“Kimareirei Irouni Bum Ae Bum Man Am Bong N Ataei”
“Kimareirei irouni bum ae bum man am bong n ataei . . . Bukin tera, natiu, ngkai ko na rangirang iroun te aine ae kimoa?”—TAEKA N RABAKAU 5:18, 20.
1, 2. E aera ngkai e kona n atongaki te tangira i marenan te buu te mwaane ma te buu te aine bwa te kakabwaia?
E BONI kaota naba taekan te wene n taanga te Baibara. Ti wareka ae kangai n Taeka N Rabakau 5:18, 19: “Ke e akoaki am maniba; ao ko na kimareirei irouni bum ae bum man am bong n ataei. Ngkai kaanga te ria-aine ae kan inga ngaia, ao te koti-aine ae e tamaroa arona, ao ke a kanuaiko mammana ni boongi nako; ao ko na rangirang n tangirana n aki toki.”
2 Nanon te taeka ae “maniba” ikai, nibwan te kakukurei ni kaineti ma te wene n taanga. Bon te kakabwaia teuana ibukina bwa namakinan te tangira irouia raao ni mare ao te kukurei ae reke man te wene n taanga bon te bwaintangira mairoun te Atua. Ma te wene n taanga bon tii aia bwai taanga ni mare. Mangaia are, e titiraki Uean Iteraera rimoa ae Toromon, ae korea Taeka N Rabakau ni kangai: “Bukin tera, natiu, ngkai ko na rangirang iroun te aine ae kimoa?”—Taeka N Rabakau 5:20.
3. (a) Tera te bwai ae kananokawaki ni kaineti ma maare aika mwaiti? (b) Tera ana iango te Atua ni kaineti ma te wene ni kimoa?
3 N aia bongi ni mare, ao e berita te mwaane ao te aine bwa a na uaia n tangiriia ao ni kakaonimaki nakon aia mare. Ma a mwaiti maare ake a a uruaki ibukin te wene ni kimoa. Ni koauana, imwin tuoan mwin kakaae i aon te mare aika 25 mwaitiia, e taekinna temanna te tia kakaae bwa “25 te katebubua buu aine ao 44 te katebubua buu mwaane aika a a tia ni wene ni kimoa.” E taku te abotoro Bauro: “Tai burebureaki: e aki reke uean te Atua irouia taani wene ni bure, ma taan taromauri boua, ma taani kimoa bun te aomata, ma mwaane aika baka ni kan aine, ao mwaane aika bo ma mwaane.” (1 I-Korinto 6:9, 10) Akea te nanououa n aei. Te wene ni kimoa bon te bure ae kakaiaki i matan te Atua, ao a riai ni kawakinia taan taromauria te Atua ni koaua man te wene ni kimoa. Tera ae na buokira ni ‘karinea te mare ma n aki kamwaraea te nne ni wene’?—Ebera 13:4.
Kawakiniko Man Mwamwanakim n Nanom
4. Taekin aanga tabeua ake e kona ni mwanetaati iai ni karekenano, te Kristian ae e a tia ni mare n akea ataakina irouna?
4 N te aonnaba ae ngkai, ae e a korakora iai kammairan te aroaro ni maiu, a a mwaiti aomata aika ‘mamauaine aika aki totoki nanoia ni kani bure.’ (2 Betero 2:14, BK) A ukoukori angaia ni karekenano i tinanikun aia mare. N aaba tabeua, ao a rangi ni mwaiti aine aika manga mwakuri ni kareketianti, ike a a bobotaki iai ma mwaane, ao e a angaraoi iai reken te karekenano n te aobiti ae aki riai. Irarikin anne naba, e a bebete naba irouia te koraki ake a rangi ni mamaamaa karekean raoraoia rinanon te Internet chat rooms. A mwaiti aomata ake a a tia ni mare aika irekereke naba n te aeka n iraorao aei n akea namakinan ae a a mwanetaati iai.
5, 6. E a kanga ni mwanetaati te aine ae te Kristian n te aroaro ae karuanikai, ao tera reireiara mai iai?
5 Iangoa aron te Kristian ae ti na aranna bwa Mere, ngke e a mwanetaati n te aro are e a boni kuri ni wene ni bure. E kaotiotia buun neiei ae tiaki Ana Tia Kakoaua Iehova, n aroarona ae e rangi n uarereke tangiran ana utu irouna. E uringi ririki tabeua ake a a bwakanako Mere ike e a kaitiboo iai ma temanna raoni buuna ni mwakuri. E raoiroi aroaron te mwaane aei, ao n te taina imwina e a kaotia teuaei bwa e kan ongoraa n ana koaua Mere n ana Aro. E taku neiei: “E rangi n tamaroa teuaei ao e rangi ni kaokoro aroarona ma buu.” N te tai ae waekoa, ao e a karekenano neiei ma raoraoni buuna ni mwakuri. E taku n ana iango neiei: “I aki wene ni bure ma ngaia, ao e a kan reirei n te Baibara. Tao I kona ni buokia.”
6 E waekoa n oki nanowanawanan Mere, imwain are e a kairarangaki n te karekenano aei nakon te wene ni bure. (I-Karatia 5:19-21; I-Ebeto 4:19) E a moana mwakurina mataniwin nanona, ao e a manga kaetii arona ake a kairua. E kaotaki n te baere e riki nakoni Mere bwa e “mamamana riki te aba te nano nakoni bwai ni kabane, ao e kakaiaki aorakina.” (Ieremia 17:9) E kaungaira te Baibara ni kangai: “Kabatia riki kawakinan nanom nakoni kawakinani bwaai ni kabane.” (Taeka N Rabakau 4:23) Ti na kanga ni karaoa aei?
‘E Karabaa te Aomata ae Wanawana’
7. Tera ana reirei te Baibara ae na kamanoira ngkana ti toua mwina, ni buoka iai temanna n ana kangaanga ni kaineti ma ana mare?
7 E korea ae kangai te abotoro Bauro: “Ane taku ba e tei ao e na tarataraia ba e kawa ni bwaka.” (1 I-Korinto 10:12) Ao e taekinaki ae kangai n Taeka N Rabakau 22:3: “Te aomata ae wanawana e nora te bwai ae buakaka, ao e karaba mai iai.” N onean mwin are ko na kainikatonga ni kangai: “Akea te bwai ae kona n riki nakoiu,” ko wanawana riki ngkana ko a kaman atai aaro aika kona ni kairiko nakoni kangaanga. N te katoto, tai kariaia bwa tii ngkoe ae ko na kawaraki iroun temanna ae ko kaokoro ma ngaia bwa tao te mwaane ke te aine, ane e kaaitara ma kangaanga n ana mare aika riao aroia. (Taeka N Rabakau 11:14) Tuanga te aomata anne bwa e raoiroi riki maroroakinan ana kangaanga ni kaineti ma ana mare, ma buuna, te Kristian ae e a ikawai n te onimaki ae raona n aine ke ni mwaane are e na kaungaa bwa e na iooki ma buuna, ke unimwaane n te ekaretia. (Tito 2:3, 4) A katea te katoto ae raoiroi unimwaanen aia ekaretia Ana Tia Kakoaua Iehova n te itera aei. Ngkana e kan taetae te unimwaane ma te tari te aine ae te Kristian ibukini kangaanga tabeua, e riai ni karaoia i mataia aomata, tao n aron te Tabo n Taromauri.
8. Tera te bwai ae rangi ni kakawaki, ae ti riai n tarataraira mai iai n ara tabo ni mwakuri?
8 Kawakiniko man aaro aika kona ni karekea te reitaki ae rangi ni kaan n taabo ni mwakuri ao n taabo tabeua riki. N te katoto, ngkana ko kabanea tabeua te aoa i tinanikun am aoa ni mwakuri ni mwakuri iai ma temanna ae ko kaokoro ma ngaia bwa tao te mwaane ke te aine, ko kona ni kairaki iai nakon te kaririaki. Ngkana tao te aine n umwa ke te mwaane n umwa ngkoe, ko bon riai ni kaotiotia raoi n am n taetae ni kawai ao n aroarom, bwa ko aki kan irekereke ma te karekenano. Ngkai ko ukoukora kakukureian te Atua, ni koauana, ko na bon aki kani kauekea te kaitatan ke tao ni kabwakabwaka n am kunnikai ke n arom ni katamaroako. (1 Timoteo 4:8; 6:11; 1 Betero 3:3, 4) E kona n riki bwa te bwai ni kauring nakoim ao tabeman riki bwa a kakawaki am utu iroum, ngkana ko katekei taamneim ngke ko mare ao natim n am tabo ni mwakuri. Kamatoaa nanom bwa ko na aki kaungaa ke ni kariaia waaki n anainano ibukin te karekano mairoun temanna.—Iobi 31:1.
“Tekateka ni Kimareirei ma Bum ae Ko Tangiria”
9. Baika baika riiriki teuana imwin teuana, aika e kona ni kangaangaea katokan te iraorao ae boou?
9 E bati riki ae kainnanoaki ibukin kawakinan nanora nakon ae tii kararoaan aaro aika karuanikai. Tatanan temanna i tinanikun te mare, e kona ni kanikinaeaki iai akean te uaia n ikarinerine iroun te buu te mwaane ao te buu te aine, ni kaineti ma te bwai ae a tangiria i marenaia. E kona n ae e teimatoa ni kakeaaki bongan te buu te aine ke e a titiribureaki nako naba te buu te mwaane. N te tai ae karina, ao te aomata are e anganaki ana mwakuri n te tabo ni kammwakuri ke tao n te ekaretia, e taraa n ae iai irouna aroaro aika akea irouni buuna. E waekoa n reke iai te reitaki ae kaan, ao e a kuri n rangi ni kangaanga iai katokan te iraorao ae boou. Bwaai aika riki teuana imwin teuana aikai a riki bwa te bwai ni kakoaua ibukin ana taeka te Baibara aei: “E kaririaki te aomata ngkana e kairaki n ana kaibabaru ni mamanaki iai.”—Iakobo 1:14.
10. A na kanga buu mwaane ao buu aine ni kateimatoaa aia iraorao ae rangi ni kaan i marenaia?
10 N onean mwin are a na kakaaea kakukureiaia i tinanikun te mare tao ibukin tangirakiia, aia iraorao, ke boutokaia n taai ake a kaaitara iai ma kangaanga, a riai buu mwaane ao buu aine ni kakorakoraia ni kateimatoaa aia iraorao ae rangi ni kaan i marenaia. Mangaia are, kabatiai ami tai n reitaki, ao kaaningkami riki. Iaiangoa te bwai are e kairiko ngkoa bwa ko na tangira buum anne. Kataia ni manga kaoka am tangira are ko namakinna nakon te aomata are e riki bwa raom ngkoa. Iaiangoi taai ake kam a tia n uaia ni kukurei iai. Tataroakina am kangaanga nakon te Atua. E butiia Iehova te tia areru ae Tawita ni kangai: “Te Atua, Ko na karika te nano ae itiaki i nanou; ao Ko na manga karaoa te tamnei ae botumwaka i nanou.” (Taian Areru 51:10) Kamatoaa nanom bwa ko ‘na tekateka ni kimareirei ma bum ae ko tangiria n ua tokini bongini maium ae E anganiko i aan taai.’—Te Minita 9:9.
11. Tera manenan te atatai, te wanawana, ao te ataibwai ni kaineti ma kakorakoran te reitaki n te mare?
11 E riai n aki mwanuokinaki kakawakin te atatai, te wanawana ao te ataibwai ibukini kamatoan te reitaki n te mare. E taku Taeka N Rabakau 24:3, 4: “E kateaki te auti n te rabakau; ao e kateimatoaki n te ataibwai; ao a kaonaki runa nako n te atatai ni bwaai ni kabane aika kakawaki aika raraoi.” Irarikini bwaai aika kakawaki aika a na kaona te auti, iai naba aroaro aika te tangira, te kakaonimaki, maakan te Atua ao te onimaki. E kainnanoaki te atatai i aon taekan te Atua ibukini karekean aroaro aikai. Mangaia are, a riai n nanona raoi aia reirei n te Baibara taanga. Ao tera aroni kakawakin te wanawana ao te ataibwai? E kainnanoaki te wanawana, ae te kona ni maiuakina te atatai ae n te Baibara, ibukin tokanikaira i aoni kangaanga aika ti kaaitarai n te bong teuana ma teuana. E kai ota n ana iango ao ana namakin buuna te aomata ae iai ana ataibwai. (Taeka N Rabakau 20:5) E taku Iehova rinanon Toromon: “Natiu, ko na ongo au rabakau; katanimaia taningam nakon au ataibwai.”—Taeka N Rabakau 5:1.
N Tain te “Rawawata”
12. E aera ngkai ti aki mimi ngkai a kaaitara taanga ma kangaanga?
12 Akea te mare ae rangi n nakoraoi arona. E taekinaki n te Baibara bwa a na karekea “rawawatan te rabata” buu mwaane ao buu aine. (1 I-Korinto 7:28) E kona ni karika te rawawata n te mare te raraoma, te aoraki, te bwainikirinaki, ao aaro riki tabeua. Ma ngkana kam kaaitara ma kangaanga, kam riai n uaia ni kakaaei aanga ibukini katokaia, n aroia taanga aika kakaonimaki i marenaia aika a ukoukora kakukureian Iehova.
13. Itera raa, ake a kona iai te buu te mwaane ao te buu te aine n tuoi raoi nanoia?
13 Ma tera ae e na karaoaki, ngkana e karawawataki te mare ibukin aroia taanga ae a kaakaraoia i marenaia? E kainnanoaki te kakorakora ibukini kakaaean katokana. N te katoto, tao e kona n riki bwa anuaia taanga aikai, kamanenan taeka aika akea kaotiotan te tangira iai. (Taeka N Rabakau 12:18) N aron ae maroroakinaki n te kaongora ae imwain aei, e kona n rangi ni karuanikai karaoan aei. E taku te taeka n rabakau n te Baibara: “E raoiroi riki te maeka n te aba ae rereua, nakon te maeka ma te aine ae mwamwangaingai ae unun.” (Taeka N Rabakau 21:19) Ngkana te buu te aine ngkoe ae riki aei n tekatekam, titirakiniko ni kangai: ‘E a kangaanga irouni buu bwa e na kabanea ana tai ma ngai ibukin arou aei?’ E tua ae kangai te Baibara nakoia buu mwaane: “Tangiriia bumi, ao kam na tai unun nako ia.” (I-Korote 3:19) Ngkana te buu te mwaane ngkoe ao titirakiniko ni kangai: ‘E kaririaki buu bwa e na ukoukora kabebetean nanona n te tabo riki teuana, ibukin akean au tangira nakoina?’ Ni koauana, bon akea bukina ae riai ae ti na wene ni bure iai. Mangaia are, iaiangoan ae e kona n riki te kabuanibwai aei, boni ngaia bukina ae ti riai iai ni maroroakini ara kangaanga ao ni kaotii nanora.
14, 15. E aera ngkai e aki kona ni katoka te kangaanga n te mare, tarataraan temanna riki i tinanikun te mare?
14 A aki kona ni katokaki kangaanga n te mare man ukoukoran kabebetean te nano n te karekenano i tinanikun te mare. E na kairiri nakea te aeka n iraorao anne? Nakon te mare ae boou ao n nakoraoi riki? A kona n iangoa aei tabeman. A kona n iangoia bwa ‘a reke iroun te aomata aei aroaro ake a tangiri bwa a na reke irouia buuia.’ Ma e bure te aeka n iango anne, bwa te aomata ae e kukurei ni kitana buuna ke e kaungako bwa ko na kitana buum, e a tia ni kakeaa bongan kakawakin te mare. E aki wanawana iangoan ae e na nakoraoi riki te mare n te iraorao aei.
15 E taekinna Mere, are taekinaki mai moa riki, bwa e karaua raoi n iaiangoa te bwai ae e na riki man anuani maiuna, n ikotaki naba ma aaro ake a na kona ni kairia ke te aomata riki temanna bwa e na kabuaa tangirana iroun te Atua. (I-Karatia 6:7) E taku Mere: “Ngke I moana tuoan au namakin ibukin raoraoni buu ni mwakuri, I noria bwa arou ae I a tabe ni karaoia nakoina, e na bon tuuka reken te koaua irouna. Ti na bane n rotaki buaka iai ngaira aika ti irekereke n te kangaanga aei, ma ni kabwakai aia onimaki tabeman riki!”—2 I-Korinto 6:3.
Te Buoka ae te Kabanea ni Korakora
16. Baikara mwin te wene ni bure tabeua?
16 E kauring te Baibara ni kangai: “A katimtima te karewerewe matanrian te aine ae kimoa, ao e maranran riki wina nakon te bwa: Ma e mao tokina n ai aron te kai ae mao, e kakang n ai aron te kabaang ae uaitera wina.” (Taeka N Rabakau 5:3, 4) A kona ni kammaraki ao ni kamaamaate naba mwin aaro aika aki-itiaki. E nanonaki iai mataniwin te nano ae aki rau, aoraki aika ewewe man te wene ni bure ao uruakin ana namakin buun te rao are e aki kakaonimaki. Ni koauana, aio bukina ngkai ti aki riai ni moana touan te kawai ae na kairiri nakon te wene ni kimoa.
17. Tera bukini kateimatoan te kakaonimaki n te mare ae te kabanea ni kakawaki?
17 Bukina ae kakawaki ngkai e bure te aki kakaonimaki i marenaia taanga ni mare, bon ibukina bwa e kabuakakaki te aro aei iroun Iehova ae ngaia are e moani karika te mare ao e angania aomata te konaa ni wene n taanga. E taekina ae kangai rinanon te burabeti ae Maraki: “N na kaaningkami ni kaeti raoi taeka; ao N na riki ba te tia kakoauai buure ae waetata n ekiia nako . . . taani kimoa bun te aomata.” (Maraki 3:5) Ni kaineti ma ae e noria Iehova, e taku Taeka N Rabakau 5:21, (BK): “E nori ana makuri te aomata Iawe, e atai arona ni kabane.” Eng, “akea te bwai teuana ae karikaki ae aki kaoti i matana: ma a bane bwaai ni kakiaki rabunaia ma ni kaotaki raoi i matan Teuare ti nangi taekin arora nako Ina.” (Ebera 4:13) Mangaia are, te buoka ae te kabanea ni korakora ibukini kateimatoan te kakaonimaki n te mare, bon ataakin ae n aki ongea ae tera aron raban te wene ni kimoa ao aron uarereken rotakin rabwatan ke ana iango te aomata iai, ma aaro ni wene n taanga ni kabane aika aki itiaki a urua ara iraorao ma Iehova.
18, 19. Tera ae ti reiakinna man rongorongon Ioteba ma buun Botiba?
18 E kaotaki n ana katoto Ioteba, ae natin te baatua are Iakoba, bwa te nano ni kani kateimatoaa te iraorao ae rau ma te Atua, bon te buoka ae te kabanea ni korakora. N reken akoan Ioteba irouni Botiba, are ana mataniwi Barao, e a kakabwaiaki n anganaki nakoana n ana auti Botiba. E ‘tamaroa ao n raoiroi taraan’ Ioteba, ae te bwai are e anaaki iai nanon buun Botiba. E katoa bong neiei ni kataia n anaa nanon Ioteba, ma akea uaan ana mwakuri. E aera ngke e rawa Ioteba nakon ana mwakuri neiei? E tuangira te Baibara ae kangai: “E rawa, ao e taku nakoni bun ana toka, ‘Au toka . . . e aki taua naba te bwai teuana mai rou ba ti ngkoe: ba kioina ngkai buna ngkoe: Ao N na iranna iai ni karaoa te bure ae ababaki aei, ma ni bure nakon te Atua?’”—Karikani Bwaai 39:1-12.
19 E kateimatoaa itiakina Ioteba are e tuai ni mare, n rawana n irekereke ma buun te mwaane temanna. E taku Taeka N Rabakau 5:15 ni kaineti ma mwaane n umwa: “Moi n te ran mai nanon oin am maniba, ma te ran ae raanga mai nanon am rua.” Kawakiniko man te karekenano n akea ataakina iroum i tinanikun am mare. Kakorakoraingkami ni kateimatoaa reitakimi n te tangira n ami mare, ao ni kaetii kangaanga nako aika kam kona ni kaaitara ma ngaai n ami mare. “Kimareirei irouni bum ae bum man am bong n ataei.”—Taeka N Rabakau 5:18.
Tera Reireiam?
• E na kanga te Kristian ni mwanetaati n te karekenano n akea ataakina?
• Tera ae e kona ni buoka temanna ni kamanoa man te karekenano i tinanikun te mare?
• Tera ae a riai ni karaoia taanga ngkana a kaaitara ma kangaanga?
• Tera bukin kateimatoan te kakaonimaki n te mare ae te kabanea ni kakawaki?