Kakaonimaki N Aantaeka Nakon Mwaakan Te Atua Ni Kairiiri
“Bon Iehova ara tia motiki-taeka, bon Iehova ara tia kariki-tua, bon Iehova ara uea.”—ITAIA 33:22.
1. Tera te bwai ae okoro iai Iteraera ibuakoia natannaomata nako?
E RIKI te natannaomata ae Iteraera n 1513 B.C.E. N te tai anne, bon akea kautun ana kaawa, akea oin abana, ao akea naba ueana i aon te aba. Kaaina, bon tooro ngkoa. Ma, bon iai okoron te natannaomata aei n te aro riki teuana, bwa Iehova ae te Atua bon te tia Motikitaeka iai, te tia Kariki tuua, ao te Uea naba iai. (Te Otinako 19:5, 6; Itaia 33:22) Akea riki te natannaomata teuana ae e kona n riki aei nakoina!
2. Tera te titiraki ae tabekaki ni kaineti ma aron baireakia I-Iteraera, ao bukin tera bwa e kakawaki nakoira kaekaana?
2 Ti bon riai ni kaantaningaia bwa e na waaki raoi aron te natannaomata are e tautaekanna Iehova, kioina ngkai boni ngaia te Atua ae babairei raoi aron ana mwakuri ao bon te tia karika naba te raoi. (1 I-Korinto 14:33) E kakoauaki anne ni kaineti ma Iteraera. Ma e na kanga ni kairaki te botaki ae mena i aon te aba iroun te Atua ae aki kona n noraki? E rangi ni bongana ibukira bwa ti na iangoi aanga ake e kabonganai Iehova n tautaekana iai te natannaomata anne, ao n iangoa riki arona ni mwakuri ma Iteraera, ni kaota kakawakin te kakaonimaki n aantaeka nakoni mwaakana ni kairiiri.
Aroia I-Iteraera n Tautaekanaki
3. Baikara babaire ake e karaoi Iehova ibukin kairaia ana aomata?
3 E ngae ngke Iehova boni Uean Iteraera ae aki-nonoraki, ma e rineia mwaane aika kakaonimaki bwa a na tei ibukina. Iai ibuakoia aika a riki bwa mataniwi, taama n uea, ao ai unimwaane aika taan angareirei ao taani moti. (Te Otinako 18:25, 26; Te Tua-Kaua 1:15) Ma ti aki riai n iangoia bwa ngkana akea ana kairiri te Atua, ao a boni kona naba mwaane aika mwiokoaki aikai ni kaeta te kairua n te aro ae eti ao ni mataata raoi. A bon aki kororaoi, ao a aki kona naba n ataa nanoia raoia n onimaki. Ma e ngae n anne, a boni kona taani moti aika mamaaka te Atua aikai, n anga te reirei ae manena nakoia raoia n onimaki, ibukina bwa e boto aia reirei i aon ana Tua Iehova.—Te Tua-Kaua 19:15; Taian Areru 119:97-100.
4. Baikara aroaro aika a riai ni katinanikui taani moti aika kakaonimaki i aon Iteraera, ao bukin tera?
4 E bati riki te bwai ae riai n ataaki ibukin te kan riki n tia moti, nakon tii ataakin te Tua. Ibukin te aki-kororaoi, a riai unimwaane n tatauraoi bwa a na totokoi oini kabwakaia, n aron te bangaaomata, te inanonano, ao te mataai ni kanibwaibwai, are e na kanakobuakaa aroia ni kaetitaeka. E tuangia Mote ni kangai: “Kam na tai nanonano n tarai mataia aomata ngkana a kaetaki taekaia: kam na ongora irouia akana mangori ma akana kakanato n ti te arona; kam na tai maka matan te aomata; ba ana bwai te Atua motikan te taeka.” E koaua bwa a kateaki taan moti i Iteraera iroun te Atua. Ai raoiroi ra te mwioko anne!—Te Tua-Kaua 1:16, 17.
5. Irarikin rineakia taani moti, baikara riki bwaai ake e katauraoi Iehova ibukin tabeakinaia ana aomata?
5 E karaoi naba babaire tabeua Iehova ibukin buokan kainnanoia ana aomata n te itera n taamnei. E a kaman tuangia naba i mwain rokoia n te Aba ni Berita, bwa a na katea te umwa n rianna ae tabu, are e na babaireaki mai iai te taromauri ae koaua. E kateia naba ibonga bwa a na anga reirei i aon te Tua, a na kareania maan, ao a na kabueki karea aika boiarara n te ingabong ao n te tairiki. E kateirakea tarin Mote te Atua are e ikawai riki are Aaron, bwa te moan ibonga ae rietata i Iteraera, ao n rineia naba natin Aaron aika mwaane bwa a na buokia n ana mwakuri.—Te Otinako 28:1; Warekaia Iteraera 3:10; 2 Rongorongo 13:10, 11.
6, 7. (a) Tera te bwai are a buokanibwai iai ibonga, ao tibun Rewi aika tiaki ibonga? (b) Tera reireiara ae reke man te rongorongo, are a karaoi mwioko aika kakaokoro nako tibun Rewi? (I-Korote 3:23)
6 Tabeakinan kainnanoia mirion ma mirion aomata n te itera n taamnei, bon te mwioko ae moan te abwabwaki karaoana, ao a karako mwaitiia ibonga. Mangaia are e karaoaki te babaire ibukiia bwa a na buokaki irouia tibun Rewi tabeman. E tuanga Mote Iehova ni kangai: “Ko na anga tibun Rewi nakon Aaron, ao nakoia natina: e bon anga ni koaua te aba ngaiia nako ina i bukiia tibun Iteraera.”—Warekaia Iteraera 3:9, 39.
7 A rangi ni baireaki raoi tibun Rewi. A tibwatibwaki nakon utu aika tenua bwa Kerition, Koata, ao Merari, ao a bane n toa ma mwiokoaia nako. (Warekaia Iteraera 3:14-17, 23-37) Tao nakoa tabeua a taraa n rine riki nakon ake tabeua, ma e ngae n anne, a boni bane ni kakawaki. Mwiokoaia tibun Rewi ake kaain te utu ae Koata, bon te mwakuri i rarikin te ati ni berita ao i rarikin naba bwaai ni katamaroa ake i nanon te umwa n rianna. Ma a bane ni kakabwaiaki tibun Rewi, e ngae ngkana kaain te utu ae Koata ngaiia ke tiaki. (Warekaia Iteraera 1:51, 53) Ma e kananokawaki bwa iai tabeman aika a aki rauaki nanoia ni mwiokoaia. A a moanna n aki rauaki ao a bwaina te kainikatonga, te kani kakannato ao te bakantang, n onean mwin are a na kakaonimaki n aantaeka nakoni mwaakan te Atua ni kairiiri. Te I-Rewi ae Kora boni ngaia temanna mai buakoia.
“Kam Ukoukora Naba te Nakoa n Ibonga ni Kani Karekea?”
8. (a) Antai Kora? (b) Tao baikara bwaai ake a a kaira Kora bwa e na moanna n taraa te nakoa n ibonga n aron aia taratara aomata?
8 Kora bon tiaki atun aia utu I-Rewi, ao tiaki naba atun aia utu kaaini Koata. (Warekaia Iteraera 3:30, 32) Ma bon te mataniwi i aon Iteraera ae karineaki. E kairaki Kora ni mwiokoana bwa e na rangi ni kaan ma Aaron ao natina mwaane. (Warekaia Iteraera 4:18, 19) Tao e kona n iango ni kangai Kora, kioina ngke e bon nora kabwakaia mwaane akekei: ‘Ai kamiira ngke bon ibonga aika aki kororaoi, ao ngaia N nang aantaeka n aia kairiiri! E a bon tibwa tia naba Aaron ni karaoa te kao-te-teei ae te koora, bwa a na taromauriia ara aomata ma a bon reketaati iai nakon te bure n taromaurii bouannanti. Ao ngkai Aaron are tarin Mote, e a manga beku bwa te ibonga! Ai kangaanga ra te inanonano aei! Ao tera aroia natin Aaron aika Nataba ma Abiu? A bon rawa ni butimwaea mwiokoaia, ai ngaia are e a tiringia Iehova!’a (Te Otinako 32:1-5; Nakoaia Ibonga 10:1, 2) N aki ongea te bwai are e iangoia Kora, ma e a oti raoi iai bwa e a moanna n taraa te nakoa n ibonga, n aron aia taratara aomata. Ao anne are e a kairia bwa e na karitei nakoni Mote ao Aaron, ao nakon Iehova naba.—1 Tamuera 15:23; Iakobo 1:14, 15.
9, 10. Tera are a bukina Mote iai Kora ma raona ni karitei, ao bukin tera bwa a aki riai ni karaoa anne?
9 Kioina ngkai e kakannato Kora, e kai karekeia naba raoraona aika titeboo aia iango ma ngaia. Ngaia, ma Natan ao Abiram, a karekeia taani boutokaia aika 250 mwaitiia, aika boni mataniwin naba te botaki. A bane ni kawara Mote ao Aaron ao a taku: “A bane n tabuaki kaain te botaki n tatabemania, ao E memena Iehova i buakoia: ao bukin tera ngkai kam karietataingkami i aon ana botaki-ni-kabowi Iehova?”—Warekaia Iteraera 16:1-3.
10 Taani karitei aikai, a ataia bwa a aki riai n eekanako mwaakan Mote ni kairiiri. Tabeua te tai imwain anne, ao a karaoa aekan anne Aaron ma Miriam. A iangoa naba aron are e iangoia Kora! E kangai aia titiraki ae kaotaki ni Warekaia Iteraera 12:1, 2: “E bon taetae Iehova ma ti Mote? E aki taetae naba ma ngaira?” E boni kakauongo Iehova, mangaia are e a tuangia Mote, Aaron ao Miriam bwa a na ikotaki i matan te umwa ni botaki bwa E aonga ni kaotia bwa antai are e rineia bwa te tia kairiiri. E karaua ni kamataataa Iehova ni kangai: “Ngkana tao e mena te burabeti i buakomi, ao Ngai ae Iehova N na kaotai nako ina n te aro ae kanga n te mi, ao N na taetae ma ngaia n te mi. Tiaki aron au toro ae Mote anne; e kakaonimaki i buakoia kaain au auti ni kabaneia.” Imwin anne, e a oreaki Miriam n te rebera iroun Iehova.—Warekaia Iteraera 12:4-7, 10.
11. Tera aroni Mote nakon ana karitei Kora?
11 Kora ao nakeke a iranna, a bon ataa taekan anne. Bon akea riain aia karitei. Ma e ngae n anne, e boni kataia naba ni kaetiia Mote. E kauringia naba bwa a riai riki ni kakaitau ibukini mwioko ake a anganaki ngke e kangai: “Kam taku ba te bwai ae uarereke, ngkae E a tia ni karaureingkami Atuaia Iteraera ma te botaki n Iteraera, ni weteingkami ba kam na kaania?” Ma bon tiaki “te bwai ae uarereke”! A bati bwaai ake a a tia n reke irouia tibun Rewi. Tera riki ngkanne ae a a manga tangiria? E kaotaki nanoia n ana taeka Mote aikai: “Kam ukoukora naba te nakoa n ibonga ni kani karekea?”b (Warekaia Iteraera 12:3; 16:9, 10) Tera are e karaoia Iehova ni kaineti ma te karitei aio nakon mwaakana ni kairiiri?
E a Motikaki Taekaia I-Iteraera
12. E boto i aon tera teimatoan raoiroin aia iraorao I-Iteraera ma Atuaia?
12 Ngke e anga te Tua Iehova nakoia I-Iteraera, ao e tuangia bwa a na bon riki bwa “te botanaomata ae tabu” ngkana a ongotaeka, ao n teimatoa naba n tabu ngkana a teimatoa n riaan ana babaire Iehova. (Te Otinako 19:5, 6) Ma ibukin te karitei anne, e a boo ngkanne ana tai te tia Moti ao te tia Kariki tua i Iteraera, ni kaeta taekaia! E taku Mote nakoni Kora: “Kam na mena i matan Iehova ningabong, ngkoe, ma am koraki ni kabanea, ae boni ngkoe, ma te koraki anne, ma Aaron: ao kam na anai ami baan ni kabuoki karea aika boiarara n tatabemaningkami, ao kaki karea aika boiarara i aoia, ao uoti ami baan nako matan Iehova n tatabemaningkami, ba uabubua ma nimabwi te baan; ao ngkoe naba ma Aaron, kam na uoti ami baan.”—Warekaia Iteraera 16:16, 17.
13. (a) Bukin tera ngkai a atongaki taani karitei bwa a kainikatonga ngke a anga aika karea aika boiarara i matan Iehova? (b) Tera are e karaoia Iehova nakoia taani karitei?
13 Ni kaineti ma ana Tua te Atua, bon tii ibonga aika a riai n anga karea aika boiarara. Iangoan te I-Rewi ae tiaki te ibonga bwa e na anga te karea ae boiarara i matan Iehova, e riai n riki bwa kauringakiia taani karitei akekei. (Te Otinako 30:7; Warekaia Iteraera 4:16) Ma e aki reke anne irouni Kora ma taani boutokaia akekei! N te bong are imwina ao Kora “e kabanea te botaki n aomata ni botia n te uma ni botaki ni kan ekiia nako [Mote ao Aaron].” E kangai te rongorongo: “E taetae Iehova nakoni Mote ma Aaron, ni kangai, Kam na karaureingkami mai buakon te botaki aei, ba I aonga ni kamaunaia n ti teuana te tekan.” Ma a bubutii Mote ao Aaron ibukin maiuia aomata, ngaia are e a kariaia Iehova aia bubutii. Ni kaineti ngkanne ma Kora ao ana aomata, “e otinako te ai mairoun Iehova, ao e kania uabubua ma nimangaun te aomata ake a anga te karea are boiarara.”—Warekaia Iteraera 16:19-22, 35.c
14. Bukin tera bwa Iehova e katuuaaia kaain te botaki are i Iteraera?
14 E rangi ni kamimi bwa a aki mwimwinikora tibun Iteraera ake a nora ana mwakuri Iehova nakoia taani karitei. “N te ingabong e a bane te botaki, ake tibun Iteraera, ni ngurengure nakoni Mote ma Aaron, ao a kangai, kam kamateia ana aomata Iehova.” Ai kamimi ra ngke a a iraniia taani karitei akekei tibun Iteraera! N tokina, e a aki kona n taona nanona iai Iehova. N te tai aei ao ai akea ae e kona ni karekea te raoi ibukia aomata, ao a aki kona naba Mote ao Aaron. E oroia te koraki ake a aki ongotaeka akekei Iehova n te aoraki ae kamamate, “ao ake a mate n te aoraki arei terebu ao anga ma itibubua, ao a aki warekaki ake a mate n te baere ana bwai Kora.”—Warekaia Iteraera 16:41-49.
15. (a) Baikara bukina ae a riai iai I-Iteraera ni kaman butimwaea ana kairiiri Mote ao Aaron? (b) Tera reireiam ae reke man te rongorongo aei ibukin Iehova?
15 A na bon aki mate aomata akekei, ngke arona bwa a kabonganaa raoi aia iango. A riai ni kaman titirakinia ni kangai: ‘Antai ake a tei i matani Barao ibukira ngkoa, e ngae ngke e kona ni bua maiuia iai? Antai aika a tuatua kainaaomatakira? Antai are e kaoaki n tii ngaia bwa e na ararakea te Maunga are Oreba bwa e na aitara n taetae nikawai ma ana anera te Atua, imwin kainaaomatakira?’ Rongorongoia Mote ao Aaron aika kamimi aikai, a kaota raoi aron aia kakaonimaki nakon Iehova ao aia tangira nakoia tibun Iteraera. (Te Otinako 10:28; 19:24; 24:12-15) E aki kukurei Iehova n tiringia taani karitei. Ma ngke e teretere bwa e na teimatoa ni waakinako te karitei, ao e a karokoa ana katuuaa. (Etekiera 33:11) A rangi ni kakawaki baikai ni kabane nakoira ni boong aikai. Bukin tera?
Ataakin te Kawai ni Kairiiri ni Boong Aikai
16. (a) Tera te bwai ni kakoaua are e riai ni kakoauaki irouia I-Iutaia ake n te moan tienture, ae Iesu e tei ibukin Iehova? (b) Bukin tera bwa Iehova e onea mwia ibonga aika I-Rewi, ao e onea mwia nakon te koraki raa?
16 Ni boong aikai, iai “te botanaomata” ae boou are e a riki iai Iehova bwa te tia Moti ae aki kona n noraki, te tia Kariki-tua, ao te Uea naba iai. (Mataio 21:43) E riki “te botanaomata” anne n te moan tienture C.E. E a kaman tia n oneaki mwin te umwa n rianna are kateaki n ana tai Mote nakon te tembora ae tamaroa i Ierutarem, ike a mwamwakuri iai tibun Rewi. (Ruka 1:5, 8, 9) Ma n te ririki 29 C.E., ao e a manga tei te tembora riki teuana n te aro n taamnei, ao te Ibonga ae Rietata iai, bon Iesu Kristo. (Ebera 9:9, 11) E a manga tabekaki naba te titiraki ni kaineti ma mwaakan te Atua ni kairiiri. Antai ae e na rineia Iehova bwa e na kaira “te botanaomata” ae boou aei? Iesu e kaotia bwa e kakaonimaki nakon te Atua, ao e tangiriia aomata. E karaoi naba kakai aika kamimi. Ma a mwaiti tibun Rewi aika a rawa ni butimwaea Iesu, n aroia naba aia bakatibu ake a kamatoatoai nanoia n rawa. (Mataio 26:63-68; Mwakuri 4:5, 6, 18; 5:17) N tokina e a onea mwia ibonga aika I-Rewi Iehova nakon te koraki ae rangi ni kaokoro, ae te koraki n ibonga n uea. E teimatoa ni karokoa ngkai te koraki n ibonga n uea anne.
17. (a) Te koraki raa ae a kaaina te koraki n ibonga n uea ni boong aikai? (b) E kanga Iehova ni kabonganaa te koraki n ibonga n uea aei?
17 Antai kaain te koraki n ibonga n uea ni boong aikai? E kaekaa anne te abotoro Betero n ana moan reta ae kairaki koreana iroun te taamnei. E korea aei Betero nakoia taani kabiraki aika kaain ana rabwata Kristo: “Ngkami bon te roro ae rineaki, ae te koraki n ibonga n uea, ae te botanaomata ae itiaki, ae te natanaomata ae bon ana bwai te Atua, ba kam aonga ni kaoti raoiroin nako Teuare weteingkami man te ro nakon ana oota ae kamimi.” (1 Betero 2:9) E mataata man taeka aikai, bwa taan toua mwin mwanekan Iesu aika kabiraki, a kaaina “te koraki n ibonga,” are e atongia Betero bwa “te botanaomata ae itiaki.” A riki bwa te kawai ae e kabongana Iehova ibukin reiakinaia ana aomata ao kairakiia naba n te itera n taamnei.—Mataio 24:45-47.
18. Tera reitakiia unimwaane aika kabiraki ao te koraki n ibonga n uea?
18 Taan tei ibukin te koraki n ibonga n uea bon unimwaane aika rineaki, ake a tararuai aia ekaretia ana aomata Iehova ni katobibia te aonnaba. A riai mwaane aikai n anganaki te karineaki ao te boutoka ae nako man te nano, e ngae ngke taani kabiraki ngaiia ke tiaki. Bukin tera? Ibukina bwa e a tia Iehova n rineia mwaane aikai nakon nakoaia, rinanon taamneina. (Ebera 13:7, 17) E kanga ni karaoaki anne?
19. E kanga aron kateakiia unimwaane n te taamnei ae raoiroi?
19 A boraoi aroia unimwaane aikai ma kaetieti ake a koreaki n ana Taeka te Atua, are e riki man taamnein te Atua. (1 Timoteo 3:1-7; Tito 1:5-9) Mangaia are e riai n atongaki bwa a kateaki iroun te taamnei are raoiroi. (Mwakuri 20:28) Unimwaane aikai, a riai ni mwaatai n ana Taeka te Atua. A riai naba unimwaane aikai n ribai baike a na karika te inanonano irouia n aia tai ni kaeti taeka, bwa a aonga ni katotonga te tia Moti ae Rietata are e rineiia.—Te Tua-Kaua 10:17, 18.
20. Tera ae anaaki nanom iai n aia mwakuri korakora unimwaane?
20 Ti riai ni butimwaea raoi aia mwakuri korakora unimwaane, n aki karitei nakon mwaakaia ni kairiiri! Aroia ni beku ma te kakaonimaki i nanon ririki aika bati, e kairiira bwa ti na onimakiniia. A kakaonimaki ni katauraoi ibukin bobotakin te ekaretia ma ni kairii naba bobotaki akanne, a uaia ni mwakuri ma ngaira n tataekinan “euangkerion uean te Atua,” ao a anganira reirei aika manena man te Baibara ngkana ti kainnanoia. (Mataio 24:14; Ebera 10:23, 25; 1 Betero 5:2) A kawarira ngkana ti aoraki ao a kabebeteira ngkana ti rawawata. A kakaonimaki raoi ni boutokaa te Tautaeka n Uea. E memena taamnein Iehova irouia, ao a akoaki irouna.—I-Karatia 5:22, 23.
21. Tera ae a riai n tarataraiia mai iai unimwaane, ao bukin tera?
21 E koaua bwa a aki kororaoi unimwaane aikai. Ataakin aia aki konabwai, e kairiia bwa a na aki kataia n taua taekan te nanai, ae “ana bwai te Atua.” Ma a iangoia bwa ngaiia ‘taani buoka aia kimwareirei taria.’ (1 Betero 5:3, NW; 2 I-Korinto 1:24) Unimwaane aika nanorinano ao a mwakuri korakora aikai, a tangira Iehova ao a ataia bwa e na nakoraoi riki aia beku i nanon te ekaretia, ngkana e boraoi riki aroaroia ma aroarona. Ibukin aei, a kakorakoraiia ni katotonga aroaron te Atua n aron te tangira, te nanoanga, ao te taotaonakinnano.
22. E a kanga rinanoakin rongorongon Kora ni kakorakoraa riki onimakinan ana botaki Iehova ae mena n te aonnaba?
22 Ai kakukurei ra ngkai iai ara tia Tautaeka ae aki kona n noraki ae Iehova, ara Ibonga ae Rietata ae Iesu Kristo, ara taan angareirei aika kabiraki ake kaain te koraki n ibonga n uea, ao ai unimwaane ni Kristian aika kakaonimaki ake a a riki bwa taani kaetietiira! E ngae ngke e aki kona ni kororaoi aron kairan te botaki irouia aomata, ma ti kimwareirei ni beku iroun te Atua ma raora n onimaki aika kakaonimaki, ake a kukurei n aantaeka nakoni mwaakan te Atua ni kairiiri!
[Kabwarabwara ae nano]
a Natin riki Aaron aika Ereata ao Itama, a a riki bwa banna ni katoto n aia beku iroun Iehova.—Nakoaia Ibonga 10:6.
b Taani boutokaa Kora aika Ratan ao Abiram, bon tibun Reuben, ao ibukin anne, a bon aki mataiakina te nakoa n ibonga. Ma a rangi n ribaa ana kairiiri Mote, ibukina bwa kaantaningan rokoia n te Aba ni Berita, e tuai ma ni koro bukina.—Warekaia Iteraera 16:12-14.
c N aia tai taama n uea, ao atun nako taian utu a tei ibukia buuia ao natiia i matan te Atua, ao a anga aia karea naba ibukiia. (Karikani Bwaai 8:20; 46:1; Iobi 1:5) Ma ngke e a kateaki te Tua, ao Iehova e a rineia mwaane man ana utu Aaron bwa ibonga ake a riai n anganga taiani karea. A rawa ni butimwaea te babaire ae boou aei taani karitei ake 250 mwaitiia.
Tera Reireiam?
• Baikara bwaai n tangira ake e katauraoi Iehova ibukin tabeakinaia tibun Iteraera?
• Bukin tera bwa e aki riai ana karitei Kora nakoia Mote ma Aaron?
• Tera reireiara ae reke man ana mwakuri Iehova nakoia taani karitei?
• Ti na kanga ni kaotia bwa ti kakaitau ibukin ana babaire Iehova ni boong aikai?
[Taamnei n iteraniba 7]
Ko iangoia bwa mwioko ake mairoun Iehova ni kabane, boni bwaai ni kakabwaia?
[Taamnei n iteraniba 8]
“Bukin tera ngkai kam karietataingkami i aon ana botaki-ni-kabowi Iehova?”
[Taamnei n iteraniba 11]
Unimwaane aika kateaki, a tei ibukin te koraki n ibonga n uea