Karekea Kabwaiam man Maiuakinan Nanon te Atua
“Ane tangira te tirewa ao e na aki ngae n te tirewa; ao ane tangira kabatiani bwaai e na aki ngae ni karakani bwaai.”—Te Minita 5:10.
E KONA n reke te rawawatannano imwin te aki toki ni mwakuri korakora, ao te rawawatannano e kona ni kariki aorakin te rabwata tabeua, are n taai tabetai e kona ni mate iai te aomata. A maenako utu ibukin te buu-raure n aaba aika mwaiti. N taai aika mwaiti ao oin rikin kangaanga aikai, boni mani kabatiaan riki tabeakinan bwaikorakin te maiu aei. N onean mwin are e na kukurei te aomata n ana bwai aika iai irouna, e a mwane n tangiran kabatiaan ana bwai n aron are e a aki kona ni ngae n tangiran te bwaikoraki, n aki ongea ruanikain marurungin rabwatana iai. E taekinaki ae kangai n te boki ae kaineti ma buokaia aomata: “E taabangaki irouia aomata te nano ni kaiangatoa ma kaain rarikia aika kaubwai, e ngae ngke a noria bwa a aki toki ni mwakuri korakora kaain rarikia ao a nang toki burooia iai e ngae ngke ai tibwa abwi ma tenua aia ririki.”
Mangaia are ukoukoran bwaai aika bati, e kona ni karika te mwangainrang ma n iraea kukurein te aomata anne. A karikirakeaki mamaarara ngaira aomata n te itera aei, man korakoran katikitikin te katanoata n anainano! A aki toki ni kaumakiko katanoata n te TV ao te rerio bwa ko na nako ni kabooi bwaai aika ko aki rangi ni kainnanoi, ao aika riaon naba am kataumwane. A kona ni kaiririko aaro aikai ni kabane nakon te maraki ae korakora.
Ngkana ti aki taubaang nakon te kaibwabwaru, ti kona n aki namakinna bwa e a moanna n rotaki marurungin rabwatara ao ara iango iai, ni karokoa ae e a kakaiaki. N te katoto, e taekina ae kangai te Uea ae wanawana ae Toromon: “Te rau n nano boni marurungin te rabata.” (Taeka N Rabakau 14:30, BK) Ni kaitaraan aei, e kona n uruaka marurungira ao kukureira te korakai ni mwakuri, te raraoma, ao ai kangaanga aika riki man kabatian te kaubwai. E rotaki buaka naba ara iraorao ngkana ti kaatuua riki uaiakinan te kaubwai ni maiura. Ao ngkana iai ae e a moanna n aki nakoraoi ana itoman ma raoraona ao kaain ana utu, e na bon rotaki buaka naba iai aroaroni maiuna.
E Manena Riki Maiuakinan Nanon te Atua
E kaungaunga te abotoro Bauro n tienture ake rimoa ni kangai: “Tai katotonga aron aon te aba.” (I-Rom 12:2) E tangiriia te koraki ake a kaakaraoa nanona te aonnaba. (Ioane 15:19) E aki toki ni kataia n anaa nanom te aonnaba rinanon am taratara, am namakin, am nokangkang, am aroboi ao am kakauongo, eng, bwa e aonga n reke iroum tangiran te maiu ni kanibwaibwai. E kaatuuaki riki iai “aia kaibwabwaru maata” n te aro are ko na kaaea iai te kaubwai.—1 Ioane 2:15-17.
Ma iai bwaai aika kakawaki riki nakon te mwane, te kani kakannato, ao te kaubwai. N tienture aika nako, ao e a rikirake n ikoiko kaubwain te Uea ae Toromon. E katei auti, ao iai ana oo-n-aroka, nnen arokana aika uaa, ana toro, ana nanai ni man, ana tia anene aika mwaane ao aine, n ikotaki naba ma ana koora ao ana tirewa aika rangi ni bati. A raka riki kaubwain Toromon nakoia aomata ake a maiu imwaina. E aki tau bwa e na atongaki Toromon bwa e kaubwai ma e riai n atongaki bwa e a bon rangi n riao kaubwaina. A bon reke bwaai ni kabane aika tangiraki irouna. Ma e ngae n anne, ao e taku ngke e tarai mwin ana mwakuri ake e a tia ni karaoi: “Akea maneni bwaai ni kabane, ao boni kaaean te ang.”—Te Minita 2:1-11.
Ibukin te kakabwaia are te wanawana ae raka are e a tia n anganaki, e ataia iai Toromon bwa e rau riki te nano ni maiuakinan nanon te Atua. E korea ae kangai: “Aio kabaneani baikai; e a tia n ongo te aba baikai ni kabane: maka te Atua, ao tou mwin ana tua; ba bon anne kabanean te aro ae riai irouia aomata.”—Te Minita 12:13.
E kakawaki riki te kaubwai ae kona ni kuneaki n ana Taeka te Atua ae te Baibara, nakon te koora ma te tirewa. (Taeka N Rabakau 16:16) A kona ni kuneaki iai koaua aika nano n ai aron naba kuneakin bwaai ni katamaroa aika bobuaka. Ko na ukoukori baikai ao ni kakaai? (Taeka N Rabakau 2:1-6) E kaumakiko ara tia Karikiriki, ae Boton bwaai aika kakawaki ni koaua, bwa ko na karaoa aei, ao e na buokiko. N te aro raa?
E anga koaua aika kakawaki Iehova rinanon ana Taeka, taamneina, ao ana botaki. (Taian Areru 1:1-3; Itaia 48:17, 18; Mataio 24:45-47; 1 I-Korinto 2:10) Ngkana ko neneri bwaai aika rangi ni kakawaki aikai, ko a kona ngkanne n rinea te aro ae te kabanea n tamaroa ao ni kakabwaia i aoni maium. E na bon aki-kangaanga karaoan aei, kioina ngkai e ataa te bwai ae ti kainnanoia ara tia Karikiriki ae Iehova, ibukin karekean te kukurei ni koaua.
E Kaungaa Uaiakinan Bwaai Aika Kakawaki Riki te Baibara
E manena te reirei ae raoiroi ae mena n te Baibara, ao akea te bwai ae kona ni kabotauaki ma ngaia. Bon akea taiani kaetieti ibukin te aroaro ni maiu ae riai, aika raoiroi riki nakon ake n te Baibara. A aki toki ni karekei kakabwaia ana reirei. E a tia ni kakoauaki bwa a koaua ao ni manena i nanon te tai ae rangi n maan. Aikai katoto tabeua ibukin ana taeka n reirei te Baibara aika raraoi: te mwakuri korakora, te kakaonimaki, kamanenan te mwane ma te wanawana ao kararoaan te taningaroti.—Taeka N Rabakau 6:6-8; 20:23; 31:16.
E boraoi ma ana taeka Iesu ae kangai: “Tai kaiko ami bwai i aon te aba, ike e kangi bwaai iai te koa ma te rara, ao a ururu ma n irae taan ira: ma kam na kaiko ami bwai nako karawa, ike e aki kangi bwaai iai te koa ma te rara, ao a aki ururu ma n irae taan ira.”—Mataio 6:19, 20.
E kaineti raoi te taeka ni kaungaunga aei ma boong aikai, n aron ae e aitara raoi naba ngke e taekinaki 2,000 te ririki n nako. Ti aki riai n reketaati n uaiakinan kaubwain te maiu aei, bwa ti kakabwaiaki riki ngkana ti kaaea te aroaro ni maiu ae raoiroi riki. Te kawai ibukin reken aei boni kaikoan kaubwaira iroun te Atua, ake a na kairira nakon te maiu ni kukurei ao te raunnano ni koaua. Ti na kanga ni kona ni karaoa aei? Boni man warekan ana Taeka te Atua ae te Baibara, ao maiuakinan ana reirei.
E Karekei Kakabwaia Maiuakinan Nanon te Atua
Ti na kakabwaiaki ni kaineti ma marurungin raoi n rabwatara, ara iango, ao ara onimaki, ngkana ti maiuakina nanon te Atua. N aron rabunan te aonnaba i karawa ae te ozone layer are e kamanoira man kabuebuen taai ae korakora, ao ai bon aron naba reirei ibukin te aroaro ni maiu ae riai, ngkai a kamanoira ibukina bwa a kaotaraea karuanikain uaiakinan te kaubwai. E korea ae kangai te Kristian ae te abotoro Bauro: “Akana kani bwaibwai a bwaka n te kaririaki ma te ao-ni-katatai ma taiani kaibabaru aika bati aika nanobaba aika kamaraki, aika kaiinakoia aomata n te tiringaki ma te kamateaki. Ba wakaani baika bubuaka ni kabane tangiran te mane; ae a kani karekea tabemang, ao a kitana te onimaki iai, ao a ewariia i bon i rouia ni maraki aika bati.”—1 Timoteo 6:9, 10.
E anaaki nanoia aomata aika tangira te kaubwai bwa a na kabatiai riki kaubwaia, mwaakaia ao kakannatoia. E irianaki uaiakinan tiia aikai n te kewe ao te babakanikawai, n taai aika mwaiti. E kona n anaa ana tai te aomata uaiakinan kaubwain te maiu aei, korakorana ao konabwaina. E kona naba n aki mamatu raoi te aomata anne. (Te Minita 5:12) Ni koauana, e tuuka rikirakera n te onimaki kaaean te kaubwai. E katereterea te kawai ae raoiroi riki te aomata ae te kabanea ni kakannato are e a tia ni maiu ngkoa ae Iesu Kristo ni kangai: “A kukurei aomata ake a ataa kainnanoakin bwaai n taamnei irouia.” (Mataio 5:3, NW) E ataia bwa moanibwaian nanon te Atua e kairiri nakon kakabwaia aika akea tokia, ao a kakawaki riki nakon te kaubwai ae kai mauna.—Ruka 12:13-31.
Iai Manenana?
E ururing rikaaki Greg ao e taku: “A kabanea korakoraia au karo n anaa nanou bwa N na kakoauaa ae akea manenan maiuakinan nanon te Atua. Ma e ngae n anne, ao e a tia n reke irou te raunnano man uaiakinan tiia aika boraoi ma nanon te Atua, n te aro are ai akea irou te rawawatannano are e kona n reke man te kaiangatoa ibukin te kaubwai.”
E karikirakea te iraorao ae raoiroi riki irouia aomata maiuakinan nanon te Atua? A tatangiriko raao ni koaua ibukin aroarom ma tiaki ibukin mwaitin am bwai. E taekinaki ae kangai n te Baibara: “Iraorao ma akana a wanawana ao ko na wanawana.” (Taeka N Rabakau 13:20, BK) Irarikin anne, e aanaki maiuia kaain te utu ae kukukurei i aon te wanawana ao te tangira, ma tiaki ni mwaitin kaubwaiia.—I-Ebeto 5:22–6:4.
Ti aki ataia bwa baikara bwaai aika kakawaki riki, ngke ti bungiaki. Ti riai n reiakinna mairouia raoraora ke man ana Taeka te Atua. Anne bukina ngkai e kona ni bitaki ara kaantaninga ni kaineti ma bwaikorakin te maiu, man te reirei ae boto i aon te Baibara. E taku Don ae te tia mwakuri ngkoa n te bangke: “I buokaki bwa N na karauai raoi n iangoi bwaai aika kakawaki riki nakoiu, ao ni buokaki iai bwa e na rau nanou ngkana a tii reke bwaai aika I kainnanoi ibukin te maiu.”
Karekea Kabwaiam ae Teimatoa man Iran Nanon te Atua
Maiuakinan nanon te Atua e kaatuua riki kaantaningan kakabwaia aika a na reke nakon taai aika imwaira. E aki boto i aoni kakukureian nanom ngkai naba. E korea ae kangai Bauro: “Baika nonoraki [bwaai n rabwata] a kai toki, ma baika aki nonoraki [bwain te onimaki], a aki totoki.” (2 I-Korinto 4:18) E koaua bwa e katoki kainnanora i nanon te tai ae kimototo kaubwaira, ma bon akea kabwaian te aomata ae mwangainrangia te kaubwai. A teimatoa n aki toki kakabwaia aika reke man maiuakinan nanon te Atua.—Taeka N Rabakau 11:4; 1 I-Korinto 6:9, 10.
E kabuakakaki n te Baibara kaatuuan tangiran te kaubwai ae te waaki ae e a rangi n taabangaki ni boong aikai. E reireinira arora ni kateimatoaa raoiroin ara taratara n te aro are e a kararoaira man te kanibwaibwai. E kaatuui bwaai aika kakawaki riki, aika kakabwaia aika reke man iran nanon te Atua. (I-Biribi 1:10) E kaotaraea raoi nanon te kanibwaibwai bwa ai aron taromaurian oin nanora. Ngkana ti maiuakini bwaai aika ti reiakini man ana Taeka te Atua, ti a rikirake ni kukurei riki iai ibukina bwa e a bitaki nanora man tii te kan anganaki nakon te nano ni kan anga. Ai korakorara te mwaaka aei n onea mwin te nano ni kani kakukureira i bon iroura nakon te nano ni kani maiuakina nanon te Atua!
E boni koaua, bwa iai bonganan te mwane teutana ibukin kamanoara ngkai. (Te Minita 7:12) E kakoauaa raoi te Baibara ni kangai: “Ba ngkana e a tiba reke ao e a bua naba, kaanga a riki baina ni kiba.” (Taeka N Rabakau 23:5, BK) A bati bwaai aika kakawaki ake a a tia ni bua irouia aomata ibukin kabatian kaubwaia n aron marurungia, aia utu ao ai mataniwin nanoia aika raraoi, ao a karika te mangaongao. N te itera teuana, e buokira maiuakinan nanon te Atua ni karekei bwaai tabeua riki aika kakawaki aika ti kainnanoi, n aron te tangira, te kaantaninga ae raoiroi, ao taromaurian te Atua ae tatangira ae Iehova. E kaota naba te kawai nakon te maiu are aki toki n te kororaoi n te baretaiti i aon te aba, are te kaantaninga are e katauraoia te Atua ibukira.
E a kaan te tai are e nang noraki iai kakoroan bukin te kaantaninga ibukin te maiu ae akea iai te kainnano i aon ana aonnaba te Atua ae boou. (Taian Areru 145:16) N te tai anne, ao e nang “buta aonaba n atakin Iehova.” (Itaia 11:9) E nang taabangaki maiuakinan nanon te Atua. E na kamaunaki te mataai-ni-kanibwaibwai ma urubwaina ni kabane. (2 Betero 3:13) Ao n te tai anne ngkanne, bwaai aika kakawaki ibukin karekean te kukurei n aron te marurung raoi, te mwakuri ae karaunano, taai ni kaakibotu aika raraoi, te itangitangiri i nanon te utu, ao te iraorao ma te Atua n aki toki, a na karekea te kukurei nakoia aomata n aki toki.
[Te Bwaoki/Taamnei n iteraniba 6]
Bwaina te Wanawana ni Kamanenan Am Mwane!
Atai raoi bwaai aika ko kainnanoi ibukin maium. E reireinira ngkoa Iesu bwa ti na tataro ni kangai: “Ko na anganira karara ae ti a tau iai ni bongi nako.” (Ruka 11:3) Tai kariaia bwa ko na iangoi bwaai aika ko tangiri bwa bwaai aika ko riai ni karekei. Uringnga bwa tiaki mwiokoni maium mwaitin am bwai.—Ruka 12:16-21.
Karaoa am babaire ibukin am kataumwane. Bairei bwaai aika ko riai ni kabooi ao tai kabooi bwaai aika ko aki kainnanoi. E taekina ae kangai te Baibara: “Ana babaire te aomata ae tataningamarau e na karika te bwaikoraki, ma ane taenoa ao e na ti taenoa nakon te kai n nano.” (Taeka N Rabakau 21:5) E reireinia aomata ake a ongora irouna Iesu bwa a na tekateka moa ni wareka boon katiaan te bwai are a na karaoia imwain moanakin aia mwakuri.—Ruka 14:28-30.
Tai taarau n te aro ae riao. Kawakina te mwane n angiin te tai ibukin te bobwai ao tai taarau. E taekina ae kangai te taeka n rabakau teuana: “Ngkana ko tangoa ana bai te aomata ao ko riki ba ana toro.” (Taeka N Rabakau 22:7, BK) Ngkana ko taona nanom n iri am babaire ni kataumwane, ko a kona ngkanne n tokanikai ni bairea kabooan am bwai aika bubura booia naba.
Tai bakatae. Kawakin raoi am bwai akana iroum n te aro are ko na kona ni kamanenai i nanon te tai ae abwabwaki riki, ao n te aro anne ko a kauarerekea iai te bakatae. E kaota aron te aki bakatae Iesu ni kaineti ma bwaai ake e kamanenai.—Ioane 6:10-13.
Moanibwaia riki ae kakawaki. E ‘kabooa ana tai ni kawakinna’ te aomata ae wanawana, ibukin uaiakinan tiia aika kakawaki riki.—I-Ebeto 5:15, 16.
[Taamnei n iteraniba]
E tangiriko te aonnaba bwa ko na kakairi n aroarona ae te mataai ni kanibwaibwai