Kaotiota te Nanoanga—N te Aro Raa?

“Ti na kakaraoa ae e raoiroi nakoia aomata ni kabaneia . . . ao riki nakoia tarira n te onimaki.”​—I-KARATIA 6:10, BK.

1, 2. Tera reireiara man te kaikonaki ibukin te rao ae te I-Tamaria, ni kaineti ma te nanoanga?

NGKE e taetae ma Iesu, te mwaane temanna ae e atatai n te Tua ao e titiraki ni kangai: “Antai raou?” Ni kaekana iroun Iesu ao e taekina te kaikonaki ni kangai: “E nako te aomata temanna mai Ierutarem nako Ieriko, ao e bo ma taani kamarua, ao a tanabaia, ao a tiringnga, ao a nako ni kitanna ngke e kuri ni mate. Ao akea ba e a manga nako te ibonga temanna i nanon te kawai naba arei: ao ngke e noria, ao e ri kiraroa mai rouna. Ao ai aron naba tibun Rewi temanna, ngke e roko n te tabo arei, ma n taraia, ao e ri kiraroa mai rouna. Ao e roko i rouna te I-Tamaria temanna, ngke e nakonako; ao ngke e noria, ao e nanoangaia, ao e kawaria, ao e kabae ikoakina, ao e nurakina te bwa ma te wain iai; ao e katokaa i aon ana man, ao e uotia nakon te auti n iruwa, ao e kawakinna. Ao ngke e a ingabong ao e anai uoua te tiring, ao e angan teuare ana auti te auti, ao e taku nako ina, ko na kawakina teuaei; ao ane bua riki n am bwai ao I a manga kabooa, ngkana I oki.” Imwina, e titirakinia ake ongora Iesu: “Antai raon teuare bo ma taani kamarua i buakoia uake teniman?” E kaeka te mwaane arei: “Teuare nanoangaia.”​—Ruka 10:25, 29-37a.

² Ai mataatara kaotan te nanoanga ni koaua n tabeakinan teuare e ikoaki iroun te I-Tamaria! Ibukin namakinan kani kabebetean te aomata ke kan uataboan te rawawata iroun te I-Tamaria, e a karaoa te mwakuri are e a karauaki iai nanon teuare e ikoaki. Irarikina, te mwaane are e kainnanoa buokana arei e bon aki kinaaki iroun te I-Tamaria. E aki kona n tukaki te nanoanga n ataakin ana reeti te aomata, ana Aro, ke kaokoron kateira. Imwin taekinan te kaikonaki ibukin te rao ae te I-Tamaria, e a reireiia taan ongora Iesu ni kangai: “Nako, ao karaoa naba anne.” (Ruka 10:37b, BK) Ti kona naba ni mutiakina te kaungaunga anne ao ni kakorakoraira n nanoangaia aomata. Ma n te aro raa? N aaro raa, aika ti kona ni kaotiota iai te nananoanga ni maiura ni katoabong?

“Ngkana Akea Ana Kunnikai Tarimi Temanna”

3, 4. E aera ngkai e kakawaki riki iroura, kaotiotan te nanoanga n te ekaretia ni Kristian?

³ E taku te abotoro Bauro: “Ti na kakaraoa ae raoiroi nakoia aomata ni kabaneia ngkai ti anganaki ara tai, ao riki nakoia tarira n te onimaki.” (I-Karatia 6:10, BK) Ti na iangoi moa arora ni kabatiai ara mwakuri n nanoanga nakoia tarira n te onimaki.

⁴ E korea ae kangai te tia rimwin Kristo ae Iakobo ni kaumakaia Kristian ni koaua bwa a na bwaina te nanoanga i marenaia: “Ane aki nanoangaea te aba, ao e na motikaki taekana n aki nanoangaki.” (Iakobo 2:13) Ti tuangaki aanga tabeua ake ti a kona iai ni kaotiota te nanoanga nakoia aomata n taai nako, n te rongorongo ae reke man taeka aika kairaki koreaia iroun te taamnei. N te katoto, ti wareka ae kangai ni Iakobo 1:27: “Aio te aro ni Kristian ae itiaki ae aki kamwara i matan te Atua ae te Tama, te kakawariia akana a mate tamaia ma aine aika a mate buia, ngkai a rawawata, ao te kakawakina naba ngaia, ba e kawa ni baareka ni bwain aon te aba.” E taku Iakobo 2:15, 16: “Ngkana akea ana kunnikai tarimi temanna ke mwanemi temanna, ao ngkana akea kanaia n te bong ae koraki, ao ngkana e kangai temanna i buakomi nako ia, Kam na nako ma te rau, kam na aang, ao kam na nuai; ao ngkana kam aki angania baika tau nakon rabataia; ao tera manena?”

5, 6. Ti na kanga ni kabatiai ara mwakuri n nanoanga n ara tai ni bobotaki n ara ekaretia?

⁵ Tabeakinaia aomata nako ao buokaia ake a kainnanoa te ibuobuoki boni kanikinaean te aro ae koaua. E aki katauaki n ara onimaki bwa ti na tiatiana tabeakinaia aomata, n te aro are ti a tii taekinna naba ao ni kaantaningaia bwa a na nakoraoi bwaai ni kabane n akea te bwai ae ti angania. Ma e kairira te nano ni kani kabebeteia aomata bwa ti na buokia ake a rangi ni kainnanoa buokaia. (1 Ioane 3:17, 18) Eng, mai buakon mwakuri n nanoanga aika ti riai ni kabatiai ni karaoi, bon katauraoan te amwarake ibukin ae aoraki, buokan ae e a kara n ana mwakuri ni mwengana, karekean te bao nakon botaki ni Kristian ngkana e kainnanoaki ao te aki rawa nakon ane e riai bwa e na anganaki te buoka.​—Te Tua-Kaua 15:7-10.

⁶ E ngae ngkai e kakawaki buokaia kaain te ekaretia ni Kristian ni baika a kainnanoi n te aro n rabwata, ma e a moamoa riki kakawakin buokan aia onimaki. Ti kaungaki bwa ti na “kabebeteia akana a kai toki nanoia, [ao ni] buokiia akana mamara.” (1 I-Tetaronike 5:14) Ao “unaine” a kaungaki bwa a na riki bwa “taan reirei baika raraoi.” (Tito 2: 3) E taku te Baibara ni kaineti ma mataniwi aika Kristian: “E na riki te aomata ba te ne ni katantan man te ang, ma ni kamanomano man te karau.”​—Itaia 32: 2.

7. Tera reireiara mairouia taan rimwin Kristo ake i Turia i Antioka, ibukin kaotiotan te nanoanga?

⁷ Irarikin mwannanoaia aine ake a a tia ni mate buuia, ataei ake akea tamaia, ao te koraki ake a kainnanoi buokaia ao kaungaia n aia ekaretia, a bairei kanakoan bwaai n ibuobuoki ekaretia ake n te moan tienture nakoia raoia n onimaki n aaba riki tabeua. N te katoto, ngke e taetae ni burabeti ni kangai Akabo: e “na roko te rongo ae korakora i aonaba ni bane,” ao “a bane ni kareke nanoia ba a na kanakoa te bwai ni buobuoki nakoia taari ake a maeka i Iutaia,” taan rimwin Kristo ake i Turia i Antioka. A kanakoaki baikai nakoia unimwaane “ni baini Barenaba ao Tauro.” (Mwakuri 11:28-30) Ao tera ae karaoaki ni boong aikai? E a tia “te toro ae kakaonimaki ae wanawana” ni bairei komete ibukin tararuan kainnanoia taari, ake tao a rotaki ni kabuanibwai aika riki n te aonnaba, n aron te angibuaka, mwaeiein te aba ke taian tunami. (Mataio 24:45) Te anga teuana ae raoiroi ibukin kaotiotan te nanoanga bon te ongeaba nakon te babaire aei, n arora n anga ara ibuobuoki, ara tai, korakorara ao kaubwaira.

“Ngkana Kam Karineia Aomata ma te Nanonano”

8. E na kanga ni kaitaraa te nanoanga te inanonano?

⁸ E korea ae kangai Iakobo ibukin te kauring ni kaineti ma aroaro aika kaitaraa te nanoanga ao “te tua n uea” ibukin te tangira: “Ngkana kam karineia aomata ma te nanonano, ao kam bure iai, ao kam kabureaki n te Tua ba taan ri aona.” (Iakobo 2:8, 9) Kaotiotan te inanonano ibukin kaubwain te aomata ke nakoia te koraki ake a bwakuaku, e kona ni kakerikaka nanoangaan “tangin te aomata ae akea ana bwai.” (Taeka N Rabakau 21:13) E tuuka rikiraken te nanoanga te inanonano. Ti kaotiota te nanoanga ngkana ti aki inanonano.

9. E aera ngkai e aki bure kaotan te tangira ae okoro nakoia ake a riai n anganaki?

⁹ Te koaua bwa te taeka ae te aki inanonano, e nanonaki iai bwa ti na aki tatangira riki temanna nakon are temanna? Tiaki ngaia anne. Ni kaineti ma raona ni mwakuri ae Ebaberorito, ao e korea ae kangai te abotoro Bauro nakoia Kristian ake i Biribi: “Kam na karineia aomata aika aron teuaei.” Bukin tera? “Ba e kaania matena i bukin ana makuri Kristo n aki mutiakina maiuna, ba e na kakoroa raoi akoau are aki koro raoi n ami akoi nako iu.” (I-Biribi 2:25, 29, 30) E riai n iangoaki te mwakuri ni kakaonimaki are e karaoia Ebaberorito n te aro ae okoro. Irarikina, ti wareka iai ae kangai n 1 Timoteo 5:17,: “A na atoatongaki unimwane aika tau-taeka n te aro ae raoiroi ba a riai ni kabatiaki karineaia, ao a na kabatiaki riki karineaia akana kakorakoraia n tataekin ana taeka te Atua ma n reirei.” E riai ni kamoamoaki ae kaotiotii aroaro ni Kristian aika raraoi. E aki inanonano te aba ni kaotan te aeka n tangira anne.

“Te Rabakau Are Mai Eta . . . E On n te Nanoanga”

10. E aera ngkai ti riai n tiatiana kabonganakin newera?

¹⁰ E taku Iakobo ni kaineti ma te newe: “Te newe, bon akea te aomata temanna ae e kona ni kamananaa: bon te tia iowawa ae aki wene n rau, ae on n te bwai ae kamamate. Ti karaoiroa te Uea ae te Tama n te newe, ao ti karereantiia naba n te newe aomata aika karaoaki ba katotongan te Atua. E oti nako te taetae ni kakabaia ma te karereanti naba man te wi ae ti teuana.” Ni kaineti ma aei e reitia ni kangai Iakobo: “Ma ngkana iai i nanomi te bakantang ae mao ao te kakarabakau, ao kam na tai kamoamoaingkami n eka nako te koaua, ao tai kakewea. Tiaki te rabakau ae ruo mai eta te rabakau aei, ma boni bwain aon te aba, ao bwain te rabata, ao aia bwai taimonio. Ba ike e mena iai te bakantang ma te kakarabakau, ao e mena naba iai te kiriwe ma makuri aika bubuaka ni bane. Ao te rabakau are mai eta e itiaki moa, ao rimwi e kan raoi, e nimamanei, e kai anaki nanona, e on n te nanoanga ma uaa aika raraoi, e aki nanonano, ao e aki mamana te aba.”​—Iakobo 3:8-10a, 14-17.

11. Ti na kanga ni bwaina te nanoanga ni kamanenan newera?

¹¹ E oti n arora ni kabonganai newera bwa iai iroura te wanawana “ae e on te nanoanga.” Tera ae e oti ibukira ngkana ti kamoamoaira, ti kewe, ke ti winnanti nakoia aomata aika mwaiti ibukina bwa ti bakantang ke iai unra irouia? E taekinia te koraki ake a teimatoa ni kamoamoaia ibon irouia Taian Areru 94:4 bwa “taani karaoa ae buakaka.” Ai batira kabuakakan aroaron te aomata ae raoiroi n aia kakarabakau akana iowawa! (Taian Areru 64:2-4) Irarikina, iangoa te kammaraki ae kona n reke ngkana “e atoatong kewekewe te tia kakoaua ae uarao.” (Taeka N Rabakau 14:5; 1 Uea 21:7-13) E taku Iakobo imwin maroroakinan kamanenan te newe n te aro ae aki riai: “Tariu, a bon aki riai baikai.” (Iakobo 3:10b) E kainnanoaki kamanenan raoi newera ni bwainan te taetae ae itiaki, ni karekean te rau ao te aroaro ae riai. E taku Iesu: “I taku nako imi, ba a na karakin aron aia taeka aika akea maneia ni kabane aomata n te Bongi ni Kaeti.” (Mataio 12:36) Ai kakawakira bwainan te nanoanga ni kamanenan newera!

“Kabwarai Aia Bure Aomata”

12, 13. (a) Tera reireiara man te nanoanga are n te kaikonaki ibukin te toro are iai ana taarau te mwane ae mwaiti iroun ana toka? (b) Tera nanon ae ti na kabwaraa ana bure tarira “itingaun itiua”?

¹² E kaotaki te aro n nanoanga teuana riki n ana kaikonaki Iesu, ibukin te toro are iai ana taarau ae 60,000,000 te tarena iroun ana toka ae te uea. Ibukin akean ana bwai te toro aei ae e na kabwaraa iai ana taarau, e a bubutii bwa e na nanoangaki. “E nanoangaea,” ana toro te toka ao e a kakeaa ana taarau. Ma e oti nako te toro aei, ao e boo ma raona n toro temanna ae taarau irouna tebubua te tiring ao e a aki nanoangaia ma e karinna n te karabuti. Ngke e ongo te toka te baei, ao e wetea te toro are e kakeaa ana taarau ao e taku: “Te toro ae ko buakaka, I tuangko ngkoa ba e a tau ba ko na aki anganai te baere au mane, ba kioina ngke ko butiai: ao tiaki e riai ba ko na manga nanoangaea raom n toro n ai arou ngke I nanoangaiko? Ao e un ana toka, ao e angania taani kabaebae ba e na mena i rouia ni karokoa te bong are e na anganna ana bwai ni kabane iai. Ao ai aron naba are E na karaoia nako imi Tamau are i karawa ngkana kam aki kabara aia bure tarimi mai nanomi.”​—Mataio 18:23-35.

¹³ E kaotaki raoi irekereken te nanoanga ma te nano ae tauraoi ni kabwarai buure n te kaikonaki ae taekinaki mai eta! E a tia Iehova ni kabwarai ara taarau aika ara bure ake a a rangi n uatao. Ti aki ngkanne riai naba ni ‘kabwarai aia bure aomata’? (Mataio 6:14, 15) Imwain karakinan te kaikonaki ibukin te toro are e aki nanoanga iroun Iesu, ao e titiraki Betero ni kangai: “Te Uea, tao ti iraua ana bure tariu nako iu, aika N na kabara? tao tokiu itiua? E kaeka Iesu ni kangai: “I aki taku nako im ba tokim, itiua; ma tokim itingaun itiua.” (Mataio 18:21, 22) Eng, e tauraoi te aomata ae nanoanga ni kabwarai buure “itingaun itiua,” ae nanona akea tiana.

14. Ti na kanga ni bwaina te nanoanga ni katoabong ni kaineti ma ae taekinaki ni Mataio 7:1-4?

¹⁴ Ni kaotan teuana riki te anga ibukin kaotiotan te nanoanga, e taku Iesu n ana Kabwarabwara i aon te Maunga: “Tai kabuakakaia aomata ngkami, ba kam kawa ni manga kabuakakaki . . . Ao ko aera ngkai ko tarataraa te aneke ane i nanoni matan tarim, ao ko aki nora te oka ane i nanoni matam? Ao ko na iranna n taku nakon tarim, N na buuta te aneke mai nanoni matam; ao noria, bon te oka i nanoni matam?” (Mataio 7:1-4) Mangaia are ti kona ni bwaina te nanoanga rinanon taotaonan nanora nakon mamaaraia aomata tabeman n akea kabuakakaia.

“Kakaraoa ae Raoiroi Nakoia Aomata ni Kabaneia”

15. E aera ngkai a aki riai ni kaonotaki mwakuri n nanoanga tii nakoia raao n onimaki?

¹⁵ E ngae ngkai e katuruturuaki bwainan te nanoanga i marenaia kaain te onimaki n te boki ae Iakobo, ma e aki nanonaki iai bwa a na kaonotaki n nanoangaki tii aomata aika i nanon te ekaretia ni Kristian. E taku Taian Areru 145:9, “E raoiroi Iehova nakoia aomata ni kabaneia; ao iai ana nanoanga i aon ana makuri ni kabane.” Ti kaungaki bwa ti na “kakairi iroun te Atua” ao ni “kakaraoa ae e raoiroi nakoia aomata ni kabaneia.” (I-Ebeto 5:1; I-Karatia 6:10, BK) Ngkai ti aki tangira ‘aon te aba ao bwain aon te aba,’ ti bon aki rarawa nakon kainnanoia aomata aika kaain te aonnaba.​—1 Ioane 2:15.

16. Baikara baika a kona n rooti arora n nanoangaia aomata?

¹⁶ Ngkai Kristian ngaira, ti aki tabwarabwara ni karaoi mwakuri n ibuobuoki aika kainnanoaki irouia aika karina n roko “aroia aika aki ataki” ke te koraki aika taonaki ni kabuanibwai. (Te Minita 9:11) Ni koauana, e boto ara konaa ao arora ni karaoa te ibuobuoki ni mwaitin ara mwane, ara tai ao korakorara. (Taeka N Rabakau 3:27) Ti na taraia raoi naba bwa e na aki karikirakeaki te taningaroti man te mwakuri ae taraa n raoiroi, ngkana ti anga te bwai ae kainnanoaki nakoia aomata. (Taeka N Rabakau 20:1, 4; 2 I-Tetaronike 3:10-12) Mangaia are te aomata ae karaoa te mwakuri n nanoanga ni koaua, bon te aroaro ae boota te atataiaomata n uataboan rawawatan te aomata ke kani karauan te nano ma te rabakau n iango.

17. Tera te anga ae te kabanea n tamaroa ibukin kaotiotan te nanoanga, nakoia ake i tinanikun te ekaretia ni Kristian?

¹⁷ Te anga ae te kabanea n tamaroa ibukin kaotan te nanoanga nakoia ake i tinanikun te ekaretia ni Kristian, bon tibwaan ana koaua te Baibara nakoia. Bukin tera? Ibukina bwa a ukoukori buokaia aomata n rotongitongin te aonnaba ngkai ni kaineti ma te onimaki. Ibukin akean aia anga n tokanikai i aon kangaanga aika kaaitara ma ngaai angiia aomata, ao akean naba aia kaantaninga ni koaua ibukin taai aika imwaia, a “a rawawata, ao a mae nako, n ai aroia tiibu aika akea te tia kawakinia.” (Mataio 9:36) E kona n riki te rongorongo ae n Ana Taeka te Atua bwa ‘bwaeni waeia,’ ae buokia ni kaaitarai kangaangan te maiu aei. E kona naba n riki bwa ‘kaootani kawaia,’ n aron ae e taetae ni burabetinaki n te Baibara ana kaantaninga te Atua ibukin taai aika imwaira, ike a a anganaki iai aan te kaantaninga ae kakukurei. (Taian Areru 119:105) Ai kakabwaiakira ngaira n tataekinan te rongorongo ibukin te koaua ae kakukurei, nakoia te koraki ake a rangi ni kainnanoa ataakina! N iangoan te “rawawata ae korakora” ae e a kaan roko, aio te tai are ti a riai n ingainga n uataboa iai uarongorongoan te Tautaeka n Uea ao ni karekeia taan rimwin Kristo. (Mataio 24:3-8, 21, 22, 36-41; 28:19, 20) Akea te mwakuri n nanoanga ae kakawaki riki nakon aei.

“Anga Bwaai Akana i Nanomi”

18, 19. E aera ngkai ti riai ni kakorakoraira riki ni kaotiota te nanoanga ni maiura?

¹⁸ E taku Iesu: “Anga bwaai akana i nanomi bwa ami bwaintituaraoi.” (Ruka 11:41, NW) Bwa e na riki te mwakuri ae raoiroi ae ti karaoia bwa te nanoanga ni koaua, ae nako mai nanora, ae te nano ni kan anga, ae tatangira ao ae kan ibuobuoki. (2 I-Korinto: 9: 7) A kabebeteaki nanora n noran te nanoanga n te aonnaba ae e a taabangaki iai te iowawa, te bangaaomata ao aki tabeakinan rawawata ao kangaanga!

¹⁹ Ti bia kakorakoraira riki ni karikirakea te nanoanga ni maiura. Ngkana ti kabatiaa riki te nanoanga, ti a rikirake iai ni katotonga te Atua. Ti buokaki ni karaoan aei bwa ti na maiuakina te maiu ni koaua ae manena ao ni karaunano.​—Mataio 5: 7.

Tera ae Ko Reiakinna?

• E aera ngkai e kakawaki riki nanoangaaia raora n onimaki?

• Ti na kanga ni kaotiota te nanoanga i nanon te ekaretia ni Kristian?

• Ti na kanga ni kona ni kakaraoa ae raoiroi nakoia aomata ake i tinanikun te ekaretia?