E Maiu Ana Taeka Iehova

Reirei Aika Kakawaki man te Boki ae Karikani Bwaai​—II

NI MOA man karikan te moan aomata are Atam ni karokoa maten natin Iakoba are Ioteba, ao a bane iai ririki aika 2,369 n rongorongon rikiia aomata n te boki ae Karikani Bwaai. Ni moani mwakorona aika 10 n ikotaki naba ma kiibu aika 9 man te mwakoro 11, e karakinaki iai rongorongon te karikibwai ni karokoa katean te taua are Babera, ao a bane ni maroroakinaki n te kaongora are imwain aei n te maekatin aio.a A maroroakinaki reirei aika kakawaki n te kaongora aei n nikiran kanoan Karikani Bwaai aika kaineti ma aron te Atua n reitaki ma Aberaam, Itaaka, Iakoba, ao Ioteba.

E RIKI ABERAAM BWA RAORAON TE ATUA

(Karikani Bwaai 11:10–​23:20)

350 tabun te ririki imwin te Ieka, ao e a bungiaki te mwaane temanna ae e kakoauaki bwa e kaokoro arona ma aomata i matan te Atua mairouia kanoan Tem are natin Noa. Arana bon Aberam, are e a manga bitaki rimwi riki nakon Aberaam. E kitana Kareria Aberam ae kaawan te aba ae Ura, man ana kaetieti te Atua, ao e riki bwa te tia maeka n te auti n rianna n te aba are e beritanna Iehova bwa e na anganna ma ana bakatibu. E a aranaki Aberaam bwa “raoraon Iehova,” ibukin ana onimaki ao ongeabana.​—Iakobo 2:23, NW.

E karekei kaia kaain Totom Iehova ao kaawa aika bubuaka ake a uakaan ma ngaia, ao e kamaiua Rota ma natina aine. E a kakoroaki bukin ana berita te Atua ngke e a bungiaki natin Aberaam ae Itaaka. Tabeua te ririki imwina, e a kataaki ana onimaki Aberaam ngke e a tuangaki iroun Iehova bwa e na anga natina ae Itaaka bwa ana karea. E tauraoi Aberaam n riaan te kaetieti aei ma e a tii katokaki naba iroun te anera. Akea te nanououa bwa bon te aomata ae onimaki Aberaam ao e a karauaki nanona ngke e a tuangaki bwa a na kakabwaiaki aomata ni kabane n ana kariki. E bwakaraki Aberaam n te nanokawaki ae korakora ni maten buuna are e rangi n tangiria, are Nei Tara.

A Kaekaaki Titiraki Aika Boto i aon te Baibara:

12:1-3​—E moanaki n ningai kakoroan bukin te berita ma Aberaam, ao maanra? E koro bukin ana berita Iehova ma Aberaam are ‘a na bane utun aonaba ni kabaia i roun [Aberam],’ ngke e rinanon Iuberetiti i aoni kawaina nako Kanaan. E riki aei n Nitian 14, 1943 B.C.E.​—430 te ririki imwain kamaiuakia I-Iteraera mai Aikubita. (Te Otinako 12:2, 6, 7, 40, 41) Bon “te berita ae akea tokina,” te berita ma Aberaam. E teimatoa kakoroakin bukina ni karokoa ae a a kakabwaiaki utu i aon te aba, ao ngke a a bane n tia ni kamaunaki naba ana kairiribai te Atua.​—Karikani Bwaai 17:7; 1 I- Korinto 15:23-​26.

15:13​—E koro n ningai bukin te taetae ni burabeti are a na karawawataki kanoan Aberam i nanon 400 te ririki? E moanaki te tai ni karawawata aei n te ririki 1913 B.C.E., ngke e a kakoriraki natin Aberaam are Itaaka ngke tao ai 5 ana ririki ao e a “kakaniko” iai nakoina ai tarina ae Itimaera are ai 19 ana ririki. (Karikani Bwaai 21:8-​14; I-Karatia 4:29) Ao e toki ngke a kainaaomataki tibun Iteraera man te tautoronaki i Aikubita n te ririki 1513 B.C.E.

16:2​—E riai aron Nei Tarai are e anganako ana toro te aine ae Nei Aka bwa buun Aberam? E boraoi aron Nei Tarai n anganako ana toro, ma te katei are bwabwainaki ni boong akekei, are e riai te aine ae kanoabo ni karekea te aine are e na riki bwa kanga ana kinano buuna bwa e aonga n riki natina mairouna. E moan riki kabatian te buu mairouia ana kariki Kain. Ma rimwi riki, ao e a riki te aroaro aei bwa te katei ao a a kakairi naba iai taan taromauria Iehova tabeman. (Karikani Bwaai 4:17-​19; 16:1-3; 29:21-​28) Ma e bon aki kaki ana moan kaetieti Iehova ibukin te buu ae tii temanna. (Karikani Bwaai 2:21, 22) Bon tii kaka temanna buuia Noa ma natina mwaane ake a a manga anganaki te taeka ni kakabwaia bwa a ‘na bati ni kakariki ao a na kaona te aonnaba.’ (Karikani Bwaai 7:7; 9:1; 2 Betero 2:5) Ao e a manga kamatoaki riki te kaetieti ibukin te buu ae tii temanna iroun Iesu Kristo.​—Mataio 19:4-8; 1 Timoteo 3:2, 12.

19:8​—E kairua aron Rota ngke e anga natina aine nakoia kaain Totom ke e aki? Ni kaineti ma tuan te aroaro ae riai, bon taben te aomata are ana auti te auti bwa e na kamanoia ana iruwa n aki ongea buan maiuna iai. E tauraoi Rota ni karaoa anne. E otinako ni kataetaeia taani kaitaraa n tii ngaia ma te ninikoria, ao e kaina te mataroa ngke e otinako. N te tai are e anganako iai natina aine Rota, ao e a moanna n ataia ngkanne ae bon ana tia uarongorongo te Atua ana iruwa akekei, ao e bae naba n iangoia bwa e kona ni kamanoia natina aine te Atua n aron naba are e a tia ni kamanoa ai tinana are Nei Tara i Aikubita. (Karikani Bwaai 12:17-​20) E boni koaua bwa ngke e a riki te kangaanga ao a boni kamanoaki raoi Rota ma natina aine.

19:30-38​—Te koaua bwa e kariaia Iehova aron Rota ni koro-ni-manging ao ni karekeia natina mwaane mairouia natina aine ake uoman? E aki kariaia Iehova te karikiraa ke te koro-ni-manging. (Nakoaia Ibonga 18:6, 7, 29; 1 I-Korinto 6:9, 10) E kabuakakaia te koraki “aika bubuaka” mai buakoia taan ababa i Totom, Rota. (2 Betero 2:6-8) Oin raoi kamangingan Rota n te aro are e a koro ni manging iai irouia natina aine, bon ibukina bwa ngkana e aki koro ni manging ao e bon aki kona ni kariaia bwa e na wene ni bure ma ngaiia. Ma kioina ngkai ianena ngaiia n te aba aei, a iangoia natina aine aikai bwa bon tii man karaoan aei ae e na kona n totokoaki iai maunan ana utu Rota. E kaotaki n te Baibara taekan aia iraorao kaain Moaba (rinanon Moaba) ao tibun Amon (rinanon Benammi) ni karokoa kaotin ana bakatibu Aberaam aika tibun Iteraera.

Reireiara:

13:8, 9. Ai raoiroi ra ana katoto Aberaam n arona n rinanoi baika ribaaki! Akea te tai teuana ae ti riai n uruaka iai te iraorao ae rau tii ibukin karekean kakabwaiara bwa e aonga n reke ara mwane, ke bon man ara iango ke te kainikatonga.

15:5, 6. E maroro ma te Atua Aberaam kioina ngke e a rikirake ni kara ao e tuai man riki natina. Mangaia are e a karaua nanona Iehova. Tera mwina? “E onimakina Iehova,” Aberaam. Ngkana ti tataro nakon Iehova ni kaoti raoi nanora, ti butimwaai ana karaunano man te Baibara, ao n ongeaba irouna, ao e na boni kakorakoraki iai ara onimaki.

15:16. E tautaua ana tai ni motikitaeka Iehova i aoia taian Amoraite (ke tibun Kanaan) i nanon aua te roro. Bukin tera? Ibukina bwa bon te Atua ngaia ae taotaona nanona. E tataninga ni karokoa ae ai bon akea irouia aomata kaantaningan kani karaoiroan aroia. Ti riai naba ngaira ni bwabwaina te taotaonakinnano n aron Iehova.

18:23-33. E aki kamaunaia aomata Iehova n akea bukina ae riai. E kamanoia aomata aika raoiroi.

19:16. E “waeremwe” Rota ma ana utu n otinako mangaia are a kuri n uaakinaki irouia anera ni kaotinakoaki man te kaawa ae Totom. Ti wanawana riki ngkana ti aki kabuai nanora-n-umaki ngkai ti a tabe ni kariariaa tokin te waaki ae buakaka i aon te aonnaba ae ngkai.

19:26. Ai nanobaba ra ngaira ngkana a a manga atikaki rikaaki nanora n tarakin bwain te aonnaba, ake ti a tia ngkoa ni kitan!

A RIKI NATIN IAKOBA MWAANE AIKA 12

(Karikani Bwaai 24:1–36:43)

E bairea ieinin Itaaka Aberaam ma Nei Rebeka, ae te aine ae onimakina Iehova. E bungia bwebwee neiei aika Etau ao Iakoba. E kakeaa bongana ni karimoa Etau ao e kaburea nakon Iakoba are e a karekea kakabwaiakina mairoun tamana rimwi riki. E birinako Iakoba nako Batan-aram ike e a mare iai ma Rea ao Rakera ao e kakawakinia ana man tamaia aine aikai i nanon 20 tabun te ririki, imwain kitanakin te tabo aei irouna ma ana utu. E karikiia naati mwaane aika 12 ao naati aine Iakoba mairoun Rea, Rakera, ao aia toro aine aikai, aika uoman. E kaboo korakora Iakoba ma te anera ao e kakabwaiaki iai, ao e bitaki arana nakon Iteraera.

A Kaekaaki Titiraki Aika Boto i aon te Baibara:

28:12, 13​—Tera te bwai ae kakawaki ni miin Iakoba ni kaineti ma “te kai n ararake”? Te “kai n ararake,” aei ae kanga ai aron atibu aika uarerena rake, e kaotaki iai bwa iai te itoman i marenan aon te aba ma karawa. Ana anera te Atua aika a ruo ao a tamwarake iai, e kaotaki iai bwa iai mwakuri tabeua aika kakawaki aika karaoaki irouia anera i marenan Iehova ma aomata aika tangiraki irouna.​—Ioane 1:51.

30:14, 15​—Bukin tera ngke e anganako ana tai ni wene ma buuna Rakera tii ibukin te manrureke? E kakamanenaki te manrureke n taai ake rimoa bwa te bwain naoraki ae ko kona n nimatutu iai, ke ko aki kona n namakina iai te maraki ao ibukin naba totokoan ke katokan te katikitiki. E kakoauaki naba bwa te uanikai aei, e kona ni karikirakea tangiran te wene n taanga bwa e aonga ni mwaiti natin te aomata ke e ibuobuoki ibukin te kariki. (Ana Anene Toromon 7:13) E ngae ngke e aki kaotaki ana iango Nei Rakera ibukin te kaibibiti arei, ma tao e a bon tia n iangoia bwa e na buokaki bwa e na kariki n te manrureke bwa e aonga n toki kakanikoana ibukin kanoabona. Ma e ngae n anne ao e a tibwa “kauka birotona” Iehova tabeua te ririki imwina.​—Karikani Bwaai 30:22-​24.

Reireiara:

25:23. Iai iroun Iehova te kona n ataa aroaron te aomata ae tuai ni bungiaki ao ni kamanena rabakauna ni kaman rinea te aomata ibukin kakoroan bukin ana kaantaninga. Ma e aki kaman bairei taekaia aomata n tatabemania nako.​—Otea 12:3; I-Rom 9:10-​12.

25:32; 32:24-​29. Ana iango Iakoba ibukin kani karekean karineana ni karimoa ao te itau ni kangainaa ma te anera ibukina bwa e aonga ni kakabwaiaki, e kaotaki raoi iai bwa a kakawaki irouna bwaai aika tabu. E a tia n anganira baika tabu Iehova, n aron ara iraorao ma ngaia ao ana botaki, te kaboomwi, te Baibara ao ara kaantaninga ibukin te Tautaeka n Uea. Ti bia kakairi iroun Iakoba ni kaotioti tangiran baikai.

34:1, 30. Te kangaanga are e ‘karawawataki’ iai Iakoba e moana rikina ngke e a iraorao Nei Rina ma aomata aika aki-tangira Iehova. Ti riai ni bwaina te wanawana ngkana ti rineia raoraora.

E KAKABWAIAA IOTEBA IEHOVA I AIKUBITA

(Karikani Bwaai 37:1–50:26)

E korakora te bakantang irouia natin Iakoba, mangaia are a a kabooa nako tariia are Ioteba bwa te kaaunga. E kabureaki i Aikubita Ioteba ibukina bwa e kakaonimaki ao n ninikoria n tou mwin ana tua te Atua ibukin te aroaro ni maiu ae riai. Imwin tabeua te tai, e a kaotinakoaki man te karabuti bwa e na kabwara nanon miin Barao, are e taetae ni burabetinaki iai taekan itua te ririki ibukin te mari ao n taorimwiaki ni manga itua te ririki ibukin te rongo. E a riki ngkanne Ioteba bwa te mataniwi i aon amwarake nako. A roko naba tarina i Aikubita ni kakaaea te amwarake kioina ngke e a korakora te rongo. A a manga uaia ni botaki kaain te utu aei ao a a maeka n te aba ae maiureirei are Koten. E kakabwaiaia natina mwaane Iakoba, bon imwain raoi matena, ao e taekina te taetae ni burabeti are e kona ni karekea te kaantaninga teuana nakoira, ae onimakinaki are bon taekan taian kakabwaia aika taonako nakon tienture aika a na roko. E uotaki nikiran nako riin rabwatan Iakoba nako Kanaan bwa e na taunaki iai. Ngke e mate Ioteba ngke ai 110 ana ririki, e taarinaki rabwatana ao rimwi riki e a uotaki nakon te Aba ni Berita.​—Te Otinako 13:19.

A Kaekaaki Titiraki Aika Boto i aon te Baibara:

43:32​—Bukin tera bwa e rangi n ribaaki te amwarake ma kaain Ebera irouia kaain Aikubita? Bon ibukin raoi te kairiribai n taian Aro ke ibukin te inanonano i marenaia reeti nako. A riribaia naba taani kawakin tiibu kaain Aikubita. (Karikani Bwaai 46:34) Bukin tera? Ibukina bwa a rangi ni mangori taani kawakin tiibu n te aroaro ni maiu i aon Aikubita. Ke e kona naba n ae ngkana e a kauarerekeaki te aba are e na katauaki ibukin te ununiki, a na riribai ngkanne kaain Aikubita nakoia te koraki ake a na kakaaei nneia aia man.

44:5​—Te koaua bwa e kamanena te mwangko Ioteba ibukin ataakin nanon te kaiwa? Bon te bwai ni kamwane te mwangko are te tirewa. Bon te tia taromauria Iehova ae kakaonimaki Ioteba. E bon aki kakamanena te mwangko aei ibukin te kaiwa i nanoni maiuna, n aron naba are e bon aki iraeaki naba iroun Beniamin.

49:10​—Tera ae nanonaki n “te kainuea” ao “okon te tia tautaeka”? Te kainuea bon te kai ae uouotaki iroun te tia tautaeka bwa kanikinaean mwaakan ueana. Okon te tia tautaeka, bon te kai ae abwabwaki ae kaotaki iai korakorana n tautaeka. A kaotaki man taeka ake e kabonganai Iakoba bwa e na bon tiku te korakora ao te mwaaka n tautaeka i aon te baronga are Iuta ni karokoa rokon Tiro. Te bakatibu rikaaki mairoun Iuta, bon Iesu Kristo, are teuare e a tia n anganaki te tautaeka i karawa iroun Iehova. Iai iroun Kristo te mwaaka n uea ao te mwaaka n tautaeka.​—Taian Areru 2:8, 9; Itaia 55:4; Taniera 7:13, 14.

Reireiara:

38:26. E bure aron Iuta nakon buun natina are e a tia ni mate buuna ae Nei Tama. Ngke e bukinaki Iuta bwa e kabikoukoua Nei Tama, ao e nanorinano teuaei ao e kariaia burena. Ti riai naba ngaira ni waekoa ni kariaia ara kairua.

39:9. Aroaron Ioteba ni kaitaraa buun Botiba a kaotaki iai bwa ana iango Ioteba a bane ni boto i aon ana iango te Atua ni kaineti ma aroaro ni maiu aika riai ao mataniwin nanona e kairiraki n ana kaetieti te Atua. Ao ngaira, ti aki riai ni kakorakoraira ni karaoa naba aekan anne ngkai ti a ikawai i nanon te koaua?

41:14-16, 39, 40. E kona Iehova ni bitii aroia aomata ake a maakua. Ngkana ti taonaki n te kangaanga, ti wanawana riki ngkana ti onimakina raoi Iehova ao n teimatoa ni kakaonimaki nakoina.

A teimatoa n Onimaki

A mamaaka te Atua mwaane aika Aberaam, Itaaka, Iakoba, ao Ioteba ao a onimakinna naba. Rongorongon maiuiia aika a koreaki n te boki ae Karikani Bwaai, a kakorakoraa ara onimaki ao ti reireiaki naba iai reirei aika kakawaki.

Ko kona ni kakabwaiaki man te rongorongo aei ngkana ko kateimatoaa am wareware man te Baibara ni katoa wiki ibukin Te Kuura ni Kataneiai Ibukia Taan Uarongorongo. Ngkana a iaiangoaki reirei aika a a tibwa tia n taekinaki aikai, ao e na boni kakaongora iai ngkanne te rongorongo aei.

[Kabwarabwara ae nano]

[Taamnei n iteraniba 28]

E kakabwaiaa Ioteba, Iehova

[Taamnei n iteraniba 28]

Bon te mwaane ae onimaki Aberaam

[Taamnei n iteraniba 28]

A kamaiuaki aomata aika raoiroi aika Rota ma natina aine

[Taamnei n iteraniba 31]

A kakawaki iroun Iakoba baika tabu. Ao ngkoe a kakawaki naba iroum?