E Uaa Nako Naba Aia Onimaki E Ngae Ngkana A Kara

“Akana unikaki n uman Iehova . . . A na bon uaa nako naba ngkana a boni kara.”​—TAIAN ARERU 92:13, 14.

1, 2. (a) Tera kabwarabwaraan te kara n angiin te tai? (b) Baikara ana berita te Baibara ni kaineti ma mwin ana bure Atam?

TE KARA, tera am iango n te taeka aei? Te kun ae bwarukuruku? Te bonotaninga? Waae aika mamaara? Ke kanikinaean teuana riki “boong aika bubuaka” n aron ae kaotaki n Te Minita 12:1-7? Ngkana ngaia anne, ao e kakawaki bwa ti na uringnga ae te kabwarabwara ane n Te Minita mwakoro 12, e taekinaki iai bwa te kara, bon tiaki ana moan kaantaninga te tia Karikiriki ae Iehova ae te Atua ibukira, ma boni mwin ana bure Atam.​—I-Rom 5:12.

² Te koaua bwa ngkana e teimatoa ni maiu te aomata e bae n rikirake ni kara. A riai baika maiu n rikirake ni karokoa ae a ikawai raoi. A na waekoa urubwain te bure ao te aki kororaoi i nanon onoua te ngaa te ririki aika ti nori ngkai, n riki bwa bwain ngkoa. Ao a nang bane aomata aika ongeaba ni karekea te maiu are moan kaantaningaki ibukia are akea iai karawawatan te kara ao te mate. (Karikani Bwaai 1:28; Te Kaotioti 21:4, 5) N te tai anne, “ane maeka iai e na aki kangai, I aoraki.” (Itaia 33:24) A nang manga ‘okiri aia bong n ataei’ kaara ao a nang ‘raoiroi riki irikoia nakon irikoia ataei.’ (Iobi 33:25) Ma ngkai moa, a riai aomata ni kabane ni kabokorakora ma te bure are mairoun Atam. Ma a kakabwaiaki ana toro Iehova n aaro aika okoro, ngkana a kara.

3. N te aro raa, ae a na “uaa nako naba ngkana a boni kara” Kristian?

³ A karauaki nanora n Ana Taeka te Atua ae “akana unikaki n uman Iehova . . . a na bon uaa nako naba ngkana a boni kara.” (Taian Areru 92:13, 14) N te taetae ni kaikonaki, e a kabwarabwaraa iai te koaua te tia areru, ae a kona n teimatoa n rikirake, ni maiureirei ao n totokanikai n aia onimaki, ana toro te Atua aika kakaonimaki e ngae ngke e a kerikaki marurungia. A mwaiti katoto man te Baibara ao mairouia aomata aika maiu ngkai, aika kakoauaa aei.

“E Aki Nanako”

4. E kanga ni kaota tangiran te Atua te burabeti ae te unnaine ae Ana, ao tera kakabwaiana?

⁴ Iangoa te burabeti n aine n te moan tienture ae Ana. Ngke ai 84 ana ririki ao “e aki nanako mani maneaban te Atua, ma e taromauri n aki mamatam ma n taatataro ni bong ao ni ngaina.” Ngkai tamana tiaki tibun Rewi ma boni “kaain te baronga are Atera,” e aki kariaiakaki ni maeka n te tembora. Ma iangoa aron ana kakorakora Ana bwa e aonga ni memena n te tembora ni katoabong man tain te taromauri n te ingabong ao te bwakantaai! A bati kakabwaian Ana ibukin tangiran Atuana. E kakabwaiaki bwa e nora natia Ioteba ao Maria ae Iesu, ngke a uotia nakon te tembora bwa a na angan Iehova, n aron ae koreaki n te Tua. N noran Iesu iroun Ana, e a “katituaraoa te Atua, ao e taekina Teuarei nakoia aomata ni kabaneia ake a kaantaninga te kamaiuaki i Ierutarem.”​—Ruka 2:22-24, 36-38; Warekaia Iteraera 18:6, 7.

5, 6. N aaro raa, ae a kaotiota iai te nano are iroun Ana, kaara aika mwaiti ni boong aikai?

⁵ A mwaiti kaara ni boong aikai aika titeboo ma Ana n aroia ni katoatai n iri botaki, n onnon ibukin rikiraken te taromauri ni koaua ao matoan nanoia ni kan tataekina te rongorongo ae raoiroi. E taku temanna te tari te mwaane ae 80 tabun ana ririki are katoatai n iri botaki ni Kristian ma buuna: “Ti a tia ni karikirakea anuara ae irirakin botaki. Ti aki tangiria bwa ti na mena n taabo riki tabeua. Ti kani mena n taabo ake a mena iai ana aomata te Atua, bwa anne te tabo ae ti mwengaraoi iai.” Ai kaungananora te katoto aei ibukira ni kabane!​—Ebera 10:24, 25.

⁶ Aio ana kibu ni koora Nei Jean, ae te Kristian ae 80 tabun ana ririki, ae e a tia ni mate buuna: “Ngkana I kaaitara ma te bwai ae irekereke ma te taromauri ni koaua ae I kona ni karaoia, ao I kani karaoia.” E reitia neiei n taku: “E koaua bwa iai taai ake I nanokawaki iai, ma e aera ngkai a na nanokawaki aomata ni kabane aika i rarikiu ngkana I nanokawaki?” E kaota te mata ni kukurei neiei ao e taku bwa e kakukurei kawaran aaba riki tabeua ibukin botaki aika karikirakea te onimaki. E taku nakoia raona ni mwanangana ae nako: “I a aki manga kan nori taabo ni kaneweaba aika kantara; ma ngkai I a kani kaakaraoa te mwakuri ni minita!” E ngae ngke e kabi taetaen te aba anne Jean, ma e kona ni kauekei nanoia aomata ni butimwaea te rongorongo man te Baibara. Irarikina, e mwakuri neiei i nanon ririki tabeua ma te ekaretia ae e kainnanoaki te ibuobuoki iai, e ngae ngke e riai moa n reiakina te taetae ae boou ma ni mwananga i nanon uoua te aoa ni kaean te botaki ao okina.

Kammwakura Am Iango

7. Tera aron Mote ni kaota nanona ni kani karikirakea ana iraorao ma te Atua, n ana tai ni kara?

⁷ Ti rikirake ni mwaatai n aron te maiu imwin bwakanakon ara tai ni maiu. (Iobi 12:12) Ma n te itera are teuana, e aki nanonaki bwa ngkana a bati ara ririki ni maiu ao ti a ikawai naba n ara onimaki. Ngaia are n onean mwin are a na onimakina aia atatai rimoa ana toro te Atua aika kakaonimaki, a kakorakoraia ni ‘karakai riki aia atatai’ i nanon waakinakon ririki aika bati. (Taeka N Rabakau 9:9) Ai 80 ana ririki Mote ngke E taetae Iehova nakoina ma ni mwiokoia n te mwakuri teuana. (Te Otinako 7:7) N ana bong Mote, ao e iangoaki mwaitin ana ririki aei bwa e kamimi rekena bwa e korea ae kangai: “Maitin ara ririki kaka itingaun te ririki, ao . . . kaka waningaun te ririki i bukin te matoa ni mauri.” (Taian Areru 90:10) Ma akea te tai ae e namakinna iai Mote bwa e a aki tau nakon te reirei bwa e a kara. Imwin ana beku iroun te Atua i nanon tatabebwi te ririki are e anganaki ao e karaoi iai mwiokoana aika mwaiti aika rawawata, e a manga onnonia Iehova ni kangai: “I butiko ngkai, . . . Ko na kaoti arom ngkai nako iu, ba N na ataiko iai.” (Te Otinako 33:13) E korakora nanon Mote ni kani karikirakea ana iraorao ma Iehova.

8. E kanga n teimatoa ni kammwakura ana iango Taniera ni karokoa koron 90 ana ririki, ao tera uaana?

⁸ E teimatoa te burabeti are Taniera, are e a kaania 90 ana ririki, n neneri koroboki ake a tabu. E kairaki n te atatai ae reke irouna imwin reiakinan “booki” tao n ikotaki naba ma Nakoaia Ibonga, Itaia, Ieremia, Otea ao Amota, bwa e na ukoukora Iehova n ana tataro ma nanona ni koaua. (Taniera 9:1, 2) E kaekaki te tataro anne n te rongorongo mairoun te Atua ibukin rokon te Mesia, ao manga kaokan te taromauri ae koaua n taai aika a na roko.​—Taniera 9:20-​27.

9, 10. Tera ae a a tia ni karaoia tabeman ibukin kateimatoan mwamwakurin aia iango?

⁹ N aron Mote ao Taniera, ti kona naba ngaira n teimatoa ni kammwakuri ara iango ni kaatuuan iaiangoan baika e kukurei iai te Atua n aron ara konaa. A mwaiti aika kaakaraoa anne. E kakorakoraa Worth, ae unimwaanen te ekaretia ae ai 80 ana ririki ngkai, ni mutiakin rongorongo aika boou aika roko mairoun “te toro ae kakaonimaki ae wanawana.” (Mataio 24:45) E taku: “E korakora tangiran te koaua irou ao I kakatonga n nora otan te koaua ae tabe n rikirake n ota nako.” (Taeka N Rabakau 4:18) N aron naba anne, Fred are e a tia ni kabanea 60 tabun te ririki ni mwakuri ni kabwanina ana tai n te mwakuri ni minita, e namakina kaungaan nanona ao ana onimaki, ni maroroakinan reirei man te Baibara aika kaunga ma raao n onimaki. E taku: “I riai n teimatoa n iaiangoa te Baibara. Ngkana ko iangoa te Baibara bwa e kamaiu ma ni manena, ao ngkana ko ataa irekereken baika ko reiakin ma ‘taeka akana kamaiu,’ ngkanne a a toma raoi am rongorongo. Ko a kona ngkanne n nori koaua aika rangi ni kakawaki iai.”​—2 Timoteo 1:13.

¹⁰ Tiaki nanona bwa ngkana ko a kara ao ko a aki riai n reiakin baika boou ma boto n iango aika nano. A a tia aomata aika kaka 60, 70 ao 80 aia ririki, n tokanikai i aon babangaia ni wareware ao ni koroboki, ke a a tia n reiakin taetae aika boou. A a tia ni karaoa aei, Ana Tia Kakoaua Iehova tabeman ibukin buokan tataekinan te rongorongo ae raoiroi nakoia aomata aika kaokoro aia reeti. (Mareko 13:10) Ai 60 tabun aia ririki Harry ma buuna, ngke a iangoia bwa a na buokiia kaain Botukare. E taku Harry: “Ti riai ni kariaia ae e a rikirake ni matoatoa te mwakuri ngkana ko a kara.” Ma e ngae n anne, a kekeiaki ao ni kakaonimaki n te aro are a a kona ni kairi reirei man te Baibara n te taetae ni Botukare. A a mwaiti ana ririki Harry ngkai n anganga kabwarabwara n ana taetae ae boou ni bwabwaro ake a booaki iai.

11. E aera ngkai e maroroakinaki aia mwakuri kaara aika kakaonimaki?

¹¹ Ni koauana, a aki kona aomata ni kabane ni marurung n taai nako ke n angaraoi aroia bwa a aonga n tokanikai i aon kangaanga aikai. Ma bukin tera ngkai ti na iangoa ae a a tia ni karaoia kaara tabeman? Tiaki nanona bwa a riai ni bane aomata ni karaoi baika titeboo ma aikai. Ma e raoiroi te nano are e taekinna te abotoro Bauro nakoia Kristian ake i Ebera ni kaineti ma unimwaanen te ekaretia aika kakaonimaki ni kangai: “Kam na tarataraa tokini maiuia, ao kam na kakairi n aia onimaki.” (Ebera 13:7) Ngkana ti iaiangoi aeka ni katoto aikai, ti a kona ni kaungaki iai bwa ti na kakairi n te onimaki ae korakora are e kairiia kaara aikai bwa a na kakaonimaki n aia beku ibukin te Atua. E taku Harry ae ai 87 ana ririki ngkai, ni kabwarabwaran te bwai are e kaungaa: “I kani kamanena nikiran maiu n te aro ae wanawana ao ni kamanenaai ni beku ibukin Iehova n aron au konaa.” E namakina te raunnano ae korakora Fred are e taekinaki mai moa, ni karaoan mwiokoana n te Betaera. E taku: “Ko riai n ukoukora arom ni beku iroun Iehova ma nanom ni kabane ao n teimatoa iai.”

A Kakaonimaki n Aki Ongei Bitakin Aroia

12, 13. E kanga Baretirai ni kaotiota kakaonimakina nakon te Atua n aki ongei bitakin arona?

¹² E kangaanga kaitaraan bitaki aika riki nakon rabwatara. Ma ti kona ni kakaonimaki nakon te Atua, n aki ongei bitaki aikai. Te katoto ae tamaroa n aei bon Baretirai are te I-Kireata. Ngke ai 80 ana ririki teuaei, ao e rangi n akoa Tawita ma kaain ana taanga, ni katauraoan kanaia ao mwengaia n ana tai ni karitei Abetarom. N okiran Ierutarem iroun Tawita, e a kairaki ma ana koraki iroun Baretirai nakon te Karanga are te Ioretan. E kariaia Tawita bwa e na riki Baretirai bwa kaain ana auti te uea. Tera ana kaeka Baretirai? Ai “waningaun au ririki n te bong aei: I kona n ata ae raoiroi ma ae buakaka? E kona am toro n namakina ae I kanna ma ae I nimma? I kona ni manga ongo bwanaia taan anene aika mwaane ma bwanaia taan anene aika aine? . . . Ao noria, aio am toro ae Kimam; ke e airi ma au toka ae te uea ri aon Ioretan; ao ko na karaoa te aro ae riai i matam nako ina.”​—2 Tamuera 17:27-29; 19:31-40.

¹³ E karaoa ae e kona a Baretirai ni boutokaa te uea are rineaki iroun Iehova, n aki ongea bitakin arona. E ngae ngke e namakinna bwa ai tiaki aron raoiroin arona n nokangkang ao ni kakauongo, ma e aki bwara nanona. Ni kaotiotan te atataiaomata iroun Baretirai ni kaeinakoan kakabwaia ake e anganaki nakon Kimam, e a kaota raoi iai anuana. A mwaiti naba kaara ni boong aikai aika titeboo ma Baretirai, aika kaotiota te nano ae aki bangaaomata ma n akoi. A karaoa ae a konaa ni boutokaa taromaurian te Atua ae koaua, ngkai a ataia bwa “e kukurei te Atua ni karea aika ai aron aikai.” Ai kakabwaiakira ngaira ngkai iai aomata aika kakaonimaki aikai i buakora!​—Ebera 13:16.

14. Tera rakan kakaongoran Taian Areru 37:23-25, n ataakin karatingotingon Tawita?

¹⁴ E ngae ngke a mwaiti taai ake a bibitaki iai aron Tawita i nanon ririki aika bati, ma e teimatoa ni kakoauaa ae e aki kona ni bitaki ana kakawakin Iehova nakoia ana toro aika kakaonimaki. E otea te anene ae ataaki ngkai Tawita bwa te Areru 37, ngke e a kaan tokin maiuna. Iangoa aron Tawita ngke e tabe n iaiango ao ni katanga ana abi ma n anene ni kangai: “A kateimatoaki nakonakon te aomata iroun Iehova; ao E kukurei ni kawaina. Ngkana tao e bwaka, ao e na aki kabwakaki n aki manga tei rake: Ba e tautaua baina Iehova. Bon te tei ngai ngkoa, ao I a kara ngkai; ma I tuai men nora te aomata ae raoiroi ae kitanaki, ma natina aika bububuti te amarake.” (Taian Areru 37:23-25) E nora riain karinan rongorongon karan Tawita Iehova n te areru ae kairaki koreana irouna. Ai kaungananora ataakin korakoran nanon Tawita, e ngae ngke e a kara!

15. E kanga te abotoro Ioane ni katea te katoto ae tamaroa ni kaineti ma te kakaonimaki, n aki ongei bitakin arona ao karana?

¹⁵ Te katoto riki ae tamaroa, bon te abotoro Ioane n arona ni kakaonimaki, n aki ongea bitakin arona ao karatingotingona. Imwin ana beku ibukin te Atua n te maan ae kaania 70 te ririki, e a kanakoaki nakon te abamwakoro ae Batemoti “i bukin ana taeka te Atua ao i bukin naba ana kaotioti Iesu.” (Te Kaotioti 1:9) Ma e tuai ni bane ana mwakuri. A bane ni koreaki koroboki akana n te Baibara ni bain Ioane ni kabanean ana ririki ni maiu. Ni menana i Batemoti, e a anganaki te miitara ae kamimi ae kanoan te boki ae Te Kaotioti ao e karaua ni korei ni kabane. (Te Kaotioti 1:1, 2) Te kaantaninga bwa imwina ao e a kabwaraki teuaei n ana tai n tautaeka te Embera n Rom ae Nerva. Tabeua te tai imwina tao n 98 C.E., ngke tao ai 90 ke 100 ana ririki Ioane, e a korea te euangkerio ao reeta ake tenua aika ingoanaki irouna.

Rongorongon te Nanomwaaka ae Ururingaki

16. A kanga ni kaotiota tangiran Iehova, te koraki ake e a rikirake n aki nakoraoi aia taetae?

¹⁶ A kona n tiatianaki aia konabwai aomata n aaro aika mwaiti ao ni kakaokoro naba matoatoaia. N te katoto, a a rikirake tabeman n aki nakoraoi aroia n taetae ma raoia. Ma e teimatoa naba ni kakawaki irouia ururingan ana tangira te Atua ao ana akoi. E ngae ngke e a tiatianaki aia taetae, ma a taekina ae kangai nakon Iehova i nanoia: “Ai bati ra tangiran am tua i rou! Bon au bwai n iango te baei ni kabongnga.” (Taian Areru 119:97) E ataiia te koraki ake a “iangoa arana” Iehova, ao e ataa kaokoroia ma angiia aomata aika aki mutiakin kawaina nako. (Maraki 3:16; Taian Areru 10:4) Ai karaunanora ataakin kukurein Iehova n iaiangoan nanora!​—1 Rongorongo 28:9; Taian Areru 19:14.

17. Tera te bwai ae okoro ae e a tia n reke irouia ana toro Iehova, ake a a tia ni beku irouna n te tai ae rangi ni maan?

¹⁷ E aki riai bwa e na tarariaoaki te koaua ae a karekea te bwai ae okoro ae e aki kona n reke n te aro riki teuana, te koraki ake a a tia ni kakaonimaki ni beku iroun Iehova, ae rongorongon nanomwaakaia ae aki kona ni mwanuokinaki. E taku Iesu: “Kam na nanomaka, ao kam na kamaiuaki.” (Ruka 21:19, BK) E kakawaki te nanomwaaka ibukin karekean te maiu n aki toki. Kam kona ni kaantaningaa anganakimi “mwin te taeka n akoi” ngkai kam a “toua mwin ana taeka te Atua,” ma ni kakoauaa ami onimaki n anuani maiumi.​—Ebera 10:36.

18. (a) Tera ae e kukurei n noria Iehova irouia kaara? (b) Tera ae ti na maroroakinna n te kaongora ae imwina?

¹⁸ E rangi ni kakawaki am mwakuri ae ko karaoia ma nanom ni kabane iroun Iehova, n aki ongea mwaitina ke karakona. N aki ongea te bwai ae tao e kona n riki nakon “aomatara ae i ao” n tain te kara, ma e kona ni kaboouaki ‘aomatara ae i nanora’ n te bong ae koraki. (2 I-Korinto 4:16) Akea te nanououa bwa e kakawaki iroun Iehova baika ko a tia ni kakororaoi n taai aika nako, ma e teretere naba bwa e rangi ni kakawaki irouna ae ko tabe ni karaoia ngkai ibukin arana. (Ebera 6:10) E na maroroakinaki n te kaongora ae imwina uaan te kakaonimaki ae na reke nakon taai aika imwaira.

Tera Am Kaeka?

• Tera te katoto ae riai ibukia Kristian aika kara ni boong aikai, man aroaron Ana?

• E aera ngkai e aki riai n tiatianaki ara mwakuri ae ti kona ni karaoia, n te kara?

• A na kanga n teimatoa kaara ni kaotiota tangiran te Atua?

• Tera ana iango Iehova n aia mwakuri kaara ibukina?

[Taamnei n iteraniba 24]

E atatai Taniera ae e a kara man “booki,” ni kaineti ma maania I-Iutaia n taenikai

[Taamnei n iteraniba 25]

A mwaiti kaara aika mataiakinaki ibukin kakaonimakia n iri botaki ni katoa tai, ingaingaia n tataekina te rongorongo ae raoiroi ao kan reiakinan te Baibara