TATAEKINA TE RONGORONGO IBUKIN KAREKEAIA TAAN RIMWIN KRISTO
“Ngke a ongora [iroun Aboro] Akura ma Beritikira, ao a weteia n reireia ana Aro te Atua ni kaetia riki.”—MWAKURI 18:26.
1. E ngae ngke ‘e korakora nanon’ Aboro, ma tera riki te bwai are e kainnanoia?
NEI BERITIKIRA ao Akura, bon taanga ake a maiu n te moan tienture, ake a ongora iroun Aboro ngke e kabwarabwara n te tinakoka ni kaawan Ebeto. E atiki nanoia taan ongora Aboro, man ana taeka aika raraoi ma n anainano. “E korakora nanona” ao e “reireiia raoi aomata taekan Iesu.” Ma e oti naba iai, bwa teuae Aboro, e atatai riki tii n ‘ana bwabetito Ioane.’ E koaua ana rongorongo Aboro ibukin te Kristo, ma e aki tabwanin ana atatai i aona. E riai Aboro ni karikirakea ana atatai ni kaineti ma ana mwakuri Iesu Kristo ni kakororaoa nanon ana kaantaninga Iehova.—Mwakuri 18:24-26.
2. Tera te mwakuri ae kangaanga are a kariaia butimwaeana Nei Beritikira ao Akura?
2 A aki tabwarabwara Nei Beritikira ma Akura, ma a anga ngaiia bwa a na buoka Aboro, bwa e aonga n riki bwa temanna naba ngaia are e tau ni ‘kabane baike’ e tua Kristo. (Mataio 28:19, 20) E taekinaki n te rongorongo bwa “a weteia n reireia ana Aro te Atua ni kaetia riki.” Ma iai rongorongon Aboro tabeua ake a kona ni kairaki iai tabeman Kristian bwa a na rawa n reiakinna. Baikara rongorongo akanne? Ao tera reireiara ae e kona n reke man aia kakorakora Nei Beritikira ma Akura, ni kabwarabwaraa nanon te Baibara nakon Aboro? E a kanga rinanoan te rongorongo nikawai aei, ni buokira bwa ti na kaatuua iangoan moanakin te reirei n te Baibara ma aomata ni mwengaia?
Kaatuua Iangoaia Aomata
3. Bukin tera bwa aroaron Aboro, e aki tukia Nei Beritikira ma Akura n reiakinna?
3 Bon te I-Iutaia Aboro, e kaikawaaki n te kaawa ae Arekanria. Arekanria boni kautun kaawan Aikubita, ao nibwan te reirei ae rietata are e tanoata taekana ibukin ana tabo ni boki ae bubura. A mwaiti I-Iutaia ake a maeka iai, ao iai naba taan rabakau iai. Ngaia anne te tabo are e a rairaki iai te Baibara n Ebera nakon te taetae n Erene, ae e ataaki n arana ae te Septuagint. Maroaka ae e rangi n ‘atatai n te Baibara’ Aboro! Bon taani karao umwa-n-rianna aika kunnikai, Akura ma Nei Beritikira. Te koaua bwa rabakaun Aboro n taetae, e kakerikaka nanoia Akura ma Nei Beritikira ni kani buokia? Tiaki ngaia anne. Ibukin aia tangira, a tabeakinna ma kainnanona, ao a iangoa aron buokana.
4. E reke ma iia buokan Aboro are e kainnanoia ao e kanga aron rekena irouna?
4 E kainnanoa te reireiaki Aboro, e ngae naba ngke e rabakau n taetae-ni-kawai. Te buoka are e kainnanoia e aki reke n reirei tabeua aika ririeta, ma e reke irouia raona aika kaain te ekaretia ni Kristian. E nang karekei kakabwaiana Aboro man rongorongo ake a na karekea nakoina te atatai ae eti ibukin ana babaire te Atua ibukin te kakamaiu. E weteaki Aboro irouia Nei Beritikira ma Akura, ao a “reireia ana Aro te Atua ni kaeti riki.”
5. Tera ae ko kona n taekinna ibukin aroaroia Nei Beritikira ao Akura ni kaineti ma bwaai n taamnei?
5 A korakora n te itera n taamnei Nei Beritikira ao Akura, ao e nene aia onimaki. A ‘katae nangiia n te bong ae koraki ba a aonga ni kona ni kaekaa te aomata ae titirakinia bukin te kaantaninga ae mena i nanoia’ n aki ongeia bwa tao a titirakinaki iroun te aomata ae kaubwai, ae raarikin, ae rabakau, ke te toro. (1 Betero 3:15) A kona Akura ma buna n “tataekina te koaua n te aro ae e eti.” (2 Timoteo 2:15, BK) E mataata bwa bon taan reirei n te Baibara ngaiia aika taua ma nanoia. E rangi n ringaki nanon Aboro n te kaetieti are e boboto i aon ‘ana Taeka te Atua ae maiu, ao e mwaaka’ n rota te nano.—Ebera 4:12.
6. Ti kanga n ataia bwa e kakaitau Aboro n te buoka are e karekea?
6 E rangi ni kakaitau Aboro ibukin aia banna ni katoto ana tia reirei, ao e a rikirake riki rabakauna iai ni kairiia aomata bwa a na riki bwa taan rimwin Kristo. E kabongana raoi ana atatai n te mwakuri n tataekina te rongorongo ae raoiroi, ao e a moamoa riki i buakoia botannaomatan Iutaia. E a rianako riki rabakaun Aboro n anai nanoia I-Iutaia bwa a na onimakina Kristo. “Ibukin korakoran ana atatai n te Baibara,” e a kona iai ni kakoauaa nakoia, ae a a bane burabeti ake rimoa ni kariariaa rokon te Kristo. (Mwakuri 18:24, Kingdom Interlinear Translation) E kaotaki naba n te rongorongo bwa e nako Aboro nako Akaia imwina riki, ao e “kabatiai buokaia ake a onimaki n te akoaki: ba e anai nanoia I-Iutaia ni kakorakoraa i mataia aomata ni kaota n te Baibara ba bon te Kristo Iesu.”—Mwakuri 18:27, 28.
Reireiniko man Aia Katoto Taan Angareirei Tabeman
7. A a kanga Akura ma Nei Beritikira n riki bwa taan angareirei aika mwaatai?
7 A a kanga Akura ao Nei Beritikira n riki bwa taan angareirei aika mwaatai n ana Taeka te Atua? A a tia n rangi ni buokaki man aia iraorao ae kaan ma te abotoro Bauro, i rarikin are a nanomwaaka n ukeuke n reirei i bon irouia ao n iriri taiani bobotaki. E maeka Bauro ni mwengan Nei Beritikira ma Akura i Korinto, i nanon 18 te namwakaina. A kaai ni karaoi umwa-n-rianna ao ni karaoa te onobwai iai. (Mwakuri 18:2, 3) Iangoa aron aia maroro ae nano ni kaineti ma bwaai n taamnei. Ao ai raoiroi ra te iraorao ma Bauro, bwa e karikirakei aia atatai i aon bwaai n taamnei! E taku Taeka N Rabakau 13:20: “Ko na nakonako ma aomata aika rabakau, ao ko na rabakau iai.” Te iraorao ae raoiroi, e karaoiroa riki aroaroia ni kaineti ma bwaai n taamnei.—1 I-Korinto 15:33.
8. Tera reireiaia Nei Beritikira ma Akura ngke a tirotiroa aron Bauro n ana mwakuri ni minita?
8 A nora te banna ni katoto ae raoiroi ibukin te tia angareirei Nei Beritikira ma Akura ngke a tirotiroa aron Bauro, n ana tai n tataekina rongorongon te Tautaeka n Uea. E taekinaki n te rongorongo are ni Mwakuri bwa Bauro “e reirei n te maneaba [i Korinto] n te tabati ae koraki, ao e kan anai nanoia I-Iutaia ma I-Erene.” Imwina riki ngke e a iraki iroun Tira ma Timoteo, ao “e kairoroaki n ana taeka te Uea, ao e kaotioti nakoia I-Iutaia ba bon te Kristo Iesu.” Ngke kanga e a karako te kan ongora irouia kaain te mwaneaba, ao a nora Bauro Nei Beritikira ma Akura, bwa e a manga nako n uarongorongo nakon te tabo ae angaraoi riki iai butimwaean te rongorongo, ae te auti ae mena i rarikin te tinakoka. Ikanne are e a kona iai Bauro ni buoka Kiritebo, are ngaia “te tia taua taekan te maneaba,” bwa e na riki bwa te tia rimwin Kristo. A namakinna Nei Beritikira ma Akura bwa karikan te aomata anne bwa te tia rimwin Kristo, e a tia ni kauaaea te mwakuri are e karaoaki n te tabo anne. E taku te rongorongo: “Kiritebo . . . e onimakina te Uea ma kaain ana auti ni kabaneia; ao I-Korinto aika bati, ngke a ongo, ao a onimaki, ao a babetitoaki.”—Mwakuri 18:4-8.
9. Tera aroia Nei Beritikira ma Akura ni kaineti ma ana katoto Bauro?
9 Ana katoto Bauro ni kaineti ma ana mwakuri ni minita, e katotongaki irouia taan taetaekina rongorongon te Tautaeka n Uea, n aron are a karaoia Nei Beritikira ma Akura. E kaungaunga te abotoro aei nakoia Kristian tabeman ni kangai: “Kakairi i rou, n ai arou naba ngkai I kakairi irouni Kristo.” (1 I-Korinto 11:1) A karaoa nanon ana katoto Bauro, Nei Beritikira ma Akura, ni buoka Aboro bwa e na reke otana ae eti ni kaineti ma aia reirei Kristian. Imwina, e a manga buokiia tabemwaang Aboro. Akea te nanououa bwa Nei Beritikira ma Akura, a buoka karekeaia taan rimwin Kristo i Rom, Korinto, ao i Ebeto.—Mwakuri 18:1, 2, 18, 19; I-Rom 16:3-5.
10. Tera reireiam man Mwakuri mwakorona 18, are e na buokiko n te mwakuri ni karekeia taan rimwin Kristo?
10 Tera reireiara ae e kona n reke man iaiangoan Mwakuri mwakorona 18? N aron Akura ma Nei Beritikira are a a tia ni karekei reireiaia mairoun Bauro, ngaira naba ti kona ni karaoiroa riki ara konabwai ni karekeia taan rimwin Kristo, ngkana ti kakairi n aia katoto taan angareirei n ana Taeka te Atua aika raoiroi. Ti kona n iraorao ma te koraki ake a ‘kabanea aia tai ni kaotiota te taeka’ ao ni “katereterea nakoia” aomata. (Mwakuri 18:5, BK) Ti kona n tirotiroa aroia n anai nanoia aomata, ngke a kabonganai rabakauia n angareirei n te aro are a na atikaki nanoia iai aomata. Aeka n rabakau aikai, a kona ni buokira ni karekeia taan rimwin Kristo. Ngkana ti reirei ma te aomata n te Baibara, ti kona n tuangnga bwa e na kaoa temanna kaain ana utu ke kaain rarikina bwa e na ongora naba n te reirei. Ke ti kona n titirakinna taekaia riki aomata tabeman ake ti kona n reirei n te Baibara ma ngaiia.—Mwakuri 18:6-8.
Karekei Ami Tai Ibukin Karekeaia Taan Rimwin Kristo
11. A na kona n reke iia taan rimwin Kristo?
11 Bauro ma raona ni Kristian, a kakaaea te anga are a na karekeia iai taan rimwin Kristo, man aroia ni kawara te auti teuana ma teuana, taabo ni mwakete, ao n aia tai ni mwamwananga, are e a nanonaki iai taabo ni kabane. Ko kona ni karakaa nako riki am tabo n tataekina te rongorongo, ngkai te tia tataekina te Tautaeka n Uea ngkoe ae ingainga nanom n ukoukora karekeaia taan rimwin Kristo? Ko kona ni kabongana raoi am tai n ukoukoria te koraki ake a raraoi nanoia ao n uarongorongo nakoia? Baikara aanga tabeua ake a a tia ni buokaki iai raora n taetaekina te rongorongo ae raoiroi, bwa a na kuneia taan rimwin Kristo? Ti na nora moa te itera ae kaineti ma te uarongorongo i aon te tareboon.
12-14. Ibukin kabwarabwaran taiani kakabwaia aika reke man te uarongorongo n te tareboon, taekina am rongorongo i aon aei ke te rongorongo teuana man barakirabe aikai.
12 Ngke e tabe n uarongorongo nakon te auti teuana ma teuana i Brazil te Kristian temanna are ti na aranna bwa Nei Maria, e anga te turaeki teuana nakon te ataeinnaine ae e a tibwa kitana te kateitei ae abwabwaki ae a mwaiti auti ni maeka i nanona. E kabongana atun te turaeki aei Nei Maria n titirakina te ataeinnaine arei ni kangai, “Ko kan ataa riki rongorongon te Baibara?” E kaeka neierei ao e taku: “I tangiria, ma te kangaanga bwa bon te tia reirei ngai, ao e babane riki angin au tai n reireinia au ataei.” E kabwarabwaraa Nei Maria bwa a kona ni maroroakini atu n reirei tabeua man te Baibara i aon te tareboon. E anga nambwan ana tareboon te aine arei nakon Nei Maria, ao n te tairiki naba anne, ao e a moanaki naba te reirei i aon te tareboon rinanon kabonganakin te boroutia ae Tera ae E Tangiria Mairoura te Atua?a
13 Ngke e tabe n uarongorongo i aon te tareboon te tia uarongorongo temanna ae kabwanina ana tai iai, i aon Itiobia, ao e kubanako bwa ngke e uarongorongo ao e ongo te maningongo n ana auti te mwaane arei. E tuatua te mwaane arei bwa e kona ni manga tarebonia rimwi riki. Ngke e a manga tareboon rimwi riki, ao e a kabwaraa ana bure te mwaane arei n te tai are e moan tareboon iai neiei, ao e kaotia bwa e bon roko nanona ni kauntaeka ma buna n te tai arei. E kabongana te kangaanga anne te tari te aine aei bwa e a reke iai angana ni kaota te kawai ae raoiroi man te Baibara ibukin te tokanikai i aon taiani kangaanga i nanon te utu. E tua naba neiei bwa a mwaiti utu aika a a tia ni buokaki man te boki ae Te Kawai Ibukin Karekean te Kakukurei n te Utu, are e boretiaki irouia Ana tia Kakoaua Iehova. Tabeua te bong imwin anganakin teuarei te boki anne, ao e a manga tareboon riki te tari te aine arei nakon te mwaane aei. E taetae ma te ingaingannano ao e taku: “E a tia te boki aei ni kateimatoaa au mare bwa e na aki uruaki!” Ni koauana, e a tia ngaia ma kaain ana auti ni karaoa aia mamaroro n aia utu, bwa a aonga ni karekei nako tibwangaia aika raraoi man te boki are e a tia ni warekia. E a moanaki te reirei n te Baibara ma te mwaane aei, ao e a moanna ni katoatai n iriri bobotaki ni Kristian.
14 E taku te tia tataekina te Tautaeka n Uea i Denmark, are e moana te reirei n te Baibara rinanon te tareboon: “E kaungaai te mataniwi ibukin te mwakuri bwa N na ira buakon te uarongorongo n te tareboon. N te moan tai ao I rawa ma n taku: ‘Tiaki aei te bwai ae I tangiria.’ Ma n te bong teuana, ao I kaninikoriaai ao ni moana orean ana nambwa te aomata temanna. E kaeka Nei Sonja ao imwin te tai ae aki-maan, ao e kukurei neiei ni karekea te boki ae aanaki man te Baibara. N te tairiki teuana, ao ti maroroakina taekan te karikibwai, ao e a tangiria naba ni wareka te boki ae Life—How Did It Get Here? By Evolution or by Creation.b I tuangnga bwa e na raoiroi riki ngkana ti kaitiboo ao ni maroroakina te atu n reirei anne. E kukurei iai. E tauraoi Nei Sonja n reirei ngke I roko, mangaia are ti a bon katoa wiki naba n reirei man te tai anne.” E kaina ana maroro te tari te aine aei n taku: “I nanon ririki aika bati, ao I a tia n tatataro ibukin reken te aomata ae N na reirei ma ngaia n te Baibara, ma I aki kaantaningaia bwa e na reke rinanon te uarongorongo n te tareboon.”
15, 16. Baikara rongorongo aika ko kona ni karakin, ni kaota iai te kakabwaia ae reke man te tatauraoi ni kabonganai aanga aika kakaokoro, ibukin moanakin reirei man te Baibara?
15 A mwaiti aika a a tia n tokanikai iai ibukina bwa a kamanenai taeka n reirei ake a kaineti ma te uarongorongo nakoia aomata n taabo ake a mena iai. E katea ana kaa temanna tari te aine i rarikin te kaa teuana are baoia taani mwakuri, n te tabo are a kakatukaki iai kaa. Ngke e taraaki te tari te aine aei iroun te aine are mena i nanon baoia taani mwakuri, ao e a nako naba ana kai te tari aei, ni kabwarabwaraa bukin ara mwakuri n angareirei ae aanaki man te Baibara. E ongoraa te aine arei ao e otinako man te kaa, ao ni kaania ma ana kaa te tari te aine aei. E taku neierei: “I rangi ni kukurei ngkai ko karekea am tai ni maroro ma ngai. I tuai mani karekei booki aika aanaki man te Baibara i nanon te tai ae maan. I rarikina naba, I kani manga reirei riki n te Baibara. Ko kukurei n reirei ma ngai?” E a tia tarira aei ni kabongana te tai ae angaraoi ibukin tibwakin te rongorongo ae raoiroi.
16 Aei rongorongon te tari te aine temanna n te United States ngke e kawara te auti are a tararuaki iai kaara. E kawara te tia babairea taekan karaoan mwakuri tabeua n te auti anne, ao e tuangnga bwa e tangiria n anga nanona n aki kabooaki bwa e na maroroakin bwaai n taamnei ma kaaina. E taku naba tarira aei, bwa e kukurei n reirei man te Baibara n aki kabooaki i nanon te wiki koraki ma ake a kan reirei. E kariaia te tia babaire aei bwa e na kawari ruun nako te auti aei neiei. E aki maan imwin aei, ao e a kairi reirei man te Baibara tenua te tai n te wiki ma kaaina aika 26 mwaitiia, ao temanna mai buakoia, e a kona n iri ara botaki ni katoa tai.
17. Tera te anga ae aki toki n uaana ibukin moanakin te reirei n te Baibara ma aomata?
17 A namakinna tabeman taan tataekina rongorongon te Tautaeka n Uea, bwa a reke uaa aika raraoi ngkana a anga nanoia ni kan reirei n te Baibara ma aomata n te tai naba are a kaitiboo iai ma aomata. N te ingabong teuana, te ekaretia ae kaainaki irouia taan uarongorongo aika 105 mwaitiia, a kakorakoraia riki n anga nanoia ni kan reirei n te Baibara ma kaain auti nako ake a kaitiboo ma ngaiia. Waningaun ma onoman taan uarongorongo aika a ira te mwakuri ni minita, ao imwin kabanean uoua te aoa n te mwakuri n uarongorongo, ao a kunea bwa e nakon 15 reirei man te Baibara aika boou, aika a a tia ni moanaki.
Teimatoa n Ukoukoriia Aika Tau Iai
18, 19. Tera te reirei ae kakawaki are e tua Iesu bwa ti na ururingnga, ao ibukin anne tera ae ti riai ni nanomwaaka ni karaoia?
18 Ko kona ni kataia ni kamanenai reirei aika oti n te kaongora aei, ngkai te tia taetaekina rongorongon te Tautaeka n Uea ngkoe. Ni koauana, e na raoiroi ngkana ko ururinga katein te aba, n taai ake ko iangoa iai kabonganan aanga n uarongorongo. Ma ae kakawaki riki, ti na mutiakina ana kairiri Iesu ni kaineti ma ukoukoraia aomata aika tau iai ao ni buokiia bwa a na riki bwa taan rimwin Kristo.—Mataio 10:11, BK; 28:19.
19 Ibukin kakoroan bukin te kaantaninga anne, ti bia ‘tataekina te koaua n te aro ae e eti.’ Ti kona ni karaoa aei ngkana ti kabongana te anga n anainano ae boboto i aon te Baibara. E na buokira aei n riing nanoia aomata aika tauraoi nanoia ni butimwaea te rongorongo ao ni kairiia naba bwa a na karaoa nanona. Ngkai ti onimakina Iehova n tataro nakoina, ti kona ngkanne ni buokiia tabeman bwa a na riki bwa taan rimwin Iesu Kristo. Ai bati ra kakabwaia aika reke man te mwakuri aei! Ti bia ‘kaotira nakon te Atua bwa ti ataaki bwa ti raoiroi,’ ao ni karinea Iehova n taai nako, ngkai taan tataekina te Tautaeka n Uea ngaira aika ingainga nanora iai, aika a tataekina te rongorongo i aan te kaantaninga are ti na karekeia taan rimwin Kristo.—2 Timoteo 2:15.
[Kabwarabwara ae nano]
a Boretiaki irouia Ana tia Kakoaua Iehova.
b Boretiaki irouia Ana tia Kakoaua Iehova.
Ko Uringnga?
• Bukin tera bwa e riai n reireiaki Aboro ana Aro nako te Atua n te aro ae eti?
• Baikara aanga ake e a reke iai reireiaia Nei Beritikira ma Akura man ana katoto Bauro?
• Tera reireiam ibukin te mwakuri ni karekeia taan rimwin Kristo, man Mwakuri mwakorona 18?
• Ko na kanga ni karekei kawai aika angaraoi ibukin karekeaia taan rimwin Kristo?
[Taamnei n iteraniba 18]
Nei Beritikira ma Akura, a wetea Aboro ao n “reireia ana Aro te Atua ni kaetia riki”
[Taamnei n iteraniba 20]
E rikirake n rabakau Aboro ni karekeia taan rimwin Kristo
[Taamnei n iteraniba 21]
E tataekina te rongorongo Bauro n taabo ni kabane ake e nako iai
[Taamnei n iteraniba 21]
Karekei taai aika angaraoi ibukin tataekinan te rongorongo