E Maiu Ana Taeka Iehova
Reirei Aika Kakawaki Man te Boki ae Ioane
IOANE ae “te reirei are E tangiria Iesu” bon te kabanea n aomata ni korea rongorongon maiun Kristo ao ana mwakuri ni minita. (Ioane 21:20) E koreaki te Euangkerio ae Ioane tao n 98 C.E., ao e aki bati ni kaokiokii baike a a tia ni koreaki n Euangkerio ake tenua.
Iai te kaantaninga ae e kataia ni kaotia Ioane, ni korean ana Euangkerio aei. E taekina ae kangai ni kaineti ma baike e korei: “A koreaki aikai, ba kam aonga ni kakoaua Iesu ba bon te Kristo, are Natin te Atua; ao ngkai kam onimakinna, ao e na reke i roumi te maiu i nanon arana.” (Ioane 20:31) Ni koauana, a rangi ni kakawaki nakoira rongorongo aika mena n te boki aei.—Ebera 4:12.
“NORA ANA TIIBUTETEI TE ATUA”
Ngke e nora Iesu, Ioane te tia Bwabetito, e taetae ma te aki nanououa ni kangai: “Nora ana Tiibutetei te Atua, ae uoti nako aia bure kain aonaba!” (Ioane 1:29) E uarongorongo ao e angareirei Iesu ni mwanangana rinanon Tamaria, Kariraia, Iutaia, ao te aba are i mainikun Ioretan, ao e karaoi naba mwakuri ni kakai. ‘Ao a a kawaria aomata aika bati ao n onimakinna.’—Ioane 10:41, 42.
Teuana i buakon ana kakai Iesu ake e karaoi ae rianako taekana, boni kautan Rataro man te mate. A bati ake a onimakina Iesu, imwin noran utin te aomata ae e a tia ni mate i nanon abong. Ma e ngae n anne, a iangoa tiringana mataniwi n ibonga ma Baritaio. Ma e nako Iesu “nakon te aba are i rarikin te rereua, nakon te kawa are arana Eberaim.”—Ioane 11:53, 54.
A Kaekaki Titiraki Aika Boto i Aon te Baibara:
1:35, 40—Antai te reirei are e tei irarikin Anterea ao Ioane te tia Bwabetito? E aki toki te tia korea te boki aei n taekina “Ioane” ngkana e nanona Ioane te tia Bwabetito, ao e aki roko n te kaota arana n ana Euangkerio aei. Mangaia are, e oti raoi bwa te rerei are e aki kaotaki arana, bon taekan te tia Korea te Euangkerio aei, ae Ioane.
2:20—Te tembora raa are ‘angaun ma ono ririki ririkin kateana’? Kaain Iuta n te tai anne, a nanona te tembora are kateaki iroun Terubabera, are e a manga kateaki iroun Uean Iutaia ae Erote. E taekinna te tia korea rongorongon rimoa ae Josephus bwa e moanaki te mwakuri aei n ana ka-18 n ririki n uea Erote, ke n 18/17 B.C.E. E kateaki i nanon wanua te ririki te ruu ae tabu n te tembora ma rabwatana nako. Ma mwakurian riki kateitei tabeua ake i rarikin te tembora, e reitinako ni karokoa mwin tokin te Toa ae te Riao n 30 C.E., are a a taekinna iai I-Iutaia bwa e kabaneaki 46 te ririki ibukin kateana.
5:14—Uaan te bure te aoraki? Tii n taai tabetai. Te mwaane are e kamaiua Iesu man aorakina are e weneakinna i nanon 38 te ririki, e riki man rikiana ae te aki kororaoi. (Ioane 5:1-9) Ma e nanonna Iesu bwa ngkai e a tia n nanoangaki teuaei, e a riai ngkanne n nakonako ni kawain te kamaiuaki ao e na aki manga bure n oin nanona, bwa ngkana e aki karaoa aei, e na kona ni kakaiaki riki arona iai nakon te aoraki. E na kona te mwaane aei ni bure n te bure ae e aki kona ni kabwaraaki ana bure iai, ike e a karekea ngkanne nakoina te mate, ae akea kaantaningan te mangauti iai.—Mataio 12:31, 32; Ruka 12:10; Ebera 10:26, 27.
5:24, 25—Antai te koraki ake a “nako man te mate nakon te maiu”? E taetae Iesu ibukia te koraki ake a a tia ni mate ni kaineti ma maiuakinan te onimaki ni koaua, ma a onimakin ana taeka ngke a ongo ao a kitan kawaia aika bure. A “nako man te mate nakon te maiu” n te aro are e a kanakoaki mairouia te rekenikai ae te mate, ao a anganaki te kaantaninga ibukin te maiu are aki toki, ibukin onimakinan te Atua irouia.—1 Betero 4:3-6.
5:26; 6:53—Tera nanon ae iai “te maiu i bon i Rouna”? Ni kaineti ma Iesu Kristo, e nanona anganakina konabwai aika uoua, ae te angania aomata te kona ni karekei aroia aika tamaroa i matan Iehova, ao te mwaaka n anga te maiu rinanoni manga kautaia man te mate. ‘Te maiu i nanoia’ taan rimwin Iesu, e nanona ae a karekea onraken te maiu ae kororaoi n aki toki. A karekea onraken te maiu Kristian aika kabiraki, ngkana a kautaki nakon te maiu i karawa. A na karekea onraken te maiu te koraki aika kakaonimaki ae a kaantaningaa te maiu i aon te aba, tii ngkana a a tia n tokanikai n te kabanea ni kataaki, ae na riki imwin tokin ana Tautaeka Kristo ae Maanna Tengaa te Ririki.—1 I-Korinto 15:52, 53; Te Kaotioti 20:5, 7-10.
6:64, BK—E a kaman ataia Iesu man te tai are e moan rinea iai Iuta Itekariota bwa e na kamwanea? E teretere bwa e aki. N te tai teuana n te ririki 32 C.E., e tuangia ana abotoro Iesu ni kangai: “Te riaboro temanna i buakomi.” Tao n te tai anne, e a nora aron Iuta Itekariota Iesu bwa e a [“moana,” NW] ke ni waakina touan te kawai ae kairua.—Ioane 6:66-71.
Reireiara:
2:4. E kaotia Iesu nakon Maria bwa ngkai e bwabetitoaki ao ni kabiraki bwa Natin te Atua, e riai ni butimwaei ana kairiri Tamana are i karawa. E ngae ngke e a tibwa moana ana mwakuri ni minita Iesu, ma e ataa raoi te aoa, ke te tai ibukin mwiokoana, n ikotaki naba ma matena bwa te karea ni kaboomwi. A bon aki kona naba ana utu ni kaan, n aron Maria, ni kariaiakaki bwa a na kamangaoa karaoan nanon te Atua irouna. Ti riai ni beku iroun Iehova ae te Atua ma te nanomwaaka n aron naba anne.
3:1-9. Ti reireiaki baika uoua man ana katoto Nikotemo ae te tia tautaeka i Iutaia. Te moan, e kaotiota te nanorinano, ao te rabakau Nikotemo, ao e ataa naba kakawakin ana iraorao ae kaan ma te Atua. E ataia naba bwa bon te tia reirei ae e kanakoaki iroun te Atua natin te kabentaa ae mangori. E kainnanoaki te nanorinano irouia Kristian ni koaua ni boong aikai. Te kauoua, e rawa Nikotemo n riki bwa te tia rimwin Iesu ngke e mena i aon te aba. Tao e maakuia aomata ao e kani kateimatoaa nakoana n te Tanirim, ke ibukin naba tangiran te kaubwai. Ti kona ni karekea reireiara ae kakawaki man aei, n aron ae ti riai n aki kariaia tangiran baika a na tukira man ‘tabetabekan ara kai ni kammaraki ao n teimatoa n irira Iesu.’—Ruka 9:23.
4:23, 24. Ngkana e na butimwaeaki ara taromauri iroun te Atua, e riai ni boraoi ma te koaua ae kaotaki n te Baibara, ao e riai naba ni kairaki n te taamnei ae raoiroi.
6:27. Ti riai ni kakorakoraira ni mwakuri ibukin kateimatoan ara iraorao ae kaan ma te Atua ngkana ti kani karekea “te amarake ae teimatoa nakon te maiu are aki toki.” Ti na kabwaia ngkana ti karaoa aei.—Mataio 5:3.
6:44. E tabeakinira Iehova. E burimaunira nakon Natina rinanon kawarakira n te mwakuri n uarongorongo n tatabemanira nako, ao e buokira naba n tauu ao ni maiuakin koaua man te Baibara, rinanon taamneina ae raoiroi.
11:33-36. Kaotan ara namakin bon tiaki kaotan ae ti mamaara.
‘TEIMATOA N IRIRIA’
Ngke e a kaan te Toa ae te Riao n 33 C.E., e a okira Betania Iesu. N Nitian 9, e toka i aon te bun aati ae te mwaane ao e rin i Ierutarem. N Nitian 10, e a manga nako n te tembora Iesu. Ni kaekaan ana tataro are e kaineti ma neboan aran Tamana, e roko te bwanaa mai karawa ae kangai: “I a kaman neboia, ao N na manga neboia.”—Ioane 12:28.
N aia tai ni karaoa amwaraken te Toa ae te Riao, e anganiia taan rimwina Iesu reirei aika kakawaki imwain kitanaia irouna, ao e tataro naba ibukiia. Imwin katikan Iesu, kabowiana, ao taurana, e a manga kautaki man te mate.
A Kaekaki Titiraki Aika Boto i Aon te Baibara:
14:2—E na kanga Iesu ni ‘katauraoa nneia’ taan rimwina aika kakaonimaki i karawa? E nanonaki bwa Iesu e na kakoauaa raoi kakawakin te berita ae boou ni kaotina i matan te Atua ao ngkana e anganna naba kakawakin raraana. E irekereke naba te katauraoi aei ma anganakin Kristo mwaakana n uea, are e a moanaki ngkanne imwina kautaia taan rimwina ake a kakaonimaki nako karawa.—1 I-Tetaronike 4:14-17; Ebera 9:12, 24-28; 1 Betero 1:19; Te Kaotioti 11:15.
14:16, 17; 16:7, 8, 13, 14—Bukin tera bwa ngkana e taekinaki te tia ibuobuoki ke taamnein te koaua ao e kabonganaki te onean nauna ae “e” ae kaineti nakon te bwai n Ioane 14:16, 17, ao “e” ao “teuare” n Ioane 16:7, 8, 13, 14? Ibukin te tua n te taetae. N te taetae ni Kuriiti, are e bon moan koreaki iai te Euangkerio ae Ioane, te taeka ae te “tia Buobuoki” e kainetaki nakon te mwaane, ma te taeka ae “Tamnei” e kaineti nakon te bwai. Ni korean ana taeka Iesu iroun Ioane, e kabongana te onea n nauna ibukin te mwaane n aron, “e” ke “teuare” ni kaineti ma te bae e na karaoia te tia ibuobuoki. Te onea n nauna ae “e” are e kainetaki nakon te bwai, e taekinaki ibukin te bwai ae e kakororaoia taamnein te koaua.
19:11—Ngke e taetae Iesu ma Birato ibukin te tia kamwanea, e nanona iai Iuta Itekariota? E aki tii kaineta iai Iuta ke temanna riki Iesu, e bae n iangoiia naba te koraki ni kabane ake iai irekerekeia ma kamateana. E irekereke iai Iuta ma “ibonga ake a kakanato ma unimwane ma te Tanirim ni kabanea” ao “aomata” ake a kairoroaki bwa a na bubutii kabwaraan Baraba.—Mataio 26:59-65; 27:1, 2, 20-22.
20:17—Bukin tera Iesu ngke e tuanga Maria are te I-Maketara bwa e na aki taua? E kakoauaki bwa Maria e taua Iesu bwa e taku n ana iango bwa e nang rierake nako karawa ao e nang aki manga noria imwina. E karaua nanona Iesu, ngke e tuangnga bwa e tuai moa n nako. Ma e tuangnga bwa e na aki taua ma e na nako ni kaongoia taan rimwina taekan mangautina man te mate.
Reireiara:
12:36. Ngkana ti na riki bwa “natin te oota,” ke taani kaotiota te oota, ti riai ni karekea te atatai ae eti n Ana Taeka te Atua ae te Baibara. Ngkanne ti riai ni kamanena te atatai anne ni kaotinakoia iai aomata ake a mena n te rotongitong ni kaineti ma maiuakinan te onimaki ni koaua, ao ni kairiia nakon ana oota te Atua.
14:6. Bon akea te anga teuana ae ti kona iai ni butimwaeaki iroun te Atua, ma tii rinanon Iesu Kristo. Tii man arora n onimakina Iesu ao ni kakairi n ana katoto ae ti kona iai ni kaaniaki ma Iehova.—1 Betero 2:21.
14:15, 21, 23, 24; 15:10. Ongeabara nakon ana kaantaninga te Atua, e kona ni buokira ni kateimatoaa tangiran te Atua iroura ao Natina.—1 Ioane 5:3.
14:26; 16:13. E riki taamnein Iehova ae raoiroi bwa te tia reirei ao te tia kakauringira naba. E riki naba bwa te tia kaotiota te koaua. Mangaia are e kona ni buokira ni karikirakea ara atatai, rabakaura, wanawanara, te rabakau ni karaoi ara motinnano, ao konabwaira n iango. Ngaia are ti riai ni botumwaaka n tatataro ni bubutii ibukin te taamnei ae raoiroi aei.—Ruka 11:5-13.
21:15, 19, NW. E titirakinaki Betero iroun Iesu bwa e tangiria riki nakoni “baikai” ae taekan iika ake i mataia. E katerea Iesu nakon Betero ae e riai n rineia bwa e na kabanea ana tai n ririmwina nakon uaiakinan te akawa. A bia kakorakoraki riki ngkai nanora n tangira Iesu nakoni baika a na anaaki nanora iai, ngkai ti a tia n rinanon rongorongo man Euangkerio aikai. Eng, ti bia teimatoa n ririmwina ma nanora ni kabane.
[Taamnei n iteraniba 31]
Tera reireiara man ana katoto Nikotemo?