Toua Te Kawai Ae E Rikirake Iai Te Oota
“Kawaiia akana raoiroi ai aron te oota ngkana e bo mainiku, ae karaka ootana ni karokoa te tawanou.”—TAEKA N RABAKAU 4:18.
1, 2. Tera ae a a tia n namakinna ana aomata te Atua imwin karakaan te oota n taamnei iroun Iehova?
AKEA ae rabakau riki ni kabwarabwaraa raoiroin kaboraken taai n roon te tairiki, nakon Nibwan te oota ae Iehova ae te Atua. (Taian Areru 36:9) Ngke “e tauu tabon aonnaba” te ingabong, e taku te Atua, “e onikaki [te aonnaba] n ai aron te bokaboka i aan te bwai ni kanikina; ao a bane bwaai n tei ni kaoti n ai aron te kunnikai ae te rabuna.” (Iobi 38:12-14) N rikiraken ootan taai i aon te aonnaba, a a moanna ni kona n noraki raoi iai kanoan te aonnaba ao ni kinaaki naba. E riki naba aei nakon te bokaboka ngkana e katuruaki te kanikinaa i aona.
2 Iehova bon Nibwan te oota n taamnei. (Taian Areru 43:3) E teimatoa ni kaotaia ana aomata te Atua ae koaua, e ngae ngkai e rotongitong te aonnaba. Ao tera mwina? E kaeka te Baibara ni kangai: “Kawaiia akana raoiroi ai aron te oota ngkana e bo mainiku, ae karaka ootana ni karokoa te tawanou.” (Taeka N Rabakau 4:18) E teimatoa ni kaotaa kawaia ana aomata Iehova. E kaetietiia ni kaineti ma waakin aia botaki, reirei ake a kamanenai, ao te aroaro ni maiu ae riai.
E Katamaroaa Aron Waakin Ara Botaki te Oota n Taamnei ae Rikirake
3. Tera ae beritanaki n Itaia 60:17?
3 E a kaman taetae Iehova rinanon te burabeti are Itaia ni kangai: “N na uota mai te koora n onea mwin te burati, ao N na uota mai te tirewa n onea mwin te biti, ao N na onea mwin te kai n te burati, ao N na onoi mwin atibu n te biti.” (Itaia 60:17) Ngkana e oneaki mwin te bwai ae mangori n te bwai ae kakawaki, e nanonaki iai te katamaroa, ao a a tia n nora aei Ana tia Kakoaua Iehova n aia botaki i nanon tain “tokin te waaki i aon te aba ae ngkai,” ke ni “boong aika kaitira” aikai.—Mataio 24:3; 2 Timoteo 3:1.
4. Tera te babaire ae boou ae moan waakinaki n 1919, ao tera aron nakoraoina?
4 Ni moanakin boong aika kaitira, ao a ririneaki unimwaane ma riikan n te kaotinano n aia ekaretia Taan Reirei n te Baibara, ae a ataaki ngkai n te ara ae Ana tia Kakoaua Iehova. Ma bon akea nanoia ni koaua tabeman unimwaane ni kan tataekina te euangkerio. Tabeman, a aki tii rawa ni buoka te uarongorongo, ma a kabwarai naba nanoia aomata mai iai. Mangaia are n te 1919, e a manga kateaki te nakoa ae boou ni katoai ekaretia ni kabane, ae te mataniwi ibukin te mwakuri. E aki rineaki te mataniwi ibukin te mwakuri irouia kaain te ekaretia, ma e kateaki man te aobiti n tararua ibukia ana aomata te Atua, n ana kairiri Iehova. Mwiokoan te mataniwi ibukin te mwakuri, boni bairean te mwakuri n uarongorongo, bairean taabo aika a na mwakuriaki, ao te kaungaunga nakon karaoan te mwakuri ni minita. I nanon ririki ake i mwina, e a rangi ni korakora te ungannano n te mwakuri n uarongorongoa te Tautaeka n Uea.
5. Tera te katamaroa are e moan waakinaki n 1920 tabun?
5 E a kakorakoraa riki ungan nanoia kaain te ekaretia ni kabane te kaungaunga ae kangai: “Kaotiota, kaotiota, kaotiota, te Uea ao ana tautaeka n uea,” are a anganaki Taan Reirei n te Baibara n aia bwabwaro i Cedar Point Ohio, U.S.A n te 1922. N 1927, e a tia ni baireaki raoi te mwakuri ni minita ao e iangoaki bwa e rangi n angaraoi te Taabati ibukin karaoan te uarongorongo n auti nako. Bukin tera bwa e rineaki te bong anne? Ibukina bwa n te Taabati, ao angiia aomata a aikoa mena n aia tabo ni mwakuri. Ni boong aikai, a kaotiota naba te aeka n nano aei Ana tia Kakoaua Iehova, n aroia ni kakorakoraiia ni kawariia aomata n taai ake a a bae ni mena iai ni mwengaia, n aron taiani wikente ao n te moan tairiki.
6. Tera te motinnano are karaoaki n te 1931, ao tera aron rotakin te mwakuri ibukin uarongorongoan te Tautaeka n Uea iai?
6 E noraki korakoran rikiraken uarongorongoan te Tautaeka n Uea ni bwakantaain te Taabati, n Turai 26 1931, ngke e a karaoaki te motinnano n te bwabwaro i Columbus, Ohio, U.S.A, ao imwina ni katobibia te aonnaba. E kangai taekan mwakoron te motinnano aei: “Bon tooro ngaira iroun Iehova ae te Atua, aika ti mwiokoaki ni karaoan te mwakuri ibukin arana, ao ti riai n ongeaba nakon ana kaetieti are ti na kaongoia aomata nako taekan ana kaotioti Iesu Kristo, ao ni kaongoia naba bwa Iehova bon te Atua ni koaua ao Moan te Mwaaka. Mangaia are, ti butimwaea ao ni kamanenaa te ara ae otinako mai win te Uea ae te Atua bwa arara ma te kimwareirei, ao ti tangiria bwa ti na ataaki ao ni weteaki n te ara ae Ana Tia Kakoaua Iehova.” (Itaia 43:10) Ai mataata ra n te ara ae boou aei, te mwioko ae kakawaki ibukia te koraki ake a aranaki iai! Eng, iai iroun Iehova te mwakuri ae a riai n ibuokanibwai iai ana toro ni kabane. Ni koauana, e rangi ni kakukurei butimwaean te mwioko aei!
7. Tera te bitaki are e karaoaki n 1932, ao bukin tera?
7 A mwaiti unimwaane ake a nanorinano ni kabanei aia tai n te mwakuri n uarongorongo. Ma n taabo tabeua, a a manga rawa unimwaane ake a a tia n rineaki, n te iango are a na bane kaain te ekaretia ni karaoa te mwakuri ni minita. Ma e ngae n anne, ao e a manga waekoa ni katamaroaki riki te waaki. N 1932, e roko te kaetieti nakoia ekaretia nako rinanon Te Taua-n-Tantani, bwa a nang aki manga rineia unimwaane ao riikan. Ma a nang rinea te komete ibukin te mwakuri ae e na kaainaki irouia mwaane aika korakora n te onimaki, ake a kaakaraoa te mwakuri n uarongorongo. Mangaia are, a mwiokoaki te koraki ake a kakaonimaki n te mwakuri ni minita ibukin tararuan aei, ao e noraki rikiraken te mwakuri ae korakora iai.
E Katamaroaa Riki te Waaki Rikiraken te Oota
8. Tera te katamaroa are e karaoaki n 1938?
8 E a rikirake ni “karaka ootana” te ota. N 1938, a a bane ni katokaki aaro n rinerine. A mwiokoaki mwaane aika botau aroaroia ma ana kaetieti te Baibara man kautun ara botaki, i aan ana kairiri “te toro ae kakaonimaki ae wanawana.” (Mataio 24:45-47) A kukurei ni butimwaea te bitaki aei, angiin aia ekaretia Ana tia Kakoaua Iehova, ao e a rikirake uaan te mwakuri n uarongorongo.
9. Tera te babaire are karaoaki n 1972, ao bukin tera bwa e a katamaroaa riki te waaki?
9 Ni moa man Okitobwa 1 1972, e a manga karaoaki te bitaki teuana ibukin tararuan te ekaretia. E a kateaki te rabwata n unimwaane ibukin tararuan aia ekaretia Ana tia Kakoaua Iehova ni katobibia te aonnaba, n onean mwin are e tararuaki ngkoa iroun tii temanna te mataniwi. E a tia ni karekea te ungannano ae korakora te babaire ae boou aei ibukia mwaane aika ikawai n te onimaki, bwa a na keiaki n riki bwa aomata aika tau ni mwiokoaki n te kairiri n te ekaretia. (1 Timoteo 3:1-7) E noraki mwin aei, bwa a a mwaiti taari mwaane aika a mwaatai ngkai ni karaoan beeku nako i nanon te ekaretia. Ai kakawaki ra aia mwakuri ni kawakinia aomata aika boou aika mwaiti ake a a butimwaea te koaua man te Baibara!
10. Tera te babaire are e waakinaki n 1976?
10 A baireaki kaain te Rabwata n Tautaeka nakon onoua te komete, ao n Tianuare 1 1976, a a bane ni baireaki mwakuri ni kabane i nanon te botaki ao n ekaretia nako ni katobibia te aonnaba, irouia komete aikai. E kakoauaki bwa iai te kakabwaia ngkai a a bane ni baireaki iteran nako te mwakuri ibukin te Tautaeka n Uea, irouia ‘taani kaboowi aika bati’!—Taeka N Rabakau 15:22; 24:6.
11. Tera te katamaroa are e karaoaki n 1992, ao bukin tera?
11 E a manga riki te katamaroa teuana n 1992, ae titeboo ma te bwai are e riki ngkoa imwin okia tibun Iteraera ao tabeman riki man kataenikaiakiia i Baburon. E karako mwaitiia tibun Rewi n taai akanne, ibukin karaoan mwakuri nako n te tembora. Mangaia are, a anganaki aomata aika tiaki kaain Iteraera aika taian Netinim, aia mwakuri ae rawata riki ibukin buokaia tibun Rewi. N aron anne, ibukin buokaia te koraki ae te toro ae kakaonimaki ae wanawana ni mwiokoaia ae e a rikirake i aon te aba, n 1992 a a manga anganaki tabeman aika “tiibu tabemang,” mwiokoaia riki tabeua. A rineaki tabeman bwa taan ibuobuoki nakon ana komete nako te Rabwata n Tautaeka.—Ioane 10:16.
12. E kanga Iehova ni karaoa te Raoi bwa ara tia tautaeka?
12 Tera mwin aaro aikai ni kabane? E taku Iehova: “N na karaoa te Raoi ba am tia tau-taeka, ao te Raoiroi ba te tia taua arom.” (Itaia 60:17) E noraki te “raoi” i buakoia ana toro Iehova ni boong aikai, ao tangiran te “raoiroi” e riki bwa ‘te tia tau aroia,’ bwa e kakorakoraia n aia beku ibukin te Atua. A baireaki raoi aroia n uarongorongoa te Tautaeka n Uea ao aia mwakuri ni kairiia aomata ba a na riki bwa taan rimwin Kristo.—Mataio 24:14; 28:19, 20.
E Anga te Oota Iehova i Aon Reirei
13. E kanga Iehova ni kaotaa kawaia ana aomata ni kaineti ma reirei ake a kamanenai n 1920 tabun?
13 E a tabe ngkai Iehova ni karikirakea ootan kawaia ana aomata ni kaineti ma reirei ake a kamanenai. Iai te katoto n Te Kaotioti 12:1-9. E taekinaki iai kaikonaki aika tenua: “te aine” ae bikoukou ae bung, te “rakon,” ao ‘te nati te mwaane.’ Ko ataia bwa a tei ibukin antai? A kaotaki nanon baikai n te kaongora ae atunaki ni kangai: “Birth of the Nation,” are e koreaki n Te Taua-n-Tantani n te taetae n Ingiriti ae bwain Maati 1 1925. A a mataata riki ana aomata te Atua n te kaongora anne, i aon taetae ni burabeti ni kaineti ma katean te Tautaeka n Uea, ao te atatai ae kaotaa raoi bwa iai uoua botaki aika okoro, bwa Ana botaki Iehova, ao ana botaki Tatan. Imwin anne, n 1927 ao 1928, e a ataaki irouia ana aomata te Atua bwa e kauntaba ana reirei te Baibara ma bukamaruan te Kiritimati ao te rekenibong, ngaia are a aikoa manga karaoi.
14. Baikara oi ni koaua ake a kamatataaki n 1930 tabun?
14 N 1930 tabun, e a manga reke te kaotaota riki i aon reirei aika tenua. I nanon ririki aika mwaiti, ao a a tia n ataia Taan Reirei n te Baibara bwa e kaokoro te koraki ae mwaiti kurikuri, ke te “koraki ae uanao” are e taekinaki n Te Kaotioti 7:9-17, ma te koraki ake 144,000 mwaitiia, ake a na tautaeka ma Kristo bwa uea ao ibonga. (Te Kaotioti 5:9, 10; 14:1-5) Ma e teimatoa n aki mataata kanikinaeaia te koraki ae mwaiti kurikuri aei. Ngke e a ririkirake te oota n te karangaina ao a a moanna ni kaotaraeaki bwaai aika raba, n 1935 e a kinaaki te koraki are e mwaiti kurikuri bwa te koraki ake a na kamaiuaki man “te rawawata ae korakora,” ma ni maiu n aki toki i aon te aba. Rimwi riki n te ririki naba anne, e a roko te kamataata are a a rotaki iai natiia Ana tia Kakoaua Iehova, ake a a roro n reirei n aaba tabeua. E ngae ngke e a rangi ni korakora te nano n aba ni katobibia te aonnaba, e a ataaki irouia taani Kakoaua bwa te tiaruuti nakon te buraeki, e bati riki nanona nakon ae tii karinean te bwai ae kakawaki. N te ririki are imwina, e a manga kabwarabwaraki te koaua riki teuana, ae e mate Kristo i aon te kai ao tiaki te kaibangaki.—Mwakuri 10:39.
15. N ningai, ao e kanga ni kamatataaki tabun te raraa?
15 N taorimwian te Kauoua ni Buaka are Kabutaa Aonnaba, ngke e a riki te karin raraa bwa te bwainnaoraki ibukia tautia ake a ikoaki, e a kabatiaaki riki te oota i aon tabun te raraa. N te kaongora ae mena n Te Taua-n-Tantani n te taetae n Ingiriti, ae bwain Turai 1 1945, a a kaungaki iai “ni kabane taan taromauria Iehova ake a ukoukora te maiu n aki toki n te waaki ae boou ae na roko i aon te aba ike e na mena iai te raoiroi, bwa a na karinea tabun te raraa ao ni kaboraoa maiuiia ma Ana tua te Atua aika raoiroi, ni kaineti ma te bwai ae kakawaki aei.”
16. E otinako n ningai te New World Translation of the Holy Scriptures, ao baikara baika uoua aika rangi raraoi iai?
16 N 1946, e noraki kainnanoan te rairai ae boou i aon te Baibara ae katauraoaki ni kaineti ma rabakau aika ngkai, ao e aki kabarekaki i aon aia katei Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia. E moanaki te mwakuri n rairai aei n Ritembwa 1947. N 1950, e a otinako te Baibara ae te New World Translation of the Christian Greek Scriptures n te taetae n Ingiriti. E boretiaki teutana imwin teutana, te Baibara n Ebera n te taetae n Ingiriti nakon booki aika nimaua, ni moa man 1953. E otinako te kabanea ni boki n 1960, ae nanona bwa e raka teutana i aon 12 te ririki maanin te mwakuri n rairai aei. E otinako ngkanne te Baibara ae te New World Translation of the Holy Scriptures n te boki ae tii teuana n 1961. E a tia n rairaki n taetae aika mwaiti ngkai, ao iai bwaai tabeua aika rangi n raraoi i nanona. E a manga kaoka aran te Atua ae Iehova. Irarikin anne, rairan raoi moani koroboki, e a tauraoi iai aan kateimatoan rikiraken te oota ni koauan ana Taeka te Atua.
17. Tera karikirakean te oota are e tibwaaki nako n 1962?
17 E reke te kamataata i aon te taeka ae “ake a tautaeka i aoia,” ae mena n I-Rom 13:1, ao aroia Kristian n aantaeka nakoia n 1962. Te ukeuke ae nano n I-Rom mwakorona 13 ao kibun naba te Baibara aika Tito 3:1, 2 ao te 1 Betero 2:13, 17, e kamataataa bwa te taeka ae “ake a tautaeka i aoia” e aki kaineti nakon Iehova ae te Atua ao Iesu Kristo, ma e nanonaki iai aia tautaeka aomata.
18. Baikara koaua tabeua ake a kamatataaki n 1980 tabun?
18 N ririki ake imwina, ao e teimatoa n rikirake ootan kawaia aomata aika raoiroi. N 1985, e a manga tibwaaki nako te oota i aon nanon te taeka ae, karaoiroaki “nakon te maiu,” ao karaoiroaki bwa raoraon te Atua. (I-Rom 5:18; Iakobo 2:23) E kabwarabwaraki raoi nanon te Iubire ni Kristian n 1987.
19. E kanga Iehova ni karakaa ootaia ana aomata n ririki aikai?
19 N 1995, e a mataata riki te koaua i aon kakaokoroaia “tiibu” ma “kooti.” N 1998, e a kabwarabwaraki raoi miitaraean te tembora are e noria Etekiera, are e a tabe ni kakoroaki bukina ngkai. N 1999 e a kamatataaki iai bwa e na kanga ‘te bwai n uru-bwai are ribaaki n tei n te tabo are tabu,’ ao n ningai. (Mataio 24:15, 16; 25:32) Ao n 2002, e a manga reke te atatai i aon ae tera ae nanonaki n taromaurian te Atua “n te tamnei ma te koaua.”—Ioane 4:24.
20. Te itera ra riki ae e a tia n noraki irouia ana aomata te Atua, bwa a katamaroaki?
20 Irarikin katamaroan waakin ara botaki ao reirei ake ti kamanenai, iai naba katamaroa ni kaineti ma te aroaro ni Kristian ae riai. N te katoto, n 1973 e a ataaki ae e ‘kamwaraea te rabwata’ kamanenan te baake, ao e a iangoaki bwa te bure ae rawawata. (2 I-Korinto 7:1) Tebwina te ririki imwina, e a kamatataaki arora ae ti na karaoia ni kaineti ma kabonganan te katii n Te Taua-n-Tantani n te taetae n Ingiriti ae bwain Turai 15 1983. Aikai katoto tabeua ibukin karakaan te oota n ara tai aikai.
Teimatoa n Toua te Kawai ae Rikirake Iai te Oota
21. Tera te kaantaninga ae e na buokira n teimatoa n nakonako n te kawai ae raraka te oota iai?
21 E taku temanna te mwaane ae e a maan ni mwakuri bwa te unimwaane: “E kona ni kangaanga butimwaean te bitaki ao irakin nanona.” Tera ae e a tia ni buoka teuaei bwa e na butimwaai katamaroa aika mwaiti, ake e a tia n nori i nanon ana tai n riki bwa te tia uarongorongo i nanon 48 te ririki? E kaeka ni kangai: “Kingina boni bwainan te kaantaninga ae riai iai. Te rawa ni butimwaai katamaroa, nanona ngkanne bwa ko nang katukaki n arom nikawai, ngkai e a teimatoa n ririkirake ara botaki. Ngkana I noria bwa e a kangaanga irou butimwaean taiani bitaki, I iaiangoi ana taeka te abotoro Betero nakon Iesu aikai: ‘Te Uea, ti na nako n antai? E mena i Roum taekan te maiu are aki toki.’ Imwina I a manga titirakinai, ‘Antai ae N na nakoina? N nakon te aonnaba ae rotongitong?’ E reke buokau man aei, bwa N na tei n nene n ana botaki te Atua.”—Ioane 6:68.
22. Tera kakabwaiakira ngkai ti nakonako n te oota?
22 E rotongitong te aonnaba ae otabwaninira. Ngkai e teimatoa Iehova ni karakaa ootaia ana aomata, nanona ngkanne bwa e teimatoa n rikirake te kaokoro i marenaia ma kaain te aonnaba. Tera ae riki nakoira n te oota aei? N te kabotau, e aki kona ni kanakoa te mwanono man te kawai ootan am tooti n te rotongitong. N aron naba anne, te oota man Ana Taeka te Atua e aki kona ni kanakoi bwaai ni kabwakabwaka. Ma ni koauana, e buokira te oota mairoun te Atua bwa ti na rarawa iai, bwa ti a aonga n teimatoa n nakonako n te kawai ae karakaa te oota. Ti bia teimatoa ni mutiakin Ana taetae ni burabeti Iehova, ni kaineti ma “te bwae ae oota n te tabo ae ro.”—2 Betero 1:19.
Ko Uringnga?
• Baikara katamaroa n aron waakin ana botaki Iehova ake e a tia n angania ana aomata?
• Reirei raa, ake a a tia ni katamaroaki ibukin karakan te oota?
• Baikara bitaki aika ko a tia n nori, ao tera ae e a tia ni buokiko bwa ko na kukurei ni butimwaei?
• E aera ngkai ko kan teimatoa n nakonako n te kawai ae rikirake te oota iai?
[Taamnei n iteraniba 22]
E otinako te “New World Translation of the Christian Greek Scriptures” n 1950, iroun N. H. Knorr