Ke A Korakora Baimi
“Ke a korakora baimi ngkami aika kam ongo taeka aikai ni boong aikai mai wiia burabeti.”—TEKARIA 8:9.
1, 2. Bukin tera bwa ti riai ni mutiakini booki aika Akai ao Tekaria?
A KOREAKI aia taetae ni burabeti Akai ao Tekaria tao 2,500 te ririki n nako, ma e ngae n anne, ao a rangi ni kakawaki ibukini maium naba. Tiaki tii rongorongon rimoa karaki aika kuneaki ni bokin te Baibara aika uoua aikai. Ma bon raon “bwaai ni kabane ake a koreaki ngkoa . . . i bukin reireiara.” (I-Rom 15:4) Ngkana ti wareki bwaai aika mwaiti ni booki aika uoua aikai, ti a kairaki iai bwa ti na iangoi bwaai ake a a tia n riki ni moa man tein te Tautaeka n Uea i karawa n 1914.
2 E taku te abotoro Bauro ni kaineti ma baike a riki ao aroaroia ana aomata te Atua n taai ake rimoa: “A bane n roko baikai i rouia ba bwaai n reirei i bukira, ao a koreaki i bukin reireiara, ngaira aika a roko i roura boong aika kaitira.” (1 I-Korinto 10:11) Ma tao ko kona n iangoia bwa, ‘Tera kakawakin booki aika Akai ao Tekaria ibukira n ara bong aikai?’
3. A kaatuui aia rongorongo Akai ao Tekaria i aon tera?
3 E taekinaki n te kaongora are mai imwaina bwa e irekereke aia taetae ni burabeti Akai ao Tekaria ma okiia I-Iutaia nakon te aba are a anganaki iroun te Atua, imwin kainaaomataia man te tautoronaki i Baburon. A kaatuui riki aia rongorongo burabeti aika uoman aikai i aoni manga katean te tembora. A kawenea aan te tembora I-Iutaia n 536 B.C.E. E ngae ngke a kaatuui aia iango unimwaanen I-Iutaia i aon te kateitei are rimoa, ma angiia a “takarua ni kanene bwanaia i bukin te kimareirei.” Ni koauana, e a tia n riki te bwai ae rangi ni kakawaki riki n ara bong aikai. N te aro raa?—Etira 3:3-13.
4. Tera ae riki teutana te tai imwin te Moani Buaka are Kabuta te Aonnaba?
4 Teutana te tai imwin te Moani Buaka are Kabuta Aonnaba, ao a kainaaomataki ana aomata Iehova ake a kabiraki, man tautoronakiia iroun Baburon ae Kakannato. E kaotaki man aei, bukin raoi ana boutoka Iehova nakoia ana aomata. Bwa imwain anne, ao e taraa n ae a a tia mataniwin Aaro ao raoraoia ake taan tautaeka, ni katoka aia uarongorongo ao aia angareirei Taan Reirei n te Baibara. (Etira 4:8, 13, 21-24) Ma Iehova ae te Atua, e kamwawai bwaai n tutuki nakon te uarongorongo ao te mwakuri ni kairiia aomata bwa a na riki bwa taan rimwin Kristo. Inanon tatabebwi te ririki ni moa man 1919, e a tia ni kariki uaa te mwakuri ibukin te Tautaeka n Uea, n akea tuukan rikirakena.
5, 6. Tera te mwakuri ae kakawaki are e taekinaki n Tekaria 4:7?
5 Ti kona ni kakoauaa bwa e na teimatoa Iehova ni boutokaa te uarongorongo ao te angareirei ae karaoaki irouia ana toro aika ongeaba n ara bong aikai. Ti wareka ae kangai n Tekaria 4:7: “Ane e na kaotinakoa te kabanean atibu mai eta ma taian takarua aika kangai, Te akoi, te akoi.” Baikara mwakuri aika kakawaki n ara tai aikai, aika nanonaki n aei?
6 E taekinaki n Tekaria 4:7 te tai are e nang bobonga raoi iai te taromauri ae koaua ibukin te Uea ae Moan te Rietata, n oon ana tembora n taamnei ae mena n te aonnaba. Te tembora aei bon ana babaire Iehova ibukin taromauriana, ae boto i aon ana karea n raoi ni kabwara bure Kristo Iesu. E koaua bwa e a tia n tei te tembora n taamnei n te moan tienture n Aia Tai Kristian. Ma e ngae n anne, ao e nang kabobongaki raoi te taromauri ae koaua n oona are i aon te aba. Mwaitiia taan taromauri aika beku ngkai n oon te tembora n taamnei, boni mirion ma mirion. E na reke te maiu ae kororaoi irouia aomata aikai ao aomata aika mwaiti kurikuri naba ake a na kautaki man te mate i nanon ana tai n Tautaeka Iesu Kristo ae Maanna Tenga te Ririki. N tokin tengaa n ririki aikai, bon tii taan taromauria te Atua ni koaua aika a na tiku i aon te aonnaba ae e a itiaki.
7. Tera mwiokoan Iesu ni kaineti ma kakororaoan te taromauri ae koaua n ara bong aikai, ao bukin tera bwa ti kaungaki iai?
7 Bon taani kakoauaa naba bobongan raoi te tembora n 515 B.C.E., te kowana are Terubabera ao te Ibonga ae Rietata are Iotua. E taetae ni burabetinaki n Tekaria 6:12, 13 (NW), mwiokoan Iesu ae titeboo ma aei, ibukin kabobongaan raoi te taromauri ae koaua, ni kangai: “E kangai ana taeka Iehova Tabaota: Aio te aomata ae arana te Bwebwe. E na bwebwerake man oin ana tabo, ao e na katea ana tembora Iehova. Ao . . . e na uouota te mimitong; ao e na tekateka i aon ana kaintokanuea, ao e na riki bwa te ibonga i aon ana kaintokanuea.” Iai te aomata ngkai ae kona n tuuka rikiraken ana waaki te tembora n taamnei ngkai e mena i karawa Iesu ao boni ngaia are karaoa te bwa n uea ae boto i aon Tawita bwa e na bwebwerake, ao boni ngaia naba ae e boutokaa ana mwakuri? Bon akea! A aki ngkanne kaungaki nanora n aei, bwa ti na waakina nako ara mwakuri ni minita, ao n aki kariaia bwa ti na katannakoaki mai iai, ibukin raraomaeakinan baika ti kainnanoi n te bong ae koraki?
Baika Riai ni Moanibwaiaki
8. E aera ngkai ti riai ni moanibwaia te mwakuri n te tembora n taamnei ni maiura?
8 Ngkana ti kani boutokaki iroun Iehova, ti riai n teimatoa ni moanibwaia te mwakuri n te tembora n taamnei ni maiura. Ti na aki katotongia I-Iutaia ake a kangai, “e tuai n roko te tai,” ma ti riai n uringnga bwa ti a mena ngkai i nanoni “boong aika kaitira.” (Akai 1:2; 2 Timoteo 3:1) E a kaman taekinna Iesu, ae a na tataekina te rongorongo ae raoiroi ibukin te Tautaeka n Uea, taan rimwina aika kakaonimaki, ao ni kakiritiania aomata. Ti riai n tarataraira raoi bwa ti na aki kaaki mwiokoara ae rangi ni kakawaki aei. E katokaki ngkoa te mwakuri n uarongorongo ao n anga reirei, n aia karitei kaain te aonnaba aei tii i nanon te tai ae uarereke, ao e a manga moanaki karaoana n 1919. Ma e tuai ni bobonga raoi ngkai. Akea te nanououa bwa e na kabobongaki raoi!
9, 10. E boto i aon tera ana kakabwaia Iehova, ao tera nanon aei nakoira?
9 Ngkana ti waakina nako te mwakuri ma nanora ni koaua, e na kakabwaiaki iai ara botaki ao ai boni ngaira n tatabemanira nako. Iangoa ana berita Iehova ae ti kona ni karekea mai iai te raunnano. N te tai are a okira iai aroia I-Iutaia n taromauri ma nanoia ni kabane, ao ni moana aia mwakuri ma nanoia ni koaua ni mwakurian aan te tembora, e taku Iehova: “N na kakabaiaingkami man te bong aei ao n rimwi.” (Akai 2:19) A na boni manga akoaki raoi iroun te Atua. Iangoi ngkai kakabwaia man ana berita te Atua: “N na unika te rau ao te kabaia; te kurebe e na anga uaana, ao te tano e na anga ana karikirake, ao karawa e na anga aoina; ao N na angan nikiran te botanaomata aei bwa a na bwaini baikai ni kabane.”—Tekaria 8:9-13.
10 E na kakabwaiaira Iehova n te aro n rabwata ao n te onimaki n aron naba are e karaoia nakoia I-Iutaia, ngkana ti botumwaaka ni karaoa te mwakuri ae ti mwiokoaki iai ma te kukurei. Kakabwaia aikai bon te rau i marenara, te mweeraoi, te maiu raoi, ao rikiraken ara onimaki. Ma ko kona ni koaua raoi, ae e boto teimatoan kakabwaiakira iroun te Atua, i aoni karaoan te mwakuri n te tembora n taamnei n aron are e tangiria Iehova.
11. Ti na kanga n tuoa arora ni kaineti ma baika ti riai ni moanibwai ni maiura?
11 Ma ngkai te tai ibukin ‘iangoan aroarora.’ (Akai 1:5, 7) Ti riai ni karekei ara tai n rinanoi baika ti na moanibwai ni maiura. E boto ana kakabwaia Iehova nakoira ni boong aikai, i aon arora ni kamoamoaa arana ao waakinan nako te mwakuri n ana tembora n taamnei. Tao ko kona n titirakiniko ni kangai: ‘A a tia ni bitaki baika I moanibwai? Tera aron ingaingan nanou ibukin Iehova, ana koaua, ao ana mwakuri, ni kabotauaki ma are ngke I moani bwabetitoaki? E rotaki buaka arou ni kakaonimaki nakon Iehova ma ana Tautaeka n Uea, ibukin tangiran te maiu ni kaubwai? Te koaua bwa e tukai maakaia aomata iai?’—Te Kaotioti 2:2-4.
12. Tera aroaroia I-Iutaia ae kabwarabwaraki n Akai 1:6, 9?
12 Ti bon aki kukurei bwa e na tauu kakabwaiakira te Atua mairoura, ibukina bwa ti kakeaa bongan te mwakuri ibukin kamoamoan arana. Uringnga bwa imwin aia kakorakora I-Iutaia ake a a okiri abaia ni moana manga katean te tembora, a a manga “biribiri, temanna nakon ana auti, ao temanna nakon ana auti,” n aron are e taekinaki n Akai 1:9. A a manga tabeakin riki baika a kainnanoi n te bong teuana ma teuana ao n ukoukora bwaikorakin te maiu aei. N tokina, a ‘taia teutana,’ ae nanona e aki tau te amwarake ao te moi ao kunnikai aika a kainnanoi. (Akai 1:6) E taua ana akoi Iehova. Iai reireiara man aei?
13, 14. Ti na kanga ni kona ni maiuakina te reirei man Akai 1:6, 9, ao bukin tera bwa e kakawaki aei?
13 Ko kakoauaa ae ngkana ti kani kateimatoaa kakabwaiakira mairoun te Atua, ti riai n rarawa n ukoukori bwaai ibukira, ike ti a kakeaa iai bongan taromaurian Iehova? Ti riai n rarawa nako iai, n ikotaki naba ma baika bita ara iango nakon ukoukoran te kaubwai, kani karekean te mwane n te tai ae kimototo, babaire ibukin kabuburan riki te reirei ibukin karekean nakoara ae ti tangiria ngkai, ke kataneiai ibukin katokan nanon te aomata n te bwai ae tangiria.
14 Tao a bon aki bure baikai. Ma ko aki ataia ae n taraakiia ni kaineti ma te maiu are e aki toki, baikai boni “mwakuri aika mate”? (Ebera 9:14) N te aro raa? A boni mate ni kaineti ma te onimaki, a matebuaka, ao akea uaaia. Ngkana e teimatoa te aomata ni kaakaraoi mwakuri aikai, e a kona ngkanne ni bua ana iraorao ma te Atua. E a tia n riki aei nakoia Kristian aika kabiraki tabeman n aia tai abotoro. (I-Biribi 3:17-19) E a tia naba n riki nakoia tabeman n ara tai aikai. Tao ko bae n ataiia tabeman ake a a tia n atikaki nako teutana imwin teutana man te mwakuri ni Kristian ao man te ekaretia; ao e oti man aroaroia bwa akea nanoia ni kan okira aia beku iroun Iehova. Ti kaantaningaia koraki aikai bwa a na manga okira Iehova, ma ni koauana, ukoukoran “mwakuri aika mate,” e kona ni kabuaa akoara ao kakabwaiakira iroun Iehova. Ko kona n ataa kananokawakin rikiraken te aro aei. E kona n nanonaki iai buan te kimwareirei ao te rau are e reke rinanon ana mwakuri taamnein te Atua. Ao iangoia bwa tao korakorara te kabuanibwai ae kona n riki man te aki uaia ni mwakuri ma te botaki n itaritari ni Kristian aika tatangira!—I-Karatia 1:6; 5:7, 13, 22-24.
15. E kanga ni kaota kakawakin ara taromauri Akai 2:14?
15 Moan te kakaiaki te aro aei. Nora ana iango Iehova n Akai 2:14 ni kaineti ma I-Iutaia ake a kakeaa bongan mwaneabana n taromauri, ibukin kani katamaraoan oin aia auti. “Ai aron naba te natanaomata aei, ao ai aron naba te botanaomata aei i matau, bon ana taeka Iehova; ao ai aron naba ana makuri baiia ni kabane: ao e kamwara naba iai te baere a anga ba te karea.” Ngkana a anga aia karea I-Iutaia ake a nanououa i aon te tembora i Ierutarem, a aki butimwaeaki kioina ngkai a kakeaa bongan te taromauri ae koaua.—Etira 3:3.
Boutokaan te Berita
16. Tera are a kona ni kakoauaa I-Iutaia man kabotoan aia iango ni miitara ake a roko iroun Tekaria?
16 A torobaki nanoia I-Iutaia ake a ongeaba ni boutokaaia iroun te Atua ni manga katean Ana tembora, n aron are e kaotaki rinanon miitara ake wanua nakon Tekaria. Te moani miitara e buoka kabobongaan te tembora ao te mweeraoi irouia kaain Ierutarem ao Iutaia, ake a kakaonimaki ni waakina nako te mwakuri are a riai ni karaoia. (Tekaria 1:8-17) N te kauoua ni miitara, ao e beritanaki iai tokin tautaeka ni kabane ake a karitei nakon te taromauri ae koaua. (Tekaria 1:18-21) Miitara ake tabeua riki, e kakoauaki iai kamanoan te mwakuri ni kateitei iroun te Atua, raangaia aomata man baronga aika mwaiti nakon mwaneaban Iehova are e a bobonga, te rau ao te mweeraoi, kamwawaan kangaanga aika korakora nakon te mwakuri are e tangiria te Atua bwa e na karaoaki, kamaunan te buakaka, ao aia tararua ma aia kamanomano anera. (Tekaria 2:5, 11; 3:10; 4:7; 5:6-11; 6:1-8) Ko a kona n oota ngkanne, bwa man ana buoka te Atua, ao a kona ni bitii aroaroni maiuiia aomata aika ongeaba, bwa a aonga ni kabotoi riki aia iango i aon te mwakuri are e a tia ni kainaaomataia te Atua ibukina.
17. Ngkana ti iangoi kakabwaia ake ti anganaki, tera ngkanne ae ti riai n titirakinira?
17 Aki-nanokokorakira ni kaineti ma tokanikain te taromauri ni koaua, e riai ni kaumakira nakon te mwakuri ao ni kairira bwa ti na mutiakina raoi mwaneaban Iehova n taromauri. Titirakiniko: ‘Ngkana ngaia bwa I kakoauaa ae ngkai te tai ibukin uarongorongoan euangkerion te Tautaeka n Uea ao karekeaia taan rimwin Kristo, te koaua bwa tiau ake I uaiakin ao anuani maiu, a boraoi ma au koaua? I kabanea au tai ae tau ibukin reiakinan Ana Taeka te Atua ma taetae ni burabeti ake i nanona, ni mutiakin ao ni maroroakin nakoia raou ni Kristian ao nakoia naba aomata ake I kaitiboo ma ngaiia?’
18. Tera ae mena imwaira ni kaineti ma ae taekinaki n Tekaria mwakoro 14?
18 E taekina kamaunan Baburon ae Kakannato Tekaria are e na taorimwiaki n te buaka are Aremaketon. Ti wareka ae kangai: “E ataki iroun Iehova, tiaki te ngaina ao tiaki te bong, ba ngkana e tairiki, ao e na bon oota naba.” Eng, e na rotongitong ao ni kamariri ana bong Iehova nakoia ana kairiribai i aon te aba! Ma e na teimatoa te oota ao akoaia taan taromauria Iehova aika kakaonimaki. E kabwarabwaraa naba Tekaria bwa a na tataekina kamoamoan ao katabuan Iehova bwaai ni kabane n te waaki ae boou i aon te aba. Te taromauri ni koaua n ana tembora n taamnei ae kakannato te Atua, bon tii ngaia te aro n taromauri ae e na kamanenaki i aon te aba. (Tekaria 14:7, 16-19) Ai kamimi ra! Ti nang nora iai kakoroan bukin baika taetae ni burabetinaki, ao katereterean riain Iehova n tautaeka. E na onoti te bong anne tii ibukin Iehova!
Kakabwaia Aika Teimatoa
19, 20. E aera ngkai ko iangoia bwa e kaunganano Tekaria 14:8, 9?
19 N taorimwin baika kamimi akanne, a na kabaeaki Tatan ao ana taimonio n te rua ike a nang akea iai te mwakuri ae a na manga karaoia. (Te Kaotioti 20:1-3, 7) A na raanga nako kakabwaia n ana tai n Tautaeka Kristo ae Tengaa te Ririki. E taekinaki ae kangai n Tekaria 14:8, 9: “Ao n te bong arei ao a na oti nako raan ni kamaiu mai Ierutarem; iteraia nakon te nama are i mainiku, ao iteraia nakoni marawa are i maeao: ai arona nako naba n te moanibong ao n te taenibong. Ao e na riki Iehova ba te uea i aonaba ni bane. N te bong arei ao ti temanna Iehova, ao ti teuana arana.”
20 “Raan ni kamaiu,” ke “karangan te ran ni kamaiu,” ake a kaota ana babaire Iehova ibukin kateimatoan te maiu, a na teimatoa n raanga man ana kaintekateka ana Tautaeka n Uea te Mesia. (Te Kaotioti 22:1, 2) A nang karekei kakabwaiaaia taan taromauria Iehova, ae te koraki ae uanao ake a a tia ni kamaiuaki man Aremaketon, bwa a nang kainaaomataki man kabuakakaia n te mate are mairoun Atam. A na kakabwaiaki naba te koraki ake a a kamani mate, bwa a na kautaki. E nang moanaki iai te waaki ae boou i aan ana tautaeka Iehova i aon te aba. A na bane aomata ni katobibia aonnaba n ataia bwa bon tii Iehova te tia Tautaeka i aoni Bwaai ni Kabane, ao bon tii ngaia naba ae e riai n taromauriaki.
21. Tera ae ti riai ni kani karaoia ngkai?
21 Ngkana ti iangoi baika a taetae ni burabetinaki ni kabane irouia Akai ao Tekaria ao bwaai ni kabane ake a a tia ni koro bukiia, iai ngkanne bukina ae ti na kakorakoraira iai ni waakina nako te mwakuri are e mwiokoira iai te Atua bwa ti na karaoia i aon te aba, n oon ana tembora n taamnei. Ti bia kekeiaki ni kateimatoaa moanibwaian te Tautaeka n Uea ni karokoa e a kakororaoaki te taromauri ni koaua. E kaumakira Tekaria 8:9 ni kangai: “Ke a korakora baimi, ngkami aika kam ongo taeka aikai ni boong aikai mai wiia burabeti.”
Ko Uringnga?
• Tera rongorongoia Akai ao Tekaria aika kaineti ma boong aikai?
• Tera reireiara man booki aika Akai ao Tekaria ni kaineti ma baika ti riai ni moanibwai?
• Bukin tera bwa e kakorakoraa onimakinan baika a mena imwaira iaiangoan baika koreaki n Akai ao Tekaria?
[Taamnei n iteraniba 15]
Ko ira te ‘biribiri ibukin oin am auti’?
[Taamnei n iteraniba 16]
E berita Iehova bwa e na anga te kakabwaia, ao e a tia n anga