E Kanikinaeaki Te Taromauri Ae Koaua N Te Katiteuanaaki
“N na manga botingkami n ai aroia tibu i nanon oia.”—MIKA 2:12, BK.
1. E kanga te karikibwai n riki bwa te bwai ni kakoaua ibukin rabakaun te Atua?
E TAKU te tia areru: “Iehova, ai bati ra am makuri! Ko kabane baikai ni karaoi n te rabakau: A on aonaba n am bwai nako.” (Taian Areru 104:24, BG) E kai noraki rabakaun te Atua n te kaai n ibuobuoki i marenaia aroka aika kakaokoro aika mirion ma mirion, maan aika uarereke, maan aika bubura, ao maninnaoraki n te aonnaba ae rangi ni kamimi ao ni kangaanga te ota iai. Iai naba n rabwatam baika rangi ni bingingi aika kakaokoro aika nga ma nga mwaitiia aika mwamwakuri, ni moa mani bwain te rabwata aika bubura ni karokoa mwakorokoron taian cell aika bingingi, ake a kaai ni mwakuri ni karikiko bwa te rabwata ae bwanin ao ni marurung.
2. Bukin tera bwa e taraa ni kamimi te katiteuanaaki i marenaia Kristian n aron ae kaotaki n iteraniba 16?
2 E karikiia aomata Iehova bwa a na kaai n ibuobuoki i marenaia. A rangi ni kakaokoro teia aomata, aroaroia ao rabakauia. Irarikin anne, e angania te moan taanga te Atua aroaro aika titeboo ma aroarona ae kainnanoaki iai, bwa a na uaia ni mwakuri ao n ibuobuoki i marenaia. (Karikani Bwaai 1:27; 2:18) Ma e ngae n anne, a a riki ngkai n ianena mairoun te Atua angiia kaain te aonnaba, ao a aki kona ni katiteuanaaki ni mwakuri n aron te rabwata ae tii teuana. (1 Ioane 5:19) Ngaia are e bae n rangi ni kamimi kakoauaani katiteuanaakia kaain te ekaretia ni Kristian n te moan tienture are kaainaki irouia aomata aika kakaokoro, n aroia tooro ake i Ebeto, aineni Kuriiti aika kakannato, mwaane ake I-Iutaia ake a reireiaki ao taan taromauri bouannanti rimoa.—Mwakuri 13:1; 17:4; 1 I-Tetaronike 1:9; 1 Timoteo 6:1.
3. E kanga ni kabwarabwaraaki katiteuanaakia Kristian n te Baibara, ao tera ae ti na rinanona n te kaongora aei?
3 A kairaki aomata n te taromauri ae koaua bwa a na uaia ni mwakuri ma te boonnano n aroni bwain rabwatara. (Wareka 1 I-Korinto 12:12, 13.) Aikai bwaai tabeua aika ti na neneri n te kaongora aei:E kanga te taromauri ae koaua ni katiteuanaia aomata? Bukin tera bwa tii Iehova ae e kona ni katiteuanaia mirion ma mirion aomata mai buakoia natannaomata? Baikara baika tuka te katiteuanaaki are e buokira iai Iehova n tokanikai i aoia? Ao e kanga ni kaokoro te Aro ni Kristian ni koaua ma Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia, ni kaineti ma te katiteuanaaki?
E kanga te Taromauri ae Koaua ni Katiteuanaia Aomata?
4. E kanga te taromauri ae koaua ni katiteuanaia aomata?
4 A ota raoi aomata ake a waakina te taromauri ae koaua bwa Iehova bon te tia Tautaeka n te iuniweeti kioina ngkai e kariki bwaai nako. (Te Kaotioti 4:11) E ngae ngke a maeka Kristian ni koaua i buakoia botannaomata aika bati ao baika riiriki nakoia aika kakaokoro, ma a bane n ongeaba n ana tua te Atua ao ni maiuakini booto n reirei aika n te Baibara. A bane ni wetea Iehova taan taromauri ni koaua ni kangai: “Tamara.” (Itaia 64:8 BG; Mataio 6:9) Ngaia are bon taari ngaiia ni kabane i nanon te onimaki ao e kona n reke irouia te katiteuanaaki ae kakukurei are taekinna te tia areru ni kangai: “Noria, ai raoiroi ra ao ai rerei ra Maekaia taari n te tabo ae ti teuana ni kabo nanoia!”—Taian Areru 133:1, BG.
5. Tera te aroaro ae karekea katiteuanaakia taan taromauri ni koaua?
5 E ngae ngke a aki kororaoi Kristian ni koaua ma a katiteuanaaki n taromauri ibukina bwa a a tia n reiakina aroia n itangitangiri. E rianako aron Iehova n reireinia bwainan te tangira ae akea kabotauana. (Wareka 1 Ioane 4:7, 8.) E taekinaki n ana Taeka ae kangai: “Karina i aomi te atataiaomata ae nako man te nanoanga, te akoi, te nanorinano, te nimamannei, ao te taotaonakinnano. Teimatoa n taotaon nanomi i marenami ao tauraoi n ikabwarabure ngkana iai bukini ngurenguremi i marenami, n aron Iehova ngke e tauraoi ni kabwarai ami bure, ao ai aromi naba. Ma irarikini baikai ni kabane, kam na karina i aomi te tangira, bwa bon te bwai ni kabaebae ae katiteuanaia aomata n te aro ae kororaoi.” (I-Korote 3:12-14) Te bwai ni kabaebae ae kororaoi aei bon te tangira, ae te aroaro ae kakawaki riki ibukini kanikinaeaia raoi Kristian ni koaua. Ko aki ngkanne kakoauaa mani baika ko a tia n nori ae e kanikinaeaki te taromauri ae koaua n te katiteuanaaki aei?—Ioane 13:35.
6. E na kanga ni buokira te kantaninga ibukin te Tautaeka n Uea ni karekea te katiteuanaaki?
6 A katiteuanaaki naba taan taromauri ni koaua ibukina bwa a onimakina Ana Tautaeka n Uea te Atua bwa tii aei te kantaninga ae koaua ibukia aomata. A ataia ae e nang waekoa ni katea Ana Tautaeka n Uea te Atua n ruamwin aia tautaeka aomata ao ni kakabwaiaia akana ongeaba n angania te rau ni koaua ae akea tokina. (Itaia 11:4-9; Taniera 2:44) Ngaia are a mutiakina ana taeka Iesu Kristian are e taekinna ibukia taan rimwina ni kangai: “A aki arona aroia kaain te aonnaba, n arou naba ngai ae I aki arona aroia kaain te aonnaba.” (Ioane 17:16) A teimatoa n tei i nuka Kristian ni koaua ni kaineti ma te itabarara irouia kaain te aonnaba, ike a a kona iai ni katiteuanaaki e ngae ngkai a mena i buakoia aomata ake a buaka.
Nibwan Reireiara ae Tii Teuana ni Kaineti ma te Onimaki
7, 8. N te aro raa ae e boutokaaki iai katiteuanaakira n ana reirei te Baibara?
7 A kimwareirei ni katiteuanaaki Kristian ake n te moan tienture bwa a bane ni karekei kaungaaia man nibwan reireiaia ae tii teuana. A ataia bwa e reireinia ao ni kairiia kaain te ekaretia Iesu rinanon te rabwata n tautaeka ae kaainaki irouia abotoro ao unimwaane ake i Ierutarem. A kabotoi aia moti man Ana Taeka te Atua mwaane aika tatangira aikai ao a kanakoia mataniwi aika mwamwananga bwa a na kaongoraeia ekaretia n aaba aika bati n aia kaetieti. E taekinaki n te Baibara taekaia mataniwi tabeman ni kangai: “Ngke a a mwananga rinanon taiani kaawa ao a kaongoraeia aomata iai mooti ake a baireia abotoro ao unimwaane ake i Ierutarem, ake a riai ni mutiakinaki.”—Mwakuri 15:6, 19-22; 16:4.
8 N aron naba anne, e boutokaaki te katiteuanaaki n ekaretia ni katobibia te aonnaba ni boong aikai n te Rabwata n Tautaeka ae kaainaki irouia Kristian aika kabiraki. E boreeti booki n taetae aika bati te Rabwata n Tautaeka ibukini karikirakean te onimaki. E boto te amwarake ae bwain te taamnei aei man Ana Taeka te Atua. Ai ngaia are tiaki mairouia aomata te bae reiakinaki iai ma boni mairoun Iehova.—Itaia 54:13.
9. Ti kanga ni buokaki ni katiteuanaaki n ara mwakuri mairoun te Atua?
9 A boutokaa naba te katiteuanaaki mataniwi aika Kristian n aroia ni kaira te uarongorongo. E matoa riki te nano n iraorao n te aro ae kaan i marenaia akana uaia ni beku ibukin te Atua, nakon aia iraorao kaain te aonnaba tii ibukin te kakukurei. E aki kateaki te ekaretia ni Kristian ibukin te botaki ni kakukurei, ma bon ibukini karinean Iehova ao katiaan te mwakuri ae tataekinan te rongorongo ae raoiroi, karekeaia taan rimwini Kristo ao kateimatoaan te ekaretia. (I-Rom 1:11, 12; 1 I-Tetaronike 5:11; I-Ebera 10:24, 25) Ngaia are e a kona n taekinia Kristian te abotoro Bauro ni kangai: “Kam tei n nene ni katiteuanaaki n ami iango n aron te aomata ae tii temanna, ma n uaia ni kakorakoraingkami ibukin te onimaki ae reke man te rongorongo ae raoiroi.”—I-Biribi 1:27.
10. Baikara aaro tabeua ake ti a katiteuanaaki iai bwa ana aomata te Atua?
10 Ni kaineti ma anne, ngkai ana aomata Iehova ngaira, ti a katiteuanaaki ibukini butimwaean riain Iehova n tautaeka, tangiraia tarira, kantaningaan Ana Tautaeka n Uea te Atua ao karineaia ake e kabonganaia te Atua bwa taani kairiri i buakora. E buokira Iehova n tokanikai i aon aroaro tabeua ni kaineti ma aki kororaoira aika kona n uruana katiteuanaakira.—I-Rom 12:2.
Aron te Tokanikai i Aon te Nanorieta ao te Bakantang
11. E aera ngkai e kamaenakoia aomata te nanorieta, ao e kanga ni buokira Iehova n tokanikai i aona?
11 E kamaenakoia aomata te nanorieta. E iaiangoia te aomata ae nanorieta bwa e rietata riki ao n angiin te tai e karekea kukureina i bon irouna n te kamoamoa. Ma n angiin te tai, e tuka te katiteuanaaki te aroaro aei bwa a kona ni manga bakantang ake a ongo te taetae ni kamoamoa. E kamataataa nakoira te tia rimwini Kristo ae Iakobo ni kangai: “A boni buakaka aeka ni kamoamoa nako aika ai aron akanne.” (Iakobo 4:16) Bon te aro ae akea iai te tangira kamangoraia tabemwaang. Ma e rangi n rianako ana banna ni katoto Iehova ibukin te nanorinano bwa e tabeakinia aomata aika aki kororaoi n arora. E korea ae kangai Tawita: ‘E anganai te kakannato nimamannein te Atua.’ (2 Tamuera 22:36, BG) E buokira n tokanikai Ana Taeka te Atua i aon te nanorieta n reiakinara arora n iaiango raoi. E kairaki rinanon te taamnei Bauro bwa e na titiraki ni kangai: “Antai ae karaoiko bwa ko na kaokoro ma are temanna? Ao tera ae iai iroum ae ko aki anganaki? Ngkana ngaia bwa ko anganaki, ao e aera ngkai ko kamoamoako bwa aongkoa ko aki anganaki?”—1 I-Korinto 4:7.
12, 13. (a) Bukin tera bwa e kakai reke te bakantang? (b) Tera ae na riki ngkana ti kakairi n aron Iehova n taraia tabemwaang?
12 Te bakantang bon te aroaro riki teuana ae taabangaki ae e tuka te katiteuanaaki. Ibukin rikiara ae te aki kororaoi, iai “angin te bakantang i nanora,” ni kabane ao n taai tabetai a kona naba ni bakantang Kristian aika maan n te onimaki ni maiuia tabemwaang, kaubwaia, mwiokoaia ke rabakauia. (Iakobo 4:5) N te katoto, e kona ni bakantang te tari te mwaane ae iai buuna ma natina ni mwiokoan te tia uarongorongo ae kabwanina ana tai, n akea ataakin ae e kona naba ni bakantang teuare e kabwanina ana tai n uarongorongo iroun te mwaane ae iai natina. Ti na kanga n totokoa uruanakini katiteuanaakira n te aeka ni bakantang aei?
13 Ibukini buokara n totokoa te bakantang, uringnga bwa a kabotauaki n te Baibara kaain te ekaretia ni Kristian ake a kabiraki ma bwain te rabwata ae tii teuana. (Wareka 1 I-Korinto 12:14-18.) N te katoto, e ngae ngke tao e kai noraki riki matam nakoni buroom, tiaki te koaua bwa a kaai n rangi ni kakawaki iroum? N aron naba anne, a bane ni kakawaki kaain te ekaretia ni kabane iroun Iehova, e ngae ngke i nanon tabeua te tai, tao a mwiokoaki riki tabeman nakoia ake tabeman. Mangaia are ti bia kakairi n aron Iehova n taraia tarira. Ti aki riai ni bakantang irouia tabemwaang, ma ti kona ni kaota tabeakinaia ao mutiakinaia. Ni karaoan aei, ti a buoka iai katerean te kaokoro i marenaia Kristian ni koaua ma kaain Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia.
A Kanikinaeaki Aaro Ake Aongkoa Kristian Ngaiia n te Iraraure
14, 15. E a kanga n rikirake te iraraure i marenaia Aaro ni Kristian ake a tannako man te koaua?
14 E kateretereaki kaokoroni katiteuanaakia Kristian ni koaua n aroia Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia n te itabarara i marenaia. E butanako te aroaro ni Kristian ae te tannako man te koaua n te kaaua n tienture, ike e a taua taekana te embera ae te beekan ao e a boutokaaki iai rikirakeia Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia. Imwin anne e a riki te iraraure teuana imwin teuana, bwa a bati tautaeka ake a a kitana Rom ao a katei aia Aaro aika baireaki man aia Tautaeka.
15 I nanon tienture aika bati, a buaka i marenaia tautaeka aika mwaiti. N te ka-17 ao te ka-18 n tienture, a a karikirakea karinean aia Tautaeka aomata ake i Buritan, Buranti, ao te United States, ibukin anne, e a riki te nanonnaba bwa kaanga te Aro. N te ka-19 ao te ka-20 n tienture, e a moanna n taonakinako aia iango angiia aomata n te nanonnaba. N tokina, a a bwenaua nakoni koraki n Aro aika bati Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia, ao angiia mai buakoia a kariaia te nanonnaba. A a tia naba taan taromauri n te Aro teuana ni buakania raoia n onimaki ake man te natannaomata teuana. A bwenaua Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia ibukini kaokoron aia koaua ao te nanonnaba ni boong aikai.
16. Baikara kaekaan titiraki ake a bwenaua iai kaain Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia?
16 N te ka-20 n tienture, a a moanna ni kakorakoraia ni karikirakea katiteuanaakia tabeua mai buakoni koraki n Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia aika bubua ma bubua mwaitiia. Ma imwini kakorakoraaia i nanon irabwi ma irabwi te ririki, bon tii tabeua Aaro ake a a katiteuanaaki, ao a teimatoa ni bobuaka taan taromauri ni kaekaan titiraki ni kaineti ma te ewarutin, kabwakaan te teei, te wene n taanga i marenan te mwaane ma te mwaane, te aine ma te aine ao katabuaia aine bwa mataniwi. I nanoni botaki tabeua n Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia, a kataia mataniwi n Aaro ni botiia aomata mani botaki n Aro aika kakaokoro n aroia ni kamangori kakawakin reirei ake a karekea te iraraure mai imwaina. Ma e ngae n anne, e kamamaarai aia onimaki aomata kamangorani kakawakin reirei ao a bon aki katiteuanaaki Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia ake a maenako.
E Karietataaki te Taromauri ae Koaua i Aon te Nanonnaba
17. E kanga ni kaman taekinaki te taromauri ae koaua bwa e na katiteuanaia aomata “ni boong aika kaitira”?
17 E ngae ngke e a rangi ni bati riki ngkai te bwenaua irouia aomata nakon are rimoa, ma a teimatoa ni kaokoroaki taan taromauri ni koaua n te katiteuanaaki. E a kaman taekina ae kangai ana burabeti te Atua are Mika: “N na manga botingkami n ai aroia tibu i nanon oia.” (Mika 2:12, BK) E a kaman taekinna naba Mika bwa e na karietataaki te taromauri ae koaua i aon aeka n taromauri ake tabeua riki, ike a a taromauriaki iai atua aika kewe ke a atuana te tautaeka. E korea ae kangai: “Ni boong aika kaitira ao e na kateimatoaaki maungan maneaban Iehova i aon taubukini maunga, ao e na karietataki riki nakon tabuki; ao a na bane n raanga natanaomata nako aona. Ba ane a na bane botanaomata n nakonako, temanna n aran antina, ao temanna an aran antina, ao ngaira ti na nakonako n aran Iehova ae Atuara.”—Mika 4:1, 5, BG.
18. Baikara bitaki ake e a tia ni buokira iai te taromauri ae koaua bwa ti na karaoi?
18 E kabwarabwaraa naba Mika aron te taromauri ae koaua ni katiteuanaia aomata ake a kairiribai ngkoa ni kangai: “A na nako [aomata mani] botanaomata aika bati ao a na kangai, Kam na kaaraki, ao ti na ararake nakon ana maunga Iehova, ao nakoni maneaban Atuan Iakoba; ao ane E na reireira ana aro nako, ao ti na nakonako ni kawaina nako: . . . ao ane a na ororoi aia kabaang ba wini barau, ao aia raanti ba bwaai ni koro mwanga ni kai: a na aki tabeka te kabaang te botanaomata teuana n eka nako te botanaomata teuana, ao a na aki manga reireiia te buaka.” (Mika 4:2, 3, BG) A katiteuanaaki ni katobibia te aonnaba te koraki ake a kitana taromauriaia atua aika karaoaki ni baia aomata ke natannaomata ibukini butimwaean taromaurian Iehova. E reireinia te Atua n aaro aika tatangira.
19. Tera te bwai ae kakoauaaki raoi ni katiteuanaakia aomata aika mirion ma mirion n te taromauri ae koaua?
19 Akea kabotauani katiteuanaakia Kristian ni koaua ni kabutaa te aonnaba ni boong aikai, ao bon te bwai ni kakoaua ae mataata raoi iai teimatoan Iehova ni kaiririia ana aomata rinanon taamneina. A katiteuanaaki aomata n tatabemania nako mai buakoia natannaomata ni kabane n te aro ae tuai man nonoraki mangkoa. E rangi ni kamimi kakoroani bukin te bwai are taekinaki n Te Kaotioti 7:9, 14, are kaotaki iai bwa a na waekoa ana anera te Atua ni kanakoa te “ang” are e na urua te waaki ae buakaka ae ngkai. (Wareka Te Kaotioti 7:1-4, 9, 10, 14.) Tiaki te koaua bwa ti kakabwaiaaki ngkai ti katiteuanaaki n te botaki n itaritari ae katobibia te aonnaba? Ti na kanga ni boutokaa te katiteuanaaki anne ngaira n tatabemanira nako? E na rinanoaki aei n te kaongora ae imwina.
Ko na Kanga ni Kaeka?
• E kanga te taromauri ae koaua ni katiteuanaia aomata?
• Ti na kanga n totokoa uruanakini katiteuanaakira n te bakantang?
• E aera ngkai e aki karekea te bwenaua irouia taan taromauri ni koaua te nanonnaba?
[Taamnei n iteraniba 16]
A kakaokoro rikiaia Kristian ake n te moan tienture
[Taamnei n iteraniba 18]
E na kanga am ibuobuoki n te mwakuri ni kateitei n Taabo n Taromauri ni boutokaa te katiteuanaaki?