Ana Aomata Iehova Ake A Kamaiuaki, A Kamoamoa Taekana Ni Katobibia Te Aonnaba
“Ba N na onika aia taetae botanaomata ba te taetae ae itiaki n te tai arei, ba a na taboa aran Iehova.”—TEBANIA 3:9.
1. Bukin tera bwa a kakoroaki bukin taian rongorongo ni kareke kai i aon Iuta ao botannaomata riki ake tabeua?
AI KORAKORA ra taeka ni motikitaeka ake e kaira iai Tebania Iehova bwa e na taekin! Taeka akana kakamaaku akanne a kakoroaki bukia i aon Iuta ao kautun ana kaawa ae Ierutarem, ibukina bwa taani kairiri iai ao angiia aomata a bon aki kakaraoa nanon Iehova. A na karekeaki naba kaiia botannaomata ake irarikia iroun te Atua, n aron Biritia, Moaba ao Ammon. Bukin tera? Ibukin iowawaia i nanon tienture aika mwaiti, ngke a kairiribai iai nakoia ana aomata Iehova. Ibukin naba anne, e na kamaunaki naba Aturia, ae te tautaeka ae mwaaka n te aonnaba, ao e na aki manga rikirake.
2. Antai ake a taekinaki n Tebania 3:8?
2 Ma e ngae n anne, iai aomata tabeman aika a raraoi ake a maiu i Iuta rimoa. A tabe ni kariariaa rokon ana motikitaeka te Atua i aoia aomata aika buakaka, ao e taekinaki ae kangai nakoia: “Ma ngaia ae kam na kaantaningaai, bon ana taeka Iehova, ni karokoa te bong ae N na tei rake iai ba te tia kaotioti: ba au moti te ikotiia botanaomata, ba N na botiia botanaomata, ba N na nurakina bononnanou i aoia, ae uran unu ni kabanea; ba a na bane kaain aonaba ni kanaki n ain au tauanen.”—Tebania 3:8.
“Te Taetae ae Itiaki” Ibukia Antai?
3. Tera te rongorongo ae raoiroi ae e kairaki Tebania bwa e na taekinna?
3 Eng, Tebania e taekina ana motikitaeka Iehova ae taekan te kareke kai. Ma te burabeti aei e kairaki naba bwa e na karina te rongorongo ibukin te kaantaninga ae moanibaan te raoiroi—ae e na karaui nanoia aomata ake a teimatoa ni kakaonimaki iroun Iehova. N aron ae e koreaki n Tebania 3:9, e kangai Iehova ae te Atua: “Ba N na onika aia taetae botanaomata ba te taetae ae itiaki n te tai arei, ba a na taboa aran Iehova, n toro i Rouna n te bo nano.”
4, 5. (a) Tera ae e na riki nakoia aomata aika aki-raoiroi? (b) Antai aika a na kakabwaiaki iai, ao bukin tera?
4 A na iai aomata ake a na aki anganaki te taetae ae itiaki. E taekinia ni kangai te taetae ni burabeti: “N na uotiia nako mai buakom n te tai arei aomatam aika kakatonga ni kainikatonga.” (Tebania 3:11) Mangaia are a na taekaki aomata aika a kainikatonga ni kakeaa ana tua te Atua, ao aika karaoa ae buakaka. Ao antai aika a na kakabwaiaki iai? E kangai Tebania 3:12, 13: “Ma N [Iehova] na katukuia aomata aika karawawataki aika aki kaubwai i buakom, ao a na onimakina aran Iehova. Ane a na aki kakaraoa ae buakaka nikiraia Iteraera, ao a na aki atoatong keewe; ao e na aki kuneaki te newe ae mamana te aba i nanoni wiia: ba a na amamarake ma ni wewene, ao akea ae na kamakuia.”
5 Te nikira ae kakaonimaki i Iuta rimoa a na kakabwaiaki. Bukin tera? Ibukina bwa a karaoi mwakuri aika boraoi ma taeka aikai: “Ukoukora Iehova, ngkami aika kaain aonaba aika kam nimamanei ni kabaneingkami, aika kam kakoroa bukin ana moti; ukoukora te raoiroi, ukoukora te nimamanei: tao ane kam na karabaki iai ni bongin unin Iehova.”—Tebania 2:3.
6. Tera ae e riki ngke e moani kakoroaki bukin ana taetae ni burabeti Tebania?
6 Ni moan kakoroan nanon ana taetae ni burabeti Tebania, te Atua e katuaea te botannaomata ae Iuta ae aki kakaonimaki n te aro ae e kariaia te Tautaeka ae Mwaaka n te Aonnaba ae Baburon, bwa e na kataea ana kai ma ni kairiia nako kaaina bwa taenikai, n 607 B.C.E. Iai aika rawei maiuia iai, n aron te burabeti ae Ieremia ao tabeman riki, ma ake tabeman a kakaonimaki iroun Iehova i nanoni maiuia n taenikai. E kabwakaki Baburon n 539 B.C.E. irouia kaain Miria ma Botia ake a kairaki iroun te Uea ae Tairati. Tao uoua te ririki imwin anne, ao Tairati e tua bwa te nikira mai buakoia I-Iutaia a kona ni manga oki nako abaia. E a manga kateaki te tembora i Ierutarem imwin tabeua te tai, ao taian ibonga a manga iwawaaki n reiakinia aomata taekan te Tua. (Maraki 2:7) Mangaia are Iehova e a kakabwaiaia nikira ake a kaokaki nako abaia—ngke a a bon teimatoa ni kakaonimaki.
7, 8. A kaineti nakon antai, taeka ake n Tebania 3:14-17, ao bukin tera ngkai ko taekina anne?
7 E taetae ni burabeti ni kangai Tebania ni kaineti ma aomata ake a na kakabwaiaki iai: “Natin Tion te aine, anene ni kimareirei; Iteraera, takarua; natin Ierutarem te aine, kukurei ma ni kimareirei n te nano ni kabanea. E a tia Iehova n uoti nako motin taekam aika karekei kai, E tewea nako aiam: E memena aia Uea Iteraera, ae Iehova, i buakom; ane ko na aki manga maka te kai. N te bong arei ao e na atongaki ae kangai nakon Ierutarem, Ko na tai maku: Tion, a na tai mamara baim. E memena Iehova ae Atuam i buakom, ae temanna ae mwaka ae na kamaiu: ane E na kimareirei i aom ni kukurei, E na manga kaboua tangiram i Rouna, E na kimareirei i aom n anene.”—Tebania 3:14-17.
8 Taeka ni burabeti aikai a taekina te nikira ake a kairaki mai buakon te tautoronaki i Baburon, ma ni kaokaki nako abaia aia bakatibu. E kateretereaki aei n Tebania 3:18-20, ike ti wareka iai ae kangai: “N na uota nako kamaamaaeam mai roum, ao N [Iehova] na tabeka mai aom uotam ae rawawata ae taetaebuakam. Noria, n te tai arei ao N na kareke kaiia akana karawawatako: ao N na kamaiua neie turatura, ma ni bota neie kakioaki nako ngkoa; ao N na karaoiia ba bwaai ni kamoamoaki ma ni kakanato, aika a mena maamaaia i aonaba ni bane ngkoa. N na kairingkami n te tai arei, ma ni botingkami n te tai arei: ba N na karaoingkami ba te kakanato ma te kamoamoaki i buakoia kaain aonaba ni kabaneia, ngkana I manga kaoka te kabaia nako imi i matami, bon ana taeka Iehova.”
9. E a kanga Iehova ni karaoa arana bwa e na kakannato, ni kaineti ma Iuta?
9 Iangoa aron kubanakoia te botannaomata ake irarikia ake a kairiribai nakoia ana aomata te Atua! Kaain Iuta a kairaki nako ngkoa bwa taenikai iroun Baburon ae kakannato, ao kaanga akea kaantaningan ae a na manga kainaaomataki mai iai. Ao e maroa abaia. Ma ni mwaakan te Atua, a manga kaokaki nakon abaia imwin 70 te ririki, ma botannaomata aika kairiribai a boni kaitaraa kamaunakiia. Ai tanoatara taekan aran Iehova iai ngke e kaoka te nikira are kakaonimaki arei! E karikiia bwa “te kakanato ma te kamoamoaki i buakoia kaain aonaba ni kabaneia.” Ai batira kamoamoan Iehova ae reke mai iai ao nakoia naba aomata ake a uouota arana!
E Karietataki Taromaurian Iehova
10, 11. N ningai are e roko ni kakororaoana ae kakannato riki, ana taetae ni burabeti Tebania ibukin te kakamaiu, ao ti kanga n ataa anne?
10 Iai riki te kamaiuaki teuana are e riki n te moan tienture n Aia Tai Kristian, ngke e ikotiia nikiraia Iteraera Iesu Kristo nakon te taromauri ni koaua. Boni bannan te bwai ae e na roko anne, bwa kabanean kakoroan bukin te taetae ni burabeti anne e na riki rimwi riki. E kangai ana taetae ni burabeti Mika: “Ao ni boong aika kaitira ao e na kateimatoaki maungani maneaban Iehova i aon taubukini maunga, ao e na karietataki riki nakon tabuki; ao a na bane n raanga natanaomata nako aona.”—Mika 4:1.
11 E na riki n ningai anne? N aron are e taekinaki n te taetae ni burabeti anne, “ni boong aika kaitira”—eng, i nanon “boong aika kaitira” aikai. (2 Timoteo 3:1) E na riki aei imwain tokin te waaki ae buakaka ae ngkai, ngke a tabe iai botannaomata n taromauria atuaia aika kewe. E kangai Mika 4:5: “Ba ane a na bane botanaomata n nakonako, temanna n aran antina, ao temanna n aran antina.” Ao tera aroia taan taromauri ni koaua? E kaekaa anne ana taetae ni burabeti Mika: “Ao ngaira ti na nakonako n aran Iehova ae Atuara n aki toki ao n aki toki.”
12. E a kanga ni karietataki riki te taromauri ni koaua i nanon boong aika kaitira aikai?
12 Mangaia are i nanoni boong aika kaitira aikai, “e na [a tia ni] kateimatoaki maungani maneaban Iehova i aon taubukini maunga.” Taromaurian Iehova ni koaua ae moanibaan te raoiroi, e a tia ni manga kateimatoaki ngkai, ao e a karietataki riki nakoia Aaro ni kabane. N aron are e taetae ni burabetinaki naba iroun Mika, “a na bane n raanga natanaomata nako aona.” Ao te koraki ake a waakina te Aro ni koaua a na “nakonako n aran Iehova ae [Atuaia] n aki toki ao n aki toki.”
13, 14. E rin n ningai te aonnaba aei i nanon “boong aika kaitira,” ao tera are e tabe n riiriki man te tai anne ni karokoa ngkai, ni kaineti ma te taromauri ni koaua?
13 Rikin bwaai aika a kakoroi bukin taian taetae ni burabeti n te Baibara a kakoauaa bwa te aonnaba e a rin i nanon “boong aika kaitira”—ake kabanea ni bong—n te ririki 1914. (Mareko 13:4-10) Rongorongon te aonnaba e kaotia bwa Iehova e moana ikotakiia nikiraia taani kabiraki nakon te taromauri ae koaua, ake te koraki ake a kaantaninga te maiu i karawa. E rimwiaki anne n ikotakiia kaain “te koraki ae uanao . . . mai buakoia botanaomata ni kabaneia, ma baronga ma natanaomata ma taian taetae ni bane”—ake a kaantaninga te maiu n aki toki i aon te aonnaba.—Te Kaotioti 7:9.
14 I aan ana kairiri Iehova, ni moa man te Moan Buaka are Kabuta te Aonnaba ni karokoa te tai aei, e a rikirake ni korakora riki taromaurian Iehova irouia aomata ake a uouota arana. E a rikirake mwaitiia tao man tii tabeua tenga imwin te Moan Buaka are Kabuta te Aonnaba, ni karokoa ngkai, ae mwaitiia taan taromauria Iehova e a roko tao n onoua te mirion, ake a bobotaki n ekaretia aika 91,000 tabun mwaitiia n aaba aika 235. Ni katoa ririki, taan uarongorongoa te Tautaeka n Uea aikai a kabanea te mwaiti n aoa ae rangi raka riki nakon teuana te birion, ibukin kamoamoan Iehova i mataia aomata. E teretere bwa bon taani kakoaua Iehova aikai ake a tabe ni kakoroa bukin ana taetae ni burabeti Iesu aei: “E na tataekinaki euangkerion uean te Atua aei i aonaba ni bane ba te bwai ni kaotioti nakoia botanaomata ni kabaneia; ao ngkanne e na roko naba iai te toki.”—Mataio 24:14.
15. E a kanga ni kakoroaki bukin Tebania 2:3 n taai aikai?
15 E kangai Tebania 3:17: “E memena Iehova ae Atuam i buakom, ae temanna ae mwaka ae na kamaiu.” Te mweeraoi n taamnei ae namakinaki irouia ana toro Iehova i nanon boong aika kaitira aikai, e a reke ibukina bwa e ‘memena ibuakoia’ bwa Atuaia ae moan te mwaaka. E koaua aei n taai aikai, n aron naba are e koaua i Iuta n te ririki ae 537 B.C.E. Mangaia are ti kona n nora aron kakoroan bukin Tebania 2:3 ae kakannato riki, n ara tai aei, are e taku: “Kam na ukoukora Iehova, ngkami aika kaain aonaba aika kam nimamanei ni kabaneingkami.” (Are bwai man reireiti.) N 537 B.C.E., ‘te koraki ni kabaneia’ e nanona naba nikiraia I-Iutaia ake a manga oki man te tautoronaki i Baburon. N taai aikai e a tei ibukia aomata aika nimamannei mai buakoia botannaomata nako ake a mena i aon te aonnaba, ake a butimwaea rongorongon te Tautaeka n Uea ae e tabe n taekinaki ni katobibia te aonnaba, ao ake a raanga nakon “maungani maneaban Iehova.”
E Ririkirake te Taromauri ni Koaua
16. Tera aroaroia ara kairiribai ni kaineti ma ririkiraken aroia ana toro Iehova n taai aikai?
16 Imwin 537 B.C.E., e a mwaiti te botannaomata are irarikia ake a mimi ngke a kaokaki ana toro te Atua nakon te taromauri ae koaua n abaia. Ma e uarereke aron te waaki anne. Kam kona n iangoia ngkai bwa tera aia taeka tabeman—n ikotaki naba ma taani kairiribai nakoia ana aomata te Atua—ngkai a nora te rikirake ao te kekerake ae kamimi ae noraki irouia ana toro Iehova ake a maiu ngkai? N etina, tabeman mai buakoia kairiribai aikai a namakina ae ai aroia Baritaio ngke a noria aomata aika mwaiti bwa a kakawara Iesu. A kakatonga ni kangai: “Noria, e nako te aba n iria.”—Ioane 12:19.
17. Tera ana taeka te tia koro rongorongo temanna ibukia Ana Tia Kakoaua Iehova, ao tera te rikirake ae e a tia n noraki irouia?
17 N ana boki Professor Charles S. Braden ae atuna These Also Believe, e taekina ae kangai: ‘Ana Tia Kakoaua Iehova a boni kabuta te aonnaba n aia mwakuri n uarongorongo. E kona n taekinaki te koaua ae akea riki te botaki n Aro teuana n te aonnaba aei ae e a tia ni kaota te nano n tataningamarau ao te nanomwaaka ni kaineti ma kabutan euangkerion te Tautaeka n Uea, n aron are a a tia ni karaoia Ana Tia Kakoaua Iehova. Te waaki aei e na bae n ririkirake riki.’ Ai etira ana taeka aikai! Ngke e koroi taeka aikai teuaei, 50 tabun te ririki n nako, tao tii 300,000 taani Kakoaua ake a tabe n tataekina te rongorongo ni katobibia te aonnaba n te tai anne. E na tera ana taeka ni boong aikai, ngkana e a ataia bwa e a okioki te mwaiti anne tao 20 te tai—ae te mwaiti ae e a roko n te ware ae onoua tabun te mirion—ake a tabe n tataekina te euangkerio?
18. Tera te taetae ae itiaki, ao antai aika a a tia n anganaki te taetae aei iroun te Atua?
18 E berita ni kangai te Atua rinanon ana burabeti: “Ba N na onika aia taetae botanaomata ba te taetae ae itiaki n te tai arei, ba a na taboa aran Iehova, n toro i Rouna n te bo n nano.” (Tebania 3:9) I nanoni boong aika kaitira aikai, boni kaain Ana Tia Kakoaua Iehova ake a taboa aran Iehova ake a katiteuanaki ni beku irouna n te tangira ae korakora—eng, a toro irouna “n te bo n nano.” Boni ngaiia te koraki ake a anganaki te taetae ae itiaki mairoun Iehova. Te taetae ae itiaki aei e nanona naba te atatai ae eti i aon te koaua ibukin te Atua ao ai ana kaantaninga. Bon tii Iehova ae e karekea te atatai aei rinanon taamneina ae raoiroi. (1 I-Korinto 2:10) Antai aika e na angania taamneina? Bon tii te koraki “akana ira nanona.” (Mwakuri 5:32) Bon tii Ana Tia Kakoaua Iehova aika a kukurei n ongeaba iroun te Atua, bwa boni Ngaia aia tia Tautaeka ni bwaai ni kabane. Boni ngaia anne bukina ae a anganaki iai taamnein te Atua ao a taetae n te taetae ae itiaki, ae taekan te koaua ibukin Iehova ao ana kaantaninga aika kamimi. E a ririkirake korakoran kabonganan te taetae ae itiaki irouia ibukin kamoamoan Iehova ni katobibia te aonnaba.
19. Tera ae e irekereke ma te taetae n te taetae ae itiaki?
19 Kabonganan te taetae ae itiaki, e aki tii nanona kakoauan te koaua ao reiakinana nakoia aomata tabemwaang, ma e nanona naba kaboraoan aroarom ma ana tua ao ana reirei te Atua. Kristian ake a kabiraki a karaoa te kairiri n aron ukoukoran Iehova ao kabonganan te taetae ae itiaki. Iangoia naba bwa tera uaan karaoan anne irouia! E ngae ngkai e a tia ni kerikaki mwaitiia taani kabiraki nakon te ware ae uarereke riki nakon 8,700, ma iai aomata aika onoua tabun te mirion riki, ake a katotonga aia onimaki n te aro ae a ukoukora Iehova ao a taetae n te taetae ae itiaki. Aikai boni kaain te koraki ae uanao ae e tabe n rikirake mwaitiia, ake mai buakoia botannaomata nako aika a onimakina ana karea ni kaboomwi Iesu, a beku n oon ana tembora n taamnei te Atua ae mena i aon te aonnaba, ao a na kamaiuaki man “te rawawata are korakora” are nang roko i aon te aonnaba ae buakaka aei.—Te Kaotioti 7:9, 14, 15.
20. Tera ae e mena imwaia taani kabiraki aika kakaonimaki, ao te koraki ae uanao?
20 Te koraki ae uanao a na kairaki nakon ana aonnaba ae boou te Atua ae raoiroi. (2 Betero 3:13) Iesu Kristo ma taani kabiraki aika 144,000 ake a kautaki nakon te maiu i karawa bwa a na beku ma ngaia n aroia uea ao ibonga, a na riki bwa te tautaeka ae boou ae tautaekana te aonnaba. (I-Rom 8:16, 17; Te Kaotioti 7:4; 20:6) Aomata ake a na kamaiuaki man te rawawata are korakora a na mwakuri ni karaoa te aonnaba aei bwa te baretaiti, ao a na teimatoa n taetae n te taetae ae itiaki are a anganaki mairoun te Atua. N etina, a kaineti ma ngaia taeka aikai: “Ao a na bane natim n reireiaki iroun Iehova; ao e na korakora aia rau natim. Ane ko na kateimatoaki n te raoiroi.”—Itaia 54:13, 14.
Te Mwakuri n Anga Reirei ae te Kabanea ni Kakawaki
21, 22. (a) N aron are e kaotaki ni Mwakuri 24:15, antai aika a riai n reireinaki te taetae ae itiaki? (b) Tera te mwakuri n reirei ae akea ae ai arona are e na waakinaki n te aonnaba i aan ana kairiri te Tautaeka n Uea?
21 Te koraki teuana ae uanao, ake a na anganaki aia tai n reiakina te taetae ae itiaki n te aonnaba ae boou, bon te koraki ake a taekinaki ni Mwakuri 24:15, are e kangai: “Iai . . . manga-utiia akana raoiroi ao akana aki raoiroi.” N taai aika nako, birion ma birion mwaitiia aomata ake a a tia ni maiu ma ni manga mate aika a tuai ni karekea irouia te atatai ae eti ibukin Iehova. E na kaokiia nakon te maiu, n te aro ae baireaki raoi. Ao aomata aika a na kautaki aikai a na kainnanoa reiakinaia taekan te taetae ae itiaki.
22 Ai raoiroira te ibuobuoki n te tai arei nakon te mwakuri n anga reirei ane kakawaki anne! Te bwai are e na waakinaki n te tai anne, bon te mwakuri n reirei ae te kabanea ni kakawaki nakon are e a taneiai ni waakinaki man moan rikin te botannaomata. E na katiaaki i aan ana tautaeka Kristo Iesu are raoiroi ae anganaki te mwaaka n te Tautaeka n Uea. Ibukin anne, aomata a na nora kakoroan bukin Itaia 11:9, ae kangai: “A na buta aonaba n atakin Iehova, n ai aron taari ngkae e kabuta marawa.”
23. Bukin tera bwa ko iangoia bwa ti a rangi ni kakabwaiaki ngkai ti a riki bwa ana aomata Iehova?
23 Ai kabwaiara ngaira aika ti maiu i nanon boong aika kaitira aikai, ngkai ti a kona ni katauraoira imwain rokon te tai ae kamimi are e nang buta iai aonnaba n ataakin Iehova! Ai kabwaiara ngaira ngkai ti a kona n riki bwa ana aomata te Atua aika a namakina kakoroan bukin te taetae ni burabeti ake a mena n Tebania 3:20! Ikanne are ti a kunea iai ana berita Iehova ae kangai: “N na karaoingkami ba te kakanato ma te kamoamoaki i buakoia kaain aonaba ni kabaneia.”
Tera Am Kaeka?
• Tera aron kakoroan bukin ana taetae ni burabeti ae kamaiu Tebania aika kakaokoro?
• Tera aron ririkiraken te taromauri ae koaua i nanoni boong aika kaitira aikai?
• Tera te mwakuri n anga reirei ae kakawaki ae e na karaoaki n te aonnaba ae boou?
[Taamnei n iteraniba 30]
Ibukina bwa a taetae n te “taetae ae itiaki,” Ana Tia Kakoaua Iehova a kabuta te rongorongo man te Baibara nakoia aomata ae e kabebetei naano