E Na Bon Aki Kona Ni Kitania Ana Aomata Aika Kakaonimaki Ni Koaua Iehova
‘E aki kitania ana aomata Iehova aika kakaonimaki ni koaua. A kakawakinaki n aki toki.’—TAIAN ARERU 37:28.
1, 2. (a) Baikara baike a riki n te katebwina n tienture B.C.E. are e kataaki iai aia kakaonimaki ni koaua ana toro te Atua? (b) N aaro raa aika tenua ake e teimatoa iai Iehova n tararuaia ana aomata ake a kakaonimaki ni koaua?
AI TE katebwina n tienture B.C.E., ae taini karaoan aia motinnano ana toro Iehova. E kuri boo te buaka i marenaia kaain te aba ma e a tii toki naba ngke a anganaki inaomataia baronga ake Iteraera aika karawawataaki ake i meang. E waekoa aia uea ae boou ae Ieroboam ni karakaanako mwaakana ma ni katea te Aro ae boou. E tua nakoia ana aomata te aantaeka raoi nakoina. Ma tera ae a na karaoia ana toro Iehova aika kakaonimaki? A na teimatoa ni kakaonimaki ni koaua nakon te Atua are a taromauria? Nga ma nga ake a karaoa anne, ao Iehova e tararuaia raoi ma ni buokiia ni kateimatoaa aia kakaonimaki.—1 Uea 12:1-33; 2 Rongorongo 11:13, 14.
2 A kataaki naba aia kakaonimaki ni koaua ana toro te Atua ni boong aikai. E kauring te Baibara ni kangai: “Kam na tauu baangimi, kam na kamarurungingkami. Ba e nakonako ami kairiribai are te riaboro n ai aron te raian ae bekorara, n ukoukora ae e na oongnga.” Te koaua bwa ti boni kona n “rarawa nako ina, n teimatoa n te onimaki”? (1 Betero 5:8, 9) Ti na neneri ngkai baike a riki n taini kauean te Uea are Ieroboam n 997 B.C.E. ao n noria bwa tera reireiara mai iai. N taai ake a kamamate akekei ao a karawawataaki ana toro Iehova ake a kakaonimaki. A kaaitaraki naba n aia kariri taani kabwaouaa te koaua ngke a karaoa mwiokoaia ae rangi n rawawata. N taai akekei ao Iehova e aki kitania ana aomata aika kakaonimaki ni koaua, ao ai uana naba ma boong aikai.—Taian Areru 37:28.
N Taonakia n te Karawawataaki
3. Bukin tera bwa a aki karawawataaki aomata i aan ana tautaeka te Uea are Tawita?
3 Ti na neneri moa ngkai baike a waakinaki ngke e riki Ieroboam bwa te uea. E taekinaki ae kangai n Taeka N Rabakau 29:2: “Ngkana e tau-taeka te aomata ae buakaka, ao a ikenrawa aomata.” A aki ikenrawa aomata i aan ana tautaeka Uean Iteraera ngkoa ae Tawita. E aki kororaoi Tawita ma e kakaonimaki ni koaua nakon te Atua ao n onimakinna raoi. E aki karawawataa te aba ana tautaeka Tawita. E karaoa te berita Iehova ma Tawita ni kangai: “E na kateimatoaki batam ma ueam n aki toki i matam: e na kateimatoaki am kaintokanuea n aki toki.”—2 Tamuera 7:16.
4. E boto i aon tera kakabwaia ake a noraki i aan ana tautaeka Toromon?
4 N te moantai ao e rangi n rau ao n tetekeraoi ana tautaeka natin Tawita are Toromon, are kaanga boni bannan raoi Ana Tautaeka Iesu Kristo ae Maanna Tenga te Ririki n taai aika imwaira. (Taian Areru 72:1, 17) Bon akea riain te baronga teuana mai buakoni baronga ake 12 bwa e na karitei nakon te tautaeka aei. Ma e ngae n anne ao kakabwaia ake a karekei Toromon ma ana aomata, a tii kona ni karekei ngkana a karaoa te bwai are e tua Iehova nakoina ni kangai: “Ngkana tao ko tou mwin au tua, ma ni kakoro bukin au moti, ma ni kawakin au taeka n tou mwiia, ao N na kateimatoa au taeka i roum, are I taekinna nakon Tawita are tamam. Ao N na maeka i buakoia tibun Iteraera, ao N na aki kitania au aomata aika Iteraera.”—1 Uea 6:11-13.
5, 6. Tera mwin ana aki kakaonimaki ni koaua Toromon nakon te Atua?
5 Ngke e a kara Toromon ao e a aki kakaonimaki nakon Iehova ao ni moanna n irekereke ma taromauri aika kewe. (1 Uea 11:4-6) Teutana imwin teutana, ao e a moanna n aki ongeaba Toromon n ana tua Iehova ao man rikirake ni karawawataia ana aomata. A rangi ni karawawataaki ana aomata irouna bwa e ngae ngke e a tia ni mate, ma a bon teimatoa naba ana aomata ni ngurengure nakon natina te mwane are Reoboam are ngaia are e ruamwina, bwa a tangira te kabebeteaki. (1 Uea 12:4) Tera aron Iehova ngke e aikoa kakaonimaki Toromon?
6 E kaongoraeira te Baibara ni kangai: “E un Iehova nakon Toromon, ba kioina ngke e rairaki nanona mairoun . . . Atuaia Iteraera, ae kauoua kaotina nako ina.” Ao e taku Iehova nakon Toromon: “Ngkae . . . ko aki kawakina au berita ma au tua aika I tuangko, ao N na boni burita ueam mai roum, ao N na angan am toro.”—1 Uea 11:9-11.
7. E kanga Iehova n tabeakinia Ana aomata aika kakaonimaki ni koaua e ngae ngke e a kakeaa Toromon?
7 E kanakoa te burabeti are Aiia Iehova bwa e na kabira teuare e na kainaomataia aomata man te karawawataki. Teuaei bon Ieroboam, ae te aomata ae rangi n rabakau are e mwamwakuri i aan ana tautaeka Toromon. Ma e ngae ngke e teimatoa ni kakaonimaki ni koaua Iehova nakon te berita ibukin te Tautaeka n Uea are e karaoia ma Tawita, ma E boni kariaia naba bwa a na bwenaua baronga ake 12. E anganaki Ieroboam baronga ake tengaun; ao ake uabaronga a tiku n ana utu Tawita are e a tautaeka iai te Uea are Reoboam. (1 Uea 11:29-37; 12:16, 17, 21) E taku Iehova nakon Ieroboam: “Ngkana tao ko kan ongo bwaai ni kabane aika I tuangko, ma n nakonako i nanoni kawaiu nako, ma ni karaoa ae riai i matau, ni kakawakin au tua ma au taeka, n ai aron Tawita are au toro; ao N na memena i roum, ma ni katea batam ae nene, n ai arou ngke I katea batan Tawita, ao N na anganiko Iteraera.” (1 Uea 11:38) E tabeakinia ana aomata Iehova ao e katauraoi aanga ake a na kabebeteaki iai man te karawawataki.
8. Baikara kataaki aika karawawataaki iai ana aomata te Atua ni boong aikai?
8 E a rangi n taonaaba ngkai te karawawataaki ma te ribuaka. E mwaneweaki ae kangai n Te Minita 8:9: “E taua aron te aomata temanna te aomata temanna ni karekea oini kaina iai.” Te iokinibwai ae bangaomata ao te tautaeka ae babakanikawai, ngaia ae a kona ni kariki kangaanga aika korakora ibukin te mwane. Taani kairiri n te tautaeka, bitineti, ao Aaro a kaotioti aroaro ni maiu aika bubuaka. N aron te aomata are raoiroi ae Rota, ao ana toro naba te Atua aika kakaonimaki ni koaua ni boong aikai, a ‘karawawataaki naba nanoia irouia ake a buakaka n aroia n tamware.’ (2 Betero 2:7) Ma e ngae ngke ti kakorakoraira ni kaboraoa maiura ma ana kaetieti te Atua ma ti bon aki toki naba ni maamatanaki irouia taan tautaeka aika a kainikatonga.—2 Timoteo 3:1-5, 12.
9. (a) Tera are e a kamani karaoia Iehova ibukini kamaiuaia ana aomata? (b) E aera bwa ti kona ni kakoauaa raoi bwa e na boni kakaonimaki ni koaua n taai nako Iesu nakon te Atua?
9 Ti kona ni kakoauaa raoi te koaua ae kangai: Bwa Iehova e na bon aki kona ni kitania ana aomata aika kakaonimaki ni koaua! Ao bon iangoi mwaneka tabeua ake e a kamani karaoi ibukin onean mwiia taan tautaeka aika babakanikawai aikai. E a tia n tei ngkai Ana Tautaeka n Uea te Atua rinanon te Mesia are e kairaki iroun Kristo Iesu. E a tia n tautaeka ngkai i karawa Iesu Kristo n te maan ae kaania tebubua te ririki. N te tai ae waekoa ao e na manga uota te kabebeteaki nakoia ake a maaka aran te Atua. (Wareka Te Kaotioti 11:15-18.) E a tia Iesu ni kaotiota kakaonimakina ni koaua nakon te Atua n uaa matena. E na bon aki kaunia ana aomata, n aron are e karaoia Toromon.—Ebera 7:26; 1 Betero 2:6.
10. (a) Ti na kanga ni kaota kakawakin Ana Tautaeka n Uea te Atua? (b) Tera ae ti kona n onimakinna ngkana ti boo ma kataaki?
10 Bon te tautaeka ni koaua Ana Tautaeka n Uea te Atua are e na katoki karawawata nako. Ti riai ni kakaonimaki nakon Iehova ae te Atua ma ana Tautaeka n Uea. N onimakinan te Tautaeka n Uea aei ma nanora ni kabane, ti a rarawa iai nakon aron te aonnaba ae buakaka aei ma n ingainga n ukeri mwakuri aika raraoi. (Tito 2:12-14) Ti kakorakoraira n teimatoa n aki kabarekaki ni bwain te aonnaba aei. (2 Betero 3:14) N aki ongeia bwa baikara kataaki aika ti na boo ma ngaai n taai aikai, ma ti boni kona n onimakina raoi Iehova bwa e na boni kawakinira ni kataakin ara onimaki. (Wareka Taian Areru 97:10.) Irarikin naba anne e kaungaira Taian Areru 116:15 ni kangai: ‘E kakawaki i matan Iehova mateia ana aomata aika kakaonimaki ni koaua.’ A rangi ni kakawaki iroun Iehova ana toro, n te aro are e na bon aki kariaia bwa a na mwaiti aika a na tiringaki n tii te taina.
Kaaitarakira n Aia Kariri Taani Kabwaouaa te Koaua
11. N te aro raa are e a manga aki kakaonimaki ni koaua iai Ieroboam?
11 E kona ana tautaeka te Uea are Ieroboam ni karekea te kabebetenano nakoia ana aomata te Atua. Ma e aki bwa a a kataaki iai aia kakaonimaki ni koaua nakon te Atua. E aki rauaki Ieroboam ni karineana ma mwiokoana ake a a tia n reke irouna, ma e a manga boni kaakaei riki aanga ake a na kakorakoraa riki iai nakoana. E taku i nanona: “Ngkana a aerake aomata aikai ni kareani karea ni maneaban Iehova i Ierutarem, ao ane a na manga oki nanoia aomata aikai nakon aia toka, are Reoboam are uean Iuta; ao ane a na kamateai, ao a na oki nakon Reoboam are uean Iuta.” Mangaia are e a katea te Aro ae boou Ieroboam ike e a kabotoaki iai taromauriakiia uoman kao ataei aika koora. “Ao e katea temanna i Beta-era, ao e kaki temanna i Tan. Ao e riki te baei ba te bure: ba a nako aomata n taromauria i matan temanna ma temanna, n toki i Tan. Ao e katei auti i aon taabo aika rietata, ao e karekeia ibonga mai buakoia aomata ni kabaneia, aika tiaki tibun Rewi.” Ao e bon otea naba ana bong teuana Ieroboam are e karaoa iai “aia toa tibun Iteraera,” ao mani waakinako naba ni waerake “nakon te baonikarea, ba e na kabuoki karea aika boiarara.”—1 Uea 12:26-33.
12. Tera are a karaoia ana aomata te Atua ake a kakaonimaki ni koaua ake n te tautaeka are mai meang, ngke e karaoa taromauriani kao ataei Ieroboam i Iteraera?
12 Tera ngkanne are a nang karaoia ana aomata te Atua aika kakaonimaki ni koaua ake a mena i aan te tautaeka are mai meang n te tai anne? A kakairi irouia aia bakatibu aika kakaonimaki tibun Rewi, ake a maeka ni kaawa ake n aonon te tautaeka are mai meang, n aroia ni waekoa ni karaoi baika riai. (Te Otinako 32:26-28; Warekaia Iteraera 35:6-8; Te Tua-Kaua 33:8, 9) A kitan abaia ma aia bwai nako ao ni mwaing nakoaiaki nako Iuta ma aia utu, ike a waakinaanako iai taromaurian Iehova n akea tabareaia. (2 Rongorongo 11:13, 14) Ma tabeman tibun Iteraera ake a na bon aki tiku ni maan i Iuta, a motinnanoia bwa a nang bon tiku ikekei ao n aki okirikaki. (2 Rongorongo 10:17) E taraia raoi Iehova bwa e na boni waakinako te taromauri ae koaua, n te aro are n rooro riki ake imwina ao a na kona ngkanne aomata ake n te tautaeka are mai meang ni kitana taromauriani kao ataei ake koora ao n okirikaki nako Iuta.—2 Rongorongo 15:9-15.
13. A kanga ni kataaki ana aomata te Atua ni boong aikai, n aia kariri taani kabwaouaa te koaua?
13 A kakamakaki ni boong aikai ana aomata te Atua irouia taani kabwaouaa te koaua. Tabeman taan tautaeka a kataia ni katei oin aia taromauri, ao ni kairoroia aia aomata bwa a na boutokaia. Tabeman mataniwi n Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia ao tabeman riki ake a kainikatonga, a kataia n taekinna bwa boni ngaiia kaain “te koraki n ibonga n uea.” Ma e ngae n anne, ti bon tii kona n noria taani kabiraki ni koaua ake a kaaina “te koraki n ibonga n uea” i buakoia Kristian ni koaua.—1 Betero 2:9; Te Kaotioti 14:1-5.
14. E na tera arora ae riai ni kaineti ma aia kariri taani kabwaouaa te koaua?
14 A kakairi ana aomata te Atua aika kakaonimaki ni koaua ni boong aikai n aroia tibun Rewi ake a kakaonimaki ngkoa ake n te katebwina n tienture B.C.E., n aroia n aki burebureaki n aia mwakuri ni kariri taani kabwaouaa te koaua. A waekoa taani kabiraki ao raoia ni Kristian n totokoi ao n rawa nakon aia kariri taani kabwaouaa te koaua. (Wareka I-Rom 16:17.) Ngkai ti kukurei n aantaeka nakon tautaeka n te aonnaba ni kaineti ma bwaai tabeua ao n teimatoa naba n tei i nuka ni kaineti ma te itabarara n te aonnaba, ngkanne ara kakaonimaki ni koaua e a nakon Ana Tautaeka n Uea te Atua. (Ioane 18:36; I-Rom 13:1-8) Ti rarawa nakon aia bukibuki ni kewe te koraki ake a taku bwa a toro iroun te Atua ma a boni kamatauningaa n aroaroia.—Tito 1:16.
15. E aera ngkai e bon riai iroun te “toro ae kakaonimaki ae wanawana” ni karekea te kakaonimaki ni koaua mairoura?
15 Iangoa te koaua are e a tia Iehova n te aro ni kaikonaki ni karekei angaia aomata aika raoiroi nanoia, bwa a na otinako man te aonnaba ae buakaka aei ao ni karinia n te bwaretaiti n taamnei are e a tia ni karaoia. (2 I-Korinto 12:1-4) Ibukin onraken nanora n te kakaitau, ti a teimatoa iai ni kaaniaki riki ma “te toro ae kakaonimaki ae wanawana, ae kateaki iroun ana toka ba mataniwiia tabonibaina ni kaamarakeia n aia tai.” E a tia Kristo n rinea te toro aei bwa “mataniwin ana bwai nako.” (Mataio 24:45-47) Mangaia are e ngae ngke tao ngaira n tatabemanira nako ti aki raoi ota ni mwiokoaia te koraki n toro aei, ma bon akea naba riaira n rarawa nakon aia kairiri ke tao ni manga okira ana waaki Tatan. N onean mwin anne, te kakaonimaki ni koaua e na kairira bwa ti na nanorinano ma ni kaantaningaa Iehova bwa e na kamataatai bwaai nako.
Ni Waakinakoan Tabera Mairoun te Atua
16. Tera te mwioko are e anganaki te burabeti mai Iuta?
16 E kabuakakaa Ieroboam Iehova ibukin aroarona ake a kabwaouaa te koaua. E mwiokoa te burabeti temanna mai Iuta bwa e na nakoiang nako Betaera ni kawara Ieroboam ngke e tabe ni mwamwakuri i matan te baonikarea. Te bwai are e na taekinna te burabeti aio bon te rongorongo ae rangi ni karuanikai nakon Ieroboam. Akea te nanououa bwa bon anne te mwioko ae rangi ni kangaanga.—1 Uea 13:1-3.
17. E kanga Iehova ni kamanoa ana tia uarongorongo?
17 E ura unin Ieroboam ngke e ongo ana kabuakaka Iehova aei. E arora nako baina nakon ana aomata te Atua ao n takaruaia mwaane ake irarikina ni kangai: “Kam na taua teuanne”! Ma imwaini karaoan are e tua, ao e a tii karina naba “ni batakataka baina, are e aroria n ekia nako, ao e aki kona ni manga kaokia nako ina. Ao e tabwenaua te baonikarea, ao a baro mannang man te baonikarea.” N noran aei ao e a kairaki Ieroboam bwa e na butiia te burabeti arei bwa e na onnonia Iehova ao n tataro ibukini baina are mwautakataka arei bwa e na kamaoaki. Ao e tataro te burabeti ao e manga kamaoaki baina. E oti man aei bwa Iehova e boni kamanoa ana tia uarongorongo mani mwakuri n iowawa.—1 Uea 13:4-6.
18. E kanga Iehova ni kamanoira ngkai ti ninikoria n toro irouna?
18 Ngkai ti teimatoa n uataboa tataekinan rongorongon te Tautaeka n Uea ao te mwakuri ni kairiia aomata bwa a na riki bwa taan rimwini Kristo, ti na boni bae naba ni boo ma te kairiribai ke boni waaki aika a bubuaka n taai tabetai. (Mataio 24:14; 28:19, 20) Ma ti aki riai ni kariaia maakakin te riribai bwa e na kakerikaka ingaingara n te mwakuri ni minita. N ai aron te burabeti are e aki kaotaki arana are n ana bong Ieroboam, iai naba ngaira ‘mwiokoara ae te toro iroun Iehova ma te aki mamaku ao te kakaonimaki ni koaua.’a (Ruka 1:74, 75) E ngae ngke ti a aki kaantaningai mwakuri ni kakai ni boong aikai, ma e bon teimatoa naba Iehova ni kamanoia ao ni boutokaia taani Kakoaua ibukina rinanon taamneina ao anera. (Wareka Ioane 14:15-17; Te Kaotioti 14:6.) E na bon aki kona te Atua ni kitania akana ninikoria n tataekina ana taeka.—I-Biribi 1:14, 28.
E na Kamanoia Ana Aomata Aika Kakaonimaki ni Koaua Iehova
19, 20. (a) E aera ngkai ti kona ni koaua raoi bwa e na bon aki kitanira Iehova? (b) Baikara titiraki aika a na rinanoaki n te kaongora ae imwin aei?
19 Bon Atuara ae kakaonimaki ni koaua Iehova. (Te Kaotioti 15:4; 16:5) E ‘kakaonimaki ni koaua n ana mwakuri ni kabane.’ (Taian Areru 145:17) Ao e karaui nanora ni kangai te Baibara: ‘E na kawakini kawaia ana aomata aika kakaonimaki ni koaua.’ (Taeka N Rabakau 2:8) Ngkana a kaaitaraki ana aomata te Atua aika kakaonimaki ni koaua ma kataaki ke kariri mairouia taani kabwaouaa te koaua ke tao ni karaoan aia beku ae kangaanga mairoun te Atua, a kona n onimakina raoi ana kairiri ma ana boutoka Iehova.
20 Aio te bwai ae rangi ni kakawaki bwa ti na iaiangoia ngkai: Tera ae e na kona ni buokai ni kateimatoaa au kakaonimaki ni koaua nakon Iehova n aki ongei kataaki ke kariri ake I boo ma ngaai? Ke tao n taekinana teuana, N na kanga ni kanenea riki au kakaonimaki ni koaua nakon te Atua?
[Kabwarabwara ae nano]
a N aki ongeia bwa e teimatoa ni kakaonimaki te burabeti arei nakon Iehova ke e aki ma baike a riki nakoina a na rinanoaki n te kaongora ae imwin aei.
Ko na Kanga ni Kaeka?
• E kanga ni kaotia Iehova bwa e bon aki kitania ana aomata aika kakaonimaki ni koaua ngkana a karawawataaki?
• Tera arora nakon aia kariri taani kabwaouaa te koaua?
• E kanga Iehova ni kamanoia ana aomata aika kakaonimaki ni koaua, ngkai a uataboa te mwakuri ni minita ni Kristian?
[Mwabe/Taamnei n iteraniba 10]
(Ibukini bitakin taeka, nori booki)
TE TAUTAEKA N UEA MAI MEANG (Ieroboam)
Tan
TEKEM
Be-taera
TE TAUTAEKA N UEA MAI MAIAKI (Reoboam)
IERUTAREM
[Taamnei]
E aki kitania ana aomata aika kakaonimaki ni koaua Iehova n te tai are e moana iai karaoan taromaurian kao ataei Ieroboam