Tera Aron Taabangakin—Te Babakanikawai?
“A karaoaki mwakuri n ibuobuoki ibukin te tautaeka n ara aono n ara kambwana. N angiin te tai, ti riai n tataningaa bwakan ara mwane ibukini mwakuri akanne i nanon uoua ke tenua te namwakaina. Ma rimwi riki, e tarebooniai temanna te tia mwakuri n te tautaeka. E tuangai bwa e kona ni katawea kabwakaan ara mwane ngkana ti anganna ana mwane mai iai ae te aro ni babakanikawai.”—JOHN.a
IAI te tai ae ko a tia n rotakibuaka iai n te babakanikawai? Tao ko aki rotakibuaka n te aeka ni babakanikawai ae taekinaki mai eta, ma ko bae n tia n rotakibuaka n angiin te tai ni mwin te babakanikawai.
Ni kaineti ma mwin te tutuo ae te Corruption Perceptions Indexb ae karaoaki n te botaki ae te Transparency International’s (TI) n 2011, ao “a karekea mwin te kainibaire angiia mai buakon aaba ao kaawa aika 183 mwaitiia ae kaotaki iai bwa e rangi ni korakora te babakanikawai i aoia.” E kakoauaaki n te TI uoua te ririki mai mwaina n 2009 n te ribooti ae katoa ririki, bwa e kaotaraeaki taabangakin te babakanikawai aei n te aonnaba: “E teretere bwa bon akea te aba teuana n te aonnaba ae e aki rotakibuaka n te babakanikawai.”
E kona n rangi ni karuanikai n taai tabetai mwin te babakanikawai. N te katoto, e ribootinaki n te maekatin ae te Time bwa e irekereke “te babakanikawai ao aki karaoan raoi te mwakuri” ma mateia aomata aika mwaitikurikuri n te mwaeiei ae korakora are e orea Haiti n 2010. E reitaki riki ni kangai: “A karaoaki kateitei n akea aia taamnei intinia aika mwaatai iai, ao a aki karaoi raoi aia mwakuri taan tutuo n te tautaeka ibukini bwaai ni kamaraato aika bati.”
Iai te anga ae a kona ni katokaki iai baika a karika te babakanikawai? Ibukini kaekaan te titiraki anne, ti riai n ota ni baika a moani karika te babakanikawai. Ti na rinanoi baikanne n te kaongora ae imwina.
[Kabwarabwara mai nano]
a E bitaki te ara.
b “A karinanaki aaba n te Corruption Perceptions Index ni kaineti ma aron aia babakanikawai n te mwakuri n te tautaeka.”—Transparency International.
[Reirei ae Kakawaki 3]
“Te babakanikawai boni kamanenaan te mwaaka are ko mwiokoaki iai n te aro ae riao ibukini karekeani kabwaiam. A rotakibuaka iai aomata nako ake a boto maiuia n aia mwakuri ni kareketianti ke kukureia ni bwainan te koaua irouia aomata ake iai mwaakaia.”
—TRANSPARENCY INTERNATIONAL