Bon Iai te Onimaki ni Kristian ae Tii Teuana ae Koaua

E KATEA te Aro ke te ekaretia ae tii teuana Iesu Kristo. Te ekaretia anne bon te rabwata ke te utu ae tabe ma bwaai n taamnei. Ti nanonna n aei bwa a ikoikotaki iai aomata ake a rineaki iroun taamnein te Atua ae raoiroi, ake a bane ni kinaaki iroun te Atua bwa “natina.”​—I-Rom 8:16, 17; I-Karatia 3:26.

E reireinia aomata ngkoa Iesu bwa tii teuana te kawai ae kabonganaki iroun te Atua, ibukin kairakia aomata nakon te koaua ao te maiu. Ibukin kabwarabwaran te koaua ane kakawaki anne, e kabotaua ikai Iesu aron reken te maiu are aki toki ma touan te kawai, ngke e kangai: “Kam na rin n te mataroa are wariki: ba e warebwe te mataroa, ao e rababa te kawai are nako n te mate, ao a uanao akana rin iai. Ba e wariki te mataroa, ao e irariki te kawai are nako n te maiu, ao a karako akana kunea.”​—Mataio 7:13, 14; Ioane 14:6; Mwakuri 4:11, 12.

Te Ekaretia ae A Katiteuanaki Kaaina

Ti aki riai n iangoa te ekaretia n te moan tienture, “bwa te botaki ae baireaki raoi ae taabangaki n te aonnaba ni kabutaa n aron ae ti nanonna ni boong aikai ngkana ti taekina te Aro ae te Katorika,” e taekina anne te boki ae atuna The New Dictionary of Theology. Bukin tera? E taku te boki anne: “Ibukina bwa bon akea te botaki ae baireaki ae taabangaki ngkoa.”

Akea ae riai n taku bwa te moan ekaretia ni Kristian e katotonga aroia Aaro aika bubura aika ngkai. Ma e ngae n anne, e bon rangi ni baireaki raoi. A aki tatannako ekaretia ni kabane ni kaineti ma aia waaki, ma a aantaeka n te rabwata n tautaeka are mena i Ierutarem. E kaainaki te rabwata anne irouia abotoro ao unimwaanen te ekaretia i Ierutarem, ake a ibuobuoki ni kateimatoaa te katiteuanaki n te ekaretia ae rabwatan Kristo ae ‘te rabwata ae tii teuana.’​—I-Ebeto 4:4, 11-​16; Mwakuri 15:22-​31; 16:4, 5.

Tera ae riki nakon te ekaretia ane koaua ane tii teuana anne? E a rikirake mai iai te Aro ni Katorika? Ke e a riki bwa botaki n Aro aika kakaokoroaki i aan te Aro ni Borotetanti ae ti nonoria ni boong aikai? Ke iai te bwai teuana ae riki nako iai?

“Uita” ao “Titania”

Ni kaekaana, ti na karaua raoi n rinanon are e taekinna Iesu Kristo bwa e na riki. Tao ko na boni mimi ngkana ko a ataia bwa ngaia e boni kaantaningaia Iesu bwa e na mauna nako ana ekaretia n aki nonoraki, ao e na kariaia waakinakon te aroaro ae kananokawaki i nanon tienture aika bati.

E kairekerekea ana ekaretia ma “Uean te Atua” ngke e kangai: “Uean te Atua ai aron te aomata temanna are uniki uaani uita aika raraoi i abana: ma ngke e matu te aba, ao e roko ana kairiribai, ao e uniki titania i buakoni uita, ao e nako. Ao ngke e riki rake te tabera n uaa, ao a kaoti naba titania. Ao a roko ana toro te toka, ao a taku nakoina, Te toka, tiaki ko uniki uaa aika raraoi i abam? ao a riki maia titania? Ao e taku nako ia, E uniki te kairiribai. Ao a taku tooro nako ina, Ko tangirira ba ti na nako ni boboti? Ao e taku, I aki; ba ngkana kam boti titania, ao kam kawa n taeki naba uita. A na uaia n riki rake ni karokoa te tai: ao ni bongin te tai ao I a tuangia taan tai ni kangai, Booti moa titania, ao kabae ni bwabwati ba a na kabuokaki: ma ikoti uita nakoni nen au amarake.”​—Mataio 13:24-​30.

E kabwarabwaraa Iesu bwa boni ngaia “Teuare uniki uaa.” “Uaa aika raraoi” a tei ibukia taan rimwin Iesu ni koaua. Ana “kairiribai” bon Tatan te Riaboro. “Titania” bon Kristian ni kewe ake a rin i nanon te ekaretia ni Kristian ngkoa. E taku bwa e na kariaia rikiraken te “uita” ao te “titania” ni karokoa tain “te tai,” are e na roko n “tokin aonnaba.” (Mataio 13:37-​43) Tera ae nanonaki ni baikai?

E Kabarekaki te Ekaretia ni Kristian

E aki maan imwin mateia abotoro, ao a teirake taan reirei aika kitana ma ni kabwaoua te koaua boni mai nanon te ekaretia, ao a a moanna n taua aona. A “atongi baika bwaoua, ba a aonga ni katikiia taian reirei ri mwiia.” (Mwakuri 20:29, 30) N tokina ao a bati Kristian aika a “kitana te onimaki.” A “bitaki nakoni karaki aika aki koaua.”​—1 Timoteo 4:1-3; 2 Timoteo 4:3, 4.

E taekina ae kangai te boki ae The New Dictionary of Theology, bwa n te kaaua n tienture C.E., ao “e a riki te Ekaretia Katorika bwa ana Aro te Embwaea n Rom.” E a ikotaki “te Aro ao ana botaki te botannaomata,” are taekan katiteuanakin te Aro ao te Tautaeka. Te waaki anne e boni bobuaka ma aia koaua Kristian rimoa. (Ioane 17:16; Iakobo 4:4) E oti naba n te boki anne bwa imwin tabeua te tai, ao rabwatan te Aro ni kabane ao aroaroia kaaina n ikotaki ma ana boto n reirei aika bati, a a bitaki n te aro ae korakora “mai mwin ikotakin reirei ake n te O Tetemanti, ao reirei aika boou aika boto i aon ana koaua Plato. E kangaanga te ota i aon reirei aikai ao akea raoiroia.” N aron are e a kaman taekinna Iesu Kristo, a aikoa kinaaki taan rimwina ni koaua ngkai a a rikirake ni mwaiti Kristian ni kewe.

A ataia taan ongora iroun Iesu bwa e rangi ni kangaanga kinaakin te uita ni koaua mai buakon titania, n ai aron te aroka ae boitin ma ni buraerae ae te darnel, are e kona n taraa n uita i nanon tain ikawairakena. Mangaia are e kamataataa Iesu bwa i nanon tabeua te tai, e na kangaanga moa kinaakia Kristian ni koaua mai buakoia te koraki ake aongkoa Kristian. E aki nanonaki n aei bwa e a mauna nako te ekaretia ni Kristian, bwa e berita Iesu bwa e na teimatoa ni kairiia tarina n taamnei “ni boongi ni kabane ni karokoa tokin aonaba.” (Mataio 28:20) E taku Iesu bwa e na bon teimatoa ni bwebwerake te uita. Ma e ngae n anne, Kristian ni koaua n tatabemania nako ke n aia kurubu nako, a kabanea aia konaa n taua ana reirei Kristo. Ma a aki mena i nanon te rabwata ke te botaki teuana ae kinaaki ma n ataaki. A bon aki reitaki ma botaki n Aro ake a kabwaoua te koaua, ake a kamangora ma ni kabuakakaa aran Iesu Kristo.​—2 Betero 2:1, 2.

E “Kaotaki Moa te Aomata are Buakaka”

E a kaman taekina te bwai teuana te abotoro Bauro are e na kanikinaei Aaro aika kewe. E korea ae kangai: “E na tai burebureingkami temanna n te aro teuana: ba e bon aki roko [ana bong Iehova], ngkana e tuai n roko moa te kekerikaki arei, ao ngkana e tuai ni kaotaki moa te aomata are buakaka.” (2 I-Tetaronike 2:2-4) Ni koauana, te “aomata are buakaka” bon taekaia mataniwin Aaro ake a karietataia n tautaeka i aoia “Kristian” n te ekaretia.a

E moanaki kitanan ma kabwaouan te koaua n ana bong te abotoro Bauro, ao e a rangi n rikirake riki imwin mateia abotoro ma ni bae n toki naba aia ibuobuoki iai. E taku Bauro bwa e na kanikinaeaki “ana mamakuri Tatan n te mwaka ni kabanea ao n taiani kanikina ma kamimi ni kewe.” (2 I-Tetaronike 2:6-​12) Ai boni mataata ra n anne aron aia mwakuri mataniwin Aaro aika rangi ni bati, ma ngkekei ni karokoa ngkai!

A taku mataniwin te Aro ni Katorika aika kan boutokoa aia koaua ae te Aro ni Katorika n Rom, bwa bon tii ngaia te Aro ni koaua kioina ngkai “a anganaki aia ebikobo te mwioko bwa a na reita nako aia mwakuri abotoro ma ngkekei ni karokoa ngkai.” Bon akea n te Baibara ke n rongorongon rimoa koauan te taeka ae a onomwi n rua mwiia abotoro. Bon akea te bwai ni kakoaua ae kona n onimakinaki, ae kaotia bwa te botaki n Aro ae rikirake imwin mateia ana abotoro Iesu, e boni kairaki n taamnein te Atua ae raoiroi.​—I-Rom 8:9; I-Karatia 5:19-​21.

Ma tera aroia Aaro ake a tei imwin te Reformation? A wawaakina naba te aroaro are e kaakaraoaki n te moan ekaretia ni Kristian? A kaoka itiakin te ekaretia ni Kristian are e moani kateaki? E boni koaua bwa imwin te Reformation, ao e a moanna naba n taabangaki te Baibara irouia aomata nako ni bon oin aia taetae. Ma e ngae n anne, e kaotaki n rongorongon rimoa bwa a teimatoa Aaro aikai n reirei baika kairua.​—Mataio 15:7-9.

Iangoa aei. E a kaman taetae ni burabetinna Iesu Kristo bwa e na boni kaokaki ana ekaretia are tii ngaia ae koaua n tain tokin te waaki ae ngkai. (Mataio 13:30, 39) E kaotaki man taian taetae ni burabeti ake a kakoroaki bukiia, bwa ti a maeka raoi ngkai n te tai anne. (Mataio 24:3-​35) Kioina ngkai e koaua anne, ti riai ngaira n tatabemanira nako n titiraki ni kangai, ‘E ngaa te Aro ane tii ngaia ane koaua anne?’ E na bon rikirake n teretere kinaakina.

Tao ko na bon namakinna bwa ko a tia ni kunea te Aro ke te ekaretia anne. Ma e kakawaki bwa ko na boni koaua raoi iai. Bukin tera? Ibukina bwa n aron are noraki n te moan tienture, e bon riai naba n tii teuana te Aro ni koaua ngkai. Ko a tia ni karekea am tai ni kakoauaa raoi bwa am Aro, e waakina ngkai te aroaro are e kaakaraoaki n te ekaretia ni Kristian n te moan tienture, ao e kakaonimaki raoi n taui ana reirei nako Iesu Kristo? Bukin tera bwa ko aki tuoa ngkai? A na kukurei Ana tia Kakoaua Iehova ni buokiko ni karaoan anne.​—Mwakuri 17:11.

[Kabwarabwara ae nano]

[Taamnei n iteraniba 5]

Tera reireiara ibukin te ekaretia ae koaua, man ana kabwarabwara Iesu i aon taekan te uita ao te titania?