Te Beku Ibukin Iehova Ngkai A Tuai Roko Boong Aika Bubuaka
“Ko na ururinga . . . te tia Karaoiko.”—TE MINITA 12:1.
1, 2. (a) Tera te reirei ni kairiri are e kairaki iai Toromon rinanon te taamnei bwa e na koreia nakoia rooro n rikirake? (b) E aera ngkai e kakawaki naba ana reirei ni kairiri Toromon nakoia Kristian aika a a bwakara 50 tabun aia ririki ke e raka riki?
E KAIRAKI rinanon te taamnei te Uea ae Toromon bwa e na taekin taeka aikai nakoia rooro n rikirake: “Ururinga . . . te tia Karaoiko n am bong n ataei, ngkai a tuai n roko boong aika bubuaka.” Baikara “boong aika bubuaka”? E kamanenai taeka ni kario aika ringa te nano Toromon ibukini kabwarabwaraani boong aika bubuaka n tain te kara ike a a ruru iai baia, a aikoa kona n tei raoi waeia, ai akea wia, e a maabubu aia taratara, a bono taningaia, a iaia iraia ao a bwaokooko. Akea ae riai ni karaoa ana babaire bwa e na taningaa rokona n te roro anne ao e a tibwa moana ana beku ibukin Iehova.—Wareka Te Minita 12:1-5, BG.
2 A bati Kristian aika a a bwakara 50 tabun aia ririki ke e raka riki ake a teimatoa naba ni korakora. Tao a a iaia iraia tabeai ma e tuai n reke irouia te mamaara ni kara are e kabwarabwaraa Toromon. A kona Kristian aika kara aikai ni karekei kakabwaiaaia man te reirei ni kairiri ae kairaki koreana are taekinaki nakoia rooro n rikirake ae kangai: “Ko na ururinga . . . te tia Karaoiko”? Tera nanon te reirei ni kairiri anne?
3. Tera ae irekereke ma ururingan te tia Karaoira ae Kakannato?
3 E ngae ngke ti a tia ni beku ibukin Iehova i nanon ririki aika bati, ma e raoiroi n tabetai karekean ara tai n iaiangoa aroni kakannaton te tia Karaoira ao ni kakaitaua. Bon te bwaintituaraoi ae kamimi te maiu. E rangi ni kangaanga aroni karaoana ike a aikoa kona n ota aomata iai. A rangi ni bati ma ni kakaokoro baike e katauraoi Iehova n te aro are a a mwaitikurikuri aaro aika ti kona ni kukurei iai ni maiura. Ngkana ti iaiangoi ana karikibwai Iehova, ti a manga kabooui iai nanora ni kakaitau ibukin ana tangira, wanawanana ao mwaakana. (Taian Areru 143:5) Ma e irekereke naba ururingan te tia Karaoira ae Kakannato ma baike e tangiri mairoura. Ni kananoan ara iango ni baikai ni kabane, ti a bon namakina iai korakoran nanora ni kaotiota ara kakaitau nakon te tia Karaoira rinanon ara beku ibukina ma nanora ni kabane ni maiura.—Te Minita 12:13.
MWIOKO AIKA OKORO NGKANA TI A KARA
4. Tera te titiraki ae a kona n titirakinia iai Kristian aika a a tia n rinanoni bwaai aika riiriki n te tai ae maan, ao bukin tera?
4 Ngkana ko a tia n rinanoni bwaai aika riiriki i nanon ririki aika rangi bati ngkai ko a ikawai, aio ngkanne te titiraki ae kakawaki ae ko riai n titirakiniko iai: ‘Tera ae N na karaoia ni maiu ngkai I teimatoa naba ni marurung ao ni korakora?’ Ngkai te Kristian ngkoe ae ko mwaatai, bon iai mwiokoam aika akea irouia tabeman riki. Ko kona n reireinia aika ataei riki baika ko a tia n reiakini mairoun Iehova. Ko kona ni kakorakoraia tabemwaang rinanoni kaongoaia baike ko a tia n rinanoi aika kakukurei n am tai ni beku ibukin te Atua. E bon tataro te Uea are Tawita bwa e na reke ana tai ni karaoa anne. E korea ae kangai: “Te Atua, Ko reireiai ma ngke te tei ngai . . . Ao ngkana I a kara ma n iaia, te Atua, ao tai kitanai naba; Ni katiaai moa ba N na kaota korakoram nakon te roro ae a kan roko, Ma mwakam nakon rooro ni kabane aika na roko.”—Taian Areru 71:17, 18, BG.
5. A na kanga Kristian aika kara n tibwai baika a a tia n reiakin nakoia aomata riki tabeman?
5 Ko na kanga n tibwaa nako te wanawana ae e a tia n reke iroum i nanon ririki aika bati? Ko kona ni kaoia n tabetai ana toro te Atua aika ataei riki nakon am auti ibukin te botaki ni kaungaunga? Ko kona ni kaoia bwa ko na toa ma ngaiia n te mwakuri ni minita ao ni kaota nakoia te kimwareirei ae ko namakinna n te beku ibukin Iehova? E taku Eriu n taai ake rimoa: “A riai n taetae unimane ba a na kaota te wanawana ngkai a kara.” (Iobi 32:7, BK) E kaumakia aine aika Kristian aika ikawai n te onimaki te abotoro Bauro bwa a na ikaungaunga i marenaia n aia taetaenikawai ao aia katoto. E korea ae kangai: “A riai naba aine ake a a kara n . . . angareirei i aoni baika raraoi.”—Tito 2:3.
TE BWAI AE KO KONA NI KARAOIA IBUKINI BUOKAIA AOMATA
6. E aera bwa a aki riai n iangoia Kristian aika a rangi ni mwaatai bwa e aki kakawaki aia konabwai?
6 Ngkana te Kristian ngkoe ae ko a mwaatai, e a rangi ni bati baika ko kona ni karaoi ni buokiia iai tabemwaang. Iangoi baika ko a atai ngkai aika ko aki atai 30 ke 40 te ririki n nako. Ko a mwaatai ni maiuakini booto n reirei man te Baibara. Akea te nanououa bwa iai am konabwai n rooti nanoia aomata n te koaua man te Baibara. Ngkana unimwaanen te ekaretia ngkoe, ko a ataa arom ni buokiia taari mwaane aika toua te mwaneka ae kairua. (I-Karatia 6:1) Tao ko a tia naba n ataa aron te kairiri ni kaineti ma mwakuri n te ekaretia, taabo n runga ke katean Taabo n Taromauri. Ko bae naba n ataa arom ni kaungaia taokita bwa a na kamanenai bwainnaoraki n akea kamanenaan te raraa. E ngae ngkana ko a tibwa reiakina te koaua ma e a reke iroum te atatai ae rangi ni kakawaki ni maium. N te katoto, ngkana ko a tia ni kaikawaia natim, e a tia ngkanne n reke iroum te wanawana ae manena ae rangi ni bati. A kona n riki Kristian aika kara bwa nibwan te kaungaunga ae korakora nakoia ana aomata Iehova rinanon aia angareirei, aia kairiri ao kakorakoraaia tariia.—Wareka Iobi 12:12.
7. Tera te kataneiai ae manena ibukia rooro n rikirake ae a kona ni karaoia Kristian aika kara?
7 Ko na kanga ni kamanena am konabwai ni buokiia aomata ma nanom ni kabane? Tao ko kona n reireinia aika ataei riki aroni moanakin ao kairan te reirei n te Baibara ma aomata. Ngkana te tari te aine ngkoe, ko kona n anga am taeka n reirei nakoia tiina aika ataei n aroia ae a na kona iai n teimatoa n iriri n te mwakuri ni minita e ngae naba ngkai a tararuaia natiia aika uarereke? Ngkana te tari te mwaane ngkoe, ko kona n reireinia taari mwaane aika rooro n rikirake bwa a na anga aia kabwarabwara ma te ingaingannano ao n riki naba bwa taan tataekina te rongorongo ae raoiroi aika mwaatai? Ko kona n reireinia arom ni kawaria taari aika kara ni kaineti ma kaungaaia n aia onimaki? E ngae naba ngkana ai akea korakoran rabwatam n arom are ngkoa, ma bon iai naba taai aika raraoi ake ko na kona ni kataneiaia iai rooro n rikirake. E taekinaki ae kangai n Ana Taeka te Atua: “Kamoamoaia rorobuaka korakoraia: Ao katamaroaia unimwane te atu ae iaia.”—Taeka N Rabakau 20:29, BG.
TE BEKU N TAABO AKE E KAINNANOAKI RIKI IAI TE IBUOBUOKI
8. Tera are e karaoia te abotoro Bauro ngke e a kara?
8 E kamanena ana konabwai ni kabane te abotoro Bauro n ana beku ibukin te Atua e ngae ngke e a kara. N te tai are e kainaomataaki iai man te karabuuti i Rom tao n 61 C.E., e a bon tia n nanomwaaka i nanon ririki aika bati ni karaoan te mwakuri ni mitinare ae kangaanga ao e kona naba n tia ni maeka i Rom ibukin te uarongorongo. (2 I-Korinto 11:23-27) Akea te nanououa bwa a a tia n rangi ni kakaitau taari n te kaawa ane e bubura anne ibukin teimatoana ni boutokaiia. Ma e noria Bauro bwa e rangi ni kainnanoaki riki te ibuobuoki n aaba aika ianena. E a manga waakina mwanangana ni mitinare ma Timoteo ao Tito n nako Ebeto, imwina Kirete ao tao Maketonia naba. (1 Timoteo 1:3; Tito 1:5) Ti aki ataia bwa e roko i Tibein ke e aki ma bon anne are e iangoia bwa e na karoko iai.—I-Rom 15:24, 28.
9. Tao n ningai are e mwaing iai Betero bwa e na beku n te tabo are e korakora riki iai kainnanoan te ibuobuoki? (Nora te taamnei ni moan te kaongora aei.)
9 Tao e raka i aon 50 ana ririki te abotoro Betero ngke e mwaing nakon te tabo are e kainnanoaki riki iai te ibuobuoki. Ti kanga n ataia? Ngkana titeboo ana ririki ma Iesu ke tao e ikawai teutana riki, e na tia ngkanne ni koro tao 50 ana ririki ngke e boowi ma abotoro ake tabeman i Ierutarem n 49 C.E. (Mwakuri 15:7) Tabeua te tai imwin te boowi anne, e a nako Betero ni maeka i Baburon ao akea te nanououa bwa e tataekina te rongorongo ae raoiroi nakoia I-Iutaia aika rangi ni bati n te tabo anne. (I-Karatia 2:9) E boni maeka ikanne ngke e korea ana moan reta rinanoni kairana n te taamnei tao n 62 C.E. (1 Betero 5:13) E kona ni kangaanga te maeka n te aba ae ko ianena iai, ma e aki kariaia Betero te iango are e na toki kimwareireina ae reke n te beku ibukin Iehova ma nanona ni kabane, ngkai e a kara.
10, 11. Taekina rongorongon temanna are e mwaing rimwi riki ni beku n te tabo ae korakora iai kainnanoan te ibuobuoki.
10 Ni boong aikai, a a bati Kristian aika 50 tabun aia ririki ke e raka riki aika a noria bwa a a bitaki aroaroia ao a a kona ni beku ibukin Iehova n aanga aika boou. A mwaing tabeman nakon taabo ake e kainnanoaki riki iai te ibuobuoki. N te katoto, e korea ae kangai Robert: “Ti a bwakara 50 tabun ara ririki ngai ma kaainnabau ngke ti a nori mwioko aika ti kona ni karaoi. E a tia ni mwaing nako natira te mwaane ae ara rikitemanna, ai akea ara karo aika kara aika kainnanoa tararuaakia ao e a tia n reke tibwangara te auti mairouia ara karo. I warebwaia te mwane ae na reke ni kaboonakoan ara auti ao e bon tau ibukini kabwaraan ara tangomwane ao bukini maiura naba ni karokoa reken au mwane n ritaea. Ti ongo bwa a rangi ni bati aomata i Bolivia aika a kan reirei n te Baibara ao e bebete te maiu iai. Ai ngaia are ti a motinnanoia bwa ti nang mwaing. E boni kangaanga aroni kaitaraan te bitaki ni mwengara ae boou. A rangi ni kaokoro bwaai ni kabane ma are ti taneiai iai i Amerika Meang. Ma a boni kakabwaiaaki ara kakorakora.”
11 E a manga taku riki Robert: “Ti a kaatuui riki ngkai kakaraoani mwakuri i nanon te ekaretia ni maiura. A bwabetitoaki tabeman mai buakoia ake ti reirei ma ngaiia n te Baibara. Iai te taanga teuana ae ti reirei ma ngaiia n te Baibara aika maiu ni kainnano ake a maeka n te kaawa ae tabeua te maire raroana mairoura. Ma a iriri bobotaki ni katoa wikeen kaain te utu anne n aki ongea kangaangan te mwananga nakon te kaawa ae bubura riki. Ko kona n iangoa kimwareireira ngke ti a nora rikirakeia kaain te utu anne ni bwaai n taamnei ao ngke e a bwaiania aia karimoa ae te mwaane?”
KAINNANOAN TE IBUOBUKI N EKARETIA AIKA KABONGANAI TAETAE AIKA IANENA
12, 13. Taekina rongorongon temanna te Kristian are e moana ana beku ibukin Iehova n aanga aika boou ngke e a ritaea.
12 A kona ni bati kakabwaiaaia ekaretia ao kurubu aika kabonganai taetae n ianena man aia katoto taari aika ikawai riki. E kona naba n rangi ni kaunga te mwakuri n aono akanne. N te katoto, e korea ae kangai Brian: “Ti botu n ara auti ngai ma kaainnabau i nanoni maiura ngke I a roko n aia ririki n ritaea kaaini Buritan ae 65 te ririki. A a tia ni kitanira natira, ao e burenibwai rekeia aomata aika ti kona ni moana te reirei n te Baibara ma ngaiia. Imwin anne, I a kaitiboo ma te mwaane ae te I-Tiaina ae te roro n rikirake are e karaoa ana kakaae n te kuura ae rietata n ara kaawa. E butimwaea te kakao nakon ara botaki ao I a moana te reirei n te Baibara ma ngaia. Imwin tabeua te wiki, e a kaira te I-Tiaina ae raona ni mwakuri. Uoua te wiki imwin anne, e a manga kaira te kateniman ao imwina te kaaman.”
13 “Ngke e tuatua te I-Tiaina ae te tia kakaae ae te kaniman bwa e kan reirei n te Baibara, I a bon iango ao I taku: ‘Tiaki nanona bwa ngkai ai 65 au ririki ao I riai n ritaea man au beku ibukin Iehova.’ Ai ngaia are I a tuanga kaainnabau ae uoua te ririki i aau, bwa e kan reireinna te taetae n Tiaina ke e aki. Ti boni kamanena te reirei n te taetae n Tiaina ae e a kaman raweaki. Ti karaoa aei tebwina te ririki n nako. Ngke ti uarongorongo n te aono ae kamanena te taetae ae ianena ao titeboo ma ti a manga okiri ara bong n ataei.Ti a bon tia n reirei n te Baibara ma I-Tiaina aika 112 mangkekei ni karokoa ngkai! Ao angiina a a iriri ni bobotaki. Ai raora ngkai temanna mai buakoia ni bwaiania.”
KUKUREI NI BAIKA KO KONA NI KARAOI
14. Tera ae a kona ni kukurei iai Kristian aika kara, ao a na kanga ni kaungaaki n ana katoto Bauro?
14 E ngae ngke a bati Kristian aika a bwakara 50 tabun aia ririki ake e reke aia tai aika raraoi ibukini karaoani baika boou n aia beku ibukin Iehova, ma bon iai naba aika a aki. Tabeman mai buakoia a aoraki ao ake tabeman riki a tararuaia aia karo aika rangi ni kara ke natiia aika uarereke. Ko kona ni kukurei n ataakin ae a kakawaki iroun Iehova bwaai ni kabane aika ko karaoi n am beku ibukina. Mangaia are n oneani mwin are e na bwara nanom ni baika ko aki kona ni karaoi, kukurei ni baika ko kona ni karaoi. Iangoa ana katoto te abotoro Bauro. E kabureaki i nanon te auti i nanon ririki aika bati ike e a aki kona iai ni waakinaanako mwamwanangana ni mitinare. Ma ngkana e kawaraki irouia aomata, e bon tataekina kanoan te Baibara nakoia ao e kakorakorai aia onimaki.—Mwakuri 28:16, 30, 31.
15. E aera bwa a rangi ni kakawaki Kristian aika kara?
15 A kakawaki naba iroun Iehova baika a kona ni karaoi kaara n aia beku ibukina. E ngae ngke e katereterea Toromon bwa boong aika bubuaka ike e a mamaara iai te rabwata bon tiaki te tai ae raoiroi ibukini maiuia Kristian aika kara ma e kakawaki iroun Iehova baika a kona ni kakororaoi ibukin neboana. (Ruka 21:2-4) A rangi ni kakaitau kaain ekaretia ibukin aia katoto ni kaineti ma kakaonimakia ana toro Iehova aika mena i buakoia ake a a tia ni beku ibukina i nanon te tai ae rangi ni maan.
16. Baikara kakabwaia ake a bae n aki reke iroun Nei Ana are e a kara, ma baikara bwaai ake e kona ni karaoi ibukin taromaurian te Atua?
16 E taekinaki Nei Ana n te Baibara bwa e teimatoa ni kakaonimaki n neboa Iehova ni karokoa karana. Ngke e bungiaki Iesu ao ai 84 ana ririki te aine ae e a tia ni mate buuna aei. E bon aki maan maiun neiei imwini bungiakin Iesu ngaia are e a aki kona n riki bwa te tia rimwina ae kabiraki n te taamnei ae raoiroi ke ni kukurei n tataekina te rongorongo ae raoiroi ae taekan te Tautaeka n Uea. Ma e ngae n anne, e boni kukurei neiei ni baike e kona ni karaoi. “E a bon roroko naba n te tembora, ma ni beku iai ibukin te Atua ni ngaina ao ni bong.” (Ruka 2:36, 37) Ngkana e angakarea te ibonga n te tembora ni katoa ingabong ao tairiki, e a boni memena naba neiei i buakoia aomata aika bati n te katawanang n te tembora n tataro tao i nanon te itera n aoa. Ngke e nora te teei are Iesu, e a moanna n “taekina te teei [anne] nakoia aomata nako ake a kantaningaa kamaiuan Ierutarem.”—Ruka 2:38.
17. Ti na kanga ni kona ni buokiia Kristian aika kara ao aika aoraki bwa a na uataboa te taromauri ae koaua?
17 Ni boong aikai, ti riai n tauraoi ni buokiia Kristian aika kara ke aika aoraki. Iai tabeman aika a korakora nanoia ni kan irii bobotaki n ekaretia ao ruunga ma a burenibwai n roko. N taabo tabeua, a karaoa te babaire ae tatangira ekaretia ibukia kaara akanne bwa a na ongora kanoani bobotaki rinanon te tareboon. E kona ni kangaanga karaoan aei n taabo tabeua. Ma e ngae n anne, a boni kona naba n uataboa boutokaan te taromauri ae koaua Kristian aika a aikoa kona n iri bobotaki. N te katoto, e kona ni boutokaaki nakoraoin te ekaretia ni Kristian n aia tataro.—Wareka Taian Areru 92:13, 14.
18, 19. (a) E aera ngkai a kona n aki namakina korakoran aia kaungaunga Kristian aika kara nakoia aomata? (b) Antai ae kona ni maiuakina te reirei ni kariri aei: “Ko na ururinga . . . te tia Karaoiko”?
18 A kona Kristian aika kara n aki namakina korakoran aia kaungaunga nakoia aomata. N te katoto, e ngae ngke e kakaonimaki ni memena n te tembora Nei Ana i nanon ririki akekei ni kabane, e bae n aki ataia ae n tienture ake imwina riki ao a na teimatoa ni kaungaaki aomata n ana katoto. E boni koreaki n te Baibara taekan tangiran Iehova iroun Nei Ana. Akea te nanououa bwa e boni koreaki naba taekan tangiran te Atua iroum i nanoia raom n taromauri. Maroaka ae e taekinaki ae kangai n Ana Taeka te Atua: “Te baunuea ae tamaroa te atu ae iaia, E na reke i nanoni kawain te raoiroi”!—Taeka N Rabakau 16:31, BG.
19 Iai tian ara konabwai ni bwaai ni kabane aika ti na karaoi n ara beku ibukin Iehova. Ngkai ti teimatoa ni korakora teutana ao n ingainga, ti bia mutiakin taeka aika kairaki koreaia rinanon te taamnei aikai: “Ko na ururinga . . . te tia Karaoiko . . . ngkai a tuai n roko boong aika bubuaka.”—Te Minita 12:1, BG.