Ma e ngae n anne, taanga ake a ira ana kaetieti te Baibara ibukin te aroaro ni maiu ae riai, a kataia n i-kabwara bure imarenaia, ma ni uaia ni mwakuri ni kaetii aia kangaanga. Te koaua bwa bon iai taai tabeua​—n aron are ngkana e karaoaki te wene ni kimoa, ke te iowawa ae tiritiri​—ike te Kristian e kona n iangoa te raure ke te buu-mare. (Mataio 5:32; 19:9) Ma te waekoa ni kamauna te mare n akea raoi bukina, ke ibukin iangoan te iein ma temanna, e kaota te nano ni bangaomata. E bon aki karika te maiu ae rau ke ae kakukurei. Ti na iangoa te katoto teuana iai.

Betero e namakinna bwa e a moanna ni kabotu tekatekana ma buna ni mare.a Mangaia are e a raure ma buuna ni mare, ao e a tekateka ma Nei Monika, are e a tia naba n raure ma buuna. Tera mwiin tekatekaia? Inanon tabeua te namwakaina, Betero e kaotia bwa tekatekana ma Nei Monika “e aki rangi n nakoraoi n aron are I iangoia mai imwaina.” Bukin tera? Bwa aki-kororaoia e a oti bwa e rangi ni mwaiti aron ririkina inanon maiuna ma buuna ae boou aei, n ai aron naba mwaitin are e nonoraki n tekatekana ma buuna nikawai. Ao ae e a kabatiaa riki te kangaanga, bon ana babaire ake e karaoi ni katawei ao ni bangaomata, are e a karika te kangaanga ae korakora ni kaineti ma te mwane. Irarikin anne, natin Nei Monika a rangi n aki rau nanoia n te bitaki ae korakora n aia utu.

N aron ae e kaotaki n te rongorongo aei, ngkana taanga ni mare a kaitarai kangaanga, n angiin te tai a aki kona ni kaetaki kangaanga aikai ngkana a raure nako. Ma n te itera teuana, ngkana a kaitarai kangaanga, maiuakinan kaetieti ibukin te maiu ae riai ake n ana Taeka te Atua n te Baibara, e kona ni kairia taanga ni mare nakon kateimatoan ao kanakoraoan aia mare n taai nako. Boni ngaia aio are e a riki nakoia Thomas ao Doris.

Ngke a a tia ni mare Thomas ao Nei Doris inanon 30 tabun te ririki, e a moanna ni kabatiaa te momoi manging Thomas. E rangi n rawawata nanon Nei Doris iai, ao a uaia ni maroroakina taekan te buu-raure. Nei Doris e kaota ana kangaanga nakon temanna kaain Ana Tia Kakoaua Iehova. Te tia Kakoaua aei e kaota ana taeka te Baibara ibukin te mare nakon Nei Doris, ao e kaunga nanona bwa e na aki waekoa n iangoa te raure nako, ma e na reitaki moa ma buna ni kataia ni kaeta aia kangaanga. Boni ngaia are e karaoia Nei Doris. Inanon tabeua te namwakaina imwina, e a toki maroroakinan te buu-raure. Thomas ao Nei Doris a uaia ni mwakuri ni kaetii aia kangaanga. E kakorakoraki riki aia mare ngke a kakairi n ana reirei te Baibara, ao e a reke iai aia tai ni kaetii aia kangaanga.

Te Kakaonimaki ni Bwaai ni Kabane

Te kakaonimaki n tiku ma buum ni mare e kainnanoa te nanomatoa ni kan kakaraoa ae riai ma tangiran te eti. Aroaro aikai a kainnanoaki naba ngkana te aomata e na teimatoa ni kakaraoa ae raoiroi ibuakon te aonnaba ae e bati te babakanikawai iai. E rangi ni bati ana reirei te Baibara i aon karaoan ae raoiroi. E korea ae kangai te abotoro Bauro nakoia Kristian ake i Iutaia n te moan tienture: “Ti kani kakaraoa ae raoiroi nakoni bwaai ni kabane.” (Ebera 13:18) Tera ae nanonaki iai?

Te aomata ae kakaraoa ae raoiroi e aki kewekewe ao akea irouna te babakanikawai. E karaoa ae riai nakoia aomata tabemwaang​—e karaoa ae eti, e onimakinaki, ao e aki baka n raoiroi ke ni mwamwana te aba. Irarikin anne, te aomata ae e kakaraoa ae raoiroi, bon te aomata ae kakaonimaki ao e aki kona n aonikaia raoraona. Aomata aika a kakaraoa ae raoiroi a buoka aron reken te onimakinaki ao te rau n nano, ae kariki kaantaninga ao iraorao aika raraoi.

A kukurei aomata aika a kakaraoa ae raoiroi? Bon iai bukina ae a na boni kukurei iai. E ngae ngkai e taabangaki te babakanikawai ao te aonikai​—ke tao ibukina bwa e taabangaki​—aomata ake a kakaraoa ae raoiroi a karineaki irouia aomata tabemwaang. N aron are e kaotaki n te kakae teuana ae waakinaki ibuakoia aomata aika a ataei riki, kakaraoan te raoiroi n taai nako bon te aroaro ae e iangoaki bwa e kakawaki riki irouia 70 te katebubua mai buakoia aomata ake a kaeka te kakae aei. Irarikin anne, n aki ongea bwa te roro raa ngaira, kakaraoan ae raoiroi n taai nako bon te bwai ae kakawaki riki iangoana ngkana ti rinea ae ti na atongnga bwa raoraora.

E reireiaki Nei Christine bwa e na rabakau n iraei bwaai ma ngke 12 ana ririki ni maiu. E a rikirake rabakauna n anai aia bwauti ni mwane aomata n akea ataakina irouia. “Ni boong tabeua, au karekemwane e nakon tao 5,000 n te mwane n Tiaman,” e kabwarabwara. Ma e katikaki irouia bureitiman tabeua te tai Nei Christine, ao e maiu ma maakakin katikana ao kainakina n te karabuti. Ngke Ana Tia Kakoaua Iehova a kabwarabwara nakoina ana taeka te Baibara ibukin kakaraoan ae raoiroi n taai nako, e anaaki nanon Nei Christine n ana kaetieti te Baibara ibukin te aroaro ni maiu ae riai. E reireiaki aron te ongeaba n te reirei aei: “E na tai manga ira te tia ira.”​—I-Ebeto 4:28.

Ngke e a babetitoaki Nei Christine n riki bwa kaain Ana Tia Kakoaua Iehova, e a tia ni katoka ana mwakuri n ira. E kekeiaki mwaaka ni kakaraoa ae raoiroi ni bwaai ni kabane, kioina ngkai taani Kakoaua a katuua taekan kakaraoan ae raoiroi, ao aroaro ni Kristian ni kabane. E ribootina ae kangai te nuutibeeba ae te Lausitzer Rundschau: “Aroaro n aron ae kakaraoan ae raoiroi n taai nako, te tauu baang, ao tangiraia aomata, a rangi ni kamoamoaki irouia taani Kakoaua.” Tera ana kaantaninga Nei Christine ngkai ibukin te bitaki ae riki nakoni maiuna? “I a rangi ni kukurei riki ngkai I a manga aki iraei bwaai. I taku ngkai bwa bon te aomata ngai ae I a rine naba ibuakon te natannaomata.”

E Kakabwaiaki Iai te Natannaomata ae Bwanin

Aomata aika a kakaonimaki nakoia raoia ni mare ao a kakaraoa ae riai, a aki tii namakina te kukurei irouia, ma a kanakoraoa riki ana waaki te natannaomata. Taani kamwakuri a kukurei riki ni kateirakeia aomata aika a aki babakanikawai. Ti bane n tangiria ni maeka irarikia aomata aika a kona n onimakinaki, ao ti tangiria naba ni boobwai n titooa ake a bwaibwai iai taani bitineti aika a kakaraoa ae raoiroi. Tiaki te koaua bwa ti karineia taan tautaeka, bureitiman, ao taani moti ake a rarawa ni babakanikawai? E rangi ni buokaki te natannaomata ngkana kaaina a kakaraoa ae raoiroi n taai nako bwa bon anuani maiuia, ao tiaki tii ngkana e anga raoi irouia.

Irarikin anne, rao ni mare aika kakaonimaki a aani utu aika a nakoraoi maiuiia. Ao angiia aomata a na nano naba n ana taeka te tia tautaeka temanna i Eurobe rimoa, are e kangai: “Te utu [are e tataneiai te aba n nonoria] e a teimatoa ni karokoa ngkai bwa nnen te mweeraoi ae manena, ae te kabanea ni kakawaki ibukin te botannaomata.” Te utu ae rau bon te botaki ike ataei ao ikawai a kona riki iai n namakina te rau n nano. Aomata aika a kakaonimaki nakon raoia ni mare a buoka aron katean te natannaomata ae nakoraoi.

Iangoi kakabwaia aika bati ake a na reke irouia aomata, ngkana ai akea rao ni mare aika a na manga kakaki, akea te boowi ni buu-raure, ke boowi ibukin bairean taekaia ataei ngkana a buu-raure aia karo. Ao tera ngkana ai akea riki aomata aika a iraei bwaai, aomata aika a babakanikawai, taani mwakuri n te tautaeka aika a babakanikawai, ke taan rabakau aika a mwamwana te aba? Bon te mii iangoakin bwaai aikai? Tiaki irouia aomata ake a tabeakina raoi te Baibara ao ana taeka ibukin taai aika imwaira. N te tai ae e a kaan rokona ngkai, ana Taeka te Atua e beritanna bwa ana Tautaeka n Uea Iehova iroun te Mesia e na taua taekan te botannaomata ae mena i aon te aonnaba. I aan te Tautaeka n Uea aei, kaaina ni kabane a na reireiaki bwa a na maiuakin ana kaetieti te Baibara ibukin te aroaro ni maiu ae riai. N te tai anne, “a na abana te aba akana raoiroi, ao a na mamaeka iai n aki toki.”​—Taian Areru 37:29.

E Raoiroi Riki Ana Kaetieti te Baibara Ibukin te Aroaro ni Maiu ae Riai

Mirion ma mirion mwaitiia aomata ake a a tia n nenera te Baibara a ataia bwa te reirei man te Baibara e aanaki n te rabakau mairoun te Atua, ae rangi n rietata riki nakon aia iango aomata. Aomata aikai a iangoa te Baibara bwa te boki ae e kona n onimakinaki, ae manena ibukin maiura ni boong aikai. A ataia bwa a na kabwaia riki ngkana a ira nanon te reirei ae mena n ana Taeka te Atua.

Mangaia are, aomata aikai a mutiakina ana reirei te Baibara: “Ko na onimakina Iehova n nanom ni kabanea, ao tai mwiokoa oin am ataibwai: Ko na ataia n nakonakom ni kabane, ao E na kaeti kawaim.” (Taeka N Rabakau 3:5, 6) Ni karaoan anne irouia, e korakora katamaroan maiuia iai ao a boni buokaki naba aomata ake a mena irarikia. Ao a onimakina raoi “te maiu are e na roko,” ngkana aomata ni kabane a na maiuakina ana kaetieti te Baibara ibukin te aroaro ni maiu ae riai.​—1 Timoteo 4:8.

[Kabwarabwara ae nano]

[Kabwarabwaraan n te iteraniba 5]

Ngkana a kaitarai kangaanga n aia mare, n angiin te tai, maiuakinan ana kaetieti te Baibara e kona ni kairia taanga ni mare nakon kateimatoan ao kanakoraoan aia mare

[Kabwarabwaraan n te iteraniba 6]

E ngae ngkai e taabangaki te babakanikawai ao te aonikai​—ke tao ibukina bwa e taabangaki​—aomata ake a kakaraoa ae raoiroi a karineaki irouia aomata tabemwaang