Reireinia Tabemwaang Bwa A Na Uaiakin Tiaia
“Aomata nako ake e kororaoi reireiaia a na katotonga raoi aia tia reirei.”—RUKA 6:40.
1. E kanga Iesu ni katea aan te ekaretia are rianako arona i nanon ana tai ni mwakuri ni minita i aon te aba?
E KOREA ae kangai te abotoro Ioane ni kabanean ana Euangkerio: “Ni koauana, a rangi ni bati riki bwaai ake e karaoi Iesu, ao ngkana arona bwa a koreaki ni kabane taekaia, ao I taku ngai bwa a aki kona kaain te aonnaba ni kawakini mwaitin nira ni boki aika a na koreaki.” (Ioane 21:25) I buakoni baike e kakororaoi ni kabane Iesu ngke e kakorakora n ana mwakuri ni minita n ana tai ae kimototo, e boni karekeia, e reireinia ao e baireia mwaane ake a na kairiri imwina ni banen ana tai i aon te aba. Ngke e okira karawa Iesu n 33 C.E., e a tia ni katea aan te ekaretia, are e na waekoa n rikirake kaaina nakon te nga ma te nga.—Mwakuri 2:41, 42; 4:4; 6:7.
2, 3. (a) Bukin tera ngkai e korakora kainnanoaia mwaane aika bwabetitoaki bwa a na uaiakin tiaia? (b) Tera ae na rinanoaki n te kaongora aei?
2 E teimatoa kainnanoaia mwaane ibukin te kairiri n ekaretia nako mai buakoia taan tataekina rongorongon te Tautaeka n Uea, aika raka i aon itua te mirion n ekaretia aika 100,000 tabun mwaitiia ni kabutaa te aonnaba. N te katoto, e rangi ni korakora kainnanoaia unimwaane aika Kristian. A riai ni kamoamoaaki te koraki ake a uaiakin tiaia ibukin te mwioko aei, bwa a “tangira te mwakuri ae raoiroi.”—1 Timoteo 3:1.
3 Ma e ngae n anne, a aki kona mwaane ni katauaki ibukini mwioko n te ekaretia n akea aia kakorakora. E aki kona ni kataubobongaaki te mwaane ibukin te mwakuri aei tii man te reirei ae rietata ke anuani maiuna. Ngkana e na beku n te aro ae riai te mwaane n te mwioko aei, e riai ni boraoi maiuna ma te Baibara. E kakawaki riki kaotiotan uaan te taamnei ae raoiroi nakon te konabwai ke kakororaoan te mwakuri. A na kanga ni buokaki mwaane n te ekaretia bwa a na taubobonga? E taku Iesu: “Aomata nako ake e kororaoi reireiaia a na katotonga raoi aia tia reirei.” (Ruka 6:40) N te kaongora aei, ti na rinanoi aanga tabeua ake e buokiia iai taan rimwina te tia Angareirei ae Mwaatai, ae Iesu Kristo, bwa a na taubobonga ibukini mwioko aika bubura riki, ao ti na nori reireiara ni baike e karaoi.
“I Araningkami Bwa Raoraou”
4. E kanga Iesu ni kaotia bwa bon te rao ni koaua nakoia taan rimwina?
4 E atongia taan rimwina Iesu bwa raoraona ao e aki kamangoriia. E kabatiaa ana tai ma ngaiia, e onimakinia, ao e ‘kaotiotii nakoia bwaai ni kabane ake e ongo mairoun Tamana.’ (Wareka Ioane 15:15.) Iangoa aroni kukureia ngke e kaekaa aia titiraki Iesu aei: “Tera te kanikina ae e na kaotia bwa ko a oki ma n tiku, ao kanikinaean tain tokin te waaki ae ngkai i aon te aba?” (Mataio 24:3, 4) E kaotii naba ana iango ao ana namakin nakoia taan rimwina. N te katoto, n te tairiki are e kamwaneaki iai Iesu, e kairiia Betero, Iakobo, ao Ioane nakon te onnaroka are i Ketetemane, ike e a kakorakoraa iai n tataro ma rawawatan nanona. Tao a aki ongo baike e taekin Iesu n ana tataro abotoro ake teniman, ma a bae n ataia ae e rangi ni karawawataaki. (Mareko 14:33-38) Iangoa naba aron rotakia naaka teniman aikai n onikakin Iesu. (Mareko 9:2-8; 2 Betero 1:16-18) E riki te iraorao ae rangi ni kaan i marenan Iesu ma taan rimwina, bwa te atinro ibukia rimwi riki n tararuaani mwiokoaia aika rangi ni kakawaki.
5. Baikara aanga tabeua ake a kona iai unimwaane aika Kristian n tauraoi ni buokiia tabemwaang?
5 N aron Iesu, a iraorao naba unimwaane aika Kristian ma aomata ao ni buokiia ni boong aikai. A karikirakea te iraorao ae kaan ao n tatangira ma raoia n onimaki rinanoni karekean aia tai ni kaotiota tabeakinaia. A ataa kakawakini karabaani bwaai tabeua, ma a aki karabai otaia n te Baibara. A onimakinia taari mwaane unimwaane n te ekaretia ao a tibwauai koaua man te Baibara ake a a tia n reiakini ma ngaiia. A na bon aki kamangora te tabonibai n te ekaretia, unimwaane are tao e taraa n ataei nakoia. N oneani mwin anne, a iangoa te mwaane anne bwa e a ikawai n te onimaki ae iai ana konabwai, are e karaoi mwakuri aika kakawaki ibukin te ekaretia.
“I Katea te Banna ni Katoto Nakoimi”
6, 7. Taekina ana katoto Iesu nakoia taan rimwina ao aron ringakin nanoia iai.
6 E ngae ngke a riai taan rimwin Iesu ni kakaitau ibukini baika irekereke ma te onimaki, ma a kairaraangaki n tabetai n aroni kaikawaaia ao kateia. (Mataio 19:9, 10; Ruka 9:46-48; Ioane 4:27) Ma e aki tiribureia taan rimwina Iesu ke n un nakoia. E aki naba tuangia bwa a na karaoi baika a riaon aia kona, ke n tuangia bwa a na karaoa te bwai are e aki kona ni karaoia. Ma e reireinia Iesu rinanon ana katoto.—Wareka Ioane 13:15.
7 Tera aron Iesu n riki bwa te banna ni katoto nakoia taan rimwina? (1 Betero 2:21) E kabebetea maiuna n te aro are e a kabatiaa ana tai ni beku ibukia aomata. (Ruka 9:58) E nimamannei Iesu ao e aki toki ni kabotoi ana reirei i aon te Baibara. (Ioane 5:19; 17:14, 17) E kai kawaraki ao e akoi. E kairaki n te tangira ni bwaai ni kabane ake e karaoi. (Mataio 19:13-15; Ioane 15:12) A ringaki nanoia ana abotoro Iesu n ana katoto. N aron are e aki maaka te mate Iakobo ma e kakaonimaki ni beku iroun te Atua ni karokoa matena. (Mwakuri 12:1, 2) E kakaonimaki Ioane n tou mwini mwanekan Iesu i nanon 60 tabun te ririki.—Te Kaotioti 1:1, 2, 9.
8. Tera aia katoto unimwaane ibukia mwaane ake a ataei riki ao tabemwaang?
8 A katea te banna ni katoto unimwaane n te ekaretia n aroia n anga boni ngaiia, n nanorinano, ao n tatangira, ae te bwai ae a kainnanoia mwaane aika a ataei riki. (1 Betero 5:2, 3) Irarikin anne, a rinanon te raunnano unimwaane ake a raraoi aia banna ni katoto n te onimaki, n te angareirei, n te maiu ni Kristian, ao n te mwakuri ni minita n ataakin ae a kona ni kakairi aomata n aia onimaki.—I-Ebera 13:7.
‘E Tuangia Taiani Kaetieti Iesu Ao E Kanakoia’
9. Ti kanga n ataia bwa e reireinia taan rimwina Iesu bwa a na reitaanako tataekinan te euangkerio?
9 Imwini karaoan te mwakuri ni minita iroun Iesu ma te ingaingannano i nanon tao uoua te ririki, e a karababaa nako te mwakuri n uarongorongo rinanoni kanakoaia ana abotoro aika 12. Ma e angania moa taiani kaetieti. (Mataio 10:5-14) Ngke e nang kaamwarakeia aomata aika uanao aika nga ma nga mwaitiia Iesu n te aro ni kakai, e a tuangia taan rimwina aron are e tangiria ibukini baireaia aomata ao n tibwaa te amwarake nakoia. (Ruka 9:12-17) E teretere ngkanne bwa e reireinia taan rimwina rinanon anganakia te kaetieti ae riai ao ni mataata naba. E a kataubobongaia abotoro imwina riki te babaire ibukin reireinaia aei, ao ana kairiri ae korakora te taamnei ae raoiroi, bwa a aonga ni kona ni bairea te mwakuri n uarongorongo ae raababa nako n 33 C.,E. ao n taai ake imwina riki.
10, 11. Baikara aanga aika katauraoaki ibukini katamaroaan te reirei ni kataneiai ibukia aika boou?
10 E moanaki te kairiri ibukin te onimaki ni boong aikai ngkana e butimwaea te reirei n te Baibara te mwaane. Tao ti riai ni buokia bwa e aonga n rabakau ni wareware. E teimatoa ara ibuobuoki ni kairan te reirei n te Baibara ma ngaia. Ngkana e a kakatoatai n iriri ni bobotaki ni Kristian te mwaane anne, e na rikirake iai ni maiuakina reireiana n te onimaki, ike e na rin iai n te Kuura ni Kataneiai Ibukia Taan Uarongorongo ao n riki bwa te tia uarongorongo ae tuai ni bwabetitoaki, ao a a bati riki. Imwini bwabetitoana, e kona n reireinaki naba bwaai riki tabeua n aron te ibuobuoki ni kateimatoaan tamaroan te Tabo n Taromauri. Imwin tabeua te tai, e kona te tari te mwaane anne ni buokaki ni baika e riai ni karaoi bwa e aonga n tau nakon te tabonibai n te ekaretia.
11 E kukurei te unimwaane ni kabwarabwarai babaire aika kakawaki ake a waakinaki i nanon te botaki nakon te tari te mwaane ae bwabetitoaki, ao ni katauraoi kaetieti aika kainnanoaki ibukina ngkana e anganaki mwiokoana. E riai te tari te mwaane are e a tia n reireinaki, n ataa te baere kantaningaaki mairouna. Ngkana e kangaanga te baere mwiokoaki iai te mwaane anne, e aki waekoa te unimwaane ae tatangira n iangoia bwa e aki tau. Ma e taetae ma te akoi te unimwaane n te ekaretia ni kaotii itera tabeua ake e riai ni kanakoraoi ao n rinanoi tiana ao aroni karaoaia. A kukurei unimwaane ni buoka te tari te mwaane ae tabeakini mwiokoana, ibukina bwa a ataia ae e kukurei teuanne ni beku ibukia aomata n te ekaretia.—Mwakuri 20:35.
“Ane Wanawana E Ongo te Reirei”
12. Tera are e karika ana reirei ni kairiri Iesu bwa e na uaana?
12 E reireinia taan rimwina Iesu rinanoni katauraoan reirei ni kairiri ake a kainnanoi n taai aika riai. N te katoto, e boaa Iakobo ma Ioane ngke a kani kabwakaa te ai mai karawa i aoia I-Tamaria tabeman ake a ribaa Iesu. (Ruka 9:52-55) Ngke e kawara Iesu tinan Iakobo ma Ioane ni bubutii ibukia bwa a na anganaki nakoaia ae rine n te Tautaeka n Uea, ao e tuangia taari aikai Iesu ni kangai: “Tiaki au bwai te katekateka i angaataiu ao i angamaingiu, ma a na tekateka iai, te koraki ake a katauraoaki kaintekateka aikai ibukia iroun Tamau.” (Mataio 20:20-23) E aki toki Iesu n anga te reirei ni kairiri ae mataata, ae manena ao e aanaki i aoni booto n reirei mairoun te Atua. E reireinia taan rimwina bwa a na iaiangoi raoi booto n reirei akanne. (Mataio 17:24-27) E ataia naba Iesu bwa a mamaara taan rimwina ao a aki kororaoi. E kairaki ana reirei ni kairiri n te tangira ni koaua.—Ioane 13:1.
13, 14. (a) Antai ae kainnanoa te reirei ni kairiri? (b) Taekini katoto ibukin te reirei ni kairiri ae e kona n anga te unimwaane nakon ae aki rikirake ana onimaki.
13 A bane ni kainnanoa te reirei ni kairiri ke te taeka n reirei man te Baibara n te tai teuana ma teuana, mwaane ake a uaiakin tiia ibukin te mwioko n te ekaretia. E taekinaki ae kangai n Taeka N Rabakau 12:15 (BG): “Ane wanawana e ongo te reirei.” E taku temanna te tari te mwaane ae ataei: “I noria bwa au kangaanga ae te kabanea ni kakaiaki bon arou aika aki kororaoi. E kairai ana taeka n reirei te unimwaane temanna bwa N na iangoi bwaai n te aro ae riai.”
14 A biririmoa ni kaeta teuanne ma te nano ae nimamannei unimwaane, ngkana a nori aroaro aika aki riai ae e kairemwea rikiraken ana onimaki. (I-Karatia 6:1) E kainnanoaki n tabetai te reirei ni kairiri ibukin aroaro tabeua aika taneiai ni kakaraoaki. N te katoto, ngkana e taraa n tabwarabwara te tari te mwaane, e kona te unimwaane n te ekaretia n noria bwa e ibuobuoki katerean taekan Iesu ae te tia tataekina te Tautaeka n Uea ae ingainga, are e mwiokoia taan rimwina bwa a na kakiritiania aomata. (Mataio 28:19, 20; Ruka 8:1) Ngkana e taraa ni kainikatonga te tari te mwaane anne, e kona te unimwaane ni kaota aron Iesu ni buokiia taan rimwina bwa a na nora te kangaanga n uaiakinan te kan rietata. (Ruka 22:24-27) Tera aron te tari te mwaane ae kabwaka ni kabwarai buure? E na karekea te reirei ae rangi ni kakawaki n te kaikonaki ibukin te toro are e rawa ni kabwaraa te taarau ae uarereke, e ngae ngke e a tia ni kabwaraaki ana taarau ae bubura. (Mataio 18:21-35) A riai unimwaane ni moantaai n anga te reirei ni kairiri n te tai are e riki iai.—Wareka Taeka N Rabakau 27:9.
“Ko na Kataneiako”
15. A na kanga kaain ana utu te mwaane ni buokia bwa e na beku ibukia aomata nako?
15 A kairi reirei unimwaane ibukia mwaane ake a uaiakin tiia ibukini mwioko, ma a kona ni boutokaaki aia kakorakora irouia tabemwaang. N te katoto, a kona ao a riai ni buoka te mwaane anne kaain ana utu, bwa e aonga n uaiakin tiia ibukin te mwioko. Ao ngkana e a kaman riki bwa te unimwaane, e na boni kakabwaiaaki man ana boutoka buuna ae tangiria ao natina aika ongeaba. E rangi ni kakawaki kukurein nanoia ni buokia n te ekaretia ngkana e na tokanikai ni karaoani mwiokoana. E kakimwareireia teuaei nanoia n anga ngaiia ao a rangi ni kamoamoaaki iai irouia aomata nako.—Taeka N Rabakau 15:20; 31:10, 23.
16. (a) E boto i aon antai uaiakinan tiia ibukin te mwioko ae kakawaki? (b) E na kanga te tari te mwaane n uaiakin tiia ibukini mwioko n te ekaretia?
16 E ngae ngke a kona ni buokia tabemwaang ao ni boutokaia, ma e boto i aon teuaei uaiakinan tiia ibukin te mwioko ae kakawaki. (Wareka I-Karatia 6:5.) Ni koauana, tiaki nanona bwa e na riki moa bwa te tabonibai ke te unimwaane te tari te mwaane, ao e a tibwa kona ni buokiia aomata ao ni kabatiaa ana tai n uataboa te mwakuri ni minita. Ma uaiakinan tiia ibukini mwioko n te ekaretia, e nanonaki iai te kakorakora ni karekei baika a katauaki n te Baibara. (1 Timoteo 3:1-13; Tito 1:5-9; 1 Betero 5:1-3) Ngaia are ngkana e kan riki teuanne bwa te tabonibai n te ekaretia ke te unimwaane ma e tuai ni katauaki nako iai, e riai ngkanne n tuoi raoi itera ake e riai n rikirake iai n te onimaki. E kainnanoaki iai te katoatai ni wareka te Baibara, te taningamarau n ukeuke i bon iroum, kananoan raoi te iango i aoni baika warekaki, te tataro ma nanom ni koaua, ao te ingainga n uataboa te mwakuri ni minita. Ni karaoan aaro akanne, e a kona iai ni maiuakin ana reirei ni kairiri Bauro nakon Timoteo aikai: “Ko na kataneiako bwa ko aonga n uaiakina tiam ae tangiran te Atua.”—1 Timoteo 4:7.
17, 18. Tera ae kona ni karaoia te tari te mwaane ae bwabetitoaki ngkana e raraoma, e namakinna bwa e tuai tau, ke e tutukaki ana waaki n akean te kaungaunga?
17 Ma tera ae na riki ngkana e aki uaiakin tiia ibukin te mwioko te tari te mwaane ibukin raraomana ke namakinan ae e tuai tau? E karaoa ae raoiroi ngkana e iangoi korakoran aia mwakuri Iehova ae te Atua ao Iesu Kristo ake a a tia ni karaoi ibukira. Ni koauana, e “uouoti uotara [Iehova] n te bong ae koraki.” (Taian Areru 68:19, BG) Mangaia are e kona Tamara are i karawa ni buoka te tari te mwaane bwa e na butimwaea mwiokoana n te ekaretia. E kona n noria te tari te mwaane ae tuai ni mwiokoaki nakon te tabonibai n te ekaretia ke te unimwaane, bwa e na kakabwaiaaki n iaiangoan te koaua ae e korakora kainnanoaia mwaane aika ikawai n te onimaki, bwa a na butimwaei mwioko ibukin te mwakuri n ana botaki te Atua. E kona ni kaungaaki te tari te mwaane bwa e na kakorakoraa n tokanikai i aon ana iango aika aki raraoi aikai ngkana e iaiangoi baika kakawaki. E kona teuanne ni bubutii te taamnei ae raoiroi, ao n ururingnga ae e irekereke uaana ma te rau ao te taotaonakinnano. A kainnanoaki aroaro aikai ibukini katokan raraomana ke namakinan ae e tuai tau. (Ruka 11:13; I-Karatia 5:22, 23) Ao e kona ni kakoauaa raoi temanna bwa e kakabwaiaia aomata nako Iehova ake a uaiakin tiaia ma nanoia ni koaua.
18 E tukaki te mwaane ae bwabetitoaki man uaiakinan te mwioko n te ekaretia ngkai akea te kaungaunga nakoina? Tera ae kona ni buoka te tari te mwaane ae akea nanona ni kani beku? E korea ae kangai te abotoro Bauro: “Bon te Atua ae mwamwakuri i nanomi ibukini kukurein nanona, bwa kam aonga ni karekei nanomi ma ni mwakuri.” (I-Biribi 2:13) E reke mairoun te Atua te nano ni kani beku ao e kona taamneina ni kakorakoraa te aomata ni karaoan te beku ae tabu. (I-Biribi 4:13) Irarikin anne, e kona n tataro te Kristian bwa e na buokia te Atua ni karaoi mwakuri aika eti.—Taian Areru 25:4, 5.
19. Tera ae a karauaki iai nanora ni kateirakeaia “itiman taani kawakin-tiibu ma waniman te aomata aika tooka”?
19 E kakabwaiai aia kakorakora mwaane ake a a ikawai riki Iehova, bwa a aonga n reireinia aomata nako. A namakina kakabwaiaaia te koraki ake a ongeaba nakon te reirei ao n uaiakin tiia ibukini mwioko n te ekaretia. A karauaki nanora n te Baibara bwa mai buakoia ana aomata te Atua, ao a na kateirakeaki “itiman taani kawakin-tiibu ma waniman te aomata aika tooka” ae te mwaiti ae kainnanoaki ibukia mwaane aika mwaatai, bwa a na kairiri n ana botaki Iehova. (Mika 5:5, BG) Ai kakabwaiaakira te aba ngkai a a rangi ni bati mwaane aika Kristian aika reireinaki ao a nanorinano n uaiakini mwioko ni kaineti ma te beku ibukin neboan Iehova!
Ko na Kanga ni Kaeka?
• E kanga ni buokiia taan rimwina Iesu bwa a aonga n tau nakoni mwioko aika bubura riki?
• A na kanga unimwaane ni kakairi iroun Iesu ni buokiia mwaane bwa a na kairiri n te ekaretia?
• Tera tabeia kaain ana utu te mwaane ibukini buokana n uaiakin tiia ibukin te mwioko?
• Tera ae kona ni karaoia te mwaane n uaiakinan tiia ibukin te mwioko?
[Taamnei n iteraniba 31]
Tera te reirei ae ko kona n angan ae ko reirei ma ngaia n te Baibara, ngkai e kakorakoraa ni karikirakea ana onimaki?
[Taamnei n iteraniba 32]
A na kanga ni kaotiia mwaane bwa a uaiakin tiia ibukin te mwioko?