Ke A Kamoamoaa Iehova Kaain Te Ekaretia
“N na taekina aram nakoia tariu; N na anenea kamoamoam i buakon te botaki n aomata [“ekaretia,” NW].”—EBERA 2:12.
1, 2. E aera ngkai ti rangi ni kakabwaiaki n te ekaretia, ao tera mwiokoan te ekaretia ae kakawaki?
MA NGKEKEI ni karokoa ngkai, ao a kukurei aomata n te iraorao ao te kamanomano ae a karekea i nanon aia utu. Ma e taekinaki n te Baibara te tabo riki teuana ike e a kona n reke iai te iraorao ae moanibaan te raoiroi ao te kamanomano. Bon te ekaretia ni Kristian. Ngkana tao ngkoe kaain te utu ae rangi n ibuobuoki ke tiaki, ma ko riai ni kakaitau n te bwai ae katauraoia te Atua rinanon te ekaretia. Ngkana tao ko a kaman bobotaki ma kaain ana ekaretia Ana Tia Kakoaua Iehova, ko a bae n tia n namakina aia tangira nakoim ao kamanoam raoi.
2 Tiaki tii te botaki n iraorao te ekaretia. Tiaki naba aia botaki botannaomata ke te kirabu ae kaainaki irouia aomata aika titeboo aroia, ake a botaki iai n takaakaro ke ni kaki botuia. Ma te babaire ibukin te ekaretia, e moanibwaiaki iai kamoamoaan Iehova ae te Atua. Ai kaman arona anne ma rimoa, n aron ae katuruturuaki n te boki ae Taian Areru. Ti wareka ae kangai n Taian Areru 35:18: “N na katituaraoiko n te botaki [“ekaretia,” NW] ae ababaki: N na kamoamoako i buakoia aomata aika bati.” N aron anne, e kaungaira Taian Areru 107:31, 32 ni kangai: “A bia karaoiroa Iehova aomata i bukin ana atataiaomata, ma ana makuri aika kamimi nakoia natiia aomata! Ao a bia neboia naba n aia botaki [“ekaretia,” NW] aomata.”
3. Ni kaineti ma ana taeka Bauro, tera taben te ekaretia?
3 E katuruturua mwiokoan te ekaretia teuana riki te abotoro Bauro, n taekinan “maneaban te Atua, ae ana ekaretia te Atua ae maiu, ae bouan te koaua ma aana.” (1 Timoteo 3:15) E taekina te ekaretia raa te abotoro Bauro? N aaro raa ae e kamanenaki iai te taeka ae “ekaretia” n te Baibara? Ao tera aron rotakin maiura ao ara kaantaninga iai? Ibukin kamatatakira, ti na nenera moa aron kamanenan te taeka ae “ekaretia” n Ana taeka te Atua.
4. N te aro raa, ae e aki toki iai ni kabonganaki te taeka ae “ekaretia” n te Baibara n Ebera?
4 Te taetae n Ebera ae aki toki n rairaki bwa “ekaretia,” e roko man te wakaa ae nanonaki iai “uaia ni botaki” ke “bobotakiia aomata.” (Te Tua-Kaua 4:10; 9:10) E kabongana te taeka ae “ekaretia” te tia areru ni kaineti ma anera i karawa, ao e kona naba ni kabonganaki ibukin kurubu n aomata aika bubuaka. (Taian Areru 26:5, NW; 89:5-7, NW) Ma n angiin te tai, e kabonganaki n te Baibara n Ebera ni kaineti ma tibun Iteraera. E taekinna te Atua bwa e na “riki te botanaomata ma te botaki ni botanaomata [“te ekaretia,” NW]” mairoun Iakoba, ao e koro nanona. (Karikani Bwaai 28:3; 35:11; 48:4) A weteaki tibun Iteraera, ke a rineaki, bwa kaain ana ekaretia Iehova ae “ana botaki Iehova,” ae “ana botaki te Atua n aki totoki.”—Warekaia Iteraera 20:4; Neemia 13:1; Iotua 8:35; 1 Tamuera 17:47; Mika 2:5.
5. Tera te taetae n Erene ae aki toki n rairaki bwa “ekaretia,” ao e na kanga ni kona ni kamanenaki?
5 Te taetae n Erene ae kabonganaki ibukin aei bon ek·kle·siʹa, ae roko man taetae n Erene aika uoua aika nanona “otinako” ao “weteia.” E kona ni kabonganaki naba nakoia aomata aika kurubunaki tiaki ibukin te Aro, n aron “te botaki” are e kateirakea Temeterio ni kaitaraa Bauro i Ebeto. (Mwakuri 19:32, 39, 41) Ma te Baibara, e aki toki ni kabongana ibukin te ekaretia ni Kristian. Tabeua rairai a raira te taeka aei bwa te “umwantabu,” ma e taekinna The Imperial Bible-Dictionary bwa “e aki . . . kaineti nakon te auti are a botaki iai Kristian n taromauri.” Ma e kakaongora, bwa ti nora te taeka ae “ekaretia” n te Baibara n Erene ni Kristian bwa e kabonganaki n aaro aika aua aika kakaokoro.
Ana Ekaretia te Atua ae Kaainaki Irouia Taani Kabiraki
6. Tera ae a karaoia Tawita ao Iesu n te ekaretia?
6 E taekin ana taeka Tawita aika n Taian Areru 22:22, te abotoro Bauro nakon Iesu ao e korea ae kangai: “N na taekina aram nakoia tariu; N na anenea kamoamoam i buakon te botaki n aomata [“ekaretia,” NW]. Mangaia are e riai i Rouna ba E na karaoaki [Iesu] n ai aroia tarina ni bwaai ni kabane, ba E na riki iai ba mataniwiia ibonga ae nanoanga ae kakaonimaki ni baika riai nakon te Atua.” (Ebera 2:12, 17) E a tia Tawita ni kamoamoaa te Atua i buakon te ekaretia ae Iteraera rimoa. (Taian Areru 40:9) Ma tera are e nanonna Bauro ngke e taekina ae e kamoamoaa te Atua Iesu “i buakon te ekaretia”? Te ekaretia raa are e taekinna Bauro?
7. E kaineti riki nakon antai te taeka ae “ekaretia” n te Baibara n Erene?
7 E rangi ni kakawaki te bwai are ti warekia n Ebera 2:12, 17. E kaotaki iai ae Kristo bon kaain naba te ekaretia are e taekina iai aran te Atua nakoia tarina. Antai tarina akanne? Bon “ana kariki Aberaam” aika tarin Kristo aika kabiraki, aika ‘raona ni weteaki mai karawa.’ (Ebera 2:16–3:1; Mataio 25:40) Eng, te taeka ae “ekaretia” n te Baibara n Erene e kaineti riki nakoia te koraki ake a kabiraki aika taan rimwin Kristo. Taani kabiraki aikai aika 144,000 mwaitiia a kaaina “te ekaretia, aika taian karimoa, aika a koreaki araia i karawa.”—Ebera 12:23.
8. E kanga Iesu ni kaman kaota katean te ekaretia ni Kristian?
8 E kaotia Iesu bwa e nang kateaki te “ekaretia” ni Kristian aei. E tuanga temanna te abotoro, Iesu tao teuana te ririki imwain matena ni kangai: “Betero ngkoe, ao N na katea au ekaretia i aon te bwaa aei, ao e na akea mwaakan te mate i aona.” (Mataio 16:18, NW) A uaia n ota raoi Betero ao Bauro bwa Iesu bon te bwaa are e taetae ni burabetinaki. E korea taekaia te koraki ake a kateaki kaanga ai aroia ‘atiibu aika maiu’ n te auti n taamnei i aon te bwaa ae Kristo Betero, bwa bon ‘te natannaomata ae bon ana bwai te Atua, bwa a aonga ni kaotii raoiroin nako’ Teuare e weteiia.—1 Betero 2:4-9; Taian Areru 118:22; Itaia 8:14; 1 I-Korinto 10:1-4.
9. E moan kateaki n ningai ana ekaretia te Atua?
9 A moan n ikotaki n ningai i nanon te ekaretia ni Kristian, “te natanaomata ae bon ana bwai te Atua” aei? Ni Bentekota 33 C.E., ngke e kabwaroa taamneina are raoiroi te Atua i aoia taan rimwin Kristo ake a botaki i Ierutarem. E anga ana kabwarabwara ae anainano Betero imwina riki n te bong naba anne, nakoia I-Iutaia ao aomata ake a a rairaki nakon te Aro n Iutaia. A bati ake a teke nanoia ni maten Iesu; a raraoma ao a bwabetitoaki. Ti noria n ribootin rongorongon rimoa man te Baibara, bwa tenua te ngaa mwaitiia ake a raraoma ma ni bwabetitoaki, ao a a riki iai bwa kaain ana ekaretia te Atua ae boou ae ririkirake. (Mwakuri 2:1-4, 14, 37-47) E a rikirake ibukina bwa a mwaiti riki I-Iutaia ao aomata ake a rairaki nakon te Aro n I-Iutaia, ake a kariaia te koaua ae ai tiaki ana ekaretia te Atua te Iteraera n Rabwata. Ma e a kaainaki “ana Iteraera te Atua” irouia Kristian aika kabiraki, ao e a riki bwa ana ekaretia te Atua ni koaua.—I-Karatia 6:16; Mwakuri 20:28.
10. Tera aron reitakin Iesu ma ana ekaretia te Atua?
10 E aki toki ni kaotaki n te Baibara kaokoron Iesu ao te koraki ake a kabiraki, n aron ana taeka ae “aroni Kristo ma te ekaretia.” Bon Iesu Atun te ekaretia ae kaainaki irouia Kristian ake a kabiraki. E koreia Bauro bwa “E kawenei bai ni kabane te Atua i ani waeni Kristo, ao e karikia ba te mataniwi i aoni bai ni kabane i nanon te Ekaretia, ae rabatana.” (I-Ebeto 1:22, 23, BK; 5:23, 32; I-Korote 1:18, 24) E a karako mwaitiia nikiraia ake a kabiraki i aon te aba ni boong aikai. Ma ti kakoauaa bwa e tangiriia Atuia ae Iesu Kristo. E kabwarabwaraki ana tangira nakoia n I-Ebeto 5:25: ‘E tangira te ekaretia Kristo, ao E anga boni Ngaia, ibukina.’ E tangiriia ibukina bwa a aki ‘toki n anga te karea ae karaoiroan te Atua, ae uaan matanriaia aika kaota tauan bukin arana,’ n aron are e karaoia naba Iesu ni menana i aon te aba.—Ebera 13:15.
Aron Kamanenan te Taeka ae “Ekaretia” Tabeua
11. Tera ana kauoua n anga te Baibara n Erene ni Kristian ni kamanena te taeka ae “ekaretia”?
11 N taai tabetai, e kamanenaki te taeka ae “ekaretia” n te aro ae onoti, ike e a aki nanonaki iai te koraki ake 144,000 aika kabiraki ake kaain “ana ekaretia te Atua” ae tabwanin. N te katoto, E kororeta Bauro nakon te kurubu ni Kristian ni kangai: “Tai karaoa te bai teuana ae e na riki ba te bai ni kabakabaka i bukia I Iutaia, ke i bukia bekan, ke i bukia kain ana Ekaretia te Atua.” (1 I-Korinto 10:32, BK) E teretere bwa ngkana iai te Kristian i Korinto rimoa ae karaoa ae aki riai, e kona n riki iai bwa te bwai ni kabwakabwaka nakoia tabeman. Ma e kona n riki anne bwa kabwakaan temanna ke ni kabane kaain Erene, Iutaia, ke te koraki ake a kabiraki ake a maiu man te tai anne ni karokoa ngkai? E aki. Mangaia are e nanonaki n te taeka ae, “ana ekaretia te Atua,” Kristian aika maiu n te tai teuana. Ni kaineti ma aei, ti kona ngkanne n taekina aron ana kairiri te Atua, ana boutoka ke kakabwaian te ekaretia, are nanona bwa e karaoa aei nakoia Kristian ake a maiu n te tai teuana. Ke ti kona n taekina te kukurei ao te rau ae bati n nonoraki n ana ekaretia te Atua ni boong aikai, ae te botaki n itaritari ae katobibia te aonnaba ae tabwanin.
12. Tera te katenua n anga are e kamanenaki iai te taeka ae “ekaretia” n te Baibara?
12 Te katenua n anga ae kamanenaki iai te taeka ae “ekaretia” n te Baibara, e nanonaki iai nakoia Kristian ni kabane ake n te tabo teuana. Ti wareka ae kangai: “E wene n rau te Ekaretia are i Iutaia ni kabanea, ma Kariraia, ma Tamaria.” (Mwakuri 9:31) A mwaiti kurubu ni Kristian n te tabo ane moan te abwabwaki anne, ma a bane n atongaki bwa “te ekaretia” Kristian ake i Iutaia, Kariraia ao Tamaria. N iangoan mwaitiia ake a bwabetitoaki ni Bentekota 33 C.E. ao e aki maan imwina, tao a mwaiti riki kurubu ake a katoatai ni bobotaki i Ierutarem. (Mwakuri 2:41, 46, 47; 4:4; 6:1, 7) E tautaekana Iutaia Erote Akeriba I ni karokoa matena n 44 C.E., ao e mataata n 1 I-Tetaronike 2:14 bwa a mwaiti ekaretia i Iutaia n 50 C.E. Mangaia are ngkana ti wareka ae “e arora baina Erote are te uea ni bainikirinia kaain te ekaretia tabemang,” tao a nanonaki iai ekaretia aika mwaiti ake a bobotaki i Ierutarem.—Mwakuri 12:1.
13. Tera te kaaua n anga ae taneiai ni kamanenaki iai te taeka ae “ekaretia” n te Baibara?
13 Te kaaua n anga ae kamanenaki iai te taeka ae “ekaretia,” a nanonaki iai Kristian aika kaain te ekaretia teuana n te aono teuana, tao n aron te mwenga. E taekin “ekaretia ake i Karatia” Bauro. A mwaiti naba aeka n ekaretia akanne n te tabo ane e rangi n abwabwaki ae mwakoron Rom. E kauouaa kaotan ae a mwaiti “ekaretia” ni kaineti ma Karatia, ao e nanona naba iai Antioka, Rerebe, Rutetera ao Ikonio. A rineaki unimwaane aika mwaatai, ke mataniwi n ekaretia aikai. (1 I-Korinto 16:1; I-Karatia 1:2; Mwakuri 14:19-23) N aron ae taekinaki n te Baibara, ekaretia aikai ni kabane bon “ana ekaretia te Atua.”—1 I-Korinto 11:16; 2 I-Tetaronike 1:4.
14. Tera otara man kamanenan te taeka ae “ekaretia” ni kiibu tabeua?
14 N taabo tabeua, tao a karako kaaia kurubu ni bobotaki ni Kristian aikai, bwa a bane n te auti teuana. Ma e ngae n anne, ao e kamanenaki naba te taeka ae “ekaretia” nakon kurubu aika ai aron akanne. Tabeua ake ti atai bon ekaretia ake n aia auti Akura ao Beretika, Numba, ao Biremon. (I-Rom 16:3-5; I-Korote 4:15; Biremon 2) E riai n riki aei bwa nibwan te kaungaunga nakoia ekaretia aika n ara aono aika karako kaaia ni boong aikai, ao aika katoatai ni bobotaki ni mwengaia taari. E atai ekaretia aika karako aikai n te moan tienture Iehova, ao e atai naba aika ngkai ao e kakabwaiaia rinanon taamneina.
A Kamoamoaa Iehova Ekaretia
15. E kanga ni kaotiotaki mwaakan te taamnei are raoiroi n ekaretia tabeua rimoa?
15 Ti taekinna mai moa bwa ni kakoroan nanon Taian Areru 22:22, e kamoamoaa te Atua Iesu i buakon te ekaretia. (Ebera 2:12) A riai taan rimwina aika kakaonimaki ni karaoa naba anne. Ngke a kabiraki n te taamnei ae raoiroi Kristian ake n te moan tienture, bwa a aonga n riki bwa natin te Atua ao tarin Kristo, e a mwamwakuri te taamnei are raoiroi i nanoia tabeman mai buakoia n te aro ae okoro. A anganaki bwaintangira aika kamimi mairoun te Atua. A kaotiotii baikai tabeman rinanon taekinan te rabakau ma te atatai, te mwaaka ni katoki aoraki ke te taetae ni burabeti, ke n aroia ni kona n taetae n taetae aika ianena.—1 I-Korinto 12:4-11.
16. Tera te bwai teuana ae uaiakinaki ni bwaintangira aika ana bwai te taamnei?
16 Ni kaineti ma te taetae teuana, e taku Bauro: “N na anene n tamneiu, ao N na anene naba n te aro ae e na ataki.” (1 I-Korinto 14:15) E ataa kakawakin otaia aomata nako n ana taeka bwa a aonga ni kona n reireinaki iai. Tian Bauro bon kamoamoaan Iehova n te ekaretia. E kaumakiia aomata nako ake a a tia n reke irouia ana bwai n tituaraoi te taamnei ae raoiroi ni kangai: “Kam na ukoukori, ba a na maiti i roumi i bukini kateimatoan te ekaretia,” are nanona te ekaretia n aia tabo ike e kaotiotaki iai te bwai n tituaraoi anne. (1 I-Korinto 14:4, 5, 12, 23) E mataata bwa e tabeakinia kaain ekaretia n taabo nako, ibukina bwa e ataia bwa e reke aia tai Kristian ni kamoamoaa te Atua rinanoia.
17. Tera ae ti kona ni kakoauaa raoi ni kaineti ma ekaretia aika n taabo aika kakaokoro ni boong aikai?
17 E teimatoa Iehova ni kamanena ao ni boutokaa ana ekaretia. E kakabwaiaia te koraki aika kabiraki aika mwaiti i aon te aba ni boong aikai. E kona ni kakoauaki aei n noran amwarake n taamnei aika mwaiti kurikuri, aika rereke irouia ana aomata te Atua. (Ruka 12:42) E kakabwaiaa te botaki n itaritari ae katobibia te aonnaba ni kabane. Ao e kakabwaiai naba ekaretia aika n ara aono, are ti kakamoamoaa iai ara tia Karikiriki n ara mwakuri ao n ara kaeka aika karikirakea te onimaki. Maikanne naba, are ti a reireiaki ao ni kataneiaki iai bwa ti aonga ni kona ni kamoamoaa te Atua n taai aika kakaokoro ao n taai riki tabeua, ngkana tao ti aki ira te botaki n ara ekaretia.
18, 19. Tera ae a kani karaoia Kristian ake n ekaretia nako?
18 Uringnga bwa e kaumakiia Kristian te abotoro Bauro, ake n ekaretia ake n aonon Biribi ae Maketonia ni kangai: ‘Bon au tataro bwa kam na kaonaki n uaan te raoiroi, are mairoun Iesu Kristo, are E neboaki te Atua iai ma ni karaoiroaki.’ E kona n nanonaki naba n anne taetaeia nakoia aomata nako, ake tiaki kaain te ekaretia ni Kristian, ibukin onimakinan Iesu irouia ao aia kaantaninga ae moanibaan te raoiroi. (I-Biribi 1:9-11; 3:8-11) Ni kaineti ma aei, e kaumakiia raona ni Kristian Bauro ni kangai: “Ti na tai toki n anga te karea ae karaoiroan te Atua, ae uaani matanriara aika kaota tauani bukin arana,” rinanon Iesu.—Ebera 13:15.
19 Ko namakina te kimwareirei ngkana ko kamoamoaa te Atua ‘i buakon te ekaretia’ n aron ae karaoia Iesu, ao ni kamanenan riam ni kamoamoaa iai Iehova i mataia te koraki ake a tuai n ataa ao ni kamoamoaa te Atua? (Ebera 2:12; I-Rom 15:9-11) N aaro tabeua, e boto ara kaeka i aon ara namakin ni kaineti ma taben ara ekaretia ibukin ana kaantaninga te Atua. N te kaongora ae imwina, ti na rinanon aron Iehova ni kaira ao ni kamanenai ara ekaretia n aono nako ao tabena ni maiura ni boong aikai.
Ko Uringnga?
• E kanga n tei “ana ekaretia te Atua,” are e kaainaki irouia Kristian aika kabiraki?
• Baikara aanga aika raka aika tenua, ibukin kamanenakin te taeka ae “ekaretia,” n te Baibara?
• Ni kaineti ma te ekaretia, tera are e kani karaoia Tawita, Iesu ao Kristian ake n te moan tienture, ao tera aron rotakira ae riai iai?
[Taamnei n iteraniba 9]
E riki Iesu bwa aan te ekaretia raa?
[Taamnei n iteraniba 11]
A ikoikotaki kurubu ni Kristian bwa kaain “ana ekaretia te Atua” n taabo aika kakaokoro
[Taamnei n iteraniba 12]
Ti kona ni katotongia Kristian ake i Benin ni kamoamoaa Iehova i buakoia kaain ara ekaretia