Bwainan Te Atataiaomata N Te Aonnaba Ae Bati Te Kairiribai Iai
“Te bwai ae e tangiraki te aomata iai bon ana atataiaomata.”—TAEKA N RABAKAU 19:22.
1. E aera ngkai e kona ni kangaanga kaotiotan te atataiaomata?
KO ATATAIAOMATA? Ngkana ngaia anne, nanona ngkanne bwa ko maeka i buakon te kekeiaki n te aonnaba aei. Te koaua bwa e taekinaki n te Baibara ae te atataiaomata bon “uaan te Tamnei,” ma e aera ngkai e rangi ni kangaanga kaotan te atataiaomata n aaba ake aongkoa abaia Kristian? (I-Karatia 5:22) N aron are ti noria n te kaongora are mai mwaina, ao e kona n noraki kaekan aei n ana koroboki te abotoro Ioane bwa, e tauaki taekan te aonnaba aei iroun te taamnei ae iowawa are Tatan te Riaboro. (1 Ioane 5:19) E katereterea Iesu Kristo bwa Tatan bon “uean aon te aba.” (Ioane 14:30) Mangaia are kaain te aonnaba aei, a bon toua mwin te tia tautaekania are karitei, are e kinaaki n aroarona ae rangi ni buakaka.—I-Ebeto 2:2.
2. Baikara kangaanga aika kona n rota arora ni kaotiota te atataiaomata?
2 A kona naba n rotaki buaka maiura ngkana a ribuaka aomata nakoira. Ti kona n nora te aroaro aei mairouia kaain rarikira aika karaoa ae aki-riai nakoira, iruwa aika aki tangira aomata, raoraora ao kaain ara utu aika a aki kamanenai aia iango n taai tabetai. Te rawawatannano are e riki man te bobotaki ma aomata aika akea aia katei, aika a aki toki ni mwamwangaingai ao n tataboraa i marenaia, e aki toki ni karika te marakinnano ae korakora. Akean te atataiaomata irouia tabemwaang, e kona ni kairira bwa ti na riribaiia, ao ti kona n iangoa kabooan mwin te ribuaka n te ribuaka. Te aro anne, e kona ni kamamaaraira n te itera n taamnei ao ni kaaorakira.—I-Rom 12:17.
3. Tera te kangaanga ae kakaiaki ae a kaaitara ma ngaia aomata, are e a kataa ingaingannanoia ni kaota te atataiaomata?
3 Aaro ni karawawata n te aonnaba aei, a kona naba ni kariki kangaanga ibukira ibukin kaotiotan te atataiaomata. N te katoto, a namakina te rawawatannano aomata ibukin kakamaakun mwakuri n iowawa aika tiritiri, n ikotaki naba ma kamanenan bwainnaoraki aika boitin ke bwaai ni buaka aika mwaakaroiroi irouia botannaomata aika kakaokoro. I rarikin anne, mirion ma mirion aomata aika rikirake ni kainnano ibukin aki-taun te amwarake, taabo ni maeka, te kunnikai ao te bwainnaoraki. E kona ni kangaanga bwainakin te atataiaomata n taai aika kabwaranano ibukina bwa e taraa n akea tokin te kangaanga.—Te Minita 7:7.
4. Tera te iango ae kairua ae kona n reke irouia tabeman, ngkana a iangoa kaotiotan te atataiaomata nakoia aomata?
4 E kona n iangoia te aomata, bwa e aki rangi ni moanibwai kaotiotan te atataiaomata ao e kona n taraaki bwa mamaaran te aomata. E kona n namakina karaoan ae aki-riai nakoina, riki ngkana e kakeaaki bongan ana iango irouia aomata. (Taian Areru 73:2-9) Ma e ngae n anne, e katauraoa te kairiri ae raoiroi ibukira te Baibara ike e kangai iai: “E raira nako te un te kaeka ae nimamanei: Ma e karika te un te taeka ae kananomaraki.” (Taeka N Rabakau 15:1) Aroaro aika uoua aika te nimamannei ao te atataiaomata, bon uaan te taamnei, aika a irekereke nanoia ao a manena ngkana ko kaaitara ma kangaanga ao kataaki.
5. Taekin itera tabeua i aoni maiura aei, ake e kainnanoaki iai te atataiaomata?
5 Kioina ngkai e rangi ni kakawaki kaotiotan uaan taamnein te Atua iroura ngaira Kristian, ti riai ngkanne n iangoi arora ake ti na kona iai ni kaota teuana mai buakon aroaro aikai, ae te atataiaomata. E kona ni bwainaki te atataiaomata n te aonnaba ae bati te kairiribai iai? Ngkana e kona, ao baikara ngkanne itera tabeua aika ti kona ni kaotiotia iai, bwa ti na aki kariaia ana kariri Tatan bwa e na tuukira man kaotiotan te atataiaomata, riki n taai ake ti rangi n rawawata iai? Ti bia iangoi arora bwa ti na bwaina te atataiaomata n ara utu, n ara tabo ni mwakuri, n ara tabo n reirei, nakoia kaain rarikira, n ara mwakuri ni minita ao i buakoia raora n onimaki.
Te Atataiaomata i Nanon te Utu
6. Bukin tera bwa e rangi ni kakawaki bwainan te atataiaomata i nanon te utu, ao e na kanga ni kona ni kaotiotaki?
6 E kakawaki uaan te taamnei ao e riai karikirakeana ibukin karekean ana kakabwaia Iehova ao ana kairiri. (I-Ebeto 4:32) Ti na kaatuua ngkai ara maroro i aon kainnanoan kaotiotan te atataiaomata i marenaia kaain te utu. N aron te maiu n te bong teuana ma teuana, a riai taanga ni kaotiota te atataiaomata ao te mwamwannano i marenaia ao nakoia naba natiia. (I-Ebeto 5:28-33; 6:1, 2) E riai n noraki te atataiaomata aei n aroia kaain te utu n taetae i marenaia, n aroia ataei ni karineia aia karo ao n aroia kaaro ni kawakinia natiia n te aro ae riai. Biri rimoa ni kamoamoaia aomata ao iremwe ni kabuakakaia.
7, 8. (a) Tera te aroaro ae ti riai n rarawa ni karaoia ngkana ti kan kaotiota te atataiaomata ni koaua i nanon ara utu? (b) E a kanga te itoman ae raoiroi ni buoka kakorakoran te tangira irouia kaain te utu? (c) Ko na kanga ni kona ni kaotiota te atataiaomata n am utu?
7 E irekereke akoakiia kaain ara utu, ma touan mwin ana taeka ni kaungaunga te abotoro Bauro aika kangai: “Kam na kaki naba baikai ni kabane ngkai, aika te un, te nanobuaka, te kareke-kai, te taetaebuaka, ao te taetae ae aki riai mai wimi.” A riai kaain te utu ni Kristian n te bong ae koraki ni bwabwaina te taetae n te aro ae karinerine i marenaia. Bukin tera? Ibukina bwa te itoman ae raoiroi i nanon te utu, boni ngaia ae karekea te korakora ao te marurung irouia kaaina. Ngkana iai te bwai ae a aki kukurei iai kaain te utu, e riai ni kakaaeaki naba ngkekei angana ae riai bwa e aonga n aki riki te ikakaiwi i nanon te utu, ao tiaki iangoan ae antai ae tokanikai iai. A kakorakoraia kaain utu aika kukukurei ni karikirakea te atataiaomata ao tabeakinaia kaain aia utu n tatabemania nako.—I-Korote 3:8, 12-14.
8 Bon te aroaro ae tamaroa te atataiaomata, ao e kairira bwa ti na kan kaakaraoa iai te raoiroi nakoia aomata. Mangaia are ti ukoukori mwakuri aika ti na noraki iai bwa iai manenara, ti tatangira, ao ti ibuobuoki nakoia kaain ara utu n te aro are a na kukurei iai. E kainnanoaki iai te kakorakora irouia kaain te utu n tatabemania nako ke ni botaki, bwa a na kaota te aeka n atataiaomata are e kaotaki iai anuaia kaain te utu. Ibukin anne, a na aki tii karekei ana kakabwaia te Atua i nanon te ekaretia ao mairouia aomata, ma a neboa iai Atuan te atataiaomata ae Iehova.—1 Betero 2:12.
Te Atataiaomata n te Tabo ni Mwakuri
9, 10. Taekin kangaanga tabeua aika kona n riki n te tabo ni mwakuri, ao kaotia bwa a na kanga ni kaetaki rinanon bwainakin te atataiaomata.
9 Ibukin ngkanne te Kristian, nakona ni mwakuri ni katoa bong, e kona ni kaaitara iai ma te kangaanga ibukin kaotiotan te atataiaomata nakoia raona ni mwakuri. E kona n reke te kangaanga n te tabo ni mwakuri ibukin te kaiangatoa i marenaia taani mwakuri. N aron anne, e kona n uaraoaki te Kristian nakon te tia kammwakuri iroun raona ni mwakuri ae e kani kabuakakaa. (Te Minita 4:4) E aki bebete kaotiotan te atataiaomata n taai aikai. Ma e ngae n anne, uringnga bwa e bon riai kaotiotan te atataiaomata. E riai ana toro Iehova ni kakorakoraa ni karababaa nako te aroaro aei, bwa e aonga n tokanikai i aoia te koraki ake e rangi ni kangaanga karenakiia. Ti kona ni buokaki ni karaoa aei, ngkana ti kaotiota te mwamwannano. Tao ko kona ni kaota am tangira ngkana e aoraki raom ni mwakuri temanna, ke tao iai kaain ana utu ae aoraki. E kona naba ni kariki uaa aika raraoi iroun te aomata temanna, te titiraki ibukin marurungin te aomata anne ke marurungia kaain ana utu. Eng, a riai Kristian n ukoukora karikirakean te katiteuanaki ao te raoi n aron aia kona. N taai tabetai, e kona n ibuobuoki n te itera aei te taeka n akoi ae kaotaki iai te mwamwannano ao te tangira.
10 N taai riki tabeua, e kona ni kairoroiia ana taani mwakuri te tia kammwakuri nakon ana iango, n te aro are e a tangiriia taani mwakuri ni kabane bwa a na iri n te botaki teuana ae irekereke ma te nano n aba ke bukamaruan te bwai teuana, ae kauntabaa ana reirei te Baibara. Ngkana e aki kariaia mataniwin nanon te Kristian bwa e na ira te botaki aei, e na riki iai ngkanne te untaba n iango ma ana mataniwi. N te tai aei, e aki riai kataan kabwarabwaran ae e kairua te aantaeka n taai nako nakon ana iango te mataniwi. Bwa n etina, irouia te koraki ake a kaokoro aia koaua ma Kristian, a taku bwa e eti te mwakuri are karaoaki. (1 Betero 2:21-23) Tao ko kona ni kabwarabwaraa ma te bwanaa n akoi bukin aki-irim ni botaki aikai. Tai kabooi mwin taetae-ni-kawai aika bubuaka nakoim, n te taetae ae buakaka naba. E raoiroi iroun te Kristian bwa e na toua mwin te reirei ae tamaroa are n I-Rom 12:18 ae kangai: “Ngkana tao e konaki, ao kam na raoi ma aomata ni kabaneia, n ane kam kona.”
Te Atataiaomata n te Reirei
11. Baikara kangaanga aika a kaaitara ma ngaai rooro-n-rikirake ibukin kaotiotan te atataiaomata nakoia raoia n reirei?
11 E kona n riki bwa te kangaanga ni koaua irouia rooro-n-rikirake, kaotiotan te atataiaomata nakoia raoia n reirei. A aki toki n tangiria rooro-n-rikirake bwa a na tatangiraki irouia raoia n reirei. A kaburaburaia tabeman ataeinimwaane n te reirei bwa a aonga ni mamaakaki irouia ataein te reirei ake tabeman, ao a kona naba ni bwainikirinia ake a uarereke riki nakoia, ke ake a aki kona ni katokai kaiia. (Mataio 20:25) Tabeman rooro-n-rikirake a kani kamoamoaia ibukin rabakauia ni bwain te reirei, n te takaakaro, ke ni mwakuri tabeua riki. Ibukin kamoamoan rabakauia, a aki toki ni karaoi aaro n ribuaka nakoia raoia n reirei ao ataein te reirei ake tabeman riki, ao ni karekea naba irouia te iango ae kairua, are aongkoa a karaoa arei bwa kaotan ae a wanawana riki. E riai n tararuaia raoi te Kristian ae ataei riki, bwa e na aki katotongia ataei aikai. (Mataio 20:26, 27) E taekinna te abotoro Bauro bwa e “taotaona nanona te tangira, e atataiaomata,” ao e “aki kamoamoa te tangira, e aki kainikatonga.” Mangaia are, e kabaeaki te Kristian bwa e na aki katotongi mwakuri aika bubuaka ake a karaoi aomata aika ribuaka, ma e na ira ana kaungaunga te Baibara ni bwaai ake e karaoi nakoia raona n reirei.—1 I-Korinto 13:4.
12. (a) Bukin tera ngkai e kona n riki bwa te kangaanga nakoia rooro-n-rikirake, kaotiotan te atataiaomata nakoia aia tia reirei? (b) Antai ae a na tang nakoina rooro-n-rikirake ibukin buokaia, ngkana a kairoroaki bwa a na karaoa ae ribuaka?
12 A riai naba ni kaotiota te atataiaomata rooro-n-rikirake nakoia aia tia reirei. A mwaiti ataein te reirei aika kukurei ngkana a maraki nanoia aia tia reirei irouia. A taku n aia iango bwa a wanawana riki, ngkana a kamangora karineaia aia tia reirei n aroia ni karaoi mwakuri aika a na urua iai tuan te reirei. A kona n iraki irouia ataei tabeman riki ni karaoan aei, ngkana a kakamaakuia. Ngkana e rawa te roro-n-rikirake ae te Kristian n iriia, a kona n un nakoina ke a bwainingareia n te aro ae aki-riai. Ngkana e kaaitara te roro-n-rikirake ae te Kristian ma aaro aikai i nanon ririki ake e reirei iai, e a bon kataaki iai ngkanne nanona n kani kaotiota te atataiaomata. Ma tai mwaninga, are e rangi ni kakawaki bwa ko na riki bwa ana toro Iehova ae kakaonimaki. Onimakinna bwa e na bon boutokaiko rinanon taamneina n taai aikai, aika e bati iai te kangaanga i nanoni maium.—Taian Areru 37:28.
Te Atataiaomata Nakoia Kaain Rarikira
13-15. Tera ae e kona n tukira man kaotiotan te atataiaomata nakoia kaain rarikira, ao tera te anga ae a na kona iai ni kaaitaraki kangaanga aikai?
13 Ko kona n iangoi aanga ake ko na kaota iai te atataiaomata ao tabeakinan mweeraoia kaain rarikim, n aki ongeia bwa tao ko maeka i nanon te auti, te auti ae rietata ae bati ruuna aika kaainaki, te tabo are a kaakateaki iai rebwerebwe ke n taabo riki tabeua. E boni kangaanga naba karaoan aei n taai nako.
14 Tera arom ngkana a riribaiko kaain rarikim ibukin am reeti, abam, ke am Aro? Tera arom ngkana a iowawa nakoim n taai tabetai ke a aki mutiakiniko? Ngkai ana toro Iehova ngkoe, ko na boni kakabwaiaki man kaotiotan te atataiaomata n aron am kona. Ko na noraki bwa ko kaokoro ma kaain te aonnaba, ao ni koauana e kamoamoaki iai Iehova, ae te banna ni katoto ibukin kaotiotan te atataiaomata. Ko aki kona n ataia bwa n ningai te tai ae e na kona ni bitaki iai aroaron temanna kaain rarikim, imwin noran am atataiaomata. E kona naba n riki ngaia bwa te tia kamoamoaa Iehova.—1 Betero 2:12.
15 Ti na kanga ni kaotiota te atataiaomata nakoia kaain rarikira? Te anga teuana, bon man aroarora i nanon ara utu, ngkana a bane kaaina ni kaotioti uaan te taamnei are raoiroi. Tao a kona n nora aei kaain rarikira. N taai tabetai, ko kona naba ni karaoa te mwakuri n atataiaomata nakoia kaain rarikim. Uringnga, bwa nanon te atataiaomata, bon mutiakinan mweeraoia aomata.—1 Betero 3:8-12.
Te Atataiaomata n Ara Mwakuri ni Minita
16, 17. (a) Bukin tera ngkai e kakawaki kaotiotan te atataiaomata n ara mwakuri ni minita n ana tabo te botannaomata? (b) E na kanga ni kona ni kaotaki te atataiaomata n aaro aika kakaokoro n te mwakuri ni minita?
16 E riai ni kinaaki ara mwakuri ni minita ni Kristian ni kaotiotan te atataiaomata, ngkai ti kamatoai nanora ao ni bairei raoi ara waaki ibukin kawaraia aomata ni mwengaia, n aia tabo ni mwakuri ao n ana tabo te botannaomata. Ti riai n ururingnga bwa ti tei ibukin Iehova, are e atataiaomata nakoia aomata n taai nako.—Te Otinako 34:6.
17 Tera ae e nanonaki ni kakorakoran kaotiotan te atataiaomata n am mwakuri ni minita? N te katoto, ngkana ko uarongorongo i rarikin te kawai, ko kona ni kaotiota te atataiaomata n arom ni kauarerekea am maroro ao ni kaotan naba te mata n akoi. E aki toki n onrake te tabo n nakonako are i rarikin te kawai irouia aomata, mangaia are taratara raoi bwa ko na aki tuka nakonakoia aomata. Ko riai naba ni kaotiota te atataiaomata ngkana ko uarongorongo n taabo ni bitineti n te aro are ko kauarerekea am maroro, ibukina bwa ko ataia are a na tabeakinia aomata aika roko ni bobwai, taani kabobwai.
18. Tera ana mwakuri te ataibwai ni kaineti ma kaotiotan te atataiaomata n ara mwakuri ni minita?
18 Bwaina te wanawana ni karaoan te mwakuri ni minita man te auti teuana nakon teuana. Tai tiku ni kamaaniko n te auti teuana, riki ngkana e buaka kanoan te bong. Ko kona n namakinna ngkana e a moanna n aki kona n taona nanona te aomata are ko kawaria ke e a aki kukurei n rokom? Tao a aki toki ni kakawariia aomata n aia auti nako Ana tia Kakoaua Iehova n iteran te aonnaba ane ko mena iai. Ngkana ngaia aei, kaota te mwamwannano, bwaina te atataiaomata ao bwaina te rau. (Taeka N Rabakau 17:14) Kataia ni kaota te karinerine ngkana e aki kan ongora te aomata anne n te tai anne. Uringnga bwa e na manga bon kawaraki naba te aomata anne, iroun temanna mai buakoia tarim ke mwanem ni Kristian n te tai ae na roko. Ngkana ko kaitiboo ma te aomata ae iowawa nakoim, kekeiaki ni kaotiota te atataiaomata. Tai ee-ni-bwanaa, ke ni matanokunoku, ma bwanamarau. Bon tiaki ana kaantaninga te Kristian ae atataiaomata bwa e na karekea te kauntaeka i marenana ma te aomata are e kawaria. (Mataio 10:11-14) Tao ane e na boni kan ongora nakon te rongorongo ae raoiroi te aomata anne n te tai teuana.
Te Atataiaomata ni Bobotakin te Ekaretia
19, 20. E aera ngkai e kainnanoaki te atataiaomata n te ekaretia, ao e na kanga ni kona ni kaotiotaki?
19 E boni kakawaki naba kaotiotan te atataiaomata nakoia raora n onimaki. (Ebera 13:1) Kioina ngkai ngaira kaain te botaki n itaritari ae katobibia te aonnaba, ti riai ngkanne ni kaotiota te atataiaomata ni mwakuri nako aika ti karaoi i marenara, temanna nakon temanna.
20 Ngkana e ibuobuokaki te tabo n taromauri irouia ekaretia aika mwaiti, e rangi ni kakawaki ngkanne bwa ti na akoia kaain ekaretia ake tabeua, ao ni karineia n ara mwakuri aika ti karaoi nakoia. E aki kona te kaiangatoa ni karekea te uaia n ibuobuoki , ngkana a karaoaki babaire ibukin taai ni botaki ao bwaai riki aika kainnanoaki n aron te kaitiaki ke te katamaroa. Bwaina te atataiaomata ao te tangira e ngae ngkana a kaokoro iango iai. N te aro anne, e na tokanikai bwainakin te atataiaomata, ao Iehova e na kakabwaiaa nanom ni mutiakina mweeraoia aomata.
Teimatoa ni Kaotiota te Atataiaomata
21, 22. Ni kaineti ma I-Korote 3:12, tera ae ti riai ni karekea iroura?
21 Te atataiaomata, bon te aroaro ae e a taabangaki bwainakina, are e rooti aron maiura ni kabane. Mangaia are ti riai ni karaoia bwa irian maiura ni Kristian. E riai n riki kaotiotan te atataiaomata nakoia aomata, bwa anuan maiura.
22 Ti bia bane ni bwaina te atataiaomata nakoia aomata nako ni katoa bong, ao n te aro anne ti a karaoa iai ngkanne nanon ana taeka te abotoro Bauro aika kangai: “Ngkai ana aomata te Atua ngkami aika kam rineaki, aika kam itiaki, aika kam tangiraki, ao kam na karina te nano ae nanoanga, te atataiaomata, te nanorinano, te nimamanei, te taotaonaki n nano.”—I-Korote 3:12.
[Caption on page 17]
Ko Uringnga?
• Tera ae e kangaanga iai iroun te Kristian, bwa e na kaotiota te atataiaomata?
• Bukin tera bwa e kakawaki kaotiotan te atataiaomata i nanon te utu?
• Tera ae e kona ni karekea te kangaanga ibukin kaotiotan te atataiaomata n te tabo n reirei, te tabo ni mwakuri ao nakoia kaain rarikira?
• Kabwarabwaraa aroia Kristian ni kona ni kaotiota te atataiaomata n te mwakuri ni minita n ana tabo te botannaomata.
[Taamnei n iteraniba 14]
Ko kona naba ni kaotiota te atataiaomata ngkana e taonaki n te aoraki raom ni mwakuri ke kaain ana utu