“Noria! N Na Memena Iroumi Ni Boongi Ni Kabane”

1. (a) Taekina te kaikonaki ni kaineti ma uita ao titania n te aro ae kimototo. (b) E kanga Iesu ni kabwarabwaraa nanona?

N ANA kaikonaki Iesu teuana ibukin te Tautaeka n Uea, ao e kabwarabwaraa iai taekan te tia ununiki temanna are uniki koraan uita aika raraoi ao te tia kairiribai are uniki koraan titania tabeua i buakoni koraan uita akanne. A karibwaaki uita n taian titania ma e tua te tia ununiki nakoia ana toro bwa a na “aoriia ni kaai n rikirake ni karokoa tain taiakin uaa.” Ni bongin te tai, a na boni kabuekaki titania ao a na ikotaki uita. E boni kabwarabwaraa nanon te kaikonaki anne Iesu. (Wareka Mataio 13:​24-30, 37-43.) Tera ae kaotaraeaki n te kaikonaki aei? (Nora te taibora ae “Te Uita ao Titania.”)

2. (a) Tera ae kaikonakaki ni baika riiriki n ana tawaana te tia ununiki? (b) Tera mwakoron te kaikonaki ae ti na rinanona?

² E kaotaraeaki ni baike a riki n ana tawaana te tia ununiki anne aron Iesu ngkana e botiia mai buakoia botannaomata ni kabane te koraki aika a kaikonakaki n te uita, ae nanonaki iai Kristian aika kabiraki ake a na tautaeka ma ngaia n ana Tautaeka n Uea. E moanaki te ununiki ni Bentekota 33 C.E. E na toki bobotakia ngkana e a roko n tokina kanikinaeaia taani kabiraki aika maiu n tokin te waaki ae ngkai ao imwina a anaaki nako karawa. (Mataio 24:31; Te Kaotioti 7:​1-4) N aron ae e kona te aomata i taubukin te maunga ni karababaa nako ana taratara nakon taabo aika raroa ake a otabwaninia, ngaira naba ti kona n nori baika a na riki tao 2,000 te ririki ma ngkai man te kaikonaki aei. Baikara bwaai aika irekereke ma te Tautaeka n Uea aika ti atai n taai aikai? E kabwarabwaraaki n te kaikonaki te tai n ununiki, rikirakena ao taiakina. E na kaatuuaki riki n te kaongora aei te tai n tai.a

TI MENA I AAN ANA TARARUA IESU AE MWAMWANNANO

3. (a) Tera te bwai ae riki imwin te moan tienture? (b) Ni kaineti ma Mataio 13:​28, tera te titiraki are tabekaki, ao iroun antai? (Nori kabwarabwara riki tabeua.)

³ Ni moan te kauoua n tienture C.E., ‘a a noraki titania.’ Boni Kristian ni kewe te koraki aei. (Mataio 13:26) N te kaaua n tienture, a a rangi ni korakora mwaitiia Kristian aika aroia titania nakoia Kristian aika kabiraki. Uringnga bwa n te kaikonaki ao a titirakina aia toka tooro bwa a na koutii titania.b (Mataio 13: 28) Ma tera ana kaeka te toka?

4. (a) Tera ae kaotaraeaki n ana kaeka te Toka ae Iesu? (b) N ningai are a kinaaki iai Kristian ake a kaikonakaki n te uita?

⁴ E taku Iesu ngke e taekinia uita ma titania: “A aoriia ni kaai n rikirake ni karokoa tain taiakin uaa.” E kaotaki n te kaetieti aei bwa man te moan tienture ni karokoa ngkai, iai n taai nako tabeman Kristian aika kabiraki aika aroia uita i aon te aba. E kakoauaaki te iango anne n ana taeka Iesu nakoia taan rimwina ae kangai: “N na memena iroumi ni boongi ni kabane ni karokoa tain tokin te waaki ae ngkai i aon te aba.” (Mataio 28:20) Ai ngaia are a na kamanoaki Kristian aika kabiraki iroun Iesu ni boong ni kabane ni karokoa tain te toki. Ma kioina ngkai a a karibwaaki irouia Kristian aika aroia titania, ti a aki ataia raoi bwa antai kaain te koraki aika kaikonakaki n te uita n te tai ae abwabwaki anne. Ma tatabebwi te ririki imwaini moanakini bongin te tai, a a rikirake ni kinaaki te koraki ake a kaikonakaki n te uita. E kanga n riki anne?

E “KATAURAOA TE KAWAI” TE TIA UARONGORONGO

5. E kanga ni kakororaoaki ana taetae ni burabeti Maraki n te moan tienture?

⁵ N tienture ake imwain taekinan te kaikonaki ibukin te uita ao titania iroun Iesu, ao e kaira ana burabeti ae Maraki Iehova bwa e na taetae ni burabetini baika mwaneweaki n ana kaikonaki Iesu. (Wareka Maraki 3:​1-4.) Bon te ‘tia uarongorongo ae katauraoa te kawai’ Ioane te tia Bwabetito. (Mataio 11:​10, 11) Ngke e roko n 29 C.E., e a boni uakaan te tai are e na motikaki iai taekan te natannaomata ae Iteraera. Bon te tia uarongorongo ae te kauoman Iesu. Uatai ana tai ni kaitiaka te tembora i Ierutarem, bwa ni moanakin ana mwakuri ni minita ao n tokin ana mwakuri. (Mataio 21:​12, 13; Ioane 2:​14-17) Mangaia are e karaoa ana mwakuri ni kaitiaki Iesu i nanon te tai ae maan teutana.

6. (a) Tera kakoroani bukin ana taetae ni burabeti Maraki ae raababa nako riki? (b) Tera te tai ae maan teutana are e tuoa iai te tembora n taamnei Iesu? (Nori kabwarabwara riki tabeua.)

⁶ Tera kakoroani bukin ana taetae ni burabeti Maraki ae raababa nako riki? Inanon ririki aika bati ni karokoa 1914, ao a mwakuri C. T. Russell ma raoraona ni kaan n aron naba are e karaoia Ioane te tia Bwabetito. E irekereke te mwakuri ane e rangi ni kakawaki anne ma kaokani koaua aika n te Baibara. A reiakinia aomata Taan Reirei n te Baibara nanon raoi ana karea ni kaboomwi Kristo, a kaotaraea kewen te reirei ni kaineti ma te ai ni moone ao a tataekina kaanin tokin Aia Tai Tientaire. Ma a bon rangi ni bati naba botaki n Aro ake a taekinia bwa taan rimwini Kristo ngaiia. Mangaia are aio te titiraki ae riai ni kaekaaki: Antai te uita mai buakoia botaki akanne? Ibukini kaekaan te titiraki anne, e moana ana tutuo Iesu n te tembora n taamnei n 1914. E kainnanoaki te tai ae maan teutana ibukin te tutuo anne ao te mwakuri ni kaitiaki man 1914 nakoni moan 1919.c

RIRIKI N TUTUO AO NI KAITIAKI

7. Tera are e noria Iesu ngke e moana ana tutuo n 1914?

⁷ Tera are e noria Iesu ngke e moana ana tutuo? Bon aia botaki ae uarereke Taan Reirei n te Baibara aika ingainga nanoia ake a a tia n anga korakoraia, ao kaubwaia i nanon 30 tabun te ririki n te mwakuri n uarongorongo ae okoro.d Ai korakorara kimwareirein Iesu ao anera ngke a a noriia te koraki aika a karako mwaitiia bwa a teimatoa n riki bwa uita aika matoatoa ake a aki karibwaaki n ana titania Tatan! Mangaia are e a noraki bwa a riai ni ‘kaitiakaki tibun Rewi’ ake taani kabiraki. (Maraki 3: 2, 3, BG; 1 Betero 4:17) Bukin tera?

8. Baikara bwaai ake a riki imwin 1914?

⁸ N raabanen 1914, a a bwara nanoia Taan Reirei n te Baibara tabeman kioina ngke a aki nako karawa. N 1915 ao 1916, e a kawaeremweaki te mwakuri n uarongorongo ibukini kaitaraaia mai tinanikun aia botaki. Ma ae rangi ni kakaiaki riki, a a manga kaitaraaki boni mai nanon aia botaki imwini maten Brother Russell n Okitobwa 1916. A aki kariaia aman mai buakoia mataniwi aika itiman n te Watch Tower Bible and Tract Society bwa e na kaira te waaki Brother Rutherford. A kataia naakai ni karekea te iraraure i marenaia taari ma a kitana te Betaera n Aokati 1917, are ai bon te anga teuana ibukini kaitiakan te botaki! A kariaia naba Taan Reirei n te Baibara tabeman bwa a na taonaki nako ni maakakia aomata. Ma a bane ni kukurei ni butimwaea ana mwakuri ni kaitiaki Iesu ao ni karaoi bitaki aika kainnanoaki. Mangaia are e motiki taekaia bwa uita aika Kristian ni koaua, ma e ribaia Kristian ni kewe n ikotaki naba ma aomata nako ake n Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia. (Maraki 3:5; 2 Timoteo 2:19) Tera ae riki imwina? Ibukin ataakin aei, ti na okira ara maroro i aon te kaikonaki ibukin te uita ao titania.

TERA AE RIKI IMWINI MOANAKINI BONGIN TE TAI?

9, 10. (a) Tera ae ti na maroroakinna ngkai ibukini bongin te tai? (b) Tera ae moan riki ni bongin te tai?

⁹ E taku Iesu: “Taiakin uaa bon tain tokin te waaki ae ngkai i aon te aba.” (Mataio 13:39) E moanaki bongin te tai anne n 1914. Ti na maroroakini bwaai aika riki aika nimaua ake e taetae ni burabetini Iesu ibukin te tai anne.

¹⁰ Te moan, ikotakia titania. E taku Iesu: “Ni bongin te tai N na tuangia taan ikotii uaa ni kangai, Koutii moa titania ao kabaei n te bwabwati.” Imwin 1914, a a moana ‘ikotakia’ Kristian aika aroia titania anera rinanoni kaokoroaia ma taani kabiraki aika “natin te tautaeka n uea.”​—Mataio 13:​30, 38, 41.

11. Tera te bwai ae a kaokoro iai Kristian ni koaua ao Kristian ni kewe man taai akekei ni karokoa ngkai?

¹¹ Ni waakinan te mwakuri n ikoikoti, e a rangi n otara riki kaokoroia botaki aika uoua aikai. (Te Kaotioti 18:​1, 4) N 1919, e a otara raoi bwakani Baburon ae Kakannato. Tera kaokoroia raoi Kristian ni koaua ao Kristian ni kewe? Boni karaoan te mwakuri n uarongorongo. A a moanna ni katuruturua kakawakin uataboan tataekinan rongorongon te Tautaeka n Uea naake a kairiri i buakoia Taan Reirei n te Baibara. N te katoto, ni boreetian te boki ae uarereke ae To Whom the Work Is Entrusted n 1919, a a kaumakaki iai Kristian aika kabiraki ni kabane bwa a na tataekina te rongorongo ae raoiroi man te auti teuana ma teuana. E taekinaki iai ae kangai: “E taraa ni kamimi te mwakuri, ma bon ana mwakuri te Uea ao ti na karaoia ni korakorana. Ko mwiokoaki naba ngkoe bwa ko na uataboia.” Tera aroia aomata iai? E ribootinaki n Te Taua-n-Tantani ae bwain 1922-E, bwa e rikirake riki aia mwakuri n uarongorongo Taan Reirei n te Baibara man te tai anne ni karokoa ngkai. Imwin te tai ae aki maan, a a kinaaki Kristian ake a kakaonimaki akanne man aia uarongorongo man te auti teuana ma teuana, n aron naba ae kakaraoaki ni karokoa boong aikai.

12. E moa man ningai ikotakia te koraki aika kaikonakaki n te uita?

¹² Te kauoua, ikotakia uita. E tua ae kangai Iesu nakoia ana anera: “Naako ngkanne ikotii uita nakon au auti ni kaikobwai.” (Mataio 13:30) Ni moa man 1919, a a tia n ikoikotaki taani kabiraki nakon te ekaretia ni Kristian are e a manga tei. Ibukia ngkanne Kristian aika kabiraki ake a na maiu n tokin te waaki ae ngkai, a na karaoaki kabanean ikoikotakia ngkana e a reke kaniwangaia ae te maiu i karawa.​—Taniera 7:​18, 22, 27.

13. Tera ae kaotaraeaki n Te Kaotioti 18:7 ibukin aroaron ngkai te kabekaau ke Baburon ae Kakannato, n ikotaki naba ma Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia?

¹³ Te katenua, te tang ao tenaakini bukini mwangaia. Tera ae riki imwini kabaeakia titania nakoni bwabwati irouia anera? E taekina aroia te koraki ake a atongaki bwa titania Iesu ni kangai: “A na tang ma n tenai bukini mwangaia ibukini bwaran nanoia.” (Mataio 13:42) E a riki ngkai anne? E tuai. Bwa ni boong aikai, a bon teimatoa naba n taetae i bon ibukia Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia ae kanoan te kabekaau ni kangai: “I tautaeka bwa te ueannaine, ao tiaki ngai te aine ae e mate buuna, ao e bon aki kona n rawawata nanou.” (Te Kaotioti 18:7) Ni koauana, a namakinna Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia bwa boni mataniwi, ao a iangoiia naba bwa a ‘tekateka kaanga te ueannaine’ i aoia taani kairiri n te tautaeka. Ni boong aikai, a kakaniko te koraki ake a kaikonakaki bwa titania ao a aki tang, ma e na waekoa ni bitaki aei.

14. (a) N ningai ae a na “tenai bukini mwangaia” iai Kristian ni kewe, ao bukin tera? (b) E kanga ni boraoi kaetan otara ni Mataio 13:42 ma ae taekinaki n Taian Areru 112:10? (Nori kabwarabwara riki tabeua.)

¹⁴ N tain te rawawata ae korakora imwini kamaunaakia Aaro aika kewe ni kabane, a na birinako ni kamanoia taani boutokaiia rimoa ma bon akea te tabo ae mano ae a na raba iai. (Ruka 23:30; Te Kaotioti 6:​15-17) Imwin ataakin ae a aki kona ni birinako mani kamaunaakia, ane a na tang ibukini bwaran nanoia ao n “tenai bukini mwangaia” ibukin unia. Ane a na “ororei bwanibwania ibukin nanokawakia” n te tai ae kakamaaku anne n aron are e a kaman taekinna Iesu n ana taetae ni burabeti ibukin te rawawata ae korakora.”e​—Mataio 24:30; Te Kaotioti 1:7.

15. Tera ae na riki nakon titania, ao n ningai?

¹⁵ Te kaaua, te karenakoaki nakoni nnen te ai. Tera ae na riki nakon titania ake a kabaeaki ni bwabwati? A na ‘karenakoaki nakoni nnen te ai ae uramwaaka’ irouia anera. (Mataio 13:42) E nanonaki n anne te kamaunaaki n aki toki. Mangaia are a na kamaunaaki naba taani boutokaiia ngkoa botaki n Aro aika kewe ni kabaneani mwakoron te rawawata ae korakora n Aremaketon.​—Maraki 4:1.

16, 17. (a) Tera te kabanea ni bwai are e na riki ae mwaneweia Iesu n ana kaikonaki? (b) E aera ngkai ti iangoia bwa e na kakororaoaki te bwai anne n te tai ae imwaira?

¹⁶ Te kanimaua, te raneanea. E motika ana taetae ni burabeti Iesu ni kangai: “N te tai anne, a na raneanea aomata aika raoiroi n aron taai, n ana tautaeka n uea Tamaia.” (Mataio 13:43) N ningai ae na riki iai anne ao ia? A na kakororaoaki taeka aikai n taai aika imwaira. E taetae ni burabetinna Iesu bwa tiaki te mwakuri ae riki ngkai i aon te aba, ma bon te bwai ae na riki i karawa n te tai ae imwaira.f Ti na rinanoi bukina aika uoua ngkai e reke otara ae aron anne.

¹⁷ Te moan, te titiraki ae “n ningai.” E taku Iesu: “N te tai anne, a na raneanea aomata aika raoiroi.” E mataata te taeka ae “n te tai anne” bwa e nanona te bwai ae riki are e a tibwa tia n taekinna Iesu, ae ‘karenakoaia titania nakon te ai ae uramwaaka.’ E na riki anne ni kabaneani mwakoron te rawawata ae korakora. Mangaia are a na “raneanea” naba taani kabiraki n te tai ae imwaira. Te kauoua, te titiraki ae “ia.” E taekinna Iesu bwa a na ‘raneanea n te tautaeka n uea’ akana raoiroi. Tera nanon anne? A na kamani bane n tia ni kanikinaeaki n te kabanea n tai taani kabiraki aika kakaonimaki aika i aon te aba imwini moan iteran te rawawata ae korakora. Imwin anne, a na ikotaki nako karawa n aron ae kaotaki n ana taetae ni burabeti Iesu ibukin te rawawata ae korakora. (Mataio 24:31) A nang raneanea ikanne “n ana tautaeka n uea Tamaia,” ao teutana te tai imwin te buaka ae Aremaketon a nang uaia ni karekea te kimwareirei n “ana tai ni mare te Tiibutetei” ngkai a a riki bwa buun Iesu.​—Te Kaotioti 19:​6-9.

ARORA NI KAKABWAIAAKI

18, 19. N aaro raa ae ti kakabwaiaaki iai n otara raoi n ana kaikonaki Iesu ibukin te uita ao titania?

¹⁸ Ti na kanga ni kakabwaiaaki man norani baika a na riki n taai aika raroanako n aron ae kaotaki n te kaikonaki aei? Iangoi aanga aika tenua. Te moan, e kananoa ara atatai. E kaotaraeaki n te kaikonaki te bwai ae kakawaki ibukin aki katokan te buakaka iroun Iehova. E “taotaona nanona [nakoni] mwangko ake e kani kaota unna nakoia” bwa e aonga ni katauraoia “mwangko ake a nanoangaaki” ae te koraki ake a kaikonakaki n te uita.g (I-Rom 9:​22-24) Te kauoua, e kakorakoraa onimakinana iroura. Ngkai e a uakaan te toki, e na korakora riki buakanakira irouia taani kairiribai, “ma a na aki tokanikai.” (Wareka Ieremia 1:​19, BG.) N aron ae e a tia Iehova ni kamanoia te koraki ake a kaikonakaki n te uita i nanon ririki aika bati, e na boni memena naba iroura Tamara are i karawa rinanon Iesu ao anera “ni boong ni kabane” aika imwaira.​—Mataio 28:20.

¹⁹ Te katenua, ti a kona ni kinaia te koraki ake a tei ibukin te uita n te kaikonaki aei. E aera bwa e rangi ni kakawaki anne? E kakawaki kinaakia Kristian aika aroia uita bwa ti aonga ni kona ni kaekaa te titiraki are e tabekia Iesu n ana taetae ni burabeti ae raababa nako kanoana ibukini kabaneani boong. E titiraki ni kangai: “Antai raoi te toro ae kakaonimaki ma ni wanawana?” (Mataio 24:45) E na kaekaaki te titiraki anne n te aro ae karaunano ni kaongora aika uoua aika imwin aei.