“A Na Uoti Oin Uotaia Aomata N Tatabemania Nako”
“Ti na bane ni kaeka te Atua i bukin arora.”—I-ROM 14:12, BK.
1. Tera mwiokoaia I-Ebera ake teniman are a kakaonimaki ni karaoia?
A KAAITARA ma karaoan aia motinnano are e kona naba ni bua iai maiuiia rorobuaka aika teniman ake a maeka i Baburon rimoa. E riai bwa a na ira nanon tuan te aba ni bobaraki ni karinea te boua ae rietata aei? Ke a riai n rawa n taromauria ao ni karenakoaki nakon te nnenikanaiai ae uramwaaka? E aki reke aia tai Tiateraka, Metiaka, ao Abeteneko n titirakinia aomata tabeman aia iango ibukin aei; ao a aki kainnanoa naba karaoan aei. Akea tabwaraia ao a taku: “Ke e ataki aei i roum, te uea, ba ti na aki toro irouia antim, ao ti na aki taromauria te boua are te koora are ko kateia.” (Taniera 3:1-18) A uoti oin uotaia ni kaineti ma mwiokoaia I-Ebera aika teniman aikai.
2. Antai ae kairaranga te kowana mai Rom are Birato ni karaoan ana motiki-taeka ibukin Iesu Kristo, ao te koaua bwa ni karaoan anne e a kainaaomataki iai man bukinana?
2 Tao onoua te tienture imwina, ao e a tia n ongo te kowana, bukibuki ibukin te mwaane temanna. Ni karaoan te ukeuke i aon aei, e a kakoauaa iai bwa akea ana bure teuanne. Ma e ngae n anne, ao e kairoroaki kamateana irouia aomata aika mwaiti. Imwin ana kekeiaki ribuakon te kairoro anne, e a kaotia raoi te kowana bwa e rawa n uota oin uotana ibukin mwiokoana, ao e a kariaia kairakina irouia aomata. E teboki baina ao e taku: “I aki bure nakon raraan te aomata ae raoiroi aei.” Imwina, e a anganako te mwaane anne bwa e na tauraki i aon te kai. Eng, n onean mwin are e na uota oin uotana Bontio Birato ibukin motikan taekan Iesu Kristo, e kariaia bwa a na onea mwina tabeman ni karaoa ana motinnano. E ngae naba ngkana tao mwaiti raa kaitiakan baina n te ran, ma e na boni kaekaa naba bukinana ibukin karaoan te babaire ae aki eti ibukin taurakin Iesu.—Mataio 27:11-26; Ruka 23:13-25.
3. E aera ngkai ti aki riai ni kariaia karaoakin ara motinnano irouia aomata?
3 Ao ngkoe tera arom? Ngkana ko kaaitara ma karaoan am motinnano, titeboo arom ma I-Ebera aika teniman aikai, ke ko kariaia tabeman bwa a na karaoa am motinnano? E aki bebete karaoan te motinnano. E riai ni wanawana raoi te aomata bwa e aonga n rinea ae e eti. N te katoto, a riai kaaro ni karaoi motinnano aika raraoi ibukia natiia aika uarereke. E koaua, bwa e rangi ni kangaanga karaoan te motinnano ngkana e a rangi n rawawata ao ngkana e kainnanoa tirobaeana n itera aika mwaiti. Ma e ngae n anne, e aki rangi ni karawawata te mwioko ibukin karaoan oin ara motinnano. E aki mena te mwioko anne i buakon ‘uota aika rawawata’ ake a kona n uotii ibukira, “taari” aika ikawai n te onimaki. (I-Karatia 6:1, 2) Ma bon aei te uota are “ti na bane ni kaekaa te Atua i bukin arora” iai. (I-Rom 14:12) E taku te Baibara: “A na uoti oin uotaia aomata n tatabemania nako.” (I-Karatia 6:5) Ma ti na kanga ngkanne ni karaoi ara motinnano ma te wanawana ni maiura? Te moanibwai, ti riai n ataa tian ara konabwai ma baika ti na karaoi bwa ti aonga n tokanikai iai.
Te Bwai ae Rangi ni Kainnanoaki
4. Tera te reirei ae kakawaki man aia aki-ongeaba ara moani karo, ae ti riai n reiakinna ni kaineti ma karaoan motinnano?
4 Tabeua te tai imwin karikaia aomata, ao a karaoa aia motinnano ara moani karo are ti a boo ma mwina ae karawawata. A rineia bwa a na kana uaan te kai n ataa te raoiroi ma te buakaka. (Karikani Bwaai 2:16, 17) E boto i aon tera aia motinnano? E taekinaki ae kangai n te Baibara: “Te aine arei ngke e nora te kai arei ba e kakanaki uaana, ao ba e kan tarataraki ni maata, ao ba e na tangiraki te kai arei ba e na kawanawana te aba, ao e kinika uaana, ao e kanna; ao e angan naba buna ma ngaia, ao e kanna naba.” (Karikani Bwaai 3:6) E boto ana motinnano Ewa i aoni karaoan oin nanona. E a kairaki Atam man ana mwakuri neiei, bwa e na karaoa naba anne. Ao n tokina, e a “ituia aomata ni kabaneia,” te bure ao te mate. (I-Rom 5:12) E riai n reke reireiara ae kakawaki man aia aki-ongeaba Atam ao Ewa n aron tian aia konabwai aomata: A kai karaoi motinnano aika kairua aomata ngkana a aki butimwaea ana kairiri te Atua.
5. Tera te kairiri ae e a tia ni katauraoia ibukira Iehova, ao tera ae ti riai ni karaoia bwa ti aonga ni kakabwaiaki iai?
5 Ai kimwareirei ra ngaira ngkai e a tia n anganira kairirira Iehova ae te Atua! Ti tuangaki ae kangai n te Baibara: “A na ongo te taeka taningam mai akum, ae kangai, Aio te kawai, kam na nakonako i nanona; ngkana tao kam rairaki nakon te angaatai, ao ngkana kam rairaki nakon te angamaing.” (Itaia 30:21) E kataetaeira Iehova rinanon ana Taeka ae kairaki koreana ae te Baibara. Ti riai n reiakina te Baibara ao ni karekea te atatai ae eti iai. Ibukin karaoan motinnano aika eti, ti riai ni kana “te amarake ae matoatoa [ae] boni kanaia akana ikawai.” Ngkana ti “kataneiaki” iai, ti a kona iai ngkanne ni “wanawana n ata te raoiroi ma te buakaka.” (Ebera 5:14) Ti kona ni kataneiaa ngkanne wanawanara ni maiuakinan baika ti reiakini man ana Taeka te Atua.
6. Tera ae kainnanoaki ibukin mataniwin nanora bwa e aonga ni mwakuri raoi?
6 Ni kaineti ma karaoan ara motinnano, e rangi ni kainnanoaki iai bwa e na nakoraoi ana mwakuri mataniwin nanora. E kona mataniwin nanora ni motika taekara n te aro ae ti a namakinna bwa “e raoiroi ke e buakaka [ara] makuri.” (I-Rom 2:14, 15, BK) Ma ngkana e na mwakuri raoi mataniwin nanora, e riai ni kaotaaki raoi n te atatai ae eti man ana Taeka te Atua ma ni karaoaki bwa e na kai rotaki, rinanon kamanenan te Taeka anne. E kai irarang ni katein te aba mataniwin te nano ae aki kataneiaki raoi. Ti kona ni mwamwanaki ni baika a otabwaninira ao n aia iango aomata naba. Tera ae na riki nakon mataniwin nanora ngkana ti a okioki ni kakeaa bongan ingaingana, ao ti urui ana kaetieti te Atua? Imwin tabeua te tai e kona n riki n ai aron ae e “kataneaki ni mwin te biti ae kabuebue” mataniwin te nano, ao e a riki bwa kaanga te iriko ae bue ae rabunaki n te mwaka, ike e aki kona iai n namakinaba ao n rotaki. (1 Timoteo 4:2) Ni kaitaraan anne, e kona n onimakinaki ibukin te kairiri ae raoiroi mataniwin te nano ae kataneiaki n ana Taeka te Atua.
7. Tera ae rangi ni kainnanoaki ibukin karaoan ara motinnano ma te wanawana?
7 Te bwai ae rangi ni kainnanoaki ibukin mwiokoara ni karaoi motinnano ma te wanawana, bon te atatai ae eti n te Baibara ao te rabakau ni kamanenai. N onean mwin are ti na biritata ni karaoi ara motinnano n te tai are ti a kaaitara iai ma karaoana, ti riai ni kabanea ara tai ae tau n ukoukori booto-n-reirei ake n te Baibara ao ni bwaina te rabakau n iango ni kaineti ma kamanenaia. E ngae ngkana tao ti a karinaaki naba ibukin karaoan ara motinnano n aroia Tiateraka, Metiaka ao Abetenoko, ti na bon taubobonga raoi ngkana e a tia n reke iroura te atatai ae eti man ana Taeka te Atua ao ngkana e a tia naba ni kataneiaki mataniwin nanora iai. Ti na iangoi ngkai iterani maiura aika uoua, aika kona ni kaotia bwa ti a rabakau riki ni karaoi moti n nano ngkana ti keiaki n riki n ikawai n te onimaki.
Antai Aika Ti Riai n Iraorao ma Ngaiia?
8, 9. (a) Baikara reirei aika kaota riain kararoaan iraorao aika bubuaka? (b) Te koaua bwa te iraorao ae buakaka e nanonaki iai tii te iraorao ma aomata aika maiuakina te aroaro ni maiu ae aki riai? Kabwarabwaraa.
8 E korea ae kangai te abotoro Bauro: “Kam na tai burebureaki: A uru aaro aika riai taian iraorao aika bubuaka.” (1 I-Korinto 15:33) E tua ae kangai Iesu Kristo nakoia taan rimwina: “Tiaki ana bwai te aba ngkami.” (Ioane 15:19) Imwin reiakinan booto-n-reirei aikai man te Baibara, ti a kona iai ni waekoa n nora riain te aki iraorao ma taani wene ni bure, taani kimoaa buun te aomata, taan iraa, taani koro ni manging ao aomata aika aron aikai. (1 I-Korinto 6:9, 10) Ma ngkana e a rikirake ara atatai i aon ana koaua te Baibara, ti a nora ngkanne ae bon te aro ni karuanikai nakoira kabanean ara tai ni matakuakinia aomata aikai n te birim, n te terewitin, n te kombiuta, ke ni wareki rongorongoia ni booki. E kaineti naba aei nakoia te koraki ake a itoman rinanon te Internet “ma taani mamana te aba.”—Taian Areru 26:4.
9 Ti riai n iraorao n te aro ae kaan ma te koraki ake a bwaina te aroaro ni maiu ae itiaki ma a aki onimakina te Atua ae koaua? Ti tuangaki ae kangai n te Baibara: “A bane kaain aonaba ni wene i nanon teuare buakaka.” (1 Ioane 5:19) Ti a buokaki n aei bwa ti na ataia, ae e aki tii kaineti te iraorao ae buakaka nakon te iraorao ma te koraki aika bwaina te aroaro ni maiu ae buakaka. Mangaia are, ti wanawana riki ngkana ti tii karikirakea te iraorao ae kaan ma te koraki ake a tangira Iehova.
10. Tera ae e buokira ni karaoan motinnano ma te wanawana, ni kaineti ma arora n irekereke ma aomata aika aki taromauria Iehova?
10 Kararoaam ma aomata ni kabane aika aki taromauria Iehova, bon te bwai ae rangi ni kangaanga karaoana, ao akea naba kainnanoan karaoan anne. (Ioane 17:15) Ti kaitiboo n taai nako ma aomata aika aki taromauria Iehova n ara mwakuri ni minita, n te reirei, ao n ara tabo ni mwakuri ni kareketianti. E kakai reitaki riki ma aomata aika aki taromauria Iehova te Kristian ae buuna tiaki kaain te onimaki. Kioina ngkai a kataneiaki raoi wanawanara, ti ataa te kaokoro i marenan te reitaki ae riai ma aomata aika aki taromauria Iehova, ao te iraorao ae rangi ni kaan ma ngaiia. (Iakobo 4:4) Mangaia are, ti a kona ni karaoi motinnano ma te wanawana, bwa tao ti na ira buakon mwakuri i tinanikun te aoa n reirei n aron te takaakaro ke te mwaie, ao n iri taian taenti ao botaki n amwarake aika okoro ake a baireaki ibukia taani mwakuri, ke ti na aki.
Rinean Nakoam
11. Tera te moanibwai ae ti riai n iangoia n rinean ara mwakuri ni kareketianti?
11 Maiuakinan ana reirei te Baibara n aroia aomata aika wanawana, e karekea buokara ni karaoi motinnano ibukin arora ni kakororaoa tabera are ti riai ni ‘katauraoi baika riai ibukin oin ara utu.’ (1 Timoteo 5:8) Te moanibwai ae riai n iangoaki bon aron te mwakuri anne, bwa tera ae ti na karaoia iai. E rangi ni bure rinean te aeka ni mwakuri ae boutokai mwakuri aika katabuaki n te Baibara. Mangaia are, a aki kukurei Kristian ni koaua ni mwakuri aika irekereke ma taromauriani boua, te iraa, kabonganan te raraa n te aro ae aki riai, ke mwakuri riki tabeua aika bobuaka ma ana reirei te Baibara. Ti na aki naba kewekewe ao ni babakanikawaia tabeman, e ngae ngkana tao e kairoroira ara tia kammwakuri bwa ti na karaoia.—Mwakuri 15:29; Te Kaotioti 21:8.
12, 13. Baikara bwaai riki tabeua aika kakawaki ibukin karekean ara mwakuri, irarikin aron tein te mwakuri?
12 Tera arora ngkana tao te mwakuri are ti karaoia e aki urua ana tua te Atua? Ngkana e a rikirake ara atatai n te koaua ao e a rikirake naba iai wanawanara n ataa te raoiroi ma te buakaka, ao ti a atai bwaai riki tabeua aika riai naba n iangoaki. Tera arora ngkana ara mwakuri aei, e na irekereke ma mwakuri aika bobuaka ma te Baibara, tao n aron kaekaan taian tareboon n taabo n tatakaakaro n te mwane? E riai n iangoaki naba te tia kabooa te mwakuri ao te tabo are e na karaoaki iai te mwakuri. N aron anne, ngkana iai ana bitineti ni kateitei te Kristian, e riai bwa e na anga ana katauboo i aon beeniakin teuana mai buakon aia umwantabu Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia, are e na reketaati iai ni boutokaa te Aro ae kewe?—2 I-Korinto 6:14-16.
13 Tera arora ngkana tao n te taina ao e a tii kariaia naba ara tia kammwakuri karaoan te mwakuri ni kabooaki ibukin beenian te umwantabu teuana? E riai n iangoaki moa iai bwa tera mwaakara i aon te mwakuri ae na karaoaki ao korakoran rotakira ni karaoana. Ao tera arora ngkana ti karaoa te mwakuri ae aki kauntaba ma te Baibara, tao n aron nikiran reeta nakoia aomata nako n ara aono, n ikotaki naba ma taabo ake a boutokaaki iai mwakuri aika bubuaka? E na bon rotaki ara motinnano n te reirei ae ni Mataio 5:45? E riai n aki tarariaoaki aron rotakin mataniwin nanora ngkana ti na karaoa te aeka ni mwakuri anne ni katoa bong. (Ebera 13:18) Ni koauana, e kainnanoaki mwaataira ni wanawana n ataa ae raoiroi ma ae buakaka ao kataneian mataniwin nanora ae reke mairoun te Atua, bwa ti aonga n uoti oin uotara ibukin mwiokoara ni karaoan ara motinnano, n aroia ikawai ni kaineti ma rineakin te mwakuri ae ti weteaki nako iai.
“Ko na Ataia n Nakonakom ni Kabane”
14. Baikara bwaai aika ti riai n iangoi ngkana ti kaaitara ma karaoan motinnano?
14 Tera aron ara motinnano ni kaineti ma bwaai riki tabeua, n aron ukoukoran te reirei ae rietata ao butimwaean ke rawara nakon bwainnaoraki tabeua? Ngkana ti aitara ma karaoan te motinnano teuana, ti riai n ukoukori booto-n-reirei man te Baibara aika a reitaki ma ngaia, ma n iangoi raoi aron kamanenakia. E taku Uean Iteraera rimoa ae Toromon are wanawana: “Ko na onimakina Iehova n nanom ni kabanea, ao tai mwiokoa oin am ataibwai: Ko na ataia n nakonakom ni kabane, ao E na kaeti kawaim.”—Taeka N Rabakau 3:5, 6.
15. Tera reireiara man aroia Kristian ake n te moan tienture ibukin karaoan ara motinnano?
15 N angiin te tai, a rotaki aomata tabeman n te bwai ae ti rineia bwa ti na karaoia, mangaia are ti riai n iangoa raoi te itera aei. N te katoto, a aikoa manga mena i aan te Tua Rinanon Mote, Kristian ake n te moan tienture, ni kaineti ma katabuan kanakin amwarake tabeua. A kona n rinei amwarake tabeua, ake a iangoaki bwa a aki-itiaki i aan te Tua, ma akea buakakaia n itera tabeua. Ma te abotoro Bauro e korea taekan irikon te man ae iai irekerekena ma mwaneaban te bouannanti: “Ngkana e kabwaka tariu te amarake, ao N na bon aki manga kang iriko, ba I kawa ni kabwaka tariu.” (1 I-Korinto 8:11-13) A kaungaki Kristian ake rimoa bwa a na tabeakini mataniwin nanoia aomata tabemwaang bwa a aonga n aki kabwakaia. A aki riai n riki ara motinnano bwa ‘bwaai ni kabwakabwaka’ nakoia aomata tabemwaang.—1 I-Korinto 10:29, 32, BK.
Ukoukora te Wanawana Are Mairoun te Atua
16. E kanga n riki te tataro bwa te bwai n ibuobuoki ni karaoan ara motinnano?
16 E rangi ni kakawaki te tataro ibukin buokara ni karaoan ara motinnano. E taku Iakobo are te tia rimwin Kristo, “Ngkana akea ana rabakau temanna i buakomi, ao e na butiia te Atua, ae tituaraoi n angangania aomata ni kabaneia, n aki ngurengureakiniia.” (Iakobo 1:5) Ti kona ni kawara Iehova n te tataro ma nanora n onimaki ao ni bubutii te wanawana ae ti kainnanoia ni karaoan ara motinnano aika eti. Ngkana ti taetae nakon te Atua ae koaua ibukin tabeaiangara ao n ukoukora kairara irouna, e kona ni buokira te taamnei ae raoiroi bwa ti na mataata riki ni kiibu ake ti iangoi ao ni kauringi naba ake ti mwaninga.
17. A na kanga ni buokira tabeman ni karaoan ara motinnano?
17 A kona ni buokira temwangina ni karaoan ara motinnano? Eng, a a tia ni katauraoaki iroun Iehova kaain te ekaretia aika ikawai riki n te onimaki. (I-Ebeto 4:11, 12) Ti kona ni kakaea buokara mairouia, ao ai moa ra riki ngkana e a rangi ni kakawaki te motinnano ae na karaoaki. A konaa te koraki ake e korakora otaia ni kaineti ma nanon te Atua ao n tia ni kaaitara naba ma kangaanga i nanoni maiuiia, ni kaotii ana reirei te Baibara tabeua riki nakoira, aika manena ibukin ara motinnano ake a na kona ni buokira bwa ti na “kina ae e raoiroi riki.” (I-Biribi 1:9, 10, BK) Mangaia are, iai naba te bwai ae riai n taraaki raoi: Ti riai n taraia raoi bwa ti na aki kariaia tabemwaang bwa a na karaoi ara motinnano ibukira. Ti bon riai n uota oin uotara ibukin mwiokoara.
A na Bane n Nakoraoi?
18. Tera ae kona n taekinaki ibukin uaan te motinnano ae raoiroi?
18 Te koaua bwa a na bane ni karekei uaa aika raraoi motinnano aika boto i aon ana reirei te Baibara ao aika karaoaki n te aro ae riai? N tokina, eng, ma a kona naba ni karekei moa kangaanga tabeua. A ataia Tiateraka, Metiaka ao Abetenoko bwa e kona n reke te mate bwa uaan aia motinnano ibukin aki-taromaurian te boua are bubura. (Taniera 3:16-19) N aron anne naba, imwin aia taeka abotoro nakoia kaain te Tanirim n Iutaia are e raoiroi riki iran nanon te Atua nakon iran nanoia aomata, a a kataereaki moa imwain kainaaomatakiia. (Mwakuri 5:27-29, 40) Irarikin anne, ti kona n rotakibuaka ni kangaanga man bwaai aika aki kaantaningaki imwin karaoan ara motinnano. (Te Minita 9:11) Ngkana ti kaaitara ma kangaanga n aaro tabeua, e ngae ngke ti a tia ni karaoa te motinnano ae eti, ti kona n onimakina Iehova bwa e na buokira n nanomwaaka ao ni kakabwaiaira naba n taai aika a na roko.—2 I-Korinto 4:7.
19. Ti na kanga ni kona n ninikoria n uoti oin uotara ni mwiokoara ibukin karaoan ara motinnano?
19 Ngkana ti aitara ma karaoan te motinnano teuana, ti riai n ukoukori booto-n-reirei man te Baibara, ma n iangoa raoi aron kamanenakia. Ai bati ra nanora ni kani kaaitaua Iehova, ngkai e a tia ni buokira rinanon taamneina ae raoiroi ao rinanoia aomata aika ikawai n te onimaki! Kioina ngkai ti anganganaki te ibuobuoki ao te kairiri ae raoiroi, ti bia bane n ninikoria n uotii oin uotara ni kaineti ma karaoan motinnano ma te wanawana.
Tera Reireiam?
• Tera ae rangi ni kainnanoaki ibukin karaoan motinnano aika raraoi?
• E na kanga rikirakera n ikawai n te onimaki ni kanakoraoa rineaia raoraora?
• Baikara bwaai tabeua aika kakawaki aika ti riai n rinanoi ngkana ti karaoi ara motinnano ni kaineti ma nakoara?
• Tera te buoka ae tauraoi ni kaineti ma karaoan motinnano?
[Taamnei n iteraniba 9]
E reke reireiara ae kakawaki man aia aki-ongeaba Atam ao Ewa
[Taamnei n iteraniba 10]
Ukoukora ana kaetieti te Atua imwain karaoan te motinnano ae kakawaki