“A Kairaki n te Taamnei ae Raoiroi”
“Akea te taetae ni burabeti ae reke mai nanon te aomata, ma a taetae aomata mairoun te Atua ngke a kairaki n te taamnei ae raoiroi.”—2 BETERO 1:21.
BAIKA RIAI N IAIANGOAKI
E kanga te Atua ni kabongana te taamnei ae raoiroi, ni buokiia taani korea te Baibara n ataa ae a na koreia?
Baikara bwaai ni kakoaua ae kakoauaaki iai bwa e kaira korean te Baibara te Atua?
Tera ae ko kona ni karaoia ni kateimatoa iai nanom ni kakaitau ibukin Ana Taeka te Atua?
1. E aera bwa ti kainnanoa Ana Taeka te Atua ae kairaki koreana rinanon te taamnei?
ATATABEKI titiraki aikai aomata ni katobibia te aonnaba: Ti riki mai ia? Tera bukini menara ikai? Tera ae na riki nakoira n taai aika imwaira? E aera ngkae e riki te aonnaba n arona aio? Tera ae e na riki nakoira ngkana ti mate? Ti na kanga n atai kaekaan titiraki aikai ao titiraki tabeua riki aika kakawaki, ngkana akea iroura Ana Taeka te Atua ae kairaki koreana rinanon te taamnei? Ngkana akea te Baibara, a a riki baika riki nakoira bwa ara tia reirei. Ao ngkana anne aron reireiara, ti kona ni karekea te aeka n namakin are iroun te tia areru ibukin “ana tua Iehova”?—Wareka Taian Areru 19:7, BG.
2. Tera ae na buokira ni kateimatoa ara kakaitau n te bwaintituaraoi ae kakawaki, mairoun te Atua ae te Baibara?
2 Ma te bwai ae kananokawaki n aei, bwa iai tabeman ake a kariaia bwa e na bua tangiran ana koaua te Baibara are e a tia n reke irouia n te moantai. (Kabotaua ma Te Kaotioti 2:4) A aikoa nakonako n te aro ae e kukurei iai Iehova. (Itaia 30:21) E riai n aki riki anne nakoira. Ti kona ao n riai n teimatoa ni kakaitau ibukin te Baibara ao reirei ake iai. Te Baibara, bon te bwaintituaraoi ae kakawaki mairoun ara tia Karikiriki. (Iakobo 1:17) Tera ae na buokira ni kakorakoraa ara kakaitau ibukin “ana taeka te Atua”? Ti riai n iaiangoa aroia taani korea te Baibara ake a kairaki bwa a na koreia. E irekereke anne ma ururingan tabeua mai buakoni bwaai ni kakoaua aika rangi ni bati, ake a kaotia raoi bwa boni mairoun te Atua. Ibukin anne, ti a kaungaaki iai bwa ti na katoabong ni wareka Ana Taeka te Atua ao ni maiuakini reirei ake iai.—I-Ebera 4:12.
“KAIRAKI N TE TAAMNEI AE RAOIROI”—N TE ARO RAA?
3. A kanga ni “kairaki n te taamnei ae raoiroi” burabeti ao taani korea te Baibara?
3 A korea te Baibara mwaane aika kakaokoro aika 40 mwaitiia n 1513 B.C.E. nakon 98 C.E., n te maan ae 1,610 te ririki. Tabeman boni burabeti aika “kairaki n te taamnei ae raoiroi.” (Wareka 2 Betero 1:20, 21.) Te taetae ni Kuriiti ae “kairaki,” e nanonaki naba iai “anaia ke uotia man te tabo teuana nakon te tabo teuana,” ao e “kona n rairaki naba n aaro aika kakaokoro ni kangai: uotaki, kabutaki, ao kariaia kamwaingan temanna.” E kabonganaaki te taeka aei ni Mwakuri 27:15 ni kabwarabwaraan te booti ae ukakinako, ao n uotakinako ke ni kabutaki nakon te tabo teuana n te ang. A “kairaki n te taamnei ae raoiroi” burabeti ao taani korea te Baibara n te aro are a a itoman ma te Atua, a kaungaaki, ao ni kairiraki ni mwaakana ae mwamwakuri. Ibukin anne, a a korei ana iango te Atua ma tiaki aia iango. N tabetai, a aki ataa nanon te baere a taetae ni burabetinna ke ni koreia burabeti ao taani korea te Baibara ake a kairaki rinanon te taamnei ae raoiroi. (Taniera 12:8, 9) Eng, “e kairaki korean te Koroboki ae Tabu ni kabane iroun te Atua,” ao akea aia iango aomata iai.—2 Timoteo 3:16.
4-6. E kanga Iehova n anga ana rongorongo nakoia taani korea te Baibara? Kabwarabwaraa.
4 E kanga ni karokoaki ana rongorongo te Atua rinanon te taamnei ae raoiroi irouia taani korea te Baibara? A anganaki taeka ake a na kabonganai, ke tii iango ake a na kona ni korei n oin aia taeka? Iangoa aron te tia bitineti ngkana e korea ana reta. Ngkana e iangoia bwa e kakawaki kamanenaan taeka aika anainano, e boni koreia ke e tuanga ana tia koroboki taeka aika a na kamanenaaki. Ao e taibinna ana tia koroboki ma e tiainaia te tia bitineti. N taai tabeua riki, e tii tuanga ana tia koroboki baika kakawaki ao e a korea te reta te tia koroboki n oin ana taeka. Imwina e a tuoa ao ni warekia te tia bitineti ao e a manga angan te tia koroboki bwa e na karini bitaki ngkana iai. Ngkana e a tia te reta, e tiainaia ao e butimwaeia te aomata are e anganaki bwa kaanga boni mairoun te tia bitineti.
5 N aron naba anne, a koreaki tabeua kanoan te Baibara “n tabonibain te Atua.” (Te Otinako 31:18, BG) E tuanga te tia korea te Baibara Iehova taeka ake e riai ni kamanenai, ngkana e rangi ni kakawaki kamanenaia. N te katoto, n Te Otinako 34:27, (BG) ao ti wareka iai ae kangai: “Ao E taku Iehova nakoni Mote, Ko na koroi taeka aikai: ba I a tia ni karaoa te berita ma ngkoe ma Iteraera n ai aron nanon taeka aikai.” Tii te arona naba anne ma are e tuangaki te burabeti are Ieremia iroun Iehova ni kangai: “Ko na koroi taeka ni kabane aika I tuangko i nanon te boki.”—Ieremia 30:2, BG.
6 Ma n angiin te tai, a karinaki iango n oneani mwin taeka n te aro ni kakai i nanoia ao n aia iango taani korea te Baibara, ike a a kona iai n rinei oin aia taeka ni korei iai ana rongorongo. E taekinaki ae kangai n Te Minita 12:10, (BG): “E ukeuke te Minita, ba e na kareke taeka aika tangiraki ma ae koreaki n te aro ae riai, aika taeka aika koaua.” Ao te tia korea te Euangkerio ae Ruka, e “karaui ni barongai bwaai ni kabane mai moana n te aro ae eti raoi.” (Ruka 1:3) E kabongana te Atua taamneina ae raoiroi n taraan raoi ana rongorongo, bwa e na aki bitaki irouia aomata aika aki kororaoi.
7. E kanga ni kaotaki raoi wanawanan te Atua ngke e kamanenaia aomata bwa a na korea te Baibara?
7 E kaotaki raoi ae e rangi ni wanawana te Atua, ngke e kamanenaia aomata bwa a na korea te Baibara. Ti buokaki n taeka ake i nanona bwa ti na ota n te rongorongo man atai aia namakin, ao aia iango aomata aika karakinaki. Ma tera arora ngke arona bwa e kabonganaia anera Iehova bwa a na korea te Baibara? A na kona ni kabwarabwarai aia namakin aomata n aron te maaku, te nanokawaki ao te bwarannano ake a aki toki n riki nakoia? Ibukina bwa e kariaia mwaane aika aki kororaoi te Atua bwa a na rinei aia taeka man taian iango ake a anganaki rinanon te taamnei ae raoiroi, e a karokoa iai ana rongorongo n te aro ae tatangira, e kaokoro teina, ao e rotii aia namakin ma aia iango aomata!
KAKOAUAAN TE BAIBARA BWA BONI MAIROUN TE ATUA
8. E aera ngkai ti kona n taekinna bwa e rangi ni kaokoro te Baibara ma booki nako?
8 A bati bwaai ni kakoaua ae oti iai bwa te Baibara, bon Ana Taeka te Atua ae kairaki koreana rinanon te taamnei ae raoiroi. Bon akea riki bokin te Aro ae ai aron te Baibara ibukina bwa ti buokaki iai ni kinaa raoi te Atua. N te katoto, ni bokin te Aro ae te Hindu ao ti tuangaki iai aroia n taromauri, aia karioiango, aia otokaraki, ao tuua ibukin te aroaro ni maiu ae riai. E kabwarabwaraaki ni bokin te Buddhism tuua, aia reirei ao aia koaua ake a riai n tou mwia mitinare aika taari ma tiina. E aki taekinna Buddha bwa te atua ngaia ao e karako ana taeka ibukin te Atua. A taekinaki ni bokin te Confucianism baike a riki rimoa, tuua ibukin te aroaro ni maiu ae riai, te tabunea, ao taian anene. Iai naba bokin te Islam are e reiakinaki iai bwa tii temanna te Atua, ao e atai kanoan taai aika a na roko, ma e aki kaotaki naba iai aran te Atua ae Iehova are e kaotaki n te Baibara nga ma nga te tai.
9, 10. Tera ae ti kona n reiakinna ibukin te Atua man te Baibara?
9 E rangi ni karako aia reirei angiini bokin Aaro i aon te Atua, ma ti buokaki bwa ti na kinaa Iehova ae te Atua n te Baibara ao bwaai nako ake e karaoi. Ti buokaki naba iai n atai aroarona aika bati. E kaotaki n te Baibara bwa boni ngaia Atuan te kaetitaeka ae riai, e wanawana, ao e rangi ni mwaaka ao n tatangira. (Wareka Ioane 3:16; 1 Ioane 4:19.) Irarikin anne, ti tuangaki n te Baibara ae kangai: “E aki inanonano te Atua, ma a butimwaeaki irouna aomata ni kabaneia aika maakua ma ni kakaraoa ae raoiroi, mai buakoia botannaomata nako.” (Mwakuri 10:34, 35) E a tia n rairaki te Baibara n taetae aika kakaokoro aika bati, ike e a kaotaki iai bwa e aki inanonano te Atua. A taekinna taan rabakau i aon taetae nako bwa iai taetae aika tao 6,700 aika kabonganaaki n te aonnaba ni boong aikai, ao e kabonganaaki tao 100 mai buakon taetae akanne irouia 90 te katebubua n te aonnaba. Ma e ngae n anne, e a tia n rairaki te Baibara ni kabane ke tii iterana teuana, n taetae aika raka i aon 2,400 mwaitiia. A a kani bane aomata ni kona ni wareka iteran te Baibara n oin aia taetae.
10 E taku Iesu: “E teimatoa ni mwakuri Tamau ni karokoa ngkai, ao ngai naba I teimatoa ni mwakuri.” (Ioane 5:17) “Bon te Atua Ngkoe [Iehova] ma ngkoangkoa ao n aki totoki.” Ngaia are iangoi bwaai nako ake e a tia ni karaoi. (Taian Areru 90:2, BG) Bon tii te Baibara ae ti kona n ataa iai taekan ana mwakuri te Atua ngkoa ao ngkai, ao ae e na karaoia n taai aika imwaira. Ti reireiaki n te Baibara baika e kukurei ao ae e aki kukurei iai, ao e kaotaki naba arora ni kona ni kaania. (Iakobo 4:8) Ti bia aki kariaia baika ti tangiri ke tabeaiangara bwa a na karaureira ma Iehova.
11. Tera te wanawana ae rangi korakora ao n onimakinaki i nanon te Baibara?
11 Iai te wanawana ae korakora ao n onimakinaki i nanon te Baibara, ao aio bukina ae e kakoauaaki iai bwa boni mairoun te Atua. E korea ae kangai te abotoro Bauro: “Antai ae kona n ataa ana iango Iehova, ae tao e na reireinna?” (1 I-Korinto 2:16) E boto te kibu aei i aon te baere e titiraki iai te burabeti are Itaia nakoia naake n ana bong ae kangai: “Antai ae taua aron Tamnein Iehova, ao ae reireia ngkai te tia tuatuangnga arona ngaia?” (Itaia 40:13, BG) Kaekaan anne, bon akea. Maroaka ae e noraki maiuakinan reirei ni kairiri man te Baibara ni kaineti ma te mare, ataei, te kaakibotu, te bobotaki, te mwamwakuri, bwainan te koaua, ao te aroaro ni maiu ae riai bwa iai mwia aika moan raraoi! Akea te tai ae ti karekea iai reireiara ae buakaka man te Baibara. N iterana teuana, akea wanawanaia aomata n anga aia taeka n reirei aika nakoraoi n taai nako. (Ieremia 10:23) A aki toki ni bitii ao ni kabooui aia taeka n reirei ake mai mwaina ngkana a ataia bwa a kairua. E taekinaki ae kangai n te Baibara: ‘Akea manen aia iango aomata.’—Taian Areru 94:11, BG.
12. Tera aroia aomata ni kakorakoraia ni kamauna te Baibara?
12 E kaotaki nakoira n rongorongon rimoa bwa te Baibara boni mairoun te Atua ae koaua, ao a bati ake a kataia ni kamauna te rongorongo are i nanona. N 168 B.C.E. ao e tuangia aomata Uean Turia ae Antiochus IV, bwa a na ukoukori bokin te Tua aika a kairaki koreaia rinanon te taamnei ao ni kabueki. E katanoataaki ana moti te Embera n Rom ae Diocletian n 303 C.E. bwa a na uruakaki aia tabo ni bobotaki Kristian ao ni kabuekaki aia Baibara. E waaki nako karaoan aei i nanon tao tebwina te ririki. Imwin te ka-11 n tienture, a kabanea aia kona taiani bobe n tuka butanakon te atatai i aon te Baibara, ao a katoka rairana nakon taetae aika kakaokoro ibukia aomata aika aki rangi ni bubura aia reirei. E ngae ngke e kataia Tatan ma ana aomata ni kamauna te Baibara, ma e bon teimatoa naba n reke iroura ni boong aikai. Akea ae kariaiakaki iroun Iehova bwa e na kamauna ana bwaintituaraoi ibukin te botannaomata.
BUKINI KAKOAUAANA IROUIA AOMATA NAKO
13. E aera ngkai ti kona ni kakoauaa bwa te Baibara boni mairoun te Atua?
13 Aikai bukina ae e kakoauaaki iai bwa te Baibara boni mairoun te Atua: A aki kauntaba kanoana, e boraoi ma te rabakau n aonnaba, a koro bukin taetae ni burabeti ake iai, a koaua ao a kaineta raoi te bwai ae taekinaki, e mwaaka ni bitii maiuia aomata, a eti raoi rongorongon rimoa, ao e kaekai titiraki ake ni barakirabe 1 n te aro ae karaunano. Iangoa te bwai ae buokiia aomata tabeman n ataia ae te Baibara boni mairoun te Atua.
14-16. (a) A kanga aomata aika kakaokoro ake teniman, ni kakoauaa ae te Baibara boni mairoun te Atua? (b) Baikara bwaai ni kakoaua aika ko kani kamanenai n am mwakuri ni minita, ibukini kaotan ae te Baibara boni mairoun te Atua?
14 E kaikawaaki Anwara n te Aro ni Mutirim n aba ake a tatao iai kaain te Mutirim. Ngke e maeka i Amerika Meang i nanon tabeua te tai, ao a roko irouna Ana Tia Kakoaua Iehova. E taku teuaei: “I riribai Aaro ni Kristian n te tai anne ibukin aia mwakuri ni katuturaraa ake a tia ni karaoi rimoa. Ma kioina ngke e rangi ni kiriuriu nanou, I a butimwaea te reirei n te Baibara.” E aki maan imwin anne, ao e okira abana Anwar ao e aikoa reitaki ma taani Kakoaua. Tabeua te ririki imwina, e a mwaing nako Eurobe, ao ni manga moana ana reirei n te Baibara ao ni motika ana iango ngke e kangai: “I kakoauaa ae te Baibara bon Ana Taeka te Atua ibukina bwa iai taetae ni burabeti iai ake a tia ni koro bukia, tii teuana te boto n iango mai moana ni karokoa tokina, a aki kauntaba rongorongo ake iai, ao ai te itangitangiri i marenaia taan taromauria Iehova are I a kakoauaa iai ae te Baibara bon Ana Taeka te Atua.” E bwabetitoaki Anwar n 1998.
15 E kaikawaaki Asha ae tebwi ma onoua ana ririki, n te utu ae kaain te Aro n Hindu. E taku: “I tii tataro ngkana I nakon te tembora ke ngkana iai au kangaanga, ma I aki iaiangoa te Atua ngkana akea au kangaanga.” E tomaia riki ni kangai: “Ma I karina ni bitii aroarou ake a bubuaka ni kabane, n te tai are a karebwerebwe iai Ana Tia Kakoaua Iehova n au mataroa.” E reirei n te Baibara Asha ao e a kinaa te Atua bwa kaanga Raoraona. E kanga ni kakoauaa bwa e kairaki korean te Baibara iroun te Atua? E kabwarabwaraa neiei ni kangai: “A bane ni kaekaaki au titiraki n te Baibara. Ao I a buokaki iai bwa N na onimaki, ao n aki nakon te tembora ni bobaraaki nakon te boua.”
16 E kaikawaaki Paula n te Aro ni Katorika, ma ngke e a ikawai riki ao e a kakeaa te Atua. Imwina, iai te bwai ae riki. E taku neiei: “I kaitiboo ma raoraou ae I tuai man nonoria i nanon namwakaina aika bati. Anne raoi te tai are a bati iai aomata aika mwarairai iraia ao ni kamanenai taian drugs. Ngke I nora bitakin teuaei bwa e a kororo irana ma n taraa n itiaki ao ni kukurei, I a titirakinna ni kangai: ‘Tera ae riki iroum ao ko a boni memena ia ngkai?’ E kaekaai ao e kaotia bwa e reirei n te Baibara ma Ana Tia Kakoaua Iehova, ao e a moanna n uarongorongo nakoiu.” Ibukina bwa e nora bitakini maiun raoraona Paula, e a butimwaea ana reirei te Baibara ao ni moanna ni kakoauaa ae te Baibara boni mairoun te Atua.
“BONI BWAENI WAEU AM TAEKA”
17. Tera mwini warekan Ana Taeka te Atua ao kananoan am iango iai ni katoabong?
17 Te Baibara bon ana bwaintituaraoi ae moan te kakawaki Iehova, are e a tia ni katauraoia rinanon taamneina ae raoiroi. Ngkana ko warekia ma te kukurei ni katoabong, e na rikirake iai tangirana iroum ma te tia Koreia. (Taian Areru 1:1, 2) Moana am ukeuke n reirei n te tataro ni butiia taamnein te Atua bwa e na kaira am iango. (Ruka 11:13) A mena ana iango te Atua n te Baibara, ngaia are ngkana ko kananoa am iango n ana taeka, ko a kona iai ni kakairi n aron te Atua n iango.
18. E aera ngkai ko kan reitaanako reiakinan te Baibara?
18 Ngkai e tabe n rikirake am atatai ae eti ibukin te koaua, ko a riai ni maiuakina ae ko reiakinna. (Wareka Taian Areru 119:105, BG.) Titeboo warekan te Baibara, ma tiroam n te tirotaam. Ngkana ko nora riaim ni karaoi bitaki tabeua, ao karaoi. (Iakobo 1:23-25) Kamanena Ana Taeka te Atua bwa kaanga te kabaang n taekina iai am koaua, ao kaaki reirei aika kewe mai nanoia aomata aika nimamannei. (I-Ebeto 6:17) Ngkana ko karaoa anne, kakaitau ngkai a “kairaki n te taamnei ae raoiroi” burabeti ma mwaane ake a kabonganaaki bwa a na korea te Baibara.
[Kabwarabwara mai nano]
a A a tia ni bitaki aara tabeua.
[Reirei ae kakawaki n iteraniba 32]
Wareka te Baibara ni katoabong ao e na rikirake iai tangiran te tia Koreia
[Taamnei n iteraniba 29]
Iangoa te reta bwa kaanga mairoun are tiainaia