Karekean Te Tokanikai I Aon Te Mamaara N Aomata
“Te nano ae ana bwai te rabata bon te mate.”—I-ROM 8:6.
1. Tera aron taraakin te rabwata n aomata irouia aomata tabeman, ao tera te titiraki ae riai n rinanoaki irouia?
“N NA KATITUARAOIKO; ba e kakamaku karaoau i Roum ao e kamimi naba.” (Taian Areru 139:14) Boni ngaia anne are e aneneia te tia areru are Tawita, ngke e iangoa aron te bwai teuana ae karikaki iroun Iehova—ae rabwatan te aomata. Ma iai taan reirei n Aaro tabeua ake a kaitara te taeka ni kamoamoa anne ngkai a iangoa rabwatan te aomata bwa nnen ao tabonibain te bure. E a tia n taekinaki bwa te rabwata boni “kunnikain te aki-ataibwai, aan te kaibwabwaru, te bwai ni kabaebae nakon te buakaka, te karabuti ae rotongitong, te mate ae maiu, te rabwata ae mate ma e namakinaba, te rua ni mate ae uouotaki.” E koaua bwa e kangai te abotoro Bauro: “I ata te bwai ae raoiroi ba e aki maeka . . . i nanon rabatau.” (I-Rom 7:18) Ma e nanonaki iai bwa ti a mwane ni kabaeaki i nanon te rabwata ae bubure aei ao e aki kona n reke buokara?
2. (a) Tera ae nanonaki n “te nano ae ana bwai te rabata”? (b) Tera te buaka i marenan te “rabata” ao te “tamnei” are e tabe n riki i nanoia aomata aika a tangiria ni kakukureia nanon te Atua?
2 N taai tabetai te Baibara e taekina te rabwata n aomata bwa “te iriko.” (1 Uea 21:27, NW) A kabongana naba “te iriko” n tei ibukin te aomata ae aki kororaoi, kioina ngkai e riki mairoun te tia karitei are Atam. (I-Ebeto 2:3, NW; Taian Areru 51:5, NW; I-Rom 5:12) Tibwangara mairouna e a karika ‘mamaaran te iriko.’ (I-Rom 6:19) Ao e taetae Bauro ni kauringira ni kangai: “Te nano ae ana bwai te rabata bon te mate.” (I-Rom 8:6) “Te nano ae ana bwai te rabata” e nanona tauakin ao kairakin te nano ni kaibwabwarun te rabwata ae bubure. (1 Ioane 2:16) Mangaia are ngkana ti kataia ni kakukureia nanon te Atua, ao iai te buaka ae e wawaakinaki n taai nako i marenan tangiran bwaai n taamnei iroura ao arora ae bubure ae aki toki ni kairoroira bwa ti na karaoa “ana makuri nako te rabata.” (I-Karatia 5:17-23; 1 Betero 2:11) Ngke e a tia Bauro ni kabwarabwara te buaka are kammaraki are waakinaki i nanona arei ao e a manga kangai: “Te aomata ae e kai nanou ngai! ai antai ae na kamaiuai man rabatan te mate aei?” (I-Rom 7:24) Te koaua bwa Bauro bon te aomata ae kananoanga, bwa akea kamanoana man te bwaka nakon te kaririaki? E mataata raoi ana kaeka te Baibara bwa, tiaki!
Te Koaua Ibukin te Kaririaki ao te Bure
3. Tera aia iango aomata aika mwaiti ibukin te bure ao te kaririaki, ao e kanga ana reirei te Baibara ibukin te aeka ni kaantaninga aei?
3 Aomata aika mwaiti ni boong aikai, a aki kona ni butimwaea te koaua ae bon iai te bwai ae te bure. Tabeman a manikangare ngkana a kabongana te taeka ae “te bure,” bwa irouia, te taeka anne bon te taeka ni kawai ae kabwarabwara aroaroia aomata ni karaoi kairua aika uarereke. A aki ataia bwa “ti a bon tai bane ni kaotaki i nanoaan ana kaintoka ni motiki-taeka Kristo; ba e aonga n anganaki te aomata baika karaoaki n rabatana, n ai aron ake e karaoi, ba tao te raoiroi ke te buakaka.” (2 I-Korinto 5:10) Tabeman a tii taetae naba ni kangai: “I rabakau n taona nanou nakon bwaai ni kabane, ma I aki kona nakon te kaririaki!” Tabeman a maeka n aaba aika kaainaki irouia aomata aika a tatangira katokan nanoia n te bwai are a tangiria ngkekei naba, ngkana tao te amwarake, te wene n taanga, te kakukurei, ke te karikirakeaki. A aki tii tangiri bwaai ni kabane, ma ai aron ae a bon tangiria naba n te tai naba arei! (Ruka 15:12) A aki iangoa “te maiu ni koaua” ae e na roko, ma a tii taraa naba te kukurei ae e kona n reke ngkai. (1 Timoteo 6:19) Ma e ngae n anne te Baibara e reireinira bwa ti na kaiangoraoira ma ni kamatairikira nakoni bwaai aika a kona n riki, ma ni kararoaira mani bwaai ni kabane ake a na karika te kabuanibwai nakoira n te aro n taamnei, ke n aaro riki tabeua. E kangai te taeka n rabakau teuana are e kairaki koreana: “Te aomata ae nanowanawana e nora te buakaka, ao e karaba: ao akana a ro nanoia a ri rarikina, ao a reke kaiia.”—Taeka N Rabakau 27:12.
4. Tera ana reirei ni kaungaunga Bauro are e anga n 1 I-Korinto 10:12, 13?
4 Ngke e kororeta Bauro nakoia Kristian ake a mena i Korinto—ae te kaawa ae tanoata taekana ibukin aroaro aika kammaira ake a kakaraoaki iai—e anga te reirei ae manena n taekan te kaririaki ao mwaakan te bure. E kangai: “Ma ngaia aei, ba ane taku ba e tei ao e na tarataraia ba e kawa ni bwaka. E tuai men roko i roumi te kaririaki teuana ae e aki kona te aomata n rawa nako iai: ma E kakaonimaki te Atua, ae bon aki kitaningkami ba kam na kaririaki n te aro ae kam aki kona n teimatoa iai; ma E na karaoia ba raon te kaririaki kawaimi ni biri nako maiai, ba kam aonga ni kona n taon nanomi.” (1 I-Korinto 10:12, 13) Ngaira ni kabaneira—aika ataei ma kaara, aika mwaane ma aine—ti bati ni kaririaki n ara tabo n reirei, n ara tabo ni mwakuri, ao n taabo riki tabeua. Mangaia are ti bia neneri ana taeka Bauro ma n nori bwa baikara nanoia ibukira n taai aikai.
Tai Taku bwa Ko Aki Kona ni Bwaka
5. Bukin tera bwa e karuanikai iangoan ae ko aki kona ni bwaka?
5 E kangai Bauro: “Ane taku ba e tei ao e na tarataraia ba e kawa ni bwaka.” E karuanikai te kamoamoa n taku bwa akea ara kangaanga ao ti kona n teimatoa ni bwaina te aroaro ni maiu ae riai. E oti iai aki-ataakin aron ao mwaakan te bure. Kioina ngkai aomata aikai n aron Mote, Tawita, Toromon ao te abotoro Betero a bane n reke n te bure, te koaua bwa ti riai n taku bwa ti aki kona n reke iai? (Warekaia Iteraera 20:2-13; 2 Tamuera 11:1-27; 1 Uea 11:1-6; Mataio 26:69-75) “Te aomata ae rabakau e mamaku, ao e kitana te buakaka: ao te aomata ae nanobaba e nanorieta, ao e aki nanokokoraki,” e taekina anne Taeka N Rabakau 14:16. Ao e kangai naba Iesu: “E boni konamaki te tamnei, ma e mamara te iriko.” (Mataio 26:41) Kioina ngkai bon akea te aomata ae aki kororaoi ae e na aki namakina tangiran ae buakaka, ngaia are ti riai ni mutiakina raoi ana reirei Bauro, ma n rarawa nakon te kaririaki, bwa ti kawa ni bwaka iai.—Ieremia 17:9.
6. N ningai, ao n te aro ra ae ti riai ni katauraoira raoi imwain te kaririaki?
6 Te aro ae wanawana ngkana e katauraoi te aba imwain kangaanga aika a na karina n roko n aki kaantaningaki. Te Uea ae Ata e ataia bwa tain te rau bon te tai ae riai ibukin katean ana nono. (2 Rongorongo 14:2, 6, 7) E ataia bwa e na rangi n iremwe ngkana a a tibwa katauraoi, n te tai are a buakanaki iai irouia aia kairiribai. N aron naba anne, e raoiroi riki bwa ti na kaman iangoia n te tai are ti rau iai bwa tera ae ti na karaoia ngkana ti a kaririaki. (Taian Areru 63:6) Taniera ma raona ake a mamaaka te Atua a kaman motiki nanoia bwa a na kakaonimaki n ana tua Iehova imwain te tai are a a kairoroaki iai bwa a na kana ana amwarake te uea. Mangaia are a aki nanokokoraki n tei n aia koaua, ao a aki kana te amwarake ae kamwara. (Taniera 1:8) Mangaia are ti na moan taai ni kakorakorai nanora bwa ti na teimatoa n te aroaro ni maiu ae itiaki, imwain rokon te kataaki iroura. Ao ngkanne, e na iai iroura te korakora ni kona n tokanikai i aon te bure.
7. Bukin tera bwa a kabebeteaki nanora n ataakin ae iai aomata aika a a tia n tokanikai n rawa nakon te kaririaki?
7 Ai raoiroi ra kabebetean nanora aika ti karekei man ana taeka Bauro aikai: “Bon akea te kaririaki teuana ae roko iroumi ma tii ae roroko irouia aomata ni kabane”! (1 I-Korinto 10:13, NW) E korea ae kangai te abotoro Betero: “Kam na rarawa nako ina [te Riaboro], n teimatoa n te onimaki, ngkai kam ataia ba a kumeaki ni kakoroaki maraki aika ti te bo ma marakimi i nanoia tarimi aika mena i aon te aba.” (1 Betero 5:9) Eng, aomata tabemwaang a a tia ni kaitara ma kataaki aika a roko naba irouia, ao a tokanikai n rarawa nako iai n ana ibuobuoki te Atua, ao ngaira ti kona naba ni karaoa anne. Ma kioina ngkai Kristian ni koaua ngaira aika ti maiu i buakon te aonnaba ae buakaka, ao ti riai ni kaantaningaia bwa e na bon roko naba iroura te kariri n te tai teuana. Ma ti na kanga ngkanne ni kakoaua bwa ti na tokanikai i aon te mamaara n aomata, ao te kaririaki nakon te bure?
Ti Kona n Tokanikai i aon te Kaririaki!
8. Tera te anga teuana ae kakawaki ae ti na kona ni kararoa iai te kaririaki?
8 Te aro teuana ae kakawaki ae ti kona iai n “aki manga toro rimwi n te bure,” ngkana ti kararoaira man te kaririaki ngkana ti kona. (I-Rom 6:6) E kaungaira ni kangai Taeka N Rabakau 4:14, 15: “Tai rin i nanoni kawaiia akana buakaka, ao tai nakonako i nanoni kawaiia aomata aika iowawa. Kararoa, tai ri rarikina; Ko na rairaki mai iai, ao naako.” N angiin te tai, ti a kaman ataia bwa bwaai tabeua ake a riki a na bae ni kairira nakon te bure. Mangaia are e teretere bwa Kristian a na “tai ri rarikin” ke a na kararoaia mairouia aomata, bwaai, ao taabo nako, ike a kona ni karika i nanoia tangiran ae buakaka, ke te kaibwabwaru ae kammaira.
9. E a kanga ni katuruturuaki n te Baibara, taekan riain te birinako mani kataakira aika a ririki?
9 Te birinako man te kariri bon te mwaneka naba teuana ae kakawaki ae e na karika te tokanikai i aon te kaririaki. E reirei ni kangai Bauro: “Kam na biri nako man te wene ni bure.” (1 I-Korinto 6:18) Ao e korea ae kangai: “Kam na biri nako man taromauriani boua.” (1 I-Korinto 10:14) Te abotoro e reireina Timoteo bwa e na biri nako naba man tangiran te kaubwai ae bati, ao man “bwaai aika a tatangiraki irouia kaain te roro-n-rikirake.”—2 Timoteo 2:22, NW; 1 Timoteo 6:9-11.
10. Baikara katoto aika uoua aika rangi ni kaokoro aika a kaota manenan te biri nako man te kaririaki?
10 Iangoa taekan Uean Iteraera are Tawita. Ngke e mataku man taubukin ana baareti, ao e nora te aine ae moan te tamaroa ae e tebotebo, ao e rikirake n onrake nanona n tangiran ae buakaka. E riai riki ngke e waekoa ni kitana taubukin ana auti ma ni biri nako man te kaririaki. E aki karaoa anne, ma e kakaaea taekan te aine aei—are Nei Bata-teba—ao e a korakora te kabuanibwai are e riki mai iai. (2 Tamuera 11:1–12:23) N te itera are teuana, tera aroaron Ioteba ngke bun ana toka e a tangiroroa te kani wewene ni bure ma ngaia? E kangai te rongorongo: “Ngke e taetae neierei nakon Ioteba n te bong ae koraki, ao e aki irira nanona ni wene ma ngaia, ke ni memena i rouna.” E ngae ngke akea te kaetieti n te Tua Mairoun Mote, bwa e tuai n anganaki anne te aba n te tai arei, ma e kaeka neierei Ioteba ni kangai: “N na iranna iai ni karaoa te bure ae ababaki aei, ma ni bure nakon te Atua?” N te bong teuana, e taua kunnikain teuaei neierei ma n taku nakoina: “Weene ma ngai”! E tiku iai Ioteba ni kataia ni kakarabakau ma ngaia? E aki, ma “e biri nako ao e oti nako.” E aki kariaia nanona Ioteba bwa e na karikirakeaki iai tangiran te kaririaki nakon te wene ni bure. Ma e boni biri nako!—Karikani Bwaai 39:7-16.
11. Tao tera ae ti kona ni karaoia ngkana e a okiokirira te kataaki teuana?
11 N taai tabetai te aomata are e biri nako e taekinaki bwa e biu, ma n angiin te tai, ti wanawana riki ngkana ti kararoaira man te kangaanga. Tao e a okioki te kataaki teuana n ara tabo ni mwakuri. E ngae ngkana tao ti a aki kona ni karekea riki ara mwakuri teuana ae kaokoro, ma tao iai bwaai tabeua ake ti kona ni karaoi ae a na kararoaira man taiani kariri. Ti riai ni biri nako mani bwaai ni kabane ake ti ataia bwa a bure, ao ti riai ni kamatoai nanora bwa ti na tii kakaraoa ae raoiroi. (Amota 5:15) N taabo tabeua, te biri nako man te wene ni bure e nanona naba aki-kawaran taabo ake a tomaaki ma te Internet aika a kaotii taamnei aika bwaitingako, ao taabo n takaakaro aika a aki rangi n raoiroi. E kona naba n nanona karenakoan te maekatin teuana ke karekeaia raao aika boou—aika a tangira te Atua ao aika a kona ni buokira. (Taeka N Rabakau 13:20) Ti karaoa ae wanawana ngkana ti kamatoai nanora bwa ti na tannako mani bwaai ni kabane ake a kona ni karirira nakon te bure.—I-Rom 12:9.
E na Kanga n Ibuobuoki te Tataro
12. Tera ae ti butiia te Atua ngkana ti tataroa are kangai: “Tai kairira nakon te kaririaki”?
12 E taetae ni kaunga nano Bauro ni kangai: “E kakaonimaki te Atua, ae bon aki kitaningkami ba kam na kaririaki n te aro ae kam aki kona n teimatoa iai; ma E na karaoia ba raon te kaririaki kawaimi ni biri nako maiai, ba kam aonga ni kona n taon nanomi.” (1 I-Korinto 10:13) Te anga teuana ae e buokira iai Iehova boni man kaekan ara tataro, bwa ana ibuobuoki e buokira ni kateimatoaira ngkana ti a kaitara ma kataakira. E reireinira Iesu Kristo bwa ti na tataro ni kangai: “Ao tai kairira nakon te kaririaki, ma Ko na kamaiuira man te buakaka.” (Mataio 6:13) E na kaekai tataro ake a nako man te nano Iehova, ao e na aki kitanira n akea buokara ngkana ti kaririaki; e na kamaiuira mairoun Tatan ao ana mwakuri n nanowanawana. (I-Ebeto 6:11) Ti riai ni butiia te Atua bwa e na buokira bwa ti na nori kataaki aika a mena imwaira, ma n anganira te korakora bwa ti na tokanikai n rarawa nako iai. Ngkana ti butiia bwa ti na aki bwaka ngkana ti kataaki, ao e na buokira bwa e na aki tokanikai i aora, Tatan are “teuare buakaka.”
13. Tera ae ti riai ni karaoia ngkana ti a kaitara ma te kariri teuana ae teimatoa maanna nakoira?
13 Ti riai riki ni kakorakoraira n tatataro ngkana ti kaitara ma te kataaki ae okioki. Kataaki tabeua a kona ni karika te buaka ae korakora i nanora, ao a a kariki iango ao kaantaninga ake a kauringira iai bwa ti rangi ni mamaara. (Taian Areru 51:5) N aron anne, tera ae ti kona ni karaoia ngkana ti a karawawataki n uringan arora rimoa are ti kakaraoa iai te mwaan ae kammaira? Tera arora ngkana ti kataaki bwa ti na manga okiria? Ti na aki kataia ni karabai iango aikai, ma e raoiroi riki bwa ti na uotia nakon Iehova n te tataro—ma n okioki n tatataro iai ngkana e kainnanoaki. (Taian Areru 55:22) Ni mwaakan ana Taeka ao te taamnei ae raoiroi, e kona ni buokira ni kaitiaka ara iango man tangiran ae kamwara.—Taian Areru 19:8, 9.
14. Bukin tera ngkai moan te kakawaki te tataro, ngkana ti kan tokanikai i aon te kaririaki?
14 Ngke e noriia ana abotoro bwa a nimatutu ngke a mena n te oo-n-aroka are Ketetemane, ao e kaungaungaia Iesu ni kangai: “Kamarurungingkami ao tataro, ba kam na aki rin n te kaririaki: e boni konamaki te tamnei, ma e mamara te iriko.” (Mataio 26:41) Te anga teuana ae ti kona n tokanikai iai i aon te kaririaki, boni ngkana ti kamarurungira nakon aekaki ni kariri nako, ma n atai nako aroia ake a kona ni mwamwana iai te aomata. Moan te kakawaki naba bwa ti na aki baenikai n tataro ni bubutii buokara n te kariri ae roko iroura, bwa a aonga n tae nangira n te aro n taamnei bwa ti aonga ni buakanna. Ibukina bwa ti kataaki ni bwaai ake ti mamaara riki iai, ti aki kona n tokanikai i aona n akea te ibuobuoki iai. Moan te kakawaki te tataro ibukina bwa te korakora mairoun te Atua e na kakorakoraira riki ni kamanoira mairoun Tatan. (I-Biribi 4:6, 7) Tao ti kona naba ni kainnanoa aia ibuobuoki “unimwanen te ekaretia” n te itera n taamnei ao n aia tataro.—Iakobo 5:13-18.
Kakorakorako n Rarawa Nakon te Kaririaki
15. Tera naba ae reitaki ma te rarawa nakon te kaririaki?
15 Irarikin kararoan te kaririaki ngkana ti kona, ao ti riai naba ni kakorakoraira n rarawa nakon te kataaki ni karokoa ae e a bon toki, ke iai te bitaki ae riki. Ngke e kataaki Iesu iroun Tatan, ao e rarawa nakoina ni karokoa ae e kitanna te Riaboro. (Mataio 4:1-11) E korea ae kangai te tia rimwin Iesu ae Iakobo: “Kam na rarawa nakon te riaboro, ao ane e na biri nako mai roumi iai.” (Iakobo 4:7) Te rarawa nako iai e moanaki moa ngkana ti kakorakorai ara iango n ana Taeka te Atua, ma ni kamatoai nanora bwa ti na kakairi raoi n ana kaetieti. Ti karaoa ae riai ngkana ti kaururingi ma ni kaiangomwaakaira i aon kiibu aika kakawaki ake a kaineti ma oin mamarara. E raoiroi ngkana ti kawara te Kristian ae ikawai n te onimaki—ae tao te unimwaane—ae ti kona ni kaotii nanora nakoina ao ae ti kona ni butiia bwa e na buokira ngkana e rina n roko te kaririaki nakoira.—Taeka N Rabakau 22:17.
16. Ti na kanga ni kona n teimatoa i nanon te aroaro ni maiu ae riai?
16 Te Baibara e kaungaira bwa ti na karina te aomata nabangkai. (I-Ebeto 4:24) E nanonaki iai bwa ti riai ni kariaia Iehova bwa e na kairira ma ni biti aroarora. E kangai Bauro ngke e kororeta nakon raona ni mwakuri ae Timoteo: “Ko na kaea te raoiroi, ma tangiran te Atua, ma te onimaki, ma te tangira, ma te taotaonaki n nano, ma te nimamanei. Ko na buaka n te buaka ae raoiroi ae ana buaka te onimaki, ko na taua te maiu are aki toki, are ko weteaki nako iai.” (1 Timoteo 6:11, 12) Ti kona ni “kaea te raoiroi” ngkana ti kakaonimaki n reirei n ana Taeka te Atua bwa ti aonga ni karekea ataakin raoi aroarona, ao ngkanne, ti kaboraoi aroarora iai ma ana kaetieti. Moan te kakawaki naba kabatiaan te mwakuri ni Kristian n aron tataekinan te rongorongo ao kaean botaki. Kaanian te Atua ao kabonganan raoi bwaai n ibuobuoki n taamnei ake mairouna, e na buokira bwa ti na rikirake riki n te aro n taamnei ma n teimatoa n te aroaro ni maiu ae riai.—Iakobo 4:8.
17. Ti kanga n ataia bwa e na aki kitanira te Atua ngkana ti kaririaki?
17 E kakoaua nakoira Bauro bwa kataaki ni kabane ake a roko iroura a na aki riaon korakorara mairoun te Atua, are e anganira bwa ti aonga n tokanikai iai. Iehova e na ‘katauraoa kawaira bwa ti aonga n taon nanora iai.’ (1 I-Korinto 10:13) Ni koauana, ngkana ti botumwaaka n onimakina te Atua ao e na aki kariaia te kataaki teuana bwa e na taonira nako n te aro are e a aki tau korakorara n taamnei ni kateimatoaira bwa ti aonga ni kakaonimaki iai. E tangirira bwa ti na tokanikai n rarawa nakon te kaririaki ni karaoan ae buakaka i matana. Ao irarikin anne, ti kona n onimakina ana berita ae kangai: “I bon aki kakiko, ao I bon aki kitaniko.”—Ebera 13:5.
18. Bukin tera bwa ti na kakoaua ae ti na bon tokanikai i aon te mamaara n aomata?
18 E aki nanokokoraki Bauro n aron ana tokanikai ni buakana te mamaara n aomata are irouna. E aki iangoia bwa ngaia bon te aomata ae kananoanga ae e aki kona n tokanikai i aon kaibwabwarun rabwatana. Ma e kangai ni kaitara anne: “Ma ngaia ae I biribiri, tiaki n ai aron ae aki ata mwina; ao I itau, tiaki n ai aron ae orea te ang: ma I kaikoaka rabatau, ao I kaaunganna: ba I kawa n riki ni kakiaki, ao I a bon reireiia naba aomata.” (1 I-Korinto 9:26, 27) Ngaira naba ti kona n tokanikai ni buakana te rabwata ae aki kororaoi aei. Rinanon te Baibara, booki aika a kabwarabwara te Baibara, bobotaki ni Kristian, ao raao ni Kristian aika a ikawai n te onimaki, Tamara are i karawa ae tatangira, e anganira taeka ni kauring ake a buokira bwa ti na ukoukora te kawai ae raoiroi iai. N ana ibuobuoki, ti kona n tokanikai i aon te mamaara n aomata!
Ko Uringnga?
• Tera ae nanonaki n “te nano ae ana bwai te rabata”?
• Ti na kanga ni kona ni katauraoira imwain te kaririaki?
• Tera ae ti kona ni karaoia, bwa ti aonga n tokanikai i aon te kaririaki?
• Tera manenan te tataro ni kaineti ma te tokanikai i aon te kaririaki?
• Bukin tera bwa ti ataia ae ti kona n tokanikai i aon te mamaara n aomata?
[Taamnei n iteraniba 22]
E aki reirei te Baibara bwa akea iroura te kona n tokanikai i aon kaibwabwarun rabwatara
[Taamnei n iteraniba 24]
Te biri nako man te kaririaki bon te anga teuana ae kakawaki ae ti kona iai ni kararoa te bure