Ti Neboa Iehova Ngkana Ti Karaoa Ae E Tangiria
“N na neboia ma te katituaraoi.”—TAIAN ARERU 69:30, NW.
1. (a) Bukin tera bwa e riai n neboaki Iehova? (b) Ti na kanga n neboia ma te katituaraoi?
IEHOVA bon te Atua ae moan te mwaaka, te tia Tautaeka i aon bwaai ni kabane, ao ai te tia Karikiriki. E riai ngkanne n neboaki arana ao ana kaantaninga nako. Neboan Iehova, e nanonna bwa e na rangi ni karineaki ma ni kamoamoaki, n te taeka ao n te mwakuri. Karaoan anne ‘ma te katituaraoi,’ e nanonna bwa ti na kakaitaua ibukin baike e karaoi nakoira ngkai, ao ake e na karaoi nakon taai aika imwaira. E kaotaki te kaantaninga ae ti riai ni bwainna n Te Kaotioti 4:11, ike a kangai iai taamnei aika kakaonimaki ake i karawa: “Ara Uea ao Atuara, Ko riai n anganaki te neboaki ma te karineaki ma te mwaka: ba Ko karaoi bwaai ni kabane, ao bon iai baikai i bukin nanom, ao a karaoaki iai.” Ti na kanga n neboa Iehova? Ngkana ti reiakina taekana ma ni kakaraoa ae e tangiria mairoura. Ti riai n namakina are e namakinna naba te tia areru ngke e kangai: “Ko na reireiai tauan am taeka; ba Atuau Ngkoe.”—Taian Areru 143:10.
2. Tera aron ana taratara Iehova ibukia te koraki ake a neboia, ao ake a aki?
2 A rangi ni kakawaki iroun Iehova, aomata ake a neboia. Anne bukina are e riki iai bwa te tia “karekea kaniwangaia akana a ukeria.” (Ebera 11:6, BK) Tera te kaniwanga iai? E taku Iesu nakon Tamana are i karawa n ana tataro: “Ao aio te maiu are aki toki, te ataiko ae te Atua ae ti temanna ae koaua, ao Iesu Kristo, ae Ko kanakomaia.” (Ioane 17:3) Eng, te koraki ake ‘a neboa [Iehova] ao ni katituaraoia,’ “a na abana te aba . . . ao a na mamaeka iai n aki toki.” (Taian Areru 37:29) N te itera are teuana, “e na aki reke kabaian te aomata ae e buakaka.” (Taeka N Rabakau 24:20, BK) E rangi n riai neboakin Iehova ni boong aika kaitira aikai, ibukina bwa E nang kamaunaa te buakaka ni kabanea ao ni kamaiuia aika raoiroi. “E kume ni mauna aon te aba ma kaibabaruna: ma ane kakaraoa ae E tangiria te Atua, ao e teimatoa n aki toki.”—1 Ioane 2:17; Taeka N Rabakau 2:21, 22.
3. Bukin tera bwa ti riai ni mutiakina ana boki Maraki?
3 E kaotiotaki nanon Iehova n te Baibara, ibukina bwa ‘e boni kaira koreana.’ (2 Timoteo 3:16) A mwaiti rongorongo n ana Taeka te Atua, ake e kaotaki iai aron Iehova ni kakabwaiaia te koraki ake a neboia, ao bwaai ake a riki nakoia te koraki ake a aki. Teuana mai buakon rongorongo aikai e irekereke ma bwaai ake a riki i Iteraera n ana tai te burabeti ae Maraki. E korea ana boki Maraki tao n te ririki 443 B.C.E., n ana tai Neemia ni kowana i Iuta. Iai rongorongo ma taetae ni burabeti i nanon te boki ae kaunganano aei, aika “koreaki taekaia ba te kauring nakoira, ngaira aika ti maiu ni kaitira ni bong.” (1 I-Korinto 10:11, BK) Mutiakinan raoi ana taeka Maraki, e na buokira ni katauraoira “i mwain rokon ana bong Iehova are kakanato ma ni kakamaku,” are E na kamaunaa iai te waaki ae buakaka ni kabanea.—Maraki 4:5.
4. Baikara reirei aika onoua aika kakawaki, ake a a kaotaki ni Maraki mwakorona 1?
4 E a kanga ana boki Maraki, are e koreaki tao 2,400 te ririki n nako, ni buokira i nanon te ka 21 n tienture aei, bwa ti na tauraoi nakon ana bong Iehova ae kakannato ma ni kakamaku? E kaira ara iango moani mwakorona nakoni reirei aika onoua, aika kainnanoaki ibukin neboan Iehova iroura ao katituaraoana, bwa ti aonga n akoaki irouna ao ni karekea te maiu are aki toki: (1) E tangiria ana aomata Iehova. (2) Ti riai ni karinei baika tabu. (3) Iehova e kaantaningaia bwa ti na anganna ara kabanea n raoiroi. (4) E aanaki te taromauri ae koaua n te tangira, ao tiaki n te mwangainrang. (5) Te beku iroun te Atua bon tiaki te waaki ae karawawata. (6) Ti na bane n angan te Atua taekan arora. Ti na iangoi reirei aikai, ngkai ti nang nora taekan Maraki mwakorona 1, n te moan kaongora aei mai buakon kaongora aika tenua aika kabwarabwaraa te boki ae Maraki.
E Tangiria Ana Aomata Iehova
5, 6. (a) Bukin tera bwa Iehova e tangira Iakoba? (b) Tera ae ti kona ni kaantaningaia, ngkana ti katotonga aron ana kakaonimaki Iakoba?
5 E kateretereaki raoi ana tangira Iehova ni moani kibun Maraki. E moana ana taeka te boki aei n taeka aikai: “Te taeka ni burabeti ae ana taeka Iehova nakoia Iteraera.” E a manga taku riki te Atua: “I tangiringkami.” E taekina te katoto Iehova n aron anne, ngke e kangai: “I tangira Iakoba.” Iakoba bon te mwaane ae e onimakina Iehova. Imwin tabeua te tai, ao Iehova e bita aran Iakoba nakon Iteraera, ao e riki Iakoba bwa aia bakatibu tibun Iteraera. E tangiraki Iakoba iroun Iehova ibukina bwa e maiuakina ana onimaki. A tangiraki naba iroun Iehova te koraki ake e boraoi aia iango ma ana iango Iakoba ni kaineti ma Iehova.—Maraki 1:1, 2.
6 Ngkana ti tangira Iehova ao ni kakaonimaki n iraorao ma ana aomata, ti na bae ni karekea te karaunano are e taekinaki n te 1 Tamuera 12:22 are kangai: “Ane E na aki kitania ana aomata Iehova i bukin arana ae kakanato.” E tangiria ana aomata Iehova ao e angania kaniwangaia, n ikotaki naba ma te maiu are aki toki, mangaia are ti wareka ae kangai: “Onimakina Iehova, ao karaoa ae raoiroi; Maeka i aon te aba, ao amamarake i nanon te kakaonimaki. Ao ko na kakukureiko iroun Iehova; Ao E na anganiko baikana e tangiri nanom.” (Taian Areru 37:3, 4) Tangiran Iehova iroura, e irekereke ma te kauoua n reirei are taekinaki ni Maraki mwakorona 1.
Ti Riai ni Karinei Baika Tabu
7. Bukin tera bwa Iehova e ribaa Etau?
7 E taku Iehova ni Maraki 1:2, 3: “I tangira Iakoba,” ma e a manga taku imwina, “I riba Etau.” E aera bwa e na iai te kaokoro? Iakoba e karinea Iehova, ma bwebweena are Etau, e bon aki. E aranaki naba Etau bwa Etom. E aranaki te aba ae Etom, ni Maraki 1:4, bwa te aba ae buakaka, ao a kabuakakaki kaaina. E anganaki Etau te ara ae Etom (nanona “Uraura”), imwin kabonakoan karineana ni karimoa nakon Iakoba n te amwarake ae te tuubu n rentire ae uraura. E taku Karikani Bwaai 25:34: “E a kaakea bongan karineana ni karimoa Etau.” Te abotoro Bauro e kaungaia taan onimaki bwa a na tarataraiia bwa akea i buakoia ae na riki bwa “te tia wene ni bure, ke te tia kamwarai ana bwai te Atua, n ai aron Etau, are kabooa karineana ni karimoa, ni kamarikeana ae ti teuana.”—Ebera 12:14-16.
8. Tera ae e kaira Bauro bwa e na katitebooa Etau ma te tia wene ni bure?
8 E aera bwa Bauro e katitebooa ana mwakuri Etau ma te wene ni bure? Ibukina bwa bwainan te aeka n iango are iroun Etau, e kona ni kaira te aomata bwa e na kaakeai bongan baika tabu. Te iango anne e kona ni karekea te bure ae rangi ni kakaiaki, n ai aron te wene ni bure. Mangaia are ti riai n titirakinira ni kangai: ‘E a reke irou n taai tabetai te iango ae N na kaakea kaniwangau n Kristian are te maiu are aki toki, i bukin tangiran te bwai ae kai toki manenana, ae ai aron ana tuubu n rentire Etau? Iai aroarou ae I kaotia iai bwa I aki karinei baika tabu, n akea ataakina irou?’ Iai iroun Etau te nano n aki-kan tautau ibukin kani karekean te bwai are tangiria naba ngkekei. E taku nakon Iakoba: “I a bora ni baki, ma I a butiko te amarake ane e uraura anne ba N na kanna.” (Karikani Bwaai 25:30, BK) E kananokawaki bwa iai tabeman ana toro te Atua aika reke naba n te aeka n iango anne, n aroia n taku: “I a bora ni kan iein! E aera bwa N na taningaa te mare?” Kani katokan nanoia n te wene n taanga e a riki bwa kabwakaia n aron ana tuubu n rentire Etau.
9. Ti na kanga ni kateimatoaa te maaku ae irianaki n te karinerine nakon Iehova?
9 Ti bia aki ribai baika tabu n te aro are ti kakeaa iai manenan te aroaro ae riai ni kaineti ma te mare, arora ni kakaonimaki, ao kakabwaia n taamnei ake a na reke nakoira. Ti na aki katotonga Etau ma ti bia riki n ai aron Iakoba are e kakaonimaki ni kaota te maaku ae irianaki n te karinerine nakon te Atua, rinanon karinean baika tabu. Ti na kanga ni karaoa aei? Ngkana ti kaboraoa raoi maiura ma are e tangiria Iehova. Te aro aei, e na kairira nakon te katenua ni mwaneka are e taekinaki ni Maraki mwakorona 1. Tera te baenne?
Angan Iehova Ara Kabanea n Raoiroi
10. Tera aroia ibonga are a kaota iai aki-karinean ana taibora Iehova?
10 Ibongan Iuta ake a beku n te tembora i Ierutarem n ana tai Maraki, a aki anga te karea ae te kabanea n raoiroi nakon Iehova. E taku Maraki 1:6-8: “E karinea tamana te nati, ao e karinea ana toka te toro: ao ngkana tao te tama Ngai, ao e nga karineau? Ao ngkana tao te toka Ngai, ao e nga makau? Bon ana taeka Iehova Tabaota nako imi, ngkami aika ibonga, aika kam riba arau.” A titiraki ibonga: “Tera are ti riba aram iai?” E kaekaia Iehova ni kangai: “Kam anga baraua aika kamwaraeaki i aoni baonikareau.” A a manga titirakinna ibonga ni kangai: “Tera ae ti kamwaraeko iai?” Mangaia are e taku Iehova nakoia: “Ngkai kam kangai, E riribaki ana taibora Iehova.” Ibonga akanne a kaota aki-karinean ana taibora Iehova, n aroia n anga maan aika bwaibwainnanti bwa aia karea, ao man taku: ‘Tiaki te bwai ae buakaka.’
11. (a) Tera ana taeka Iehova ibukin aia karea aika aki-kariaiakaki? (b) N te aro raa ae a bane n irekereke iai aomata nako n te bure?
11 E kabwarabwaraa aei Iehova ni kaineti ma aia karea aika aki-butimwaeaki: “Anga ngkai nakon am tia tau-taeka; e na kukurei i roum? Ke e na mutiakina matam?” E na bon aki kukurei aia tia tautaeka iai, mangaia are Teuare Moan te Rietata e na bon aki naba butimwaei aia karea aika maan aika bwaibwainnanti! Ao bon tiaki naba ibonga n tii ngaiia aika a bure n te waaki aei. E ngae ngke ibonga a kakeaa bongan Iehova n aia karea akekei, ma tiaki te koaua bwa a irekereke naba iai aomata nako? A irekereke naba iai! Boni ngaiia ake a rinei maan aika mataki, a mwauku, ao a aoraki, ao a uotia nakoia ibonga bwa a na kareania. Ai boni bure rawawata ra!
12. Ti kanga ni buokaki bwa ti na angan Iehova ara kabanea n raoiroi?
12 Anganakin Iehova ara kabanea n raoiroi, boni kaotan tangirana iroura. (Mataio 22:37, 38) N tiaki aroia ibonga ake a mwangainrang ake n ana tai Maraki, ana botaki Iehova ni boong aikai e karorokoi reirei man te Baibara, ake a buokira bwa ti na neboa ma ni karaoiroa Iehova rinanon kakaraoan baika e tangiri. E irekereke te itera aei ma te kaaua n reirei are taekinaki ni Maraki mwakorona 1.
E Aanaki te Taromauri ae Koaua n te Tangira ao Tiaki n te Mwangainrang
13. Baikara bwaai ake a karaoi ibonga, are e a kaotaki iai bwa e aanaki aia waaki n te mwangainrang?
13 A mwangainrang ibonga ake n ana bong Maraki, a aki-tatangira, ao a bakimwane naba. Ti kanga n ataa anne? E taku Maraki 1:10: “Bia iai temanna i buakomi ae na kaini mataroa, ba kam aonga n aki kaura te ai i aoni baonikareau n akea manena! akea au kukurei i roumi, bon ana taeka Iehova Tabaota, ao N na aki mwanea te karea mai baimi.” Eng, ibonga akana a mwangainrang akanne, a tuatua naba anganakiia te mwane i bukin te mwakuri ae rangi n uarereke n te tembora, ae kainakin mataroa ao kauraan te ai i aon te baonikarea! Maroaka are e aki butimwaei aia karea Iehova!
14. Bukin tera bwa ti kona n taekinna ae a kairaki Ana Tia Kakoaua Iehova n te tangira?
14 Aroia ibonga i Ierutarem rimoa aika bubure ni mwangainrang ao ni bangaaomata, e a kauringira ae ni kaineti ma ana Taeka te Atua, aomata aika mwangainrang a na aki karekea Ana Tautaeka n Uea te Atua. (1 I-Korinto 6:9, 10) Iaiangoan aroia ibonga ni mwangainrang, e a karikirakea riki ara kakaitau ibukin karaoan te mwakuri n uarongorongo ni katobibia te aonnaba irouia Ana Tia Kakoaua Iehova. Bon te mwakuri n anganano, ae ti aki kabooaki iai. Eng, “ti aki karekemwane n ana taeka te Atua.” (2 I-Korinto 2:17, NW) N aron Bauro, ti kona ni bane ni boutokaa anne, ni kangai: “I taekina ana euangkerio te Atua nako imi ao akea boona.” (2 I-Korinto 11:7) Noria bwa Bauro e ‘taekina ana euangkerio te Atua’ ma te kukurei. Anne are e a kairira nakon te kanimaua n reirei are taekinaki ni Maraki mwakorona 1.
Te Beku Iroun te Atua bon Tiaki te Waaki ae Karawawata
15, 16. (a) Tera aroaroia ibonga ni kaineti ma te angakarea? (b) Tera aroia Ana Tia Kakoaua Iehova n anga aia karea?
15 Ibonga ngkoa ake a aki-kakaonimaki ake i Ierutarem, a taraa te anga karea bwa te waaki ae karawawata. A bon rawawata iai. E tuangia te Atua ni kangai ni Maraki 1:13: “Kam kangai naba, Noria, ai kakua ra baei! ao kam aki kona n taraia.” Ibonga akekei a aki karinei ana bwai te Atua ma a ribaia. Ti riai ni kakorakoraira n tataro bwa ti na aki riki n ai aroia, ma ti na kaotiota te aroaro are e kaotaki n te 1 Ioane 5:3 ae kangai: “Ba bon tangiran te Atua te baei, ae tauan ana tua i roura: ao a aki rawawata ana tua.”
16 Ti bia kimwareirei n anganga ara karea n taamnei nakon te Atua, ao n aki iangoia bwa te bwai ae karawawata. Ti bia mutiakin taeka ni burabeti aikai: “Kangai [nakon Iehova], Ko na uoti nako buakaka ni kabane, ao mwanea ae raoiroi: ao ti na anga aia kaarea matanriara, ba kaanga kao-mwaane.” (Otea 14:2) Taeka aika “matanriara ba kaanga kao-mwaane,” e nanoni angakarea n taamnei, aika taeka aika ti taekin ni kamoamoaa iai Iehova ao ana kaantaninga nako. E taekina aei Ebera 13:15 (BK): “Ma ngaia ae ti na aki toki n angan te Atua te karea n nebonebo, irouni Iesu, ba te karea ae neboan arana.” Ai kimwareirei ra ngaira n anga ara karea aika bwaai n taamnei aika a nako mai nanora ni koaua n tangira Atuara! Aio ngkanne are e na kairira nakon te kaonoua n reirei are taekinaki ni Maraki mwakorona 1.
Ti na Bane n Angan te Atua Taekan Arora
17, 18. (a) Bukin tera bwa Iehova e kabuakakaa “te tia mamana te aba”? (b) Tera te bwai ae a a tia n aki mutiakinna taani mwamwana te aba aikai?
17 A riai aomata ni kabane ake n ana bong Maraki n angan te Atua taekan aroia, ao ai tii te arona naba ma ngaira ngkai. (I-Rom 14:12; I-Karatia 6:5) E taekina aei Maraki 1:14 ni kaineti ma anne: “E na reke kain te tia mamana te aba, ae iai ana tiibu-mwane [ae aki-bwabwainnanti] n ana nanai, ao e taetae ni bau, ao e anga te man ae nukunakuna ba te karea nakon Iehova.” Tiaki tii temanna ana man te aomata ae iai ana nanai ni man, ma e na bae n rawata ike e kona iai n rinea ae e tangiria. Ngkana e rinea te man ae na kareanna, tiaki nanona bwa e na anaa ae mataki, ae mwauku, ke ae aoraki. Ma ngkana e rinea te man ae bwaibwainnanti, e kaotia iai ngkanne bwa e kakeaa bongan ana babaire Iehova ibukin te angakarea!
18 E riai Iehova ngkanne ni kabuakakaa te tia mwamwana te aba are bon iai ana man ae raoiroi ibukin te angakarea, ma e bon uota ke e uaakinna, ana man ae mataki, ae mwauku, ke ae aoraki, bwa e na kareanaki irouia ibonga. Akea taekaia ibonga aikai ni katereterea ae ana tua te Atua e katabuaka kabonganan maan aika bwaibwainanti n te anga karea. (Nakoaia Ibonga 22:17-20) A ataia aomata aika wanawana bwa e na iai te rekenikai nakoia ae kakamaku, ngkana a anga te aeka ni karea anne nakon aia tia tautaeka. Ma a karaoa aei nakon te tia Tautaeka i aon bwaai ni kabane ae Iehova, are e rangi ni kakannato riki nakoia taan tautaeka i aon te aba. E kangai Maraki 1:14 ni kaineti ma te aro aei: “Te uea ae kakanato Ngai, bon ana taeka Iehova Tabaota, ao e kakamaku arau i buakoia Tientaire.”
19. Tera ae ti kakaantaningaia, ao tera ae ti riai ni karaoia?
19 N aroia ana toro te Atua aika kakaonimaki, ti kakaantaningaa te tai are e na karineaki iai te Uea ae Moan te Kakannato ae Iehova, irouia aomata ni kabane. N te tai anne “a na buta aonaba n atakin Iehova, n ai aron taari ngkae e kabuta marawa.” (Itaia 11:9) Ti bia botumwaaka mangkai ni kakaraoi bwaai ake e tangiri Iehova, rinanon katotongan te tia areru ae e kangai: “N na neboia ma te katituaraoi.” (Taian Areru 69:30, NW) Ibukin karekean te tia anne iroura, ao e a manga anga riki ana taeka n reirei Maraki, aika manena nakoira. Ti bia mutiakin raoi mwakoron riki tabeua te boki ae Maraki, ni kaongora aika uoua aika imwin aei.
Ko Uringnga?
• Bukin tera bwa ti riai n neboa Iehova?
• Bukin tera bwa Iehova e aki butimwaei aia karea ibonga ake n ana bong Maraki?
• Ti na kanga n angan Iehova ara karea n nebonebo?
• Tera ae riai n aanaki iai te taromauri ni koaua?
[Taamnei n iteraniba 7]
E kaineti ana taetae ni burabeti Maraki ma ara bong aikai
[Taamnei n iteraniba 8]
E aki karinei baika tabu Etau
[Taamnei n iteraniba 9]
A anga karea aika aki-raraoi ibonga ao aomata
[Taamnei n iteraniba 10]
Ana Tia Kakoaua Iehova ni katobibia te aonnaba, a angan Iehova aia karea n nebonebo ae aki kabooaki