“E Oongaki te Mate n te Tokanikai”

IANGOIA bwa aongkoa ko wareka te nuutibeeba ae e atunaki n taeka akana i eta, n onean mwin are ko wareka rongorongon te ataeinnaine are e bakabureia. Ni koauana, bon akea te nuutibeeba ae e a tia n taekin aeka n taeka akanne. Ma a taekinaki taeka akanne n te boki ae ngaa ma ngaa ana ririki, ae te Baibara.

E karauaki ni kamatataaki taekan te mate n te Baibara. Irarikin anne, e aki tii kabwarabwaraki iai bwa bukin tera ngkai ti mate, ma e kabwarabwaraa naba aroia maate ao e kaota te kaantaninga ae raoiroi ibukia raora aika tangiraki ake a tibwa tia ni mate. E taekina naba te tai ae rangi ni kakawaki are e a kona iai n taekinaki ae kangai: “E oongaki te mate n te tokanikai.”​—1 I-Korinto 15:54.

E kabwarabwaraki naba taekan te mate n te Baibara n taeka aika a kai ota bwa a aki kaminonano. N te katoto, e kaokioka kabotauan te mate ma te ‘matunako,’ ao e taekinia aomata aika mate bwa a “matu.” (Taian Areru 13:3; 1 I-Tetaronike 4:13; Ioane 11:11-14) E taekinaki naba te mate bwa te “kairiribai.” (1 I-Korinto 15:26) Ma ae kakawaki riki, ti a kona n ota man te Baibara bwa e aera ngkai e kona ni kabotauaki te mate ma te matu, bukin tera bwa a ituaki aomata n te mate, ao e na kanga ni kamaunaki te kairiribai aei.

E Aera Ngkai Ti Mate?

N te moani boki n te Baibara, ao e taekinaki iai aron te Atua ni karika te moan aomata are Atam, ao ni kamaekaa n te baretaiti. (Karikani Bwaai 2:7-15) Ngke e moani karikaki Atam, iai mwiokoana ake e anganaki, n ikotaki naba ma te tua ae taburoroko ae e na aki karaoa te mwakuri teuana. Ni kaineti ma te kai teuana n te oo-n-aroka are i Eten, e tuangnga te Atua ni kangai: “Ko na tai amarake man te kai n ata te raoiroi ma te buakaka: ba n te bong are ko amarake mai iai ao ko na boni mate.”a (Karikani Bwaai 2:17) Mangaia are e a ataia Atam bwa e aki kona n totokoaki te mate. E riki te mate imwin uruakan ana tua te Atua.

E kananokawaki bwa e aki ongeaba Atam ao buuna are Nei Ewa. A rineia bwa a na aki karaoa nanon te tia Karikiia, ao a a manga boni kaaitara ma mwina are, “bon te tano ngkoe, ao ko na manga okira te tano.” E tuangia aei te Atua ngke e kabwarabwaraa mwin karaoan te bure irouia. (Karikani Bwaai 3:19) A a riki ni buakaka, ao n aki-kororaoi. Aia aki-kororaoi ke aia bure, e a kairiia nakon te mate.

E ituia aia kariki Atam ma Nei Ewa te aki-kororaoi, are nanona bwa a ituaki iai aomata ni kabane. N taraana, kaanga titeboo ma te aoraki ae ti bungiaki ma ngaia. E aki tii bua iroun Atam te kakabwaia ae te maiu n akea te karawawata man te mate, ma e angania naba ana kariki te aki-kororaoi. E a tautoronaki te botannaomata n te bure. E taku te Baibara: “Ma ngaia aei, ba ai aron rokon te bure i aon te aba iroun te aomata ae ti temanna, ma rokon te mate n te bure; ao e ituia aomata ni kabaneia te mate n te aro aei, ba a bane ni bure.”​—I-Rom 5:12.

“Rokon te Bure i Aon te Aba”

E aki kona n noraki te buakaka are ti bungiaki ma ngaia ke te bure n te bwai ni kataratara ae rangi ni korakora ae te microscope. Nanon te taeka ae “bure,” boni mamaaran te onimaki ao te aroaro ni maiu ae ti ituaki iai mairouia ara moani karo, ao a rotaki buaka naba iai rabwatara. Ma e ngae n anne, ao e kaotaki n te Baibara bwa e a tia ni katauraoa te bwainnaoraki ibukin anne te Atua. E kabwarabwaraa te abotoro Bauro ni kangai: “Boon te bure te mate; ma ana bwai n tituaraoi te Atua te maiu are aki toki i nanoni Kristo Iesu are ara Uea.” (I-Rom 6:23) E karina naba te kaunganano Bauro ae rangi ni manena nakoina, n ana moan reta nakoia kaain Korinto ae kangai: “Aroia aomata, ngkai a bane ni mate iroun Atam, ao ai aroia naba ba a na bane ni kamaiuaki irouni Kristo.”​—1 I-Korinto 15:22.

E teretere bwa e rangi ni kakawaki ana mwakuri Iesu Kristo ni kaineti ma kamaunan te bure ao te mate. E taekinna bwa e roko i aon te aba bwa e na “anga maiuna ba unoraia aomata aika bati.” (Mataio 20:28) Titeboo aei ma iraean te aomata, are e tii kona n reke kaokana man kabwakaan boona ae e a tia ni katauaki. Maikai are ti a kona ni kainaaomataki iai man te bure ao te mate n te karea ni kaboomwi are maiun Iesu ae kororaoi.b​—Mwakuri 10:39-43.

Ibukin katauraoan te karea ni kaboomwi, e kanakoaki Iesu iroun te Atua nako aon te aba bwa e na anga maiuna. “E tangiriia aomata te Atua n te aro are E anga Natina ae te riki-temanna iai, ba e aonga n . . . reke i rouna te maiu are aki toki.” (Ioane 3:16) E “kaotiota te koaua” Kristo imwain matena ike e a riki iai bwa te karea. (Ioane 18:37) N ana tai ni karaoa ana mwakuri ni minita, e karekea ana tai ni kabonganai baika riki iai ni kaota te koaua ibukin te mate.

‘E Matu Te Teinnaine ae Uarereke’

E taneiai ma te mate Iesu ni menana i aon te aba. E namakina te rawawata ni buaia aomata ake i rarikina ao e bon ataia naba bwa e na moantaai ni mate. (Mataio 17:22, 23) E teretere bwa tabeua te namwakaina imwain maten Iesu, ao e mate raoraona ae rangi ni kaan ma ngaia are Rataro. Man te bwai ae riki aei, ti a kona iai n nora ana iango Iesu ni kaineti ma te mate.

E taku Iesu i bon imwin naba ongorana n rongorongon maten Rataro: “E matu Rataro are raora; ma I a nako, ba N na kautia.” A katautaua taan rimwina bwa ngkana e motirawa Rataro, e na manga marurung. Mangaia are e a kamataata Iesu ni kangai: “E boni mate Rataro.” (Ioane 11:11-14) E teretere bwa Iesu e ataia bwa titeboo te mate ma te matu. E ngae ngke tao e rangi ni matoatoa ataakin raoi te mate iroura, ma ti bon ataa te matu. Ngkana ti matunako n te tairiki, ti aki namakina biribirin te tai ma te bwai ae riki i rarikira, ibukina bwa ti a mwanio nako n te aro are ti a aki namakinaaba i nanon tabeua te tai. Aio raoi aron ana kabwarabwara te Baibara ibukia maate. E taku te Minita 9:5: “A bon aki ata te bwai teuana akana mate.”

E kabotaua te mate ma te matu Iesu, kioina ngkai a kona ni kautaki aomata man te mate ni mwaakan te Atua. N te taina, ao e kawara te mweenga teuana Iesu are a taonaki kaaina n te rawawata, ngke e a tibwa mate te teinnaine ae uarereke iai. E taku Iesu: “E aki mate te teinaine, ma e matu.” Imwina e nakon te teinnaine are e mate ao e taua baina, ao e “tei rake,” are nanona bwa e a uti man te mate.​—Mataio 9:24, 25.

E karaoa naba aekan aei Iesu ngke e kauta raoraona are Rataro. Ma imwain karaoan te kakai arei, e kabebetea nanon Nei Mareta are mwanen Rataro ni kangai: “E na boni manga uti mwanem.” E kaeka neiei n akea nanokokorakina ni kangai: “I ataia ba e na bon uti n te manga-uti n te bong n toki.” (Ioane 11:23, 24) E teretere iai bwa e kaantaningaa kautakia ana toro te Atua, neiei n te tai teuana n te tai ae e na roko.

Tera raoi ae nanonaki n te manga-uti? Te taetae n Erene ibukin “manga-uti” (a·naʹsta·sis) e nanona “teirake.” E nanonaki iai te teirake man te mate. Tao a kona ni mimi n aei aomata tabeman, ma imwin taekinan are a kona maate n ongo bwanana, e taku Iesu: “Kam na tai mimi n aei.” (Ioane 5:28) Kautaia aomata ngkoa iroun Iesu i aon te aba, e kairira bwa ti na kakoauaa raoi ana berita te Baibara, ae a na uti man ‘matuia’ ae abwabwaki maate ake a uringaki iroun te Atua. E taetae ni burabetinaki ae kangai n Te Kaotioti 20:13: “Marawa e anga maate ake i nanona; ao te mate ma Eriti [ruanimateia aomata] a anga maate ake i nanoia.”

Te koaua bwa a na kautaki maate aikai ao imwina a na manga ririkirake ni kara ao ni manga mate naba n aron Rataro? Tiaki anne ana kaantaninga te Atua. E karau nanora te Baibara bwa e na roko te tai are “e na akea riki te mate” iai, ngaia are ai akea ae e na manga rikirake ni kara ao imwina e mate.​—Te Kaotioti 21:4.

Bon te kairiribai te mate. A mwaiti riki aia kairiribai botannaomata aika bwaai ake a aki toki ni kaitiboo ma ngaai, n aron te aoraki ao te kara ake a karerekea te rawawata ae bati. E berita te Atua bwa e na kamaunai baikai ni kabane, are ai bon ana kabanea n tai ni motika taekan aia kairiribai botannaomata ae rangi n iowawa aei. “Te kairiribai are te kaitira ni kamaunaki bon te mate.”​—1 I-Korinto 15:26.

A nang maiu ni kukurei aomata ma te kororaoi, ngkana e a kakoroaki nanon te berita anne, ao a nang aki manga kabuakakaki n te bure ao te mate. Mangkai ni karokoa te tai anne, a a kona n rau nanora n ataakin, ae a motirawa raora aika tangiraki, ao ngkana arona bwa a uringaki iroun te Atua, a na manga kautaki n te tai are e a tia n namatia.

E Manena Riki Maiura Ngkai Ti Ataa Raoi Taekan te Mate

E kona ni bitaki ara iango ibukin maiura ngkana ti mataata raoi n te mate ao te kaantaninga ibukia maate. Ian, are e taekinaki n te kaongora are imwain aei, e a tokara ana ka-20 n ririki ngke e reiakina kabwarabwaran te mate n te Baibara. E taku teuaei: “E aki mataata au kaantaninga n taai nako ibukin tamau bwa I taku ngai bwa e bon teimatoa ni maiu n te tabo teuana. Ngke I a ataia bwa e matu n te mate, ao I nanokawaki n te moantai.” Ma ngke e a wareka ana berita te Atua Ian, are e na kautiia maate, ao e a rangi ni kukurei n ataakin are e kona ni manga nora tamana. E ururing rikaaki ao e taku “I a tibwa namakina te rau i nanoni maiu.” E karekea raun ana iango teuaei ao nanona, man ana atatai ae eti ibukin te mate.

E kabuanibwai maiun natiia Clive ma Nei Brenda ae te mwaane ae Steven ae 21 ana ririki, n te kurati ae kakaiaki are e taekinaki n te kaongora are imwain aei. E ngae ngke a ataa ana taeka te Baibara ibukia maate, ma a bon uruaki naba nanoia ni maten natiia ae karina aei. Ni koauana, te mate bon te kairiribai ao e kammaraki kaweteni bukina. E kabebeteaki namakinan te rawawata irouia man aia atatai ibukia maate man te Baibara. E taku Nei Brenda: “Ti buokaki man ara atatai ibukin te mate bwa ti na manga kanakoraoa maiura ao ni waakin arora ake ti tataneiai iai ma te raunnano. E koaua bwa akea te bong ae ti na aki iangoa iai te tai teuana are e nang kautaki iai Steven man matuna ae abwabwaki.”

“Te Mate, E Nga Kaweteni Bukim?”

E kona ni buokira kamatataan aroia maate bwa ti na iangoa maiura n te aro ae riai. E aki riai n riki te mate bwa te bwai ae kaminonano. Ti kona ni kukurei ma maiura n akea maakakin te kairiribai, ae titiku n ara iango aei ni kakamaakuira. N ataakin ae e aki riai n uruaka maiura n aki toki te mate, e a kakeaa ngkanne mairoura kaumakan te kani katia n te maiu aei, i aan te koaua are e “kimototo maiura aei.” Ataakin ae a matu n te mate raora aika tangiraki ake a a tia ni mate ake n ana ururing te Atua, ao ni kariariaa te manga-uti, e kona n anganira te kabebeteaki ao ni kauekea i nanora te kan teimatoa ni maiu.

Eng, ti kona n onimakini taai aika a na roko, ike e nang kamaunaki iai te mate n aki toki iroun Iehova ae te Atua, are te tia Anga te maiu. Ai te kakabwaia tera ngkana ti a kona n taekina ae kangai: “Te mate, e nga kaweteni bukim? Te mate, e nga am tokanikai?”​—1 I-Korinto 15:55.

[Kabwarabwara ae nano]

[Taamnei n iteraniba 5]

E karika te mate aia aki-ongeaba Atam ao Nei Ewa

[Taamnei n iteraniba 6]

E taua bain te ataeinnaine are e mate Iesu, ao e teirake

[Taamnei n iteraniba 7]

A mwaiti aika a kariariaa te tai are a na kautaki iai raoia aika tangiraki man matuia, n aron Rataro